Ұлы ақын
А.С.Пушкиннiң орыс өмiрiндегi орны
Ұлы ақын А.С.Пушкин
Сұлтанмахмұт заманы
С.Торайғыров толғаныстары
Ұлы ақын А.С.Пушкин
Сұлтанмахмұт заманы
С.Торайғыров толғаныстары
«Ұлы ақынға толық мағынасында ұлттық болудан артық абыройлы нәрсе жоқ, ұлттық болмайынша, ол ұлы адам бола алмайды. Ал ұлы адамдарға келсек, олардың көпшiлiгi — өз елiнiң ұлы. Оның ұлы болуының шарты — өз халқының өкiлi бола бiлуiнде...».
«Белгiлi бiр замандағы белгiлi бiр халықтың ақыны болғандықтан, ол өз заманының, өз халқының ұлы болды... өз заманының дәрежесiнде болды...».
А.С.Пушкиннiң орыс өмiрiндегi орны һәм оның поэзиясының тарихи мәнi туралы осы екi пiкiрдiң алғашқысы В.Г.Белинскийдiкi де, соңғысын айтқан — Н.А.Добролюбов. Бұлардан түйер тұжырым: ұлылық дегенiңiз — ұлтына ұл болу, яғни кез келген ұлттық ақын адамзат алдында өз халқының өкiлi, өз ел-жұртының Елшiсi ретiнде сөйлейдi екен.
«Белгiлi бiр замандағы белгiлi бiр халықтың ақыны болғандықтан, ол өз заманының, өз халқының ұлы болды... өз заманының дәрежесiнде болды...».
А.С.Пушкиннiң орыс өмiрiндегi орны һәм оның поэзиясының тарихи мәнi туралы осы екi пiкiрдiң алғашқысы В.Г.Белинскийдiкi де, соңғысын айтқан — Н.А.Добролюбов. Бұлардан түйер тұжырым: ұлылық дегенiңiз — ұлтына ұл болу, яғни кез келген ұлттық ақын адамзат алдында өз халқының өкiлi, өз ел-жұртының Елшiсi ретiнде сөйлейдi екен.
Ұлы ақынға толық мағынасында ұлттық болудан артық абыройлы нәрсе жоқ,
ұлттық болмайынша, ол ұлы адам бола алмайды. Ал ұлы адамдарға келсек,
олардың көпшiлiгi — өз елiнiң ұлы. Оның ұлы болуының шарты — өз халқының
өкiлi бола бiлуiнде....
Белгiлi бiр замандағы белгiлi бiр халықтың ақыны болғандықтан, ол өз
заманының, өз халқының ұлы болды... өз заманының дәрежесiнде болды....
А.С.Пушкиннiң орыс өмiрiндегi орны һәм оның поэзиясының тарихи мәнi
туралы осы екi пiкiрдiң алғашқысы В.Г.Белинскийдiкi де, соңғысын айтқан —
Н.А.Добролюбов. Бұлардан түйер тұжырым: ұлылық дегенiңiз — ұлтына ұл болу,
яғни кез келген ұлттық ақын адамзат алдында өз халқының өкiлi, өз ел-
жұртының Елшiсi ретiнде сөйлейдi екен. Ендеше: Үмiт қып менен қарайсың,
көңiлiңе медеу санайсың, балалыққа жарасам, аталыққа жарайсың! — деп
азаматтық арман-мұратын ақи-тақи айқындап алып, қазақтың басқа жұрттармен
қатар тұрмай, азап-бейнет қасында — ұйқысы көп, ояуы аз халде тұрғанына
қайран ақын жүрегi қан жылай келiп:
Басқалар жоғын тапқанда,
Бiздер қайтiп қаламыз?!.
Тепкiсiнде басқаның
Қор боп жүдеп барамыз.
Көрiне көзге азапта
Мәңгi қайтiп қалалық?!
Ойыңды ендi азат қыл,
Қалсын былай балалық! —
деп қайсар қайратқа мiнiп, әдiлет қызметкерi болмаққа шындықтың
ауылын iздеп шыққан он алтыға әлi толмаған жап-жас жiгiттi Алаштың
ардақтысы, ұлттық ар-намыс жоқшысы демей, кiм деймiз?! Қараңғы қазақ
көгiне Күн болуды көксеген Шәкiрт ойын жазғанда ол жиырма бiр жаста едi.
Шығамын, тiрi болсам, адам болып,
Жүрмеймiн бұл жаһанда жаман болып.
Жатқаным көрде тыныш жақсы емес пе,
Жүргенше өмiр сүрiп надан болып?!
Мен — балаң жарық күннен сәуле қуған,
Алуға күндi барып белдi буған.
Жұлдыз болып көрмеймiн елдiң бетiн,
Болмасам толған айдай балқып туған! —
Алдына мұндай асқаралы мiндет қою үшiн де iшкi рух қуаттылығы керек.
С.Торайғыровтың жер бетiнде бар болғаны жиырма жетi жылға (1893—1920)
созылған қысқа ғұмыр-тiрлiк өмiрбаяны да, өлмес-өшпес өлең-дастандары да
өжет рух қуатына суарылған. Заманның запыран дертi зар қақтырған және
қайтейiн, елiм, қимаймын, қия алмай, жанды қинаймын, сiздерге әкеп шашуға,
iлiм-бiлiм жинаймын мүддесi жолында өз жайын мүлде ұмытқан әрi кедей, әрi
ауру жастың соншама жанкештiлiгiне қайран қалмауың мүмкiн емес! Секiлдi
өмiр қысқа, жарты тұтам деп он төрт жасында жазған өлеңiнде өзi
өрнектегендей, азғантай ғұмырында қос томдық қомақты дүние берiп кеттi.
Қандай керемет туындылар десеңшi:
Тұрмысқа, Шығамын, тiрi болсам, адам болып, Өмiрiмнiң уәдесi, А,
дүние, Ендiгi беталыс, Лағнет бұлты шатырлап, Жақсылық көрсем —
өзiмнен, Жазғы қайғы, Жарлау, Шәкiрт ойы, Алаш ұраны секiлдi асыл
өлеңдер, Қамар сұлу, Кiм жазықты? аталатын сындарлы романдар, Қайғы,
Таныстыру, Айтыс, Адасқан өмiр, Кедей тәрiздi дарқан ойлы, терең
тебiренiстi дастандар, көшелi көсемсөздер... Ал бұлардың бәрi-бәрi
жастайынан жабысқан ауыр сырқат, азапты тұрмыс тауқыметтерiмен алыса жүрiп,
әуелi молдадан, сосын Троицкiдегi медреседен iлiм-бiлiм ала жүрiп, ауыл
мектебiнде, Айқап жорналында қызмет жасай жүрiп, партиялық һәм қоғамдық-
әлеуметтiк iстерге араласа жүрiп тындырған тiрлiктерiнiң бiр парасы ғана.
Жасамаймын еңбектiң жемiсiн көзбен көрем деп, жасаймын бiр қолқабыс
кейiнгiге берем деп деген мұрат-мүдде қам-қаракеттерi-тiн.
Ақын Сұлтанмахмұт әдебиет майданына кiрiскен кезде алдында Абай салған,
Мiржақып Дулатұлы, Ахмет Байтұрсынұлы iлгерi жалғастырған шығармашылық жол,
мектеп бар едi. 1909 жылы аталған үш арыстың өлең жинақтары жарық көрдi.
1913 жылдан Орынборда Қазақ газетi шыға бастады. Халық оянып, оқыған
азаматтарының соңынан ергендей боп, ұлттық ой-сана қалыптасып қалып едi.
Ел, ұлт, жұрт, тiл, дiн, дiл, өнер-бiлiм, қазақ жерi, алаш
азаматтары, ұлт жұмысы, жұрт iсi iспеттi сөздер ауыздан түспейтiн бiр
заман туып едi. Он алты жастағы Торайғыров Жан қайда әдiлеттi
iздейтұғынды жазғанда, қазақты жалмауыздай обып тұрған отаршыл озбыр
саясатты әшкерелегенi үшiн арадақты Ахаң (Байтұрсынұлы) Семей абақтысында
отырған-ды. Ал 1911 жылы Байлық, Кедейлiк өлеңдерiн жазып, торығыңқырап
жүрген күндерiнде оның құлағына Ахаңның Әуезов қазақ оқушысына естiлген
екiншi елшiлдiк ұраны атаған Масасы ызыңдапты. Болашақ сұңғыла жыр
сұлтаны: Мұжықтың көк желке боп тепкiсiнде, талайсыз неден болдың, аһ,
сормаңдай! — деп күрсiнген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ұлттық болмайынша, ол ұлы адам бола алмайды. Ал ұлы адамдарға келсек,
олардың көпшiлiгi — өз елiнiң ұлы. Оның ұлы болуының шарты — өз халқының
өкiлi бола бiлуiнде....
Белгiлi бiр замандағы белгiлi бiр халықтың ақыны болғандықтан, ол өз
заманының, өз халқының ұлы болды... өз заманының дәрежесiнде болды....
А.С.Пушкиннiң орыс өмiрiндегi орны һәм оның поэзиясының тарихи мәнi
туралы осы екi пiкiрдiң алғашқысы В.Г.Белинскийдiкi де, соңғысын айтқан —
Н.А.Добролюбов. Бұлардан түйер тұжырым: ұлылық дегенiңiз — ұлтына ұл болу,
яғни кез келген ұлттық ақын адамзат алдында өз халқының өкiлi, өз ел-
жұртының Елшiсi ретiнде сөйлейдi екен. Ендеше: Үмiт қып менен қарайсың,
көңiлiңе медеу санайсың, балалыққа жарасам, аталыққа жарайсың! — деп
азаматтық арман-мұратын ақи-тақи айқындап алып, қазақтың басқа жұрттармен
қатар тұрмай, азап-бейнет қасында — ұйқысы көп, ояуы аз халде тұрғанына
қайран ақын жүрегi қан жылай келiп:
Басқалар жоғын тапқанда,
Бiздер қайтiп қаламыз?!.
Тепкiсiнде басқаның
Қор боп жүдеп барамыз.
Көрiне көзге азапта
Мәңгi қайтiп қалалық?!
Ойыңды ендi азат қыл,
Қалсын былай балалық! —
деп қайсар қайратқа мiнiп, әдiлет қызметкерi болмаққа шындықтың
ауылын iздеп шыққан он алтыға әлi толмаған жап-жас жiгiттi Алаштың
ардақтысы, ұлттық ар-намыс жоқшысы демей, кiм деймiз?! Қараңғы қазақ
көгiне Күн болуды көксеген Шәкiрт ойын жазғанда ол жиырма бiр жаста едi.
Шығамын, тiрi болсам, адам болып,
Жүрмеймiн бұл жаһанда жаман болып.
Жатқаным көрде тыныш жақсы емес пе,
Жүргенше өмiр сүрiп надан болып?!
Мен — балаң жарық күннен сәуле қуған,
Алуға күндi барып белдi буған.
Жұлдыз болып көрмеймiн елдiң бетiн,
Болмасам толған айдай балқып туған! —
Алдына мұндай асқаралы мiндет қою үшiн де iшкi рух қуаттылығы керек.
С.Торайғыровтың жер бетiнде бар болғаны жиырма жетi жылға (1893—1920)
созылған қысқа ғұмыр-тiрлiк өмiрбаяны да, өлмес-өшпес өлең-дастандары да
өжет рух қуатына суарылған. Заманның запыран дертi зар қақтырған және
қайтейiн, елiм, қимаймын, қия алмай, жанды қинаймын, сiздерге әкеп шашуға,
iлiм-бiлiм жинаймын мүддесi жолында өз жайын мүлде ұмытқан әрi кедей, әрi
ауру жастың соншама жанкештiлiгiне қайран қалмауың мүмкiн емес! Секiлдi
өмiр қысқа, жарты тұтам деп он төрт жасында жазған өлеңiнде өзi
өрнектегендей, азғантай ғұмырында қос томдық қомақты дүние берiп кеттi.
Қандай керемет туындылар десеңшi:
Тұрмысқа, Шығамын, тiрi болсам, адам болып, Өмiрiмнiң уәдесi, А,
дүние, Ендiгi беталыс, Лағнет бұлты шатырлап, Жақсылық көрсем —
өзiмнен, Жазғы қайғы, Жарлау, Шәкiрт ойы, Алаш ұраны секiлдi асыл
өлеңдер, Қамар сұлу, Кiм жазықты? аталатын сындарлы романдар, Қайғы,
Таныстыру, Айтыс, Адасқан өмiр, Кедей тәрiздi дарқан ойлы, терең
тебiренiстi дастандар, көшелi көсемсөздер... Ал бұлардың бәрi-бәрi
жастайынан жабысқан ауыр сырқат, азапты тұрмыс тауқыметтерiмен алыса жүрiп,
әуелi молдадан, сосын Троицкiдегi медреседен iлiм-бiлiм ала жүрiп, ауыл
мектебiнде, Айқап жорналында қызмет жасай жүрiп, партиялық һәм қоғамдық-
әлеуметтiк iстерге араласа жүрiп тындырған тiрлiктерiнiң бiр парасы ғана.
Жасамаймын еңбектiң жемiсiн көзбен көрем деп, жасаймын бiр қолқабыс
кейiнгiге берем деп деген мұрат-мүдде қам-қаракеттерi-тiн.
Ақын Сұлтанмахмұт әдебиет майданына кiрiскен кезде алдында Абай салған,
Мiржақып Дулатұлы, Ахмет Байтұрсынұлы iлгерi жалғастырған шығармашылық жол,
мектеп бар едi. 1909 жылы аталған үш арыстың өлең жинақтары жарық көрдi.
1913 жылдан Орынборда Қазақ газетi шыға бастады. Халық оянып, оқыған
азаматтарының соңынан ергендей боп, ұлттық ой-сана қалыптасып қалып едi.
Ел, ұлт, жұрт, тiл, дiн, дiл, өнер-бiлiм, қазақ жерi, алаш
азаматтары, ұлт жұмысы, жұрт iсi iспеттi сөздер ауыздан түспейтiн бiр
заман туып едi. Он алты жастағы Торайғыров Жан қайда әдiлеттi
iздейтұғынды жазғанда, қазақты жалмауыздай обып тұрған отаршыл озбыр
саясатты әшкерелегенi үшiн арадақты Ахаң (Байтұрсынұлы) Семей абақтысында
отырған-ды. Ал 1911 жылы Байлық, Кедейлiк өлеңдерiн жазып, торығыңқырап
жүрген күндерiнде оның құлағына Ахаңның Әуезов қазақ оқушысына естiлген
екiншi елшiлдiк ұраны атаған Масасы ызыңдапты. Болашақ сұңғыла жыр
сұлтаны: Мұжықтың көк желке боп тепкiсiнде, талайсыз неден болдың, аһ,
сормаңдай! — деп күрсiнген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz