Сұхбат – ақпарат алудың әдісі ретінде

Жоспар
Кіріспе

1 Социологиялық ақпараттар жинаудың негізгі әдістері
2 Сұрақ алу тәсілінің өзіндік ерекшелігі
3 Жалпы сұрақ алу әдісі
4 Сұхбат жүргізуге байланысты кеңестер

Социологиялық ақпараттар жинаудың негізгі төрт әдістері бар. Олар:
1) сұрақ алу әдісі;
2) бақылау әдісі;
3) құжаттарды талдау әдісі;
4) тәжірибе жүргізу әдісі.
Енді осы әдістерді жеке-жеке қарастырсақ.
Сұрақ алу әдісі. Эмпириялық ақпараттар сұрақ алу арқылы алынады. Бұл әдіс ұйымдастыру жағынан артықшылығымен, арзандығымен, ақпараттың мазмұндылығы және әмбебаптылығымен, алынған ақпаратты өңдеуге техникалық құралдарды барынша мол пайдалану мүмкіндігімен ерекшеленеді.
Сұрақ әдісінің негізгі түрлеріне анкеталық сұрау мен әлеуметтік сұхбат (интервью) жатады.
Сұрақ алу тәсілінің өзіндік ерекшелігі «сұрақ-жауап» жүйесі логикалық көзқарас тұрғысынан жүзеге асып, алынған жауаптар кейіннен сапалық және сандық өңдеулерге түсуінде жатыр.
Анкета – зерттеушінің жауапшымен (респондент) анкета арқылы контактыға негізделген эмпирикалық әлеуметтану зерттеуіндегі әлеуметтік өлшеуіштің бірден-бір кеңінен тараған тәсілі.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Сұхбат – ақпарат алудың әдісі ретінде.
Социологиялық ақпараттар жинаудың негізгі төрт әдістері бар. Олар:
1) сұрақ алу әдісі;
2) бақылау әдісі;
3) құжаттарды талдау әдісі;
4) тәжірибе жүргізу әдісі.
Енді осы әдістерді жеке-жеке қарастырсақ.
Сұрақ алу әдісі. Эмпириялық ақпараттар сұрақ алу арқылы алынады. Бұл әдіс
ұйымдастыру жағынан артықшылығымен, арзандығымен, ақпараттың мазмұндылығы
және әмбебаптылығымен, алынған ақпаратты өңдеуге техникалық құралдарды
барынша мол пайдалану мүмкіндігімен ерекшеленеді.
Сұрақ әдісінің негізгі түрлеріне анкеталық сұрау мен әлеуметтік сұхбат
(интервью) жатады.
Сұрақ алу тәсілінің өзіндік ерекшелігі сұрақ-жауап жүйесі логикалық
көзқарас тұрғысынан жүзеге асып, алынған жауаптар кейіннен сапалық және
сандық өңдеулерге түсуінде жатыр.
Анкета – зерттеушінің жауапшымен (респондент) анкета арқылы контактыға
негізделген эмпирикалық әлеуметтану зерттеуіндегі әлеуметтік өлшеуіштің
бірден-бір кеңінен тараған тәсілі.
Анкетаны жасаудың, онымен жұмыс жүргізудің өзіндік ерекше әдістемелік
тәсілдері мен сипаты бар. Кез-келген анкетаның үш құрамдас бөлігі: кіріспе,
мазмұндық (негізгі бөлім) және қорытынды (төлқұжат) бөлімдері болады.
Кіріспеде зерттеуді кімнің жүргізетіндігі, оның мақсаты мен міндеті,
анкетаны толтыру тәсілі, оны толтырудың жасырын екендігі көрсетіледі.
Анкетаны қалай толтыру керектігі жайлы нұсқау кіріспенің соңында беріледі.
Анкетаның негізгі бөлімін толтыруға айрықша назар аударылады, өйткені
жүргізілетін зерттеудің табысқа жетуі осыған байланысты.
Анкетаның мазмұны (ұсынылатын сұрақтардың сипаты мен түрі, оларды
орналастыру тәртібі, алынатын жауаптар) зерттеліп отырған объект жайлы
неғұрлым нақтылы мағлұматтар алуға ұмтылу арқылы айқындалады. Бұл үшін
анкетаның мазмұндық бөліміндегі сұрақтар жүйесін әбден саралап барып түзген
жөн. Сұрақтар түзу анкета жасаудың ең күрделі кезеңі: оның алдында
зерттеудің негізгі ұғымдарын эмпириялық тұрғыдан анықтау, әрқайсысына
анкета сұрақтарының бір, не бірнешеуі сәйкес келетін эмпириялық
индикаторларды іріктеп алу процедурасы өтеді. Заттық мазмұнына қарай
сұрақтарды мынандай категорияларға бөлуге болады:
- деректер жайлы сұрақтар - әлеуметтік құбылыстар, өндірістегі хал-ахуал,
қоршаған орта жайлы, сұралушының жеке басына қатысты мағлұматтар алу;
- білімі туралы сұрақтар – сұралушының белгілі бір сала бойынша білімінің
деңгейін анықтау мақсатындағы емтихан типтес сұрақтар болып келеді;
- пікір жайлы сұрақтар - сұралушының деректерді қабылдауы, болашақ туралы
тілектері, жоспарлары жайлы болып, өзінің жеке басының кез-келген
проблемасын қозғауы мүмкін;
- себеп жайлы сұрақтар – адамның өзінің іс-әрекеттері жайлы субъективтік
түсініктерін анықтайды;
- логикалық сұрақтар – негізгі сұраққа жауап арқылы зерттеліп отырған
құбылыс жайлы негізгі түйін жасалады;
- елек сұрақтар – бір белгілеріне қарай көпшіліктің ішінен сұралушылардың
бір бөлігін іріктеп алу мақсатында қойылады;
- бақылау сұрақтары – жауаптың орнықтылығын, шыншылдығын және қайшылықты
еместігін тексеріп, олардың нақтылығын анықтау үшін қызмет етеді;
- контактылық сұрақтар – сұрау жүргізу барысында сұралушымен өзара қарым-
қатынасты жеңілдету, оның зерттеліп отырған проблеманың мәні туралы өз
пікірін толық және шынайы беруіне ынталандыру;
- аралық (буферлік) сұрақтар – назарды бір тақырыптық кешеннен екіншісіне
аударуды қамтамасыз етеді.
Төлқұжат (демографиялық) бөлімде ақпараттың сенімділігін тексеру мақсатымен
сұралушы жайлы мағлұматтар толтырылады. Бұған респонденттің жынысы, жасы,
білімі, тұратын жері, әлеуметтік жайы мен шығу тегі, жұмыс стажы т.б.
сияқты деректер кіреді.
Анкета жасалған соң тексеріледі, сынақтан өткізіліп, кейбір өзгерістер
енгізіледі. Анкетаның сапасын анықтау үшін пилотаждық зерттеу жүргізіледі.
Оның барысында анкетаның мазмұны, сұрақтардың қойылуы мен кезектілігі,
жауап нұсқалары т.б. тексеріледі.
Анкеталық сұрау салу социологиялық зерттеулердің алғашқы мағлұматтар жинау
сатысында аса маңызды әдіс болып табылады.
Сұрау әдісінің келесі түрі әлеуметтік сұхбат арқылы жүзеге асады.
Сұхбат - әлеуметтану зерттеуінің сауалдау тәсілі, әлеуметтанушының алдын
ала әзірлеген жоспары бойынша қайсыбір адаммен немесе адамдар тобымен
мақсатты әңгімелесу формасы, оларға қойылған сұрақтарға қайтарылған
жауаптар әлеуметтік ақпараттың бастапқы қайнар көзі қызметін атқарады.
Сұхбат социологтың сұралушымен тікелей байланысына негізделіп, белгілі бір
тақырып бойынша әңгіме өткізу арқылы социологиялық ақпараттар жинаудың
барынша қолайлы әдісі.
Әлеуметтік сұхбат жүргізгенде сұхбат алушы социолог пен сұралушы арасындағы
байланыс тікелей болады; зерттеуші сұхбатты ұйымдастырады, сұрақтар қояды,
әңгімелеседі, оны бағыттап отырады, алынған жауаптарды жазып алады. Яғни,
сұхбаттың анкетадан ерекшелігі: зерттеуші сұралушы сұрақты түсінбеген кезде
түсіндіреді, сұралушының көзқарасын нақтылай түседі, сұрау парақшасына
толығырақ мәлімет жазу үшін қосымша сұрақтар сұрайды. Сұхбат мынандай
түрлерге жіктеледі:
Формальді сұхбат – тақырып бойынша алдын ала құрастырылған сұрақтарға орай
реттік тәртібін сақтау арқылы сұралушымен пікір алмасып мәліметтер жинау.
Бұндай сұрақтарға өзгерістер енгізуге, одан ауытқуға болмайды.
Жартылай формальді сұхбат – пікір алмасу барысында тақырып бойынша алдын
ала дайындалған сұрақтармен қатар, қосымша сұрақтар қою арқылы мәліметтер
жинау.
Формальді емес сұхбат – нақты тақырып бойынша зерттеуші мен респонденттің
еркін пікір алмасуы арқылы мәліметтер жинауы болып табылады. Бұндай
сұхбатта сұрақтар алдын ала дайындалмайды, зерттеуші сұхбат барысында
туындаған сұрақтарды қойып, респондент оған өз ойын еркін білдіріп жауап
беруіне толық жағдай жасалады және зерттеушінің жауаптарды тіркеу
формасының стандарты болмайды.
Сұхбат жүргізушінің міндеті сұхбатты ұйымдық жағынан дайындау, қажетті
сұралушыларды табу, оларды зерттеуге қатысуға шақыру.
Социологиялық мағлұматтар жинауды аяқтаған соң сұхбат алушы зерттеу
орталығына сұхбаттың толтырылған бланкілерін, маршрут парақшаларын, жұмысы
туралы есепті тапсырады.
Барлық сұрақтар тексеріліп болған соң зерттеліп отырған объект туралы
жинақталған мағлұматтар алу мақсатында сұхбат бланкілеріне арнайы талдаулар
жасалады.
Сонымен анкеталық сұрау мен сұхбат әлеуметтік мағлұматтардың негізгі
көпшілігін алуды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.