Банк жүйесі туралы ұғым

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

I-БӨЛІМ. БАНК ЖҮЙЕСІ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ

1. 1 ҚР банк жүйесінің құрылымы

1. 2 Қазақстандық банктік жүйенің даму тарихы

ІІ-БӨЛІМ. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ

2. 1 ҚР банк жүйесін дамыту жолдары (реформалар)

2. 2. Қазақстан Республикасындағы 91 жылдан бергі банк реформасы және 95 жылғы банк жүйесін реформалау

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының банк жүйесінің даму мәселелерін қарастыру себебі, бұл халқымыздың өсіп өркендеуіне, экономикасының дамуына тигізетін пайдасы зор. Біз осы саланың келешек мамандары ретінде банк жүйесінің қазіргі кездегі даму проблемалары мен тенденциялары арқылы оның тиімділігін көрсетуді мақсат еттік.

Жұмыстың негізгі мақсаты банк жүйесінің қалыптасу және даму мәсәлесін ғылыми-теориялық негіздеу және банктердің халықаралық стандарттарға сай болуын тұжырымдау. Отандық экономиканы реформалаудың қазіргі уақытындағы сатысында тиімді, нәтижелі және перспективалы бағыттардың бірі банк жүйесінің дамуы болып табылады.

Бұл саланың маңыздылығы әлемдік және отандық экономиканың тәжірибесі көрсетіп отырғандай, нарықтық экономикаға өту жағдайында банк жүйесіне көмек көрсету тұрақтандырылған экономикалық өсуге жетуге елеулі нәтижелер береді. Банк жүйесінің дамуы елдегі қаржы нарығының өркендеуіне және Ұлттық бнактің өз саясатын тұрақты қалыпта жүзеге асыруына мүмкіндік береді.

Соңғы бірнеше жылда, әсіресе 2000-жылдан бастап банк жүйесінің динамикалық дамуы жүруде. Қазақстан банк секторының жанадануы және конденсациялық процестер жалғасуда.

Дегенмен, банк жүйесін мемлекеттік қолдау әлі де жеткіліксіз дәрежеде болып отыр. Бұл саланың өзіндік проблемалары шешілмей қалуда. Мұндай кемшіліктерді жою үшін банк жүйесінде жаңа бағдарламалар, реформалар жүзеге асуы тиіс.

I-БӨЛІМ. БАНК ЖҮЙЕСІ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ

Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол ақша қаражатын тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме. /1, 3б/

1. 1 ҚР банк жүйесінің құрылымы

ҚР банк жүйесінің құрылымын «ҚР банктер және банк қызметі туралы» республика Президентінің 1995 жылғы 31 тамыздағы Заң күші бар Жарлығында «Қазақстанда екі деңгейлі банк жүйесі бар. Ұлттық банк - мемлекеттің Орталық банкі, ол банк жүйесінің жоғары (бірінші) деңгейіндегі банк. Басқа банктердің барлығы банк жүйесінің төменгі (екінші) деңгейіндегі банктер» делінген жолдардан көруге болады.

Біріншіден, Ұлттық банктің құрылымын қарастырсақ, оны « ҚР Ұлттық банкі туралы» Заңы және « ҚР Ұлттық банкі туралы» ережесі негізінде көруге болады.

1. 2 Қазақстандық банктік жүйенің даму тарихы

Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған жоқ, себебі республика аумағында КСРО-ның орталықтандырылған несие жүйесінің филиалдары мен бөлімдері қызмет етті. Осыған байланысты банктік жүйенің тарихы Ресей тарихымен тығыз байланысты. Патшалық Ресейдің банк жүйесіне: Мемлекеттік банк, акционерлік банктер, қалалық банктер, ипотекалық несие банктері мен басқа да несиелік мекемелер кірді. /2, 169 б. /

Ресейдің мемлекеттік банкі (өз қызметін 1860 жылы бастады) барлық несие жүйесінің орталық банкі болып табылады. Ол айналымға қағаз ақша шығарудың монополиялық құқығына ие болды.

Акционерлік коммерциялық банктер (47 банк 743 филиалымен) қарыз каипталы нарығында басымдық жағдайға ие болып, 1914 жылы шоғырланудың жоғары дәрежесіне жетті.

Орта және ұсақ буржуазиялық қызмет көрсету үшін мынадай ұсақ несиелік мекемелер қызмет атқарды: өзара несие беру қоғамы (11081), қалалық қоғамдық банктер (343) .

Ипотекалық несие жүйесі - мемлекеттік дворяндардың жер банкі мен мемлекеттік жер банкі, 10 акционерлік жер банктері, 36 қалалық несиелік банктер мен ипотекалық несиенің басқа да банктерінен құрылды.

Несиелік мекемелердің ішінен, әсіресе, деревнялардағы дәулетті адамдарға қызмет көрсететін несиелік кооперация кеңінен танылды. Ол қарыз-жинақ кассалары мен несиелік серіктестіктерден тұрды.

1917 жылғы қазан төңкерісінен кейін банк ісін ұйымдастыруды мемлекет монополиялы түрде өз қолына алып, нәтижесінде жеке коммерциялық банктер мен басқа несие мекемелері Мемлекеттік банкпен біріктірілді. 1922 жылы Тұтыну кооперациясының банктері және Өнеркәсіп банкі құрылды.

1924 жылы акционерлік қоғам үлгісіндегі сыртқы сауда банкі құрылып, оның акционерлері мемлекет, кооперативтік және қоғамдық ұйымдар болды. сөйтіп, 1925 жылы КСРО-да Мемлекеттік банк, Өнеркәсіп банкі, Сауда банкі және ауылшаруашылық банкі болды. сондай-ақ Орталық коммуналды банкі (Ценкомбанк), Кооперативтік банк және акционерлік, салалық, аймақтық банктер құрылды. Банктер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несие түрлері бойынша да ажыратылды. 1928 жылы Өнеркәсіп банкі мен Электробанкі бірыңғай өнеркәсіп пен электр шаруашылығын ұзақ мерзімді несиелеу Банкіне біріктірілді. Жалпы 1927-1929 жылдары банктердің өзіне тән ерекшк қызметі -банктік несие беру жойылып, несие мемлекеттік жоспарлы қаржыландырудың түріне айналды. /3, 164 б. /

КСРО-да 1930-1932 жылдары жүргізілген несиелік реформаның нәтижесінде жаңа қағидаларда салалық банктер ұйымдастырылды. Капитал жұмсалымдарды қаржыландыру және несиелендіруге байланысты 4 арнайы банктер құрылды:

1. Промбанк, 1959 ж КСРО Құрылыс банкі болып қайта ұйымдастырылды.

2. Ауылшаруашылық банкі, 1959 ж оның қызметтері КСРО Мембанкі мен Құрылысбанк арасында үлестірілді.

3. Всекомбанк, 1939 ж Всекомбанк өз жұмысын тоқтатты, ал активтері мен пассивтері 1959 ж таратылған КСРО Сауда банкіне берілді.

4. Ценкомбанк, 1959 ж таратылды да оның қызметтері КСРО Құрылыс банк мен Мембанк арасында үлестірілді. /3, 165 б. /

КСРО-да банктік реформа 1987-1988 жылдары жүргізілді. Нәтижесінде, КСРО Мембанкі мен КСРО Құрылыс банкін құру негізінде: Өнеркәсіп құрылыс банкі, Агроөнеркәсіп банкі және Тұрғын үй-әлеумеетік банкі; КСРО Мембанкінің құрамына кіретін жинақ кассалары негізінде: Сыртқы экономбанк, Жианқ банкі, құрылды. КСРО Мембанкі кәсіпорындар мен ұйымдарға кассалық және несиелік- есеп айырысу қызмет көрсетуін тоқтатты. Ол елдің Орталық банкі деп жарияланды.

Банк жүйесін бірсыпыра реттеген 1990 жылдың аяқ шенінде одақтық екі заң - «Мемлекеттік банк туралы» Заң және «Банктер және банк қызметі туралы» Заң бекітілді. Осы заңдарға сай бұрынғы маманданған банктер акцияландыру кезінде коммерциялық банктерге айнала бастады. /8, 181 б. /

1930 ж дейінгі банк жүйесі

1930-1987 жылдар

1988-1990 жылдар

1991 жылдан бастап

1930 ж дейінгі банк жүйесі: Ресей Мембанкі және көптеген несие-банк мекемелері

1930-1987 жылдар:

1. КСРО Мембанкі (оның ішінде КСРО Мемлекеттік еңбек жинақ кассалар жүйесі) .

2. КСРО Мемлекеттік Құрылыс банкі 3. КСРО Сыртқы сауда банкі

1988-1990 жылдар: 1. Банк жүйесін қайта ұйымдастыру: КСРО Мембанкі және маманданған банктер: КСРО Өнеркәсіп құрылыс, КСРО Анроөнеркәсіп, КСРО Тұрғын үй- әлеуметтік, КСРО Жинақ және КСРО Сыртқы эконом банктері 2. Жаңадан кооперативтік банктердің құрыла бастауы

1991 жылдан бастап: 1. Егемен Қазақстаанда өзінің банк жүйесінің құрылуы. Екі деңгейлі банк жүйесі - Ұлттық банк және коммерциялық банктер.

Сурет 3 - Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу және даму кезеңдері

1990 жылғы «Банктер және банк қызметі туралы» Заңға сәйкес республикада екі деңгейлі банк жүйесі құрылды. Осыдан бастап Қазақстан банк жүйесйнің жаңа даму сатысына көшті.

ІІ-БӨЛІМ. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ

Банк қызметін - банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір іс-әрекеттерді орындауын сипаттуғаболады. Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар тарту мен қарыздар беру жатады. / 6, 10 б . /

Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді, ал заңды және жеке тұлғалардың мемлекетке уақытша бос ақша қаражаттарының болуы және экономика мен халықтың қысқы мерзімдік қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдалану ақша нарығының экономикалық негізі болып табылады.

Коммерциялық банктердің негізгі қызметтеріне мыналар жатады:

Қаржы делдалдары ретінде;
Уақытша бос ақша қаражаттарын жинақтау;
Экономиканы және халықты несиелендіру;
Қолма-қолсыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу;
Инвестициялық қызметі;
Қаржылық қызметтері (лизинг, факторинг, траст, кеңес беру, ақпараттық) .

Банктер қаржылық нарықтарда қаржы делдалы ретінде басқа кәсіпорындардың, мекемелердің және халықтың уақытша бос қаражаттар сомасын депозит түрінде жинақтайды. Депозиттерді мемлекеттік сақтандыру жүйесі болады, бұл салымдарды жаппай кері алу қауіптігін төмендетеді. Банктерге тартылатын депозиттер басқа кәсіпорындардың материалдық объектілерінде орналастырылған активтеріне қарағанда қондырғы ғимараты ыңғайлы, өтімді және нарықта оңай өткізіледі.

2. 1 ҚР банк жүйесін дамыту жолдары (реформалар)

Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде несиені басқарудың жүйесін және шаруашылық қызметіне банктік қызмет көрсеті механизмін құру, банктердің кәсіпорындардың қызметіне жетекшклік етуде экономикалық әдістерді қолдану, банк пен клиенттері, сонымен қатар, банктің өз жүйесі шеңберіндегі оның жекелеген буындарының арасындағы өзара қарым-қатынастар жүйесін қайта құру, яғни, жаңа құбылыстар мен процестерді ескере отырып, принціпті түрде реформалау қажеттігінің маңызы зор.

1990 жыл желтоқсан айында қабылданған «ҚазКРО-ғы банктер және банктік қызмет туралы» алғашқы заң Қазақстандағы банктік реформаны жүргізудің бастапқы кезеңдерін қамтиды.

1995 жылғы банктік реформа

Бұл банктік реформа Ұлттық банктің 1995 жылға арналған «Қазақстандағы банктік жүйені реформалау» бағдарламасыеа сәйкес жүзеге асырылды.

Қазіргі таңда ҚР жұмысжасап отырған банктік жүйенің қалыптасуын үш кезеңге бөлуге болады:

1-кезең . 1988-1991 жж. - мемлекеттік салалық мамандандырылған банктер қызметінің бір бөлігін республикалардағы сол банктердің тиісті бөлімшелеріне беру арқылы қайта түрлендіру; алғашқы коммерциялық банктер қатарын құру; КСРО Мембанкіне орталық банктің жекелеген қызметтерін беруге байланысты бастапқы қадамдар жасау кезеңі.

2 - кезең . 1992 аяғы 1993 жылдары - рубль аймағында бола отырып, ҚР Ұлттық банкінің орталық банктің бірқатар қызметтерін орындауға біртіндеп кірісуі, коммерциялық банктердің экстенсивті түрде қалыптасуы және дамуы, ұлттық норматвтік базаның қалыптасуының бастапқы кезеңі.

3-кезең . 1993жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі, яғни айналысқа ұлттық валютаның енгізілуіне байланысты Ұлттық банкінің ақша-несие аясының қызмет етуіне толық жауапкершілік алу, бюджет және банктармен қарым-қатынас орнатудың классикалық принциптерін енгізу, банктердің қызметін реттеу жүйесін нығайту кезеңін білдіред у

Бұл банктерді қайта түрлендіруге байланысты бірқатар шаралар 1994 жылдың орта кезінен басталып 1995 жылға дейін жалғасты.

Бірінші кезекте 1994 жылы Ұлттық банктің ұсынысы бойынша Агроөнеркәсіп балансы Қаржы Министрлігінің қарамағында құрылған ауылшаруашылығын қолдау мемлекеттік қорының балансына беру шаралары іске асырылды.

Екінші кезекте, Қазақстан Әлем Банкін 1994 жылдың орта кезеңінде Мемлекеттік Экспорттық-импорттық банкке (қазіргі Эксимбанк) және әмбебап Әлембанкке бөлу шаралары жүзеге асты.

Үшінші кезекте, мемлекеттік мамандандырылған Халық банкін әмбебап банкке түрлендіру шаралары жүргізілді. Түрлендіру мыналай үш кезеңді қамтиды:

1-кезеңде (1995жылдың бірінші жартысы) мемлекеттік емес акционерлерден акцияларын сатып алу жолымен 100% мемлекеттік меншікті қалпына келтіру және оның жарғылық капиталын ұлғайту мақсатында мемлекеттен жалға алған ғимаратын Халық банкінің меншігіне беру, сондай-ақ 01. 01. 1992ж жағдайға байланысты халық салымдарының индексациялау жүйесін анықтау міндеті белгіленді.

2-кезеңде (1995 жылдың екінші жартысы және 1996 жыл) Халық банкіне пластикалық дебеттік және кредиттік карточкаларды енгізу және олардың қоданылу ауқымын кеңейту мінд

Коммерциялық банктер жүйесімен қатар коммерциялық банктер үшін қысқа мерзімдік жоспарда тиімсіз болып табылатын нақты секторды орта және ұзақ мерзімді несиелеу қызметін өз міндетіне алатын мамандандырылған мемлекеттік банктердің болуы да қажет болды. Ондай банктерді халықаралық тәжірибеде даму банктері деп атады, себебі олар үшін басты мақста пайда табу емес экоомиканың жекелеген салаларын дамыту болып табылады.

Қазақстанда банк секторын реформалау бағдарламасын іске асыру шегінде Эксимбанк, Мемлекеттік даму банкі және Тұрғын үй құрылыс банкі құрылды. Мамандандырылған банктер қатарында халыққа қызмет көрсетуге маманданған Халық банкі болды.

Міне, мұндай банктер қатарының жаңадан нарықтық экрномика талаптарына сай пайда болуы, өз кезегінде, банктік жүйенің екі деңгейлік құрылымын білдірді.

1996-1998 жылғы банктік реформалар

бұл реформалар Ұлттық банктің 1996-1998 жылдарға арналған Қазақстан республикасының банк жүйесін реформалау бағдарламасына сәйкес жүргізілді.

Ұлттық банктің 1995 жылғы реформалау нәтижесінде қолданған шаралары қаржылық және экономикалық тұрақтылыққақол жеткізді.

Жалпы 1996-1998 банктік реформа Ұлттық банк тарапынан жасалған бағдарламаның арнайы негізінде жүргізілді. Оның өзіндік мақсаты мен міндеттері бекітілді.

2. 2. Қазақстандағы 1991 жылдан бергі банк реформасы және 95 жылғы банк жүйесін реформалау

Қазақстан экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезінде несиені басқарудың жүйесін және шаруашылық қызметіне банктік қызмет көрсету механизмін құру, банктер мен кәсіпорындардың қызметіне жетекшілік етуде экономикалық әдістерді қолдану; банк пен клиенттері, сонымен қатар, банктердің өз жүйесі шеңберіңдегі, оның жекеленген буындарының арасындағы өзара қарым -қатынастар жүйесін қайта құру, жаңа құбылыстар мен процестерді ескере отырып, принципті түрде реформалау қажеттілігінің маңызы зор.

Қазақстан Республикасында банктік жүйені реформалаудың қажеттілігі, дүниежүзілік банктің мамандарының пікірінше, қысқа мерзімді мәселелер категориясының бар болуымен түсіндіріледі және оларды өз кезегінде макроэкономикалық формасын жүргізуде кедергі етуі мүмкін деп сынайды. Бірінші категорияға орталықтандырылған экономикадан мұра боп қалған мақсатты несие мен банктік тәжірибені мемлекеттік үлестіру жүйесінің ескі тәжірибесімен келісілген қаржылық ресурстарды дұрыс орналастырмау мәселесі. Екінші категорияға банктердің «сапасыз» қарыздары мен мемлекеттік зиянды кәсіпорындарын жатқызымыз.

Бұл мәселелер өміршең мемлекеттік және жеке кәсіпорындардың қаржылық ресурстардың өміршең емес кәсіпорындарының пайдасына кетуіне жол береді.

Бұдан басқа бұрынғы жүйе мекемелер мен кәсіпорындар арасында төлем төлеулер мен есеп айырысуларды дұрыс жүргізе алмады.

1992 жыл ішінде Қазақстанның экономикасына несиелік салымдардың көбеюі байқалады. 1992 жылдың 2 тоқсанында несиенің сомасы ЖҰӨ нің 11, 3 пайызын құраса, ал 4 тоқсанда 29, 8 пайызды құрады. Бұл негізінен қайта қаржыландыру және Ұлттық банктердің несиесі есебінен болды, әрі бұл өз кезегінде Ресейдің Орталық банкінің контокорренттік несиесімен қаржыландырылады. Оларды келесідей мәліметтер куәләндырады: 1992 жылдың 1 тоқсанында Ұлттық банктің коммерциялық банктерге берген несиелерінің сомасы -6, 7 пайызды құраса, 4 тоқсанында 17, 8 пайызды құраған. Мұндай несиелік ресурстарды арнайы банктер арқылы орталықтандырылған әкімшілік үлестіру -өміршең емес шығынды мемлекеттік кәсіпорындарға несие беру нәтижесінде банктерде жұмыс жасалмайтын несиелердің яғни банктердің несиелік портфелінің нашар несиелерден құрылуына әкеліп соқтырады.

1993 жылы Ұлттық банктен 7, 5 млрд. Теңге сомасында орталықтандырылған несие берілді, 5, 6 млрд. Теңгесі үкіметке, яғни олардың үлесі 75 пайызды құрады, ал олар бойынша жалпы қайтарылатын жалпы сома 138, 5 млн. теңгеге немесе 3, 9 пайызға тең болады, қалған бөлігінің мерзімі ұзартылған болып табылады.

Ұлттық банкінің несиені қайта қаржыландыру тәжірибесінің жетіспеушілігі келесіде: банктер қаржылық емес несиелерге емін -еркін кіру мүмкіндігіне ие бола отырып, депозиттік ресурстарды өз бетінше шоғырландыру ынтасынан айырылуда. Бұдан басқа мұндай несиелерді субъективтік негізде орналастыруда кедергі болған тағы да бір фактор -бұл төмен пайыздық мөлшерлеме қарыздарға деген қажеттіліктің көбеюіне және несиелік тапсырыс бойынша орталықтандырылған тікелей несиелендірген мемлекеттік кәсіпорынның қаржылық тәжірибесінің әлсіреуіне әсер етеді.

Мемлекеттік кәсіпорындар мұндағы арзан несиелерді алып, көбінесе оларды инвестор үшін емес, жалақы төлеуге және материалды құндылықтарды жинақтау үшін пайдаланады. Инфляция деңгейі мен Ұлттық банк несиесінің номиналдық пайыз мөлшерлемесін салыстыруға болады: соңғысы 1992 жыл наурыз айында 25 пайызға жылдық мөлшерлемені құраса, бөлшек сауда бағаларының жылдық инфляциясы 500 пайыздан жоғары болған. 1992 жылы қараша айында номиналды пайыздық мөлшерлемесі 65 пайызға дейін жоғарлағанда, инфляция 1000 пайызды құраған. Бұл кезде арзан несие алатын кәсіпорындар өздерінің қаржылық жағдайын жақсартуға және жұмыстарын қайта құруға асыға қоймады.

Осылайша мемлекеттік кәсіпорындарды қолдайтын тікелей несиелеу саясатының төменгі пайыздық мөлшерлеме саясатымен берілуі несиелік ресурстарды дұрыс орналастырмауға әкеледі.

Арнайы банктердің өздерінің кәсіпорындарын олардың өтімділігін ескермей, тікелей несиелендіру мерзімі өтіп кеткен қарыздарының ұлғаюына әкеліп соқтырады, ал осы кезде жаңадан пайда болған нарықтық қатынастарға бағытталған кәсіпорындар банктерден несие алуға қол жеткізе алмады.

Төменгі пайыздық мөлшерлемесінің саясаты жинақ ақшаларды банктерге толық мөлшерде жұмылдыруға мүмкіндік берген жоқ. Кәсіпорындар мен жергілікті тұрғындар өздерінің жинақ ақшаларын нақты активтерге салғанды қалады. Кәсіпорындар өздерінің тауарлар қорын арттырса, азаматтар өз қаражаттарына жылжымайтын мүлік пен ұзақ мерзімге пайдаланылатын тауарлар сатып ала бастады. Нақты активтер ақшалай қорларды құнсызданудан, инфляциядан қоғайтын ең басты құрал болып табылады. Салымдар үшін төлейтін банк пайыздары инфляциядан туындайтын шығындардың орнын жаппады. Мекемелер мен жергілікті тұрғындардың жинақ ақшаларын жұмылдырудың жеткіліксіздігіне банктердің байланысты несиелік ресурстар жеткіліксіздігі банктердің тиімді мекемелерге несие беруге мүмкіндік бермейді.

Несиелік ресурстарды үлестіру сипатына мемлекеттік кәсіпорындарға субсидиялық және жеңілдетілген несиелерді беру тәжірибесі кері әсерін тигізеді. Субсидиялық несиелер толтыруы әлеуметтік қорғауға арналған, сонымен қатар кәсіпорындардың дәстүрлі тиімсіз жұмыстарын көрсететін шығындар, т. б. Олар Ұлттық банктердің қайта қаржыландыратын несиелерге қарағанда, төменгі пайыздық (1992 жыл 4 тоқсанында 65 паыз төмен) мөлшерлеме бойынша беріледі.

1992 жыл Ұлттық банктің несиелерінің үлесі барлық қайта қаржыландырылған несиелерінің 70 пайызын немесе барлық несиелік салымның 42 пайызын құрады. Жеңілдікті несиелердің негізгі бөлігі ауылшаруашылық және дайындаушы кәсіпорындардың үлесіне тиді.

1993 жыл мақсаты үкіметтік бағдарламаларға берілетін орталықтандырылған несиелер жеңілдетілген пайыздық мөлшерлемелермен 3, 25, 65 пайызға беріледі.

Ұлттық банк кәсіпорындарының қарыздарының жаппай есеп айырысуын жүргізу кезінде қарық кәсіпорындарға субсидиялық жеңілдетілген несиелер берді. 1992 жылы осы мақсаттарға берілген несиелердің үлесі барлық жеңілдік несиелерінің 30 пайызы болды. Несиенің негізгі бөлігі өтелмей қалды.

Дегенмен жоғарда аталған несиелер кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға берілгені мен де, олар кәсіпорындар шығындарын қаржыландырудың құралына айналды. Сонымен қатар, субсидиялық және жеңілдетілген несиелер бойынша номиналды пайыздық мөлшерлемесі мен инфляция деңгейінің арасындағы үлкен айырмашылық қаржылық алып -сатарлыққа мүмкіндік туғызды.

Несиелік жұмсалымдардың жалпы сомасында мемлекеттік емес қарыз бюджеттің тапшылығын жабу үшін үкіметке берілген несиенің үлес салмағы жоғары: 1992 жылы 1 қаңтарда олар тиісінше 13, 7 және 11 пайызды құраса, 1993 жылы 1 қаңтарда 1, 5 және 2 пайыз, ал 1993 жылы бюджеттік тапшылықты жабуға 877 млн. теңге берілді немесе ол несиенің барлық сомасының 11, 8 пайызды құрайды.

1991 жылы 1 қаңтарда уақында төленбеген есеп айырысу құжаттары 5 млн. теңге құраса, 1992 жылы 1 қаңтарда 11, 2 млн теңге құраса, 92 ж маусымда 384 млн. теңге немесе ЖҰӨ нің 12, 3 немесе алынған банктік несиелердің жалпы сомасы 84, 1 пайызды құрады. 93 ж мерзімі өтіп кеткен төлемдер 91, 5 млн теңгеден 5, 5 млрд теңгеге дейін немесе 60есе жоғары өсті.

1992 жыл соңында Қазақстан мен Ресей, екі елдің кәсіпорынның қарызын өзара есепке алу туралы екі жақты келісімге қол қойды, ол қарыздар сомасы 1992 жылғы аяғында 80 млн. теңгені құраған.

1993 жылғы қараша айында Ұлттық банкке Ұлттық валютаның енуімен ақша несие саясатын жүзеге асыру, бюджетпен банктер мен өзара қарым қатынаста классикалық қағидаларды ендіруі банктердің қызметтерін реттеу жүйесін нығайтуға қатысты толық жауапкершілік жүктелді.

Ұлттық валютаның еңгізілуі сәтінен бастап, 1995 жылға дейін орталық банктің қызметін атқару жүйе қызметін реттеп отыратын нормативтік құжаттарды қарастыру және қабылдау тұрғысындағы дәстүрлерімен тәжірибесі жоқ Ұлттық банк дербес түрде ақшалай -несиелік саясат жүргізу тәжірибесін қолға алды.

1995 жылы 15 ақпан айында Қазақстан Республикасы Призедентінің қаулысымен бекітілген, 1995 ж арналған Қазақстандағы банктік жүйені реформалаудың бірінші бағдарламасы жасалынды.

Бағдарлама 1995 жылдың соңына дейін сәтті жүзеге асырылған жағдайда келесілерге қол жеткізу мүмкіндігі болжанған:

Ұлттық банкінің негізінен алассикалық орталық банктерге тән валюталық және ақшалай несиелік реттеулердің барлық құралдар жиынтығын еңгізуді аяқтау және оны пайдалану. Бұл өз кезегінде Ұлттық банкке тиімді ақшалай несиелік саясатын жүргізуге және банктік заңдармен анықталған Ұлттық банкінің белгіленген негізгі міндеттерді толығымен орындалуына мүмкіндік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.