ХХІ ғасырдағы орталық азия қауіпсіздік мәселесін нығайту мен жетілдіру жолдары

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Тарау Аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі Қазақстанның күш-жігері және бастамалары . . . 6

1. 1 Шанхай ынтымақтастық ұйымының қалыптасуы . . . 6

1. 2 Шанхай ынтымақтастық ұйымының құрылымы . . . 14

1. 3 Қазақстан және аймақтық қауіпсіздік: Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы . . . 18

2 Тарау Қазақстан мен Орталық Азия аймағының қауіпсіздік мәселелері . . . 21

2. 1 Азия құрлығында қауіпсіздік орнату үшін өзара ынтымақтастық жүргізу . . . 21

2. 2 Шанхай ынтымақтастық ұйымының Қазақстанға әсері . . . 23

2. 3 Шанхай ынтымақтастық ұйымының терроризм, заңсыз көші-қон

және есірткі транзитімен күрес жүргізуі . . . 31

3 Тарау ХХІ ғасырдағы Орталық Азия қауіпсіздік мәселесін нығайту мен жетілдіру жолдары . . . 43

3. 1 Ұзақ мерзімді басымдық: Ұлттық Қауіпсіздік . . . 43

3. 2 Орталық Азия елдері және қауіпсіздік мәселесін орнату

стратегиясы . . . 46

Қорытынды . . . 52

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 57

Қосымша

Кіріспе

Ғасыр бойы Азияда аймақтық проблемаларды тиімді шешу үшін ортақ тұғырнаманы қалыптастырудың көптеген әрекеттері қолға алынды. Азияда ұжымдық қауіпсіздік жүйесін құру туралы КСРО-ның ұсынысын еске алсақ та жеткілікті. 1970 жылдардың басында Л. Брежнев осындай бастама көтерді, мұны және Үндістан белсенді түрде қолдайды деп есептеді. Бірақ Үндістан да, басқа азиялық мемлекеттер де ұжымдық қауіпсіздік жүйесін құру туралы кеңестік ұсынысты қолдаған жоқ. Азия елдерінің КСРО-ның жоспарларына дәстүрлі түрде күдікпен қарауы, сондай-ақ Пекиннің жанталаса қарсылық білдіруі өзінің теріс рөлін атқарады. Оның үстіне аймақтағы көптеген елдердің арасындағы күрделі қарама-қайшылықтардың болуына байланысты Азия құрлығындағы қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың базалық қағидаларында қалыптастыруға мүмкіншілік болмады.

Жоғарыда атап өткендей, 1990 жылдардың басында жағдай өзгерді: бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайту жолында Азиялық елдердің күш-жігерін біріктіру үшін нақты алғышарттар пайда болды. Екі астам державаның ғаламдық тікетіресу дәуірі аяқталды. Азиядағы тікетірес, бәлкім, елеулі дәрежеде әлсіремеген болар, бірақ аймақтық шиеленісті ұшықтыруға жәрдемдескен көптеген факторлар бірте-бірте өзінің күшін жоғалта бастады. Сондықтан Азияда мемлекеттердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тетіктерді жасауға ұмтылыс жанданды. Бағдарлар алмасты. Тікетірес экономикалық кооперация, коммуникацияны дамыту, қоршаған ортаны қорғау, су ресуртарын пайдалану, қауіпсіздікті қамтамасыз ету сияқты салалардағы өзара іс-қимылға орын берді. Аймақ ұғымы Шығыс Азия мен Оңтүстік Шығыс Азияны жаңа экономикалық архитектурасын қалыптастыратын іргетасқа айналды.

Азиялық елдер дамуының ортақ векторы белгіленді, оның Азиялық қоғамдардың либералдық демократия мен нарықтық экономика жағынан бейімделуі ретінде сипаттауға болады. 1 Осындай бейімделу аймақтағы көптеген мемлекетердің ішкі және сыртқы саясатының мазмұның айқындаушы факторына айналды. Олардың жаңа геосаяси жағдайларға бейімделуі аймақтық қауіпсіздік саласында азиялық елдердің ынтымақтастығын бірте-бірте өрістеуге алып келді.

Қазақстан Республикасы халықаралық қауіпсіздік және қарусыздану мәселелері жөніндегі өзінің барлық практикалық істерінде екі қағидалары негізге ие:

Қазіргі барлық геосаяси және геоэкономикалық тенденцияларды барабар қабылдау қажет, халықаралық қауіпсіздіктің жаңа құрылымдарының және тетіктерінің құрылысымен бірте-бірте айналысу керек.
Аймақтық қауіпсіздік жүйесін құра отырып, ғаламдық қауіпсіздікті нығайтуды тиімді жолдарын іздестіру сияқты міндетті де ұмытпаған жөн.

Стратегиялық тұрақтылық тетігінің өзіне тән ерекшелігі оның көп тарапты сипаты, яғни тиісті елдердің келісілген іс-қимылы болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - қазіргі кездегі Шанхай ынтымақтастық ұйымының Қазақстанға тигізетін әсерін, аймақтағы қауіпсіздікті орнату мен өңірдегі мемлекеттермен тығыз қарым-қатынасты орнату болып табылады.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі . Бүгінгі таңда қауіпсіздік мәселесі қай елге болмасын, маңызды болып табылады. Өйткені қауіпсіздікті орнатпай, болашақ та болмайды. Сондықтан әскери қауіпсіздікті орнатып, экономикалық мәселелерді, дипломатиялық қарым-қатынастарды, яғни, халықаралық және аймақтық қауіпсіздікті орнату қажет. Бұл мәселелер бүгінгі күннің ең өзекті мәселесіне айналған. Сондықтан да, мен «Орталық Азия және қауіпсіздік мәселесі» атты диплом жұмысты алу себебім де осы.

Диплом жұмысының құрылымы келесідей тұрады: кіріспеден, үш бөлімнен, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан.

Бірінші бөлімде, Шанхай ынтымақтастық ұйымының қалыптасуы мен құрылымы қарастырылған.

Екінші бөлімде, Қазақстан мен Орталық Азия аймағының қауіпсіздік мәселелері, сонымен қатар, Шанхай ынтымақтастық ұйымының терроризм, заңсыз көші-қон және есірткі транзиті мен күрес жүргізу мәселелері талқыланған.

Үшінші бөлімде, Орталық Азияда қауіпсіздікті нығайту мен жетілдіру жолдары қарастырылған.

Дипломдық жұмысты жазу барысында отандық және шетел ғалымдарының еңбектері, Шанхай ынтымақтастық ұйымының келісім-шарттары, декларациясы, статистикалық мәліметтер, сонымен қатар периодикалық басылымдар, сайт басылымдары қолданылды.

1 Тарау Аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі Қазақстанның күш-жігері және бастамалары

1. 1 Шанхай ынтымақтастық ұйымының қалыптасуы

Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ-ШОС) тұрақты үкіметаралық ұйым ретінде 2001 жылғы маусымның 15-інде Шанхай қаласында Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан және Өзбекстан мемлекеттерінің өзара келісімімен құрылған. ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер Еуразия кеңістігінің жер аумағының 3/5-ін құрайды, ал жалпы көлемі 30 миллион 189 мың шаршы шақырым. Халық саны - 1 миллиард 455 миллион адамды қамтиды, яғни мұның өзі жер шарын мекендеген тұрғындардың төрттен бірі осы ұйымның мүшелері болып отыр дегенді білдіреді. 2

ШЫҰ құрамына Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік кеңесінің Қытай және Ресей тәрізді екі бірдей тұрақты мүшесінің кіруі, ұйымның халықаралық аренада үлкен саяси беделге ие болуына және аумақта осы державалар мен АҚШ мүдделерін теңгермешілік дәрежеде ұстауға мүмкіндік беруде. Сыртқы қатынаста ШЫҰ өзге мемлекеттерге қарсы бағытталмаған және ашық саясат қағидаларына жүгінеді.

ШЫҰ ауқымында оған мүше мемлекеттердің бірлесіп жасалатын іс-қимылдары әскери-стратегиялық қауіпсіздікті дамыту, сенімділік шараларын нығайту; лаңкестіккке және экстремизмге, заңсыз көші-қонға, есірткі тасымалына, трансшекаралық өзге де қылмыстық істерге тосқауыл қою; экономикалық ынтамақтастық, өзара сауда жүйесінде Дүниежүзілік сауда ұйымының стандарттарына біртіндеп жақындау; табиғи және техногенді мазмұндағы төтенше жағдайларды бірлесе отырып, сақтандыру және болдырмау, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық бағыттары бойынша атқарылады.

Азиялық мемлекеттердің қауіпсіздік саласындағы жемісті ынтымақтастығының анағұрлым көрнекті мысалы «Шанхай бестігінің» қызметі болды (2001 жылғы маусымнан бастап - Шанхай ынтымақтастық ұйымы) . 3 Қытайдың, Қазақстанның Ресейдің және Орталық Азияның басқа да мемлекеттерінің өзара іс-қимылы сенім білдіруді нығайтуға және әскери текетірес деңгейін төмендетуге қатысты проблемаларды шеше білудің үлкен дәлелі бола алады. Шанхай ынтымақтастық ұйымының қызметіне негіз болған Шанхай мен Мәскеуде қол қойылған келісімдердің әлемдік дипломатияда тұрақтылық кепілі ретінде қызмет ететіндей тәжірибелік құндылығы бар.

Шанхай келісімінің шеңберінде шекаралық проблемаларды реттеу және бастапқы сенім білдіру шаралары жөніндегі жұмыстың басталуы 1990 жылдың сәуір айына тура келеді, сол кезде Кеңес-Қытай шекарасы ауданында қарулы күштерді өзара қысқартудың басшылыққа алынатын қағидалары мен әскери салада сенім білдіруді нығайту туралы КСРО Үкіметі мен КХР Үкіметі арасындағы келісімге қол қойылды. Сол уақытта бұл Сенім білдіру мен қарулы күштерді қысқарту туралы бірыңғай келісім деп көзделді. Барабар нұсқа ретінде Еуропадағы әдеттегі қарулы күштер туралы шарт пайдаланылды, егер еуропалық келісім оған қатысушы мемлекеттердің бүкіл аумағында қолданылса, біз сөз етіп отырған келісім шекаралық аймақта ғана қолданылды. КСРО ыдырағаннан кейін ерекше маңызды келіссөздерді жалғастыру үшін Бірлескен тарап делегациясы құрылды, оның құрамына Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Ресей Федерациясы және Тәжікстан Республикасы енді. Одан кейінгі келіссөздерде әскери саладағы сенім білдіруді нығайтатын саяси шешімдерді қабылданды.

Парасатты түрде тұжырымдалған мүдделердің негізінде осы саладағы ынтымақтастықтың төмендегідей қағидалары белгіленді:

Тату көршіліктің және достықтың ұзақ мерзімді қарым-қатынасын нығайту және дамыту
Шекара аймағында қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығайту
Азия-Тынық мұхит аймағында және бүкіл әлемде бейбітшілікті қорғау.
Біржақты әскери үстемдікті болдырмау.
Шекара аймағында орналасқан қарулы күштерді қысқарту және шектеу, оларға бірыңғай қорғаныс сипатын беру.

Алайда, шешім қабылдау барлық уақытта оңайға түскен жоқ. Бұл ең алдымен келіссөздердің басты тақырыбына - қысқарту үрдісі аяқталғаннан кейін қалатын жеке құрамның, қару-жарақтың және әскери техниканың шекті деңгейін айқындауға қатысты болды. Пікірлердегі белгілі бір алшақтық жұмыс ырғағын елеулі түрде бәсеңдетті. 100 километрлік аймақта саны аз әскері мен әскери техникасы бар Қытай тарапы бір жақты қысқартуды талап етті. Және де ТМД елдері жағырапиялық тұрғыдан қалыптасып кеткен орналасуы ескерілмеді. Осы мәселені шешудің қытайлық нұсқасы, Қытайдың шектес әскери округтеріндегі, әскерлердің негізгі бөлігін Келісім қолданысынан тыс сақтап қалуды көздеді.

Келіссөздерді тұйыққа тіремес үшін, Бірлескен делегация тарабы шекара аймағындағы әскери саладағы сенім білдіру шараларына қатысты мәселелерді жеке құжатқа көшіруді ұсынды. Тынымсыз диломатиялық жұмыстың нәтижесінде тиісті Келісімге бес мемлекеттің басшысы 1996 жылғы 26 сәуірде Шанхайда қол қойды.

Одан әрі келіссөздер қысқарту, шектеу, бақылау мен тексерудің деректерімен алмасу мәселелеріне қатысты жүргізілді. Қытай Бірлескен тараптың шекті деңгейлерге қатысты ұсыныстарымен келісті. 1997 жылы 24 сәуірде Мәскеуде қол қойылған Қарулы күштерді қысқарту туралы келісім біртұтас құжат болып табылады, оның мынадай қосымшалары бар:

Келісімді қолданудың жағырапиялық шектері туралы хаттама, оған жағырапиялық шектерді белгілейтін сызықтар түсірілген және осы сызықтардың өтуінің мәтіндік сипаттамасы бар карталар қоса тіркеледі;
Келісім шеңберінде деректер алмасудың санаттары мен үлгілерін белгілейтін ақпарат алмасу туралы хаттама;
Бақылау жасау объектілерінде, қысқарту орындарында және тараптардың инспекторлары көрсеткен аудандарда, верификациялық іс-шараларды жүргізудің ұйымдастыру және оның тәртібін егжей-тегжейлі қарайтын бақылау мен тексеру жасау туралы хаттама;
Келісім қамтитын қару-жарақ пен әскери техниканы қысқарту жүргізудің нақты түрлері мен әдістерін белгілейтін қысқарту тәртібі туралы хаттама.

Шекара ауданындағы сенім білдіру шаралары және қарулы күштерді қысқарту туралы уағдаластықтар әлемдік практикада теңдесі жоқ үлгі болып табылады. Бұл уағдаластықтарды әлемдік қоғамдастық оң түрде бағалады. Төтенше маңызды жағдай мынадай көрінеді, халықаралық құқықтық тұрғыдан алғанда, бәсендік үрдісте Қытай тартылды.

Түпкі нәтижесінде, аталған келісімдер, шекаралас елдерге Еуразияның ұлан-байтақ аумағындағы қауіпсіздікке қатысты мәселелердің анағұрлым кең ауқымы бойынша келіссөздерге кірісуге мүмкіндік берді.

1998 жылы 3 шілдеде Алматыда Шанхай және Мәскеу келісімдеріне қатысушы бес мемлекет басшыларының кездесуі өтті. Міне, осы кездесуден кейін «Шанхай бестігі» деп аталатын ұйым өмірге келді. Оған қатысушылар осы құжаттардың екі жақты және көп жақты ынтымақтастықты, аймақтағы қауіпсіздікті нығайтуға оң ықпалын тигізгенін атап өтті. Делегациялар басшылары бес мемлекеттің өзара іс-қимылы әскери-саяси және шекара мәселелерімен шектелмеуі тиіс деген пікір білдірді. Өйткені, қауіпсіздік пен ынтымақтастық проблемалары бойынша тұрақты механизмді қалыптастыру қажеттігі пісіп-жетілді.

Сыртқы істер министрлері қол қойған Алматы кездесуіне қатысушылардың бірлескен мәлімдемесінде «қырғи-қабақ соғыс» аяқталмағаннан кейін, туындаған қауіпсіздіктің нығайып келе жатқан жаңа тұжырымдамасы туралы айтылады. Сыртқы саяси ведомстволар басшылары бес мемлекеттің арасындағы өзара іс-қимылдың ашық сипаты бар екендігін және басқа елдерге қарсы бағыттамағандығын атап көрсету қажет деп тапты.

Тараптар аймақтағы нақты болмыстарды негізге ала отырып, қауіпсіздік мәселесі бойынша екі жақты және көп жақты кеңестерді белсенді түрде жүргізуге уағдаласты. Кездесуге қатысушы бес мемлекет ХХІ ғасырда жалпыға бірдей бейбітшілік пен гүлдену үшін жаңа әділетті және ұтымды халықаралық саяси сондай-ақ экономикалық тәртіп құру қажет деп мәлімдеді. Олар тату көршілік, достық және ынтымақтастық қатынастарын бүкіл Еуразиялық кеңістікте тұрақтылықтың, қауіпсіздіктің және дамудың тұрақты жұмыс істейтін факторына айналдыруға бекем бел буғандарын білдірді.

1999 жылғы тамызда болған «Шанхай бестігінің» Бішкек мәжілісі, маңызды саяси оқиға болды. Оның қатысушылары сенім білдіру тетіктерін әзірледі, олар келісімдерді көздейді: әскери қызметтің транспаренттілігі және оны шекара алабында азайту; шекаралық мәселелерді реттеу және әскери қызмет туралы тұрақты ақпарат алмасу. Бес мемлекеттің басшылары көп тараптылық осы заманғы дамудың ортақ үрдісі болып табылады және халықаралық жағдайдың ұзақ мерзімді тұрақтылығына жәрдемдеседі деген пікір білдірді.

1999 жылы Қарулы күштерді қысқарту туралы келісімнің күшіне енуіне байланысты оған қатысушылар 100 километрлік жағырапиялық аймақтардағы жеке құрам, қару-жарақ және әскери техника туралы ресми ақпарат алмасуды жүзеге асырды. Мұндай акцияның азиялық дипломатиялық тәжірибесінде ұқсас нұсқасы жоқ. Сондықтан, аймақтағы қарусыздану үрдісі практикалық нәтижелерге айналды деп кәміл сеніммен айтуға болады. Қазақстан үшін, бұл әсіресе маңызды, өйткені мәселе шекара арасындағы қытайлық тарап іс-қимылының толық ашық жүргізілетіндігі туралы болып отыр.

Аталған келісімдерді орындау мақсатында 2000 жылы инспекциялар өткізілді, олар, сөз жоқ, «Шанхай бестігіне» қатысушы мемлекеттердің қарулы күштерінің арасында ашық ой-ниеттің нығаюына және өзара сенім білдірудің өсуіне ықпал етті.

Соңғы уақытта, «Шанхай бестігі» шеңберіндегі ынтымақтастықта жаңа элементтер көзге түсуде. Аймақтағы күрделеніп келе жатқан жағдай, терроризм мен экстремизмнің таралуы, есірткімен және атыс қаруымен сауда-саттықтың кеңеюі, азиялық мемлекеттер арасындағы өзара қарым-қатынасы кешенді түрде қайта қарауды талап етті.

2000 жылғы сәуірде Астанада өткен Қорғаныс министрлерінің кездесуі және 2000 жылы Душанбеде өткен «бестіктің» саммиті жаңа қауіп-қатерге қарсы іс-қимыл жасау жөнінде тиісті елдердің батыл шараларға бару дайындығын паш еткен маңызды оқиғалар болды. Саммит қорытындылары бойынша қабылданған Душанбе декларациясында «бестікке» қатысушылар өз аумағын барлық қатысушы мемлекеттердің егемендігіне, қауіпсіздігіне және қоғамдық тәртібіне нұқсан келтіретін қызмет үшін пайдалануға жол бермейтіндігін қадап айтты.

2001 жылғы 15 маусымда Шанхайда Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстан Президенттерінің қатысуымен «Шанхай бестігі» мемлекеттер басшыларының кезекті кездесуі өтті. Осы форумның жұмысына бірінші рет Өзбекстан Президенті қатысты. Форум жұмысының нәтижесінде төмендегідей құжаттар өмірге келді: Шанхай ынтымақтастық ұйымын (ШЫҰ) құру туралы декларация және терроризмге, экстремизмге, сондай-ақ сепаратизмге қарсы күрес туралы Шанхай конвенциясы. Декларацияда Шанхай ынтымақтастық ұйымы басқа мемлекеттермен, тиісті халықаралық және аймақтық ұйымдармен пікір алмасуға, байланыстар жасауға және ынтымақтастықты дамытуға дайын екенін білдірді. Шанхай ынтымақтастық ұйым шеңберіндегі мақсаттар мен міндеттерді бөлісетін басқа елдерге де ашық.

Алты мемлекеттің басшылары Шанхай ынтымақтастық ұйымы қатысушы мемлекеттердің өзара тиімді ынтымақтастығының орасан зор әлеуетін және ауқымы кең мүмкіндіктерін сауда-экономикалық салада пайдалануға, екі жақты және көп жақты негізде аймақта ынтымақтастықты одан әрі дамытуға жәрдемдесуге ниеттеніп отыр деп мәлімдеді. Самитте сөйлеген сөзінде Н. Назарбаев «Шанхай бестігі» аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге нақты үлес қосты деп атап өтті, мұның өзі әскери қызметте сенім білдіру, транспаренттілік, шекара ауданында қарулы күштерді қысқарту, теңдік, дәйектілік, өзіне алған қағидаларға байланысты мүмкін болды.

Қытаймен ортақ шекарасы жоқ мемлекет Өзбекстанның Шанхай ынтымақтастық ұйымына қосылуымен, осы ұйымның алдында жаңа міндеттердің туындайтыны белгілі болатын. Бұл, ең алдымен, терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы іс-қимыл жасау. Аталған теріс үрдістер Орталық Азия аймағының ғана емес, сонымен бірге Қытайдың да қайғылы шындығы болып табылады.

Шанхай ынтымақтастық ұйымына енген елдердің тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне төнген ортақ қауіп-қатер, олардың бірлескен іс-қимылға дайындығының алғышарты болды.

Шанхай ынтымақтастық ұйымына қатысушы мемлекеттер Ауғанстандағы жағдайға алаңдаушылық білдірді. Бұл позицияны Қазақстан да бөліседі, ол азаптан көз ашпаған осы мемлекеттегі жағдайды бейбіт реттеуге жәрдемдесу үшін келісілген саясатты жүзеге асыру талап етіледі деп есептейді. Бұрынғысынша, бейбітшілік пен қауіпсіздікке кепілдік беруге қабілетті әмбебап ұйым болып табылатын БҰҰ мен Шанхай ынтымақтастық ұйымының кеңес жүргізуінің зор маңызы болар еді.

Шанхай ынтымақтастық ұйымына мемлекеттер ынтымақтастығының жаңа бағыты көп үміт ұялатады. Мәселе сауда-экономикалық байланыстырға, көлікке, коммуникацияларға және туризмгі қатысты мәселелерді шешудегі іс-қимыл туралы болып отыр.

2001 жылғы 9-10 шілдеде Астанада өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымына қатысушы мемлекеттер сарапшыларының кездесуі жоғарыда аталған мәселелерді талқылауға және тиісті көп жақты құжаттарды пысықтауға арналады.

2001 жылғы 14 қыркүйекте Алматыда Шанхай ынтымақтастық ұйымға қатысушы үкіметтер басшыларының тұңғыш отырысы өткізілді, онда алты тарапты үлгіде ынтымақтастықтың басымдық берілетін салалары қаралды, осы үрдісті жандандыру және тереңдету жөнінде нақты қадамдар белгіленді. 4 Аймақтық сауда-экономикалық ынтымақтастықтың негізгі мақсаттары мен бағыттары және сауда мен инвестиция саласында қолайлы жағдайлар туғызу жөніндегі үрдісті іске қосу туралы меморандумға алты мемлекет Премьер-министрлерінің қол қоюы форумның маңызды нәтижесі болды.

Ресей Федерациясыынң солтүстік астанасында 2002 жылдың 7-8 маусымында өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымының Саммиті шын мәнінде маңызды оқиға болды. 5 Форум таяуда ғана Қазақстанда аяқталған, бір шаңырақтың астына 16 азиялық мемлекеттердің көшбасшыларын жинаған кездесуінде болған сындарлы мәселе енді алты тарапты үлгіде өткен келіссөздерді жемісті болуына жағдай жасады.

Бірден мына нәрсенің басын ашып алу керек. ШЫҰ мен АӨСШК бірінші кезекте тұрақтылық пен қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етуге қатысты ұқсас мақсаттар мен міндеттерді бөлісетін құрылымдар болып табылса да, бірін-бірі қайталамайды, екібастан бір-біріне қайшы келмейді. Керісінше, мәселе Азиядағы қауіпсіздіктің ұжымдық жүйесінің өзара толықтырғыштары, өзінше бір қосылғыштары туралы болып отыр. Егер Шанхай ұйымы оған қатысушылардың барлығының нақты құқықтары мен міндеттемелеріне негізделген бірлестік болса, АӨСШК көкейде жатқан проблемаларды емін-еркін талқылауға және шешуге арналған анағұрлым кеңейтілген форум болып табылады.

1. 2 Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының құрылымы

2001 жылғы маусымда қызметін бастаған Шанхай ынтымақтастық ұйымы мынандай қағидаларды атап көрсетті:

ұзақ мерзімді тату көршілік және достық қатынастарды нығайту және дамыту;
шекара аймағындағы қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығайту;
Азия-Тынық мұхиты аймағында және бүкіл әлемде бейбітшілікті қолдау;
Біржақты әскери басымдылықты болдырмау;
Шекараға таяу жердегі қрулы күштерді шектеу және қысқарту, оған тек қорғаныс сипатын беру. 6

Терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы күрес туралы Шанхай конвенциясына қол қойылды (2001 жылғы 15 маусым) . Конвенцияның негізінде осы «үш зұлымдыққа» қарсы күресті өзара ықпалдастықты арттыру үшін Өңірлік антитеррорлық құрылым (ӨАТҚ) өмірге келді.

Ресей астанасы Мәскеуде 2003 жылғы 29 мамырда өткен Мемлекет басшыларының отырысында, Шанхай ынтымақтастық ұйымының негізгі институттары: Хатшылығы мен Өңірлік антитеррорлық құрылымды жасақтау мәселелері талқыланып, олардың ережелері туралы шешімдері, сондай-ақ Шанхай ынтымақтастық ұйымының бюджетін қалыптастыру мен орындау туралы келісім қабылданды.

Сол жылғы қыркүйекте Пекинге жиналған Үкімет басшылары өз кеңесінде ұйымның жаңа мазмұндағы бағыты - сауда-экономикалық қызметінің тұсауын кесті. Жиында Шанхай ынтымақтастық ұйымы көп жақты сауда-экономикалық ынтымақтастық бағдарламасы туралы шешімнің қабылдануы, сондай-ақ осы Ұйымның келешекте көлік, энергетика саласындағы қызметінің, органдарының жұмыс тәртібі және алдағы бюджетінің талқылануы осыны айғақтайды. Аталған бағдарламаны іске асыру бойынша іс-шаралар жоспары Үкімет басшыларының 2004 жылы Бішкектегі бас қосуында кедергісіз бекітілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.