Саяси жүйе институттары



І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Саяси жүйе институттары
2.2 Саяси ииституттар қызметі
2.3 Қазіргі кезеңнің саяси институттары
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
«Саяси жүйе» ұғымын саяси ғылым XX ғасырдың орта шенінен қолдана бастады. Саяси жүйелер теориясының негізін қалағандар американ саясаттанушылары Д.Истон мен Г.Алмонд. Д.Истон өзінің «Саяси жүйе» (1953), «Саяси өмірді жүйелік талдау» атты еңбектерінде саяси жүйені сырттан келетін импульске жауап беретін дамып және өзін-өзі реттеп отыратын организм ретінде қарастырады. Бұл көзқарас тұрғысынан алып қарасақ, саяси жүйе біртұтас, қоғамдық өмірдің ерекше сферасы.
Г.Алмондтың «Салыстырмалы саяси жүйелер» (1956) деген мақаласында саяси жүйе саяси институттар мен саяси мәдениеттің бірлігі деген тұжырымға басты назар аударады. Марксизм позициясынан саяси жүйе саяси процестср субъектілері әлеумсттік топтардың мүдделерін бейнелейтін қоғамдық қондырманың элементі ретінде талданады. Бұл мүдделер саяси процестср арқылы, саяси шешімдерді қабыддау мен іскс асыру арқылы саяси құрылымдардың көмегімен жүзеге асырылады (қараңыз, Фарукшин М-Х. Политическая система общества. Социальнополити-ческие науки. 1991, 5, 60 бет. Мұндай тәсіл бойынша саяси жүйе ең алдымен саяси институттар жүйесі болады, автор институционалданған жүйені басқа жүйешелермен қатар тұратын жүйеше ретінде қарастырады.
Әдебиетте басқа ұғымды байқауға болады, атап айтсақ: саяси жүйе саяси институттар жүйесінде жүзеге асатын саяси идеялар жүйесі ретінде қарастырылады. Саяси жүйені түсінудегі мұндай әртүрліліктің болуы кездейсоқ емес, ол кепбейнелі тараптардың бірлігі ретіндегі феноменнің өзінің күрделілігіне негізделінген.
Саяси жүйенің лайықты түсінігі өзекті белгілері мен одан шығатын тараптардың қатаң айырмашылығын талап етеді. Жоғарыда көрсетілген анықтамалар көбінесе осы проблемаларды қарастырумен байланысты.
«Саяси жүйе» ұғымы ең алдымен қоғамның саяси сферасының жүйелік сипатын білдіреді. Антика кезеңінен бастап саяси ойшылдар қоғамның әртүрлі саяси қүрылыстары өмір сүретінін түсіне білді. Мысалы, Платон мемлекеттік басқарудың үш формасын көрсетеді: монархия, анархия, демократия, олардың әрқайсысы өз кезегінде заңды және заңсыз болып болінеді. Бұған ұқсас пікірді Аристотель де айтады, ол басқарудың төрт формасы болатындығын көрсете отырып, оларды дұрыс және дұрыс емес деп беледі.
Саяси ғылымдар тарихында бірте-бірте саяси сфера жүйелік біртұтас деген идея қалыптасты. «Саяси жүйе» ұғымы жалпыланған түрде осы идеяны бейнелейді.
Саяси жүйе теориясының негізін салушы Д.Истон, сондай-ақ француз саясаттанушысы Дювержье саяси жүйе элементтер жүйесі ретінде олардың өзара әрекеттерінің, рольдерінің, қатынастарының, сонымен бірге нормалар мен ережелердің жиынтығы деген ойға басты назар аударады. Осы тұрғыда саяси жүйенің институционалды, коммуникативті, функционалды, нормативті тәрізді әртүрлі жүйешелерін айырады. Бүл жүйешелердің әрқайсысының өз ерекшеліктері бар, өз функцияларын атқарады және жүйенің тұтастығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ете отырып басқалармен өзара байланысқа түседі.
1. Арғынбаев Д. Құқықтық мемлекет қалыптасуы мен дамуы // Саясат, 2005
2. Арын Р. Ұлттық сана мен саясатқа кім және не әсер етеді // Саясат, 2000
3. Әбсатаров Р. Саяси ғылым тарихы // Хабаршы, 2006
4. Шалабаев Ж. Саясат және саяси мәдениет // Саясат, 1998

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:   
ЖОСПАР
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Саяси жүйе институттары
2.2 Саяси ииституттар қызметі
2.3 Қазіргі кезеңнің саяси институттары
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Саяси жүйе институттары
Саяси жүйе ұғымын саяси ғылым XX ғасырдың орта шенінен қолдана
бастады. Саяси жүйелер теориясының негізін қалағандар американ
саясаттанушылары Д.Истон мен Г.Алмонд. Д.Истон өзінің Саяси жүйе (1953),
Саяси өмірді жүйелік талдау атты еңбектерінде саяси жүйені сырттан
келетін импульске жауап беретін дамып және өзін-өзі реттеп отыратын
организм ретінде қарастырады. Бұл көзқарас тұрғысынан алып қарасақ, саяси
жүйе біртұтас, қоғамдық өмірдің ерекше сферасы.
Г.Алмондтың Салыстырмалы саяси жүйелер (1956) деген мақаласында
саяси жүйе саяси институттар мен саяси мәдениеттің бірлігі деген тұжырымға
басты назар аударады. Марксизм позициясынан саяси жүйе саяси процестср
субъектілері әлеумсттік топтардың мүдделерін бейнелейтін қоғамдық
қондырманың элементі ретінде талданады. Бұл мүдделер саяси процестср
арқылы, саяси шешімдерді қабыддау мен іскс асыру арқылы саяси құрылымдардың
көмегімен жүзеге асырылады (қараңыз, Фарукшин М-Х. Политическая система
общества. Социальнополити-ческие науки. 1991, 5, 60 бет. Мұндай тәсіл
бойынша саяси жүйе ең алдымен саяси институттар жүйесі болады, автор
институционалданған жүйені басқа жүйешелермен қатар тұратын жүйеше ретінде
қарастырады.
Әдебиетте басқа ұғымды байқауға болады, атап айтсақ: саяси жүйе саяси
институттар жүйесінде жүзеге асатын саяси идеялар жүйесі ретінде
қарастырылады. Саяси жүйені түсінудегі мұндай әртүрліліктің болуы кездейсоқ
емес, ол кепбейнелі тараптардың бірлігі ретіндегі феноменнің өзінің
күрделілігіне негізделінген.
Саяси жүйенің лайықты түсінігі өзекті белгілері мен одан шығатын
тараптардың қатаң айырмашылығын талап етеді. Жоғарыда көрсетілген
анықтамалар көбінесе осы проблемаларды қарастырумен байланысты.
Саяси жүйе ұғымы ең алдымен қоғамның саяси сферасының жүйелік сипатын
білдіреді. Антика кезеңінен бастап саяси ойшылдар қоғамның әртүрлі саяси
қүрылыстары өмір сүретінін түсіне білді. Мысалы, Платон мемлекеттік
басқарудың үш формасын көрсетеді: монархия, анархия, демократия, олардың
әрқайсысы өз кезегінде заңды және заңсыз болып болінеді. Бұған ұқсас
пікірді Аристотель де айтады, ол басқарудың төрт формасы болатындығын
көрсете отырып, оларды дұрыс және дұрыс емес деп беледі.
Саяси ғылымдар тарихында бірте-бірте саяси сфера жүйелік біртұтас
деген идея қалыптасты. Саяси жүйе ұғымы жалпыланған түрде осы идеяны
бейнелейді.
Саяси жүйе теориясының негізін салушы Д.Истон, сондай-ақ француз
саясаттанушысы Дювержье саяси жүйе элементтер жүйесі ретінде олардың өзара
әрекеттерінің, рольдерінің, қатынастарының, сонымен бірге нормалар мен
ережелердің жиынтығы деген ойға басты назар аударады. Осы тұрғыда саяси
жүйенің институционалды, коммуникативті, функционалды, нормативті тәрізді
әртүрлі жүйешелерін айырады. Бүл жүйешелердің әрқайсысының өз ерекшеліктері
бар, өз функцияларын атқарады және жүйенің тұтастығы мен тұрақтылығын
қамтамасыз ете отырып басқалармен өзара байланысқа түседі.
- жүріс-тұрысты реттеумен байланысты талаптар (қоғамдық
қауіпсіздікті; нарықты; неке, денсаулық сақтау, санитарлық ахуалды жақсарту
және т.б. салалардағы бақылауды қамтамасыз ету);
- коммуникация мен ақпарат сферасындагы талаптар. Қолдауға келер
болсақ, оларды былай топтауга болады:
- материаддық қолдау: салық төлеу, қоғамдық бастаулардағы еңбек,
әскери қызмет;
- заңдар мен директивалардың сақталынуы;
- саяси өмірге араласу: дауыс беру, саяси дискуссияларға қатысу және
т.б. саяси қатысу формалары;
- ресми ақпараттарға назар аудару, оларға сену, мемлекет пен оның
рәміздеріне және ресми салтанаттарға құрмет.
Саяси жүйе мемлекеттік басқару механизмдері арқылы легитимді
шешімдерді жасақтайды жөне олардың жүзеге асуы бойынша әрекеттер
қабылдайды.
Саяси жүйенің негізгі элементтері:
- билік — шешімдерге ықпалын тигізе алатын бәсекелес топтар арасында
ресурстарды бөлу;
– мүдделер — мақсаттар жиынтығы, оларды көздей отырып жекелеген
тұлғалар немесе топтар саяси процестердің қатысушысы болады;
– саясат — әдетте заңнама түрінде болатын билік пен топтардың
мүдделерімен бірге олардың арасындағы өзара әрекеттердің қоғамдық нәтижесі.
Д. Истон мен Дювержьенің зерттеулері саяси жүйе табиғатын түсінуге
қадам жасады. Бірақ оларда бір-бірімен қатынаста, өзара әрекетте және т.б.
табылатын элементтердің өзі нені біддіреді деген мәселенің басы ашылмай
қалғандығы даусыз.
Осы мәселені қарастыруда өзінің көрнекті үлесін Алмонд қосты. Ол
саяси жүйеде институциональды және құндылықты тәрізді элементтердің екі
тобын айырып алу керек деп есептейді. Мұнымен саяси жүйенің жоғарыда Алмонд
көрсеткен анықтамасы байланысты. Ағылшын саясаттанушысы Уайт пен поляк
саясаттанушысы Е. Вятр құндылықтар жүйссін саяси жүйеге қатынас бойынша
сыртқы бір дүние деп есептсйді. Тиісінше, саяси жүйе әртүрлі әлеуметтік
топтар мүдделерінің белгілі бір құндылықтар мен идеалдар негізінде келісімі
үшін қажетті саяси институттарды бейнслсйді. Оның моні мынада, институттар
жүйссі мен құндылықтар жүйесі бір-бірінен ажыратысыз және олар жиынтығында
ғана саяси жүйені құрады. Институциональды жүйенің негізінде жатқан
құндылықтар жүйесі қондырмалы және жүріс-тұрыстық қалып, оның шегінде саяси
жүйе орналасады, және ол занды түрде рәсімделген немссс рәсімделмеген болуы
мүмкін.

Саяси ииституттар қызметі
Саяси ииституттар қызметі мен олардың арасындағы өзара әрекет
норматитік ұлттық жүйе жиынтығында болатын белгілі бір принциптср мен
нормалардың нәгізінде жүзеге асады.
Саяси жүйеде саяси мәдениет, яғни жалпы мәдениеттің саяси инетитуттар
мен саяси процестермен байланысты болатын бір бөлігі фундаменталды менде
болады. Саяси мәдениет ең алдымен саясатқа, саяси қатынастарға және саяси
жүйеге бағытталған көріністердің, идеялардың, мақсаттар мен дәстүрлсрдің
жиынтып. Бірақ ол жүріс-тұрыстық аспектіні де қамтиды. Егер рухани мәдениет
тұтастай алғанда әртүрлі қатынастардағы жүре-тұра нормалары мен ережелерін
белгілесе, саяси мәдениет саяси сфсрадағы жүріс-тұрыс нормалары мен “ойын
ережелерін” анықтап белгілейді. Ол өмір сүріп отырған саяси жүйснің, оның
институттары мен ұйымдарының бірлігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ететін
құндылықтар жүйесін білдіреді. Қоғамдағы үстемдік етуші саяси мәдениет
қорғаныс рөлін, өмір сүріп отырған саяси жүйснің тірегі қызметін атқарады.
Барлықтаптар мен әлеуметтік жіктердің саяси мәдениетті игеруі олардың
интеграциясына, билік жүйе кең әлеуметтік базасының қалыптасуына, қызмет
етіп отырған саяси жүйені барлық қоғамның қолдауын қамтамасыз етуіне
септігін тигізеді.
Саяси мәдениет саяси жүйенің, саяси институттардың, саяси қатынастар
мен процестердің сапалық сипаты болып табылады. Белгілі бір мағынада былай
айтуға болады қоғамның саяси мәдениеті қалай болса, саяси жүйе де соған сай
болады, өйткені барлық, элементтер қандай да бір халықтың мәдениетін
жасаушы болып табылатын қоғамның басым бөлігі бөліп көрсететін құндылықтар
жүйесімен анықталынады.
Саяси жүйенің негізінде жатқан және оны анықтаушы құндылықтар
проблемасы мүдделермен тығыз байланысты, себебі маңыздылық пен құндылық
дәуір мүдделерімен анықталынады.
Әртүрлі әлеуметтік топтардың мүдделері сәйкес болмайды, сондықтан да
құндылыққа деген көзқарастар, құндылықтық пайымдар әртүрлі болуы мүмкін.
Сонымен қатар бірқатар ортақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуы
Эссе-шығарма «саяси процесс»
Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекеттің қалыптасуы
Саяси процесс туралы ұғым
Саяси мәдениеттің жіктелуі
Тәуелсіз Қазақстанның саяси жүйесі
Саяси бәсекелестік
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның дамуы
Азаматтық қоғам түсінігі мен оның қызметі
Заң алдындағы жауапкершілік
Пәндер