Сараптама өндірісі ұғымы мен жалпы шарттары

Кіріспе
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында көрсетілгендей мемлекеттің ең басты байлығы адам болып табылады. Сол себепті Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарының міндетіне адам және азаматтардың құқықтары мен бұзылған мүдделерін қорғау мен қалпына келтіру болып табылады.
Қоғам мен азаматтардың мүдделерін қылмыстық қиянаттардан қорғау және құқықтық тәртіпті нығайту үшін мемлекет жүзеге асыратын шараларды орындауда басты роль атқаратын құқық қорғау органдары (прокуратура, алдын ала тергеу және анықтама жүргізетін органдар) мен сот болып табылады. Бұл мемлекеттік құқық қорғау органдары мен соттың атқаратын қызметтері бірдей емес болғанмен, олардың қызметтерін сипаттайтын негізгі мәселелерге, жалпы алғанда, мыналар жатады: қылмыстарды ашу, қылмыс істеген адамдарды толық әшкерелеу, кінәлі адамдарға заңмен көзделген ықпал ету шараларын қолдану, айыбы жоқ адамдарды ақтау, сондай-ақ қылмыстардың алдын алу шараларын жүргізу.
Аталған органдардың қызметтері бір-бірімен байланысты болса да, олардың өкілеттіктері бірдей емес. Мысалы, алдын ала тергеу органы істелген қылмысты ашып, оны істеген адамдарды әшкерелейтін дәлелдемелер жинағанының өзінде айыпталушының кінәлілігі жөнінде мәселені шешуге және оған жаза тағайындауға құқылы емес. Яғни, заңмен орнатылған тәртіп бойынша, алдын ала тергеу аяқталған соң қылмыстық іс заңдылықтың сақталуын қадағалайтын прокурорға жіберіледі. Ал прокурор өз құзыреті шегінде жедел іздестіру қызметінің, сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің, анықтаудың, тергеудің және сот шешімдерінің заңдылығын қадағалауды, сондай-ақ қылмыстық процестің барлық сатыларында қылмыстық ізге түсуді өз құзыреті шегінде жүзеге асыратын лауазымды тұлға. (Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі 62-бап). Сонымен қатар тергеу органының жасаған тұжырымдарымен келіскен жағдайда бұл қылмыстық істі тиісті сотқа жіберуге міндетті. Содан кейін сот алдын ала тергеу жүргізу барысында жиналған дәлелдемелердің және айыптаушы мен қорғаушы жақтарының келтірілген дәлелдемелерінің негізінде сотталушының кінәлі немесе кінәсіздігі және оған жаза қолдану немесе қолданбау жөнінде шешім шығарады. Сөйтіп, бұл қызмет тек қана заңда көрсетілген тәртіп бойынша жүзеге асырылады және қылмыс жөнінде заңды қолданумен байланысты болғандықтан қылмыстық процесс, яғни қылмыстық іс жүргізу деп аталады.
Конституцияда қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі өндірістік сатыда адамды тұтқынға алу және қамауда ұстау прокуратураның құзырында деп белгіленген. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі сұрақтары, оның ішінде қылмыстық іс бойынша кездесетін ахуалдары, қылмыстық қудалауды жүзеге асыру, іс жүргізуде тергеу әрекеттерінің, тоқтамға алудағы аспектілері, іс жүргізудің қалыптары және алдын ала тергеудің аяқталуы, прокурордың қадағалауының ролі және қылмыстық іс жүргізу бойынша сотқа дейінгі сот бақылауы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1 Қазақстан Республикасының Конституциясы, 2005.
2 Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі, Алматы, 2011.
3 С.Д.Оспанов, «Уголовный процесс Республики Казахстан», (часть общая), Алматы, 2002.
4 Ү.Нұрмашев, «Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы», Алматы,«Жеті жарғы», 2008.
5 Б.Х.Толеубекова, Уголовно - процессуальное право Республики Казахстан. Часть Общая: Учебник. – Алматы, 1999.
6 А.П.Рыжаков Уголовный процесс: Возбуждение и отказ в возбуждении уголовного дела. Тула, 1996.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
Сараптама өндірісі ұғымы мен жалпы шарттары
1.Сот сараптамасы мен оның қызметі.
2.Сот сараптамасын жүргізуді тағайындаудың негіздемесі.
3.Сот сараптамасын тағайыңдау шарттары мен тәртібі.
4.Сот сараптамасын тағайыңдау шарттары мен тәртібі.
5.Сараптама жүргізу үшін медициналық мекемеге орналастыру шарттары
6.Сараптама түрлері
7.Сарапшы қорытындысының құрылымы мен мазмұны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында көрсетілгендей
мемлекеттің ең басты байлығы адам болып табылады. Сол себепті Қазақстан
Республикасының құқық қорғау органдарының міндетіне адам және азаматтардың
құқықтары мен бұзылған мүдделерін қорғау мен қалпына келтіру болып
табылады.

Қоғам мен азаматтардың мүдделерін қылмыстық қиянаттардан қорғау және
құқықтық тәртіпті нығайту үшін мемлекет жүзеге асыратын шараларды орындауда
басты роль атқаратын құқық қорғау органдары (прокуратура, алдын ала тергеу
және анықтама жүргізетін органдар) мен сот болып табылады. Бұл мемлекеттік
құқық қорғау органдары мен соттың атқаратын қызметтері бірдей емес
болғанмен, олардың қызметтерін сипаттайтын негізгі мәселелерге, жалпы
алғанда, мыналар жатады: қылмыстарды ашу, қылмыс істеген адамдарды толық
әшкерелеу, кінәлі адамдарға заңмен көзделген ықпал ету шараларын қолдану,
айыбы жоқ адамдарды ақтау, сондай-ақ қылмыстардың алдын алу шараларын
жүргізу.

Аталған органдардың қызметтері бір-бірімен байланысты болса да, олардың
өкілеттіктері бірдей емес. Мысалы, алдын ала тергеу органы істелген
қылмысты ашып, оны істеген адамдарды әшкерелейтін дәлелдемелер жинағанының
өзінде айыпталушының кінәлілігі жөнінде мәселені шешуге және оған жаза
тағайындауға құқылы емес. Яғни, заңмен орнатылған тәртіп бойынша, алдын ала
тергеу аяқталған соң қылмыстық іс заңдылықтың сақталуын қадағалайтын
прокурорға жіберіледі. Ал прокурор өз құзыреті шегінде жедел іздестіру
қызметінің, сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің, анықтаудың,
тергеудің және сот шешімдерінің заңдылығын қадағалауды, сондай-ақ қылмыстық
процестің барлық сатыларында қылмыстық ізге түсуді өз құзыреті шегінде
жүзеге асыратын лауазымды тұлға. (Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс
жүргізу кодексі 62-бап). Сонымен қатар тергеу органының жасаған
тұжырымдарымен келіскен жағдайда бұл қылмыстық істі тиісті сотқа жіберуге
міндетті. Содан кейін сот алдын ала тергеу жүргізу барысында жиналған
дәлелдемелердің және айыптаушы мен қорғаушы жақтарының келтірілген
дәлелдемелерінің негізінде сотталушының кінәлі немесе кінәсіздігі және оған
жаза қолдану немесе қолданбау жөнінде шешім шығарады. Сөйтіп, бұл қызмет
тек қана заңда көрсетілген тәртіп бойынша жүзеге асырылады және қылмыс
жөнінде заңды қолданумен байланысты болғандықтан қылмыстық процесс, яғни
қылмыстық іс жүргізу деп аталады.

Конституцияда қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі өндірістік сатыда
адамды тұтқынға алу және қамауда ұстау прокуратураның құзырында деп
белгіленген. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі сұрақтары, оның ішінде
қылмыстық іс бойынша кездесетін ахуалдары, қылмыстық қудалауды жүзеге
асыру, іс жүргізуде тергеу әрекеттерінің, тоқтамға алудағы аспектілері, іс
жүргізудің қалыптары және алдын ала тергеудің аяқталуы, прокурордың
қадағалауының ролі және қылмыстық іс жүргізу бойынша сотқа дейінгі сот
бақылауы.

Сараптама өндірісі ұғымы мен жалпы шарттары
Сот сараптамасы мен оның қызметі.
1997 жылдың 12 қарашасында қабылданған Қазақстан Ресубликасының Сот
сараптамасы туралы Заңында сот сараптамасы органдарына Қазақстан
Республикасы тәуелсіз, мамандандырылған объективті сот сараптамасын
жүргізетін сот өндірісімен қамтамасыз ету мақсатында сот-сараптама
әрекеттерін жүргізу қызметін атқаратын мемлекеттік органдар жатады.
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы орталығы мен
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің сот медициналық
орталығы Қазақстан Республикасы сот сараптамасының тірек органдары болып
табылады.
Сот сараптамасы сондай-ақ лицензия негізінде сот-сараптама қызметін
атқаратын адамдар арқылы да жүргізіледі. Олар мемлекеттік сот-сараптама
мекемелері ретінде тең құқыққа және жауапкершілікке ие. ҚР ҚІЖК-нің 243-
бабына сәйкес сот сараптамасын жүргізу мыналарға тапсырылуы мүмкін:
1) сот сараптамасы органының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама жүргізетін адамдарға;
3) заң талаптарына сай бір ғана мүмкіндікпен басқа да адамдарға.
Сараптаманы жүргізу процеске қатысушылардың өздері ұсынған адамдарға
да сеніп тапсырылады.
Сараптама ұғымы. Экспертиза сөзі латынның expertiz сөзімен, яғни
тәжірибелі білгір адам деген мағынаны беретін сөзімен байланысты.
Сараптама — бұл сарапшының арнайы білімдер негізінде жүргізетін іс
материалдарын зерттеу нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар алу
мақсатында жүргізетін тергеу әрекеті.
Арнайы білім — бұл жалпыға танымал білімдерден тыс ғылым мен
техниканың өзге салалары туралы білім.
Com сарапшысы — бұл іске мүдделі емес арнайы ғылыми білімі бар, сот,
тергеуші, анықтаушы сот сараптамасын жүргізуді тапсырған адам.
Сарапшы бір ғана қызметті, яғни дәлелдемелерді зерттеуді ғана таратуға
құқылы.
Сот сараптамасы тек іске қатысы бар арнайы ғылыми білім негізінде
сараптама жүргізу қажеттігі туындаған, соның нәтижесінде іс үшін маңызы бар
материалдар алуға мүмкіндік туатын жағдайларда ғана тағайындалады.
Com сараптамасы — бұл мәні, маңызы істі шешуге қатысы бар жағдайларды,
мән-жайларды белгілеу мақсатында арнайы білім негізінде іс материалдарын
зерттеу болып табылатын өз бетінше жүргізілетін ерекше іс жүргізулік
әрекеті.
Сараптаманың міндеті — бұл жаңа дәлелдеме алу — сарапшының
қорытындысы, қылмыстық істің жаңа мән-жайларын белгілеу.
Сараптама жүргізу шарттарына мыналар жатады:
1) арнайы ғылыми білім негізінде зерттеу жүргізу;
2) қылмыстық процеске қатысушы басқа адамдардан ерекшелейтін өзіндік
жеке міндеттері мен құқықтары бар, арнайы іс жүргізуші фигура, яғни
сарапшының сараптама жүргізуі;
3) сараптамаға қатысушылардың құқықтары мен міндеттері, заңмен
реттелген зерттеу нәтижелерін тағайындау, жүргізу, рәсімдеу және бағалау.
4) бағалау негізінде зерттеу нәтижесіне орай қорытынды жасау,
фактілерді талқылау.

Сот сараптамасын жүргізуді тағайындаудың негіздемесі.
ҚР ҚІЖК 240-бабына сәйкес сараптама мынадай жағдайларда ғана
тағайыңдалады: іске қатысы бар мән-жайлар арнайы ғылыми білім негізінде
сараптама жүргізу нәтижесінде іс материалдарын зерттеу нәтижелерін алу
мүмкіндігі туғанда. Сараптама қылмыстық істі қозғау үстінде, іс бойынша
сотқа дейінгі өндіріс барысында, сотта істі қарау кезінде тағайындалуы
мүмкін.
Қылмыстық іс қозғалғанда тағайындалған сараптама қорытындысынсыз
қылмыстық істі қозғау мүмкін емес болған жағдайда жіберіледі (ҚР ҚІЖК 242-
бап).
Сараптама тағайындау негіздемесіне сүйене отырып, олардың анық және іс
жүргізулік негіздемелерін ажыратуға болады.
Сараптама тағайындау үшін нақты негіздеме — бұл іс бойынша туындаған
мәселелерді арнайы ғылыми білім арқылы шешу мүмкіндігі. Сараптама
тағайындау үшін заңды негіздеме — арнайы ғылыми білімді қолдану арқылы
мәселелерді шешу мүмкіндігін растайтын іс материалдары.
Қылмыстық іс жүргізу заңдарына сәйкес сараптаманы мына адамдар
тағайындауы мүмкін: тергеуші, анықтаушы, прокурор, сот (судья), өз еркі
бойынша процеске қатысушылар (ҚР ҚІЖК 197, 242, 354-баптары). Анықтаушы мен
тергеуші сараптаманы қылмыстық іс қозғалған кезде немесе алдын ала тергеу
барысында тағайындайды, судья — негізгі сот талқылауы сатысында; прокурор —
қылмыстық істі тергеу барысында, қадағалауды жүргізу кезінде тағайыңдайды.
Аталған лауазымды қызмет адамдарының әрқайсысы сараптама қажетті деп
таныған кезде ғана белгілей алады.
Егер іс бойынша мына мәселелерді анықтау аса қажет болған жағдайда com
сараптамасын тағайындау және оны жургізу міндетті деп саналады (ҚР КІЖК 241-
бап):
1) өлімнің себептерін, денсаулыққа келтірілген зиянның сипаты мен
ауырлық дәрежесін анықтауда;
2) іс үшін маңызды болып, бірақ жасы туралы құжаттар болмағанда немесе
күмән туғызғанда күдіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің жасын анықтауда;
3) ақыл-есінің дұрыстығы немесе қылмыстық іс жүргізуде өз құқықтары
мен занды мүдделерін өз бетінше қорғау қабілеті жөнінде күмән туғанда
күдіктінің айыпталушының психикалық немесе тәнінің жай-күйін анықтауда;
4) Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде өлім жазасы
түріндегі жаза көзделген қылмысты жасаған айыпталушының психикалық жай-
күйін анықтауда;
5) Іс үшін маңызы бар жағдайларды дұрыс қабылдау және олар бойынша
айғақтар беру қабілетіне күмән туған жағдайда жәбірленушінің, куәнің
психикалық немесе тәнінің жай-күйін анықтау қажет болған жағдайда;
6) Істің өзге мән-жайы басқа дәлелдермен дәл анықталмайтын болса,
сараптаманы тағайындау мен жүргізу міндетті болады.
Сот сараптамасын жүргізу кезінде тергеуші қатысуға құқылы, сарапшыдан
сараптамаға қатысты жүргізілген әрекеттер туралы түсіндірмелер сұрауға
құқылы.

Сот сараптамасын тағайыңдау шарттары мен тәртібі.
Кез келген түрдегі сараптаманы тағайындау тергеушінің немесе соттың
қаулысымен ресімделеді. Онда міндетті түрде мыналар болуы тиіс: осы тергеу
әрекетінің уәжділігі, сарапшы немесе сараптама жүргізетін мекеме туралы
мәліметтер; сарапшы жауап беруге тиісті сұрақтар, сондай-ақ зерттеуге
арналған материалдардың сипаттамасы.
Тергеуші сот сараптамасының қажеттігін айқындағаннан кейін ол туралы
қаулы қабылдайды, ал кейбір жағдайларда, ҚІЖК 242-бабында қарастырылғандай,
сот алдында өтініш білдіреді. Ол өтініште мыналар көрсетіледі:
1) сот сараптамасын тағайындаудың негіздемесі;
2) сарапшының фамилиясы, аты, әкесінің аты, сараптама өткізілетін
мекеменің аты;
3) сарапшыға жүктелген мәселелер, сұрақтар;
4) сарапшыға ұсынылған материалдар.
Сот сараптамасын мемлекеттік сот сарапшылары немесе арнайы білімі бар
өзге сарапшылардың бірі жүргізеді.
Тергеуші күдіктіге, айыпталушыға, оның қорғаушысына сот сараптамасын
тағайындау туралы қаулымен таныстырады және олардың құқықтарын түсіндіреді.
Ол туралы хаттама толтырады. Хаттамаға тергеуші және қаулымен танысқан
адамдар қол қояды.

Сот сараптамасын тағайыңдау шарттары мен тәртібі.
(ҚІЖК 248-бабы). Сараптама объектісі — бұл қылмыстық іс жүргізу заңы
бойынша анықталған, материалданған ақпараттардың көзі — қылмыстық іс
материалдары.
Сараптама заты — бұл сараптамалық зерттеу негізіңде анықталатын нақты
мәліметтер (істің мән-жайы).
Сараптамалық зерттеуге тек нақты заттар ғана емес, сондай-ақ түрлі
процестер (оқиғалар, болмыстар, әрекеттер) жатады. Олардың негізінде
сарапшы сараптама заты болып саналатын басқа фактілерді тани бастайды.
Сараптама объектілері былай бөлінеді: заттай дәлелдемелер; құжаттар,
тірі адамдар (бұл жерде дене ретінде де, адамның психикалық, психологиялық,
физиологиялық процесі ретінде де зерттеледі); қылмыстық іс материалдарында
көрініс тапқан сараптаманың заттық мәліметі болып саналатын сараптамалық
зерттеудің үлгілері; белгілі бір іс жүргізулік мәртебесі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.