Тыныс алу жүйесі және оның жастық ерекшеліктері туралы



Жоспар
1. Тыныс алу жүйесі және оның жастық ерекшеліктері
2. Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі.

Пайдаланылған әдебиеттер
Тыныс алу жүйесінің маңызы. Адам организмі өзін қоршаған сыртқы ортамен қатты, Сұйық және газ түріндегі заттармен алмаспай өмір сүре алмайды. Адам үнемі сыртқы ортадан қоректік заттарды, суды және оттегін алады. Оттегі адам өмірі үшін аса маңызды. Оттегі ұлпалардағы тотығуға қатысады. Тотығу кезінде заттардың ыдырауынан көмір қышқыл газы пайда болып, денеден сыртқа шығарылады. Дем алғанда организм мен сыртқы орта өздерінің құрамындағы газдарымен алмасады. Бұл оттегінің үнемі денеге кіріп және көмір қышқыл газының денеден сыртқа айдалып тұруын қамтамасыз етеді. Бұл қызметті кеуде қуысында орналасқан өкпе орындайды.
Оттегінің қысымының ең көбі біз дем алғанда жұтатын сыртқы ауада, өкпе альвеолаларында төмендейді, қан тамырларында мүлде азаяды. Сондықтан ауадағы оттегі организмге қарай диффузды түрде қозғалады, бірақ Бұл өте әлсіз қозғалыс. Бұл қозғалысты тыныс мүшелері күшейтеді.
Дем алу мен дем шығарудың ырғақты түрде ауысуы біздің денеміздегі барлық ішкі мүшелерге әсер етеді.
Тыныс алу жүйесі мүшелерінің құрылысының жас ерекшелігі. Тыныс мүшелері мұрын нан басталады. Тыныс жолдары екіге бөлінеді:
а) дем алғанда және дем шығарғанда ауаның жылжитын қуыстары;
ә) ауа мен қанның арасында газдардың алмасатын орыны - өкпе альвеолалары (лат.альвеолус — ойма қуыс, науа).
Тыныс алуға қатысатын мүшелер тыныс алу жүйесін құрады. Бұл жүйенің мүшелерін екіге бөледі: тыныс жолдары және басты тыныс алу мүшесі - өкпе.
Ауа сырттан өкпеге және өкпеден сыртқа қозғалатын қуыстар - тыныс жолдарына мұрын қуысы, көмей, кеңірдек, жөне бронхылар жатады. Дегенмен, тыныс жолдарының қызметі ауаны өткізу ғана емес. Мұрын қуысында, көмейде, кеңірдекте және бронхыларда дем алғанда ішке кіретін ауа шаңнан, микробтардан тазартылып, тыныс жолдары мен өкпе қуысының шырышты қабаты кеуіп қалмау үшін ылғалдандырылып, өкпені суық ауаның әсерінен сақтау үшін жылытылады.
Ауа тана у арқылы мұрын қуысына кіреді. Мұрын қуысы кеңсірік шеміршегі арқылы оң және сол жақ бөліктерге бөлініп, жұп танау тесіктері арқылы сыртқа ашылады да ішкі жағы жұтқыншақпен қосылады. Мұрын қуысы шырышты қабатпен қапталған. Мұнда ауаның құрамындағы шаң-тозаңдарды, микроорганизмдерді ұстап, өлтіріп, сыртқа шығарылуын қамтамасыз ететін эпителий клеткаларының түктері бар және ол өкпеге баратын ауаны жылытып, ылғалдайтын қан тамырларына бай. Тыныс жолдарының дұрыс қызмет етуі организмге қажетті қорғаныш қасиеттерін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, мұрын қуысында иіс рецепторлары орналасқан, жұтқыншақ - ас қорыту жүйесінің мүшесі, ал көмей — сөйлеу мүшесі.
Тыныс алу жүйесінің маңызды бөлігі - ө к п е. Бұл бронхылардың ұсақ тармақтарының қуыстарынан жасалған альвеолалар мен серпімді дәнекер ұлпалардан тұратын жұп мүше. Альвеолалар немесе өкпе қуыстары өте ұсақ, шар тәрізді домалақ, оларды микроскоп арқылы ғана көруге болады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Тіл білімі терминдерінін түсіндірме сөздігі — Алматы."Сөздік-Словарь", 2005.
2. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005

Пән: Медицина
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

1. Тыныс алу жүйесі және оның жастық ерекшеліктері
2. Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі.

Пайдаланылған әдебиеттер

Тыныс алу жүйесі және оның жастық ерекшеліктері

Тыныс алу жүйесінің маңызы. Адам организмі өзін қоршаған сыртқы ортамен
қатты, Сұйық және газ түріндегі заттармен алмаспай өмір сүре алмайды.
Адам үнемі сыртқы ортадан қоректік заттарды, суды және оттегін алады.
Оттегі адам өмірі үшін аса маңызды. Оттегі ұлпалардағы тотығуға қатысады.
Тотығу кезінде заттардың ыдырауынан көмір қышқыл газы пайда болып,
денеден сыртқа шығарылады. Дем алғанда организм мен сыртқы орта өздерінің
құрамындағы газдарымен алмасады. Бұл оттегінің үнемі денеге кіріп және
көмір қышқыл газының денеден сыртқа айдалып тұруын қамтамасыз етеді. Бұл
қызметті кеуде қуысында орналасқан өкпе орындайды.
Оттегінің қысымының ең көбі біз дем алғанда жұтатын сыртқы ауада, өкпе
альвеолаларында төмендейді, қан тамырларында мүлде азаяды. Сондықтан
ауадағы оттегі организмге қарай диффузды түрде қозғалады, бірақ Бұл өте
әлсіз қозғалыс. Бұл қозғалысты тыныс мүшелері күшейтеді.
Дем алу мен дем шығарудың ырғақты түрде ауысуы біздің денеміздегі барлық
ішкі мүшелерге әсер етеді.
Тыныс алу жүйесі мүшелерінің құрылысының жас ерекшелігі. Тыныс мүшелері
мұрын нан басталады. Тыныс жолдары екіге бөлінеді:
а) дем алғанда және дем шығарғанда ауаның жылжитын қуыстары;
ә) ауа мен қанның арасында газдардың алмасатын орыны - өкпе альвеолалары
(лат.альвеолус — ойма қуыс, науа).
Тыныс алуға қатысатын мүшелер тыныс алу жүйесін құрады. Бұл жүйенің
мүшелерін екіге бөледі: тыныс жолдары және басты тыныс алу мүшесі - өкпе.

Ауа сырттан өкпеге және өкпеден сыртқа қозғалатын қуыстар - тыныс
жолдарына мұрын қуысы, көмей, кеңірдек, жөне бронхылар жатады. Дегенмен,
тыныс жолдарының қызметі ауаны өткізу ғана емес. Мұрын қуысында, көмейде,
кеңірдекте және бронхыларда дем алғанда ішке кіретін ауа шаңнан,
микробтардан тазартылып, тыныс жолдары мен өкпе қуысының шырышты қабаты
кеуіп қалмау үшін ылғалдандырылып, өкпені суық ауаның әсерінен сақтау
үшін жылытылады.
Ауа тана у арқылы мұрын қуысына кіреді. Мұрын қуысы кеңсірік шеміршегі
арқылы оң және сол жақ бөліктерге бөлініп, жұп танау тесіктері арқылы
сыртқа ашылады да ішкі жағы жұтқыншақпен қосылады. Мұрын қуысы шырышты
қабатпен қапталған. Мұнда ауаның құрамындағы шаң-тозаңдарды,
микроорганизмдерді ұстап, өлтіріп, сыртқа шығарылуын қамтамасыз ететін
эпителий клеткаларының түктері бар және ол өкпеге баратын ауаны жылытып,
ылғалдайтын қан тамырларына бай. Тыныс жолдарының дұрыс қызмет етуі
организмге қажетті қорғаныш қасиеттерін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар,
мұрын қуысында иіс рецепторлары орналасқан, жұтқыншақ - ас қорыту
жүйесінің мүшесі, ал көмей — сөйлеу мүшесі.
Тыныс алу жүйесінің маңызды бөлігі - ө к п е. Бұл бронхылардың ұсақ
тармақтарының қуыстарынан жасалған альвеолалар мен серпімді дәнекер
ұлпалардан тұратын жұп мүше. Альвеолалар немесе өкпе қуыстары өте ұсақ,
шар тәрізді домалақ, оларды микроскоп арқылы ғана көруге болады.
Олардың қабырғалары жұқа, көптеген қан тамырларының капиллярларымен
қоршалған. Өкпе альвеолаларының жалпы ауданы 200 м2. Мұндай құрылыс
альвеолалардағы ауаның және қанның құрамындағы газдардың тез алмасуын
қамтамасыз етеді.
Өкпенің дәнекер ұлпасы өте серпімді және өкпенің жиырылу күшін қамтамасыз
етеді. Ішкі күш деп аталатын өкпенің жиырылу күші дем алу мен дем
шығаруда аса маңызды.
Тыныс алу жүйесінің құрылысы мен қызметі адамның жасына, жынысына және
жеке басының ерекшелігіне байланысты.
Жаңа туған сәбидің өкпесінің ұлпасы нашар дамыған, бірақ қан тамырларына
өте бай болады. Алғашқы 3 айлық өмірінде және жыныстық жетілу шағында
өкпе қарқынды өседі. Өмірінің алғашқы кезінде барлық нәрестелер ішпен дем
алады (еркекке тән дем алу), бірақ жүре бастағанда баланың кеудесі төмен
түседі де, диафрагмалық-кеуделік дем алу пайда болады. 3-7 жаста ғана
кеудемен дем алу басым болады. Дем алудың минөттік мөлшері дене
салмағымен салыстырғанда бала өсе келе азаяды: жаңа туған сәбиде — 220
см3, 6 жаста 168 см3, 14 жасқа таман 128 см3, ал ересек адамда 96 см3,
Дем алу көлемі жаңа туған сәбиде - 25 см3, 1 жаста - 80 см3-ге дейін
артады, 2 жаста - 140 см3, ересек адамда - 400 см3. Өкпесінің мөлшері
жаңа туған сәбиде - 53 см3, 1 жаста - 210 см3, 13 жаста - 707 см3, 20-25
жаста - 1680 см3, ал 30-40 жаста орта шамамен 1788 см3.
Өкпе альвеолаларының диаметрі ересек адамда 0,2 мм, ал жаңа туған сәбиде
- 0,07 мм. Олай болса өкпенің жалпы көлемі жаңа туған балада - 1,617 см3,
ал ересек адамда -67,7 см3. Осы көрсеткіштерді пайдаланып ғалымдар
өкпенің шар тәрізді альвеолаларының әрқайсының көлемі жаңа туған
нәрестеде 4,108 тең болатынын есептеп шығарған. Олай болса, өкпе
қуыстарының жалпы ауданы жаңа туған сәбиде - 6 м2, ересек адамда - 50 м2,
яғни 8 есе артық.
Көмейдің жалғасы кеңірдектің ұзын дығы балаларда - 4 см, 10 жаста — 7 см,
ересек адамда - 10-12 см.
Кеуде қуысының пішіні адамның жасына және жынысына байланысты өзгереді.
Туған кезде баланың кеуде қуысы конус тәрізді болады, себебі ұрық кезінде
өкпе нашар дамыған, ал бауыры қарқынды өсіп, дамиды. Баланың кеуде қуысы
көтеріңкі болып, қабырға сүйектері ересек адамдардағыдай төмен түспейді.
Сондықтан бала терең дем алып, дем шығара алмайды да, қажетті мөлшердегі
ауа мен оттегін тынысының жиілігі арқылы қамтамасыз етеді. Қабырға
сүйектерінің қиғашталуы күшейе бастағаннан кейін терең дем алатын
мүмкіндік туғаннан соң дем алу жиілігі азаяды. Қартайғанда қабырға аралық
еттердің әлсіздігіне байланысты қабырғалардың қиғашталуы артады. Әйел
адамның кеуде қуысы ерлермен салыстырғанда қысқарақ келеді.
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС). Өкпенің тіршілік сыйымдылығы, яғни
өкпеге кіретін және шығатын ауаның мөлшері адамның жасына сай өзгереді.
Адам қалыпты жай дем алғанда өкпеге 300-500 мл ауа кіреді. Мүиы дем алу
ауасы деп атайды. Қалыпты жағдайда жай ғана дем алғаннан соң, демін
шығармай тұрып, тағы да 1,5-2 литрдей ауаны сіңіруге болады. Мұны қосымша
ауа деп атайды. Қалыпты дем шығарудан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
«Жас ерекшеліктер физиологиясы және мектеп гигиенасы» курсы бойынша лекция тезистері
Жас физиологиясы мен мектеп гигиенасы. Балалардың өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары
Жаттығулар қарқыны
Балалардың әртүрлі жас кезеңіне байланысты анатомиялық физиологиялық ерекшеліктері және олардың дамуы кезіндегі ауытқуымен байланысты ауруларды алдын алу
Популяция.Таралуы,көшірмесі. Жабайы жануарлардың мінез-құлығы және әдетімен пішіні
Стоматология мамандығы бойынша интернатураның элективті пәндері
Тастанды балалар үйіндегі балаларға әлеуметтік сипаттама
Балалық шақ
ЖАСТА СТРЕССТІ ЖЕҢУДІҢ ГЕНДЕРЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ
Құрсақаяқты моллюскаларды қолдан өсіру
Пәндер