Педагогика пәні бойынша әдістемелік құрал

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Ќазаќстан Республикасында білім беруді дамытудыњ т±тас ж‰йесі ќ±рылды. Осы ж‰йеге сєйкес ѓылымдардыњ, оныњ ішінде педагогика ѓылымыныњ табиѓаты µзгеріп к‰рделене т‰суде. Болашаќ мамандардың кәсіби даярлығын арттыруға байланысты барлық мәселелердіњ өзектілігі мен маңыздылығы дәл қазіргі кезеңдегі жағдайына талдау жасай отырып, оның алдында тұрған мәселелерге назар аударудың қажеттілігін дәлелдеп отыр. Отандыќ дєст‰рлерді єлемдік тєжірибе жєне т±раќты даму ќаѓидалары негізінде білім берудіњ мазм±ны мен ќ±рылымын жањартќан 12 жылдыќ жалпы орта білім беруге кµшу, оќытуды жинаќтаудыњ президенттік ж‰йесіне негізделген педагог кадрларды даярлаудыњ бірт±тас моделін жасау маќсаты ќойылуына сай болашаќ мамандарѓа осы жања ќ±рылымѓа сєйкес сатылы білім беру педагогикасына кµшу міндеті туындайды. Осындай қоғамдық аса маңызды міндеттерді шешуде, маман дайындауда педагогика курсының алатын орны ерекше.

Сыртќы бµлім студенттеріне ыќшамдалып дайындалѓан лекция жинаѓында болашақ бастауыш мектеп мамандарына педагогика ғылымдарының теориялық негіздері мен білімді мењгеруге жєне бастауыш мектептегі тәрбие мен оқыту процесін нәтижелі ұйымдастыруға қажетті педагогикалык білім, білік және дағды қалыптастыру.

Педагогика пәні бойынша әдістемелік құрал негізінен 5 бөлімнен кұралған. Бұл бөлімдер оқу стандартына сәйкес жасалған. Атап айтсақ, «Педагогиканың жалпы негіздері», «Тәрбиенің теориялық және әдістемелік негіздері», «Дидактика», «Оқыту және білім беру мазмұнындағы жаңа технологиялар», «Мектеп басқарудың ғылыми-теориялық және әдістемелік негіздері» сияќты бөлімдерін қарастыратын тақырыптарға арналған дєрісбаяндардыњ жоспары мен мәтіндері беріліп отыр. Тақырыптардың мазмұны ықшамдалған түрде қамтылған жєне студенттердің білімін тексеру мақсатында пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар берілген.

Сонымен, бұл ұсынылып отырған оќу-єдістемелік ќ±рал 050102 "Бастауыш оќыту педагогикасы жєне єдістемесі" мамандыќтарында оќитын сыртќы бµлім студенттері ‰шін дайындалѓан лекциялар жинаѓы болып саналады.

ПЕДАГОГИКАНЫЊ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ

1. Педагогика пәні туралы түсінік.

2. Педагогика ғылымының жүйесі және оның басқа ғылымдармен байланысы.

3. Педагогика ғылымының негізгі категориялары.

4. Педагогиканың ғылыми зерттеу әдістері.

1. Педагогика пәні туралы түсінік

Ќазір жерде тіршіліктіњ саќталуы б‰кіл адамзаттыњ ќажеттілігіне айналып отыр. Б±л ќажеттілік - адамзат ќоѓамы дамуыныњ ќозѓаушы к‰ші. Адамзат ќоѓамыныњ дамуы ‰шін ќоѓамныњ µзі адамдардыњ кейінгі ±рпаќтарына єлеуметтік тєжірибені беруді ж‰зеге асыру керек. Ќоѓамдаѓы µмір мен ењбек ‰шін ќажетті аѓа ±рпаќтардыњ єлеуметтік тєжірибені жас ±рпаќќа беруін жєне жас ±рпаќтыњ оны пєрменді мењгеруін тєрбие деп атайды. Тєрбиеніњ б±л аныќтама-сындаѓы єлеуметтік тєжірибені беру тєрбиеленушініњ санасына оны тек ауыстыра салу емес екендігін т‰сінгендігіміз жµн. Ол - адамдардыњ ќабылданатын тєжірибені пєрменді мењгеруінсіз, олардыњ ќоршаѓан ортаны т‰рлендірудегі жасампаз іс-єрекетінсіз ж‰зеге аспайтын к‰рделі ќ±былыстыњ барысы. Адамдар єр т‰рлі жаѓдайлар мен тєрбиеніњ нєтижесі бола отырып, б±л жаѓдайларды µзгертуге олар µздері ќатынасатыны белгілі.

Адамныњ ќоршаѓан ортаны т‰рлендіре отырып, µзін-µзі т‰рлендіреді деген ќаѓиданыњ айрыќша мєні бар. Б±л ќаѓида жоѓарыдаѓы тєрбие аныќтамасыныњ мєнін жоќќа шыѓармайды, себебі ќоршаѓан ортаны т‰рлендірудіњ барысын адамзаттыњ ќолымен жасаѓанын, бєрін маѓыналы ±ѓынусыз м‰мкін емес.

Тєрбие мєњгілік болып табылады. Ол адамзат ќоѓамыныњ пайда болуымен ќатар жарыќ кµрді жєне оныњ дамуыныњ барлыќ кезењдерінде µмір с‰реді. Ата-аналар балаларѓа, ересектер кішілерге, тєжірибелілер тєжірибесі аздарѓа µз тєжірибесін береді. Б±л кезде тєрбиеленушілер іс-єрекетке, ќарым-ќатынасќа белсенді ќатынасады, µз санасын µздері байытады. Іс-єрекет, ењбек, тєртіп, µздерін ќоршаѓандармен ќарым-ќатынас, табиѓатпен µзара єрекет нєтижесінде адамдар ќоѓамдыќ наќты µмір салтын ќабылдайды.

Кµп ѓасырлар бойына тєрбие барысы адамзат тіршілігініњ табиѓи жайы ретінде ж‰ріп, арнайы зерттелген жоќ. Кейін келе ќоѓамдыќ сананыњ т‰рлерін, єлем жєне ондаѓы адамныњ орны жµніндегі жалпы т‰сініктерді талдаѓан ѓалым философтардыњ ойында тєрбие барысы т±раќты орын тепті.

Тєрбиеге ѓылыми кµзќарас Сократ, Демокрит, Платон, Аристотель, Квинтилинан сияќты белгілі философтардыњ ењбектерінде ќалыптасты.

Ежелгі Грецияда пайда болѓан педагогика деген атаудыњ ќазаќша маѓынасы баланы жетектеу болып табылады. Кейінірек аќылшы ±стазды, баланы тєрбиелейтін жєне оќытатын адамды педагог деп атайды.

Педагогиканыњ тану саласы - ќоѓамныњ ерекше ќызметі ретіндегі адам тєрбиесі. Кµп жылдар бойына ±йымдастырылѓан тєрбиемен тек балалар ќамтылды, сондыќтан педагогиканы бала тєрбиесі туралы ѓылым деп келді. Ќазіргі кезењде білім беру мен тєрбиелеу ж‰йесі барлыќ адамдарды ќамтитын болѓандыќтан, педагогика адам дамуыныњ жас кезењдерініњ барлыѓындаѓы оныњ тєрбиесі туралы ѓылым болып табылады. ‡здіксіз білім беру ж‰йесін ќ±ру жєне ныѓайту кезењінде б±л т±жырым кµкейкесті мєселе болып отыр.

Педагогиканы ѓылым ретінде оќып ‰йренуде оныњ негізгі ±ѓымдарыныњ маѓынасын терењ ±ѓынудыњ мєні зор. Педагогиканыњ негізгі ±ѓымдарыныњ ќатарына дамыту, білім беру, оќыту, тєрбиелеу жатады.

Адамды дамыту деп ішкі жєне сыртќы, басќарылатын жєне басќарылмайтын, єлеуметтік жєне табиѓи факторлар ыќпалымен оныњ т±лѓасыныњ бірте-бірте ќалыптасуыныњ барысын атаймыз. Адам т±лѓасыныњ психикалыќ, к‰ш-ќуаттыќ жєне жалпы дамуын бµліп ќарау керек. Психикалыќ деп адам т±лѓасыныњ зиялылыѓыныњ, кµњіл-к‰й сезімдерініњ, еркініњ ќажеттіктерін, ќабілеттерініњ дамуын т‰сінеміз. К‰ш-ќуаттыњ дамуы дене м‰шелерініњ, б±лшыќ еттерініњ, буын ќимылдарыныњ дамуы болып табылады. Жалпы дамуды психикалыќ, к‰ш-ќуаттыќ, ќ±лыќтыќ жєне адам т±лѓасыныњ басќа да сапаларыныњ дамуы деп ±ѓынуымыз керек.

Білім беру - оќушылардыњ ѓылыми білімдер, танымдыќ біліктер мен даѓдылар ж‰йесін мењгеруініњ, осылардыњ негізінде д‰ниеге кµзќарасыныњ, ќ±лќыныњ жєне адам т±лѓасыныњ басќа да сапаларыныњ ќалыптасуыныњ, жасампаз к‰штері мен ќабілеттерініњ барысы жєне нєтижесі. Білім беруді ж‰зеге асырудаѓы жетекші к‰ш - ж‰йелі оќыту.

Оќыту - адамныњ білім алуы ж‰зеге асырылатын, м±ѓалім мен оќушылардыњ маќсатќа баѓытталѓан µзара єрекетініњ барысы.

Арнайы педагогикалыќ маѓынада тєрбиелеу - ќоѓамда т±лѓаныњ, оныњ ќатынастарыныњ, µзіне тєн белгілерініњ, сапаларыныњ, кµзќарастарыныњ, сенімдерініњ, тєртіп тєсілдерініњ дамуы маќсатына баѓытталѓан ыќпал барысы жєне нєтижесі.

Кењ маѓынада тєрбиелеу - маќсатќа баѓытталѓан оќытудыњ жєне тєрбиелеудіњ єсерімен адам т±лѓасы дамуыныњ барысы жєне нєтижесі. Т±лѓаны ќалыптастыру - орта, т±ќым ќуалау жєне тєрбиеніњ ыќпалымен адам т±лѓасыныњ даму барысы жєне нєтижесі.

Жоѓарыда келтірілген педагогиканыњ негізгі ±ѓымдарыныњ аныќтамаларынан олардыњ µзара µте терењ байланыста екенін жєне іштей жанасќанын кµреміз. Оларѓа сипаттама бергенде єрќайсысына тєн басты ќызметін кµре біліп, сол арќылы екіншісін ажырату керек.

Педагогика ѓылым ретінде бірќатар ѓылыми салаларѓа бµлінеді. Олар: мектепке дейінгі тєрбие мен оќыту, жалпы бастауыш білім беру, негізгі жалпы білім беру, жалпы орта білім беру педагогикасы, техникалыќ жєне кєсіптік білім беру, орта білімнен кейінгі кєсіптік білім беру, жоѓары білім беру педагогикасы, ‰здіксіз білім беру педагогикасы, оќу пєндерініњ єдістемесі. Осымен бірге педагогика ѓылымы ќ±рылымына кµзі кµрмейтін (тифлопедагогика), сањырау жєне нашар еститін (сурдопедагогика), аќыл-есі кеміс (олигрофенопедагогика) балаларды тєрбиелеу мєселелерін зерттейтін арнайы педагогика саласы да енеді.

Педагогика салаларыныњ жиынтыѓы педагогикалыќ ѓылымныњ бірт±тас ж‰йесін ќ±райды. Педагогика µзініњ дамуында философия, этика, социология, психология, мектеп гигиенасымен тыѓыз байланыста болады жєне олардыњ зањдылыќтары мен н±сќамаларына с‰йенеді.

2. Педагогика ғылымының жүйесі және оның басқа ғылымдармен байланысы

Педагогика ғылымының жүйесі біркатар педагогиканың салаларынан тұрады:

Педагогика тарихы - тәрбиенің шығуы мен дамуының заңдылықтарын зерттейді.

Арнайы педагогика - көру, есту, сөйлеу мүшелерінде және ақыл-ойында табиѓи кемістігі бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін зерттейді.

Арнайы педагогиканың салалары:

Сурдопедагогика - саңырау, мылқау, керең балаларды оқыту мен тәрбиелеу;

Тифлопедагогика - соқыр балаларды оқыту мен тәрбиелеу;

Олигофренопедагогика - ақыл-ойы кеміс балаларды оқыту мен тәрбиелеу;

Логопедия - тілінің кемісі бар балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселелеріп зерттейді.

Пәндерді окыту әдістемесі - окыту және білім беру теориясына - жалпы дидактикаға сүйенеді.

Мектеп педагогикасы - кіші, орта және жоғары жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытудың мақсаттары мен міндеттерін, әдістері мен принциптерін, формаларын, мазмұнын және нәтижесін зерттейді.

Мектенке дейінгі педагогика - үйелмендегі, балалар бақшасындағы, демек, мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесін зерттейді.

Жоғары мектен педагогикасы - жоғары мектептегі жастарды оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін зерттейді.

Кәсіби-техникалык білім беру педагогикасы -педагогикалық процесс және жұмысшы кадрларын кәсіби және сонымен бірге әртүрлі деңгейдегі мамандардың заңдылықтарын қарастырады.

Әскери педагогика - әртүрлі рангтағы әскери қызмет атқаратындарды әскерге шақыру жасындағылардан бастап, әскери мамандықты игергендер мен офицерлер құрамының тәрбиелік іс-әрекеттерінің тәрбиелік заңдылықтарын зерттейді.

Салыстырмалы педагогика - әрбір елдердегі білім беру және тәрбие жүйелерінің дамуын, олардың жалпы және өзіндік ерекшеліктерін салыстыра дамуын зерттейді.

Этнопедагогика - үлттық тәрбиеніц ерекшеліктерін зерттейді.

Педагогика ғылымының басқа ғылымдармен байланысы:

Философия - бұл адамды күшті идеялық сенімге, айқын түсіне білушілікке тәрбиелейді.

Психология - адамның мінез-құлқын қалай тәрбиелеудің әдістері мен тәсілдерін іздестіреді.

Адам физиологиясы - бала организміндегі жоғары нерв қызметін, тыныс алу, қан және жүрек тамыр жүйесінің физиологиялық ерекшеліктерін қарастырады.

Мектеп гигиенасы - жас ±рпақтыњ денсаулығын сақтау, нығайту және дамыту жайындағы ѓылым.

Әлеуметтану - жас ұрпақты дамыту, тәрбиелеу және қалыптастыру проблемаларын зерттеу барысында педагогика ѓылымы әлеуметтік орта мен тәрбие жайындағы мәліметтерді әлеуметтану ғылымы негізінен қарастырып, шешім қабылдайды.

Этнография - белгілі бір халықтың экономикасын, қоѓамдық және рухани мәдениетін, т±рмысын зерттейді.

Археология - өткен ғасырдағы ескерткіштер арқылы халықтардың әдет-ғұрып, мәдениетін, тарихын зерттейді.

Сондай-ақ, педагогика ғылымы медицина, экология, экономика, әдебиет, тарих және т. б. ғылымдармсн тығыз байланысты.

3. Педагогиканың негізгі категориялары

Тәрбие - адамзат баласының ғасырлар бойы жинақтап, іріктеп алған озық әлеуметтік тәжірибесін жас ±рпақтың бойына сіңіру, аға ұрпақ пен жас ±рпақтың µзара бір-бірімен әрекеттесу процесі.

Оқыту - оқушы мен мұғалімнің белгілі бір дидактикалық міндеттерді шешуге бағытталған мақсатты түрде өзара әрекет жасау процесі.
Білім беру - ғылымдар жүйесінен білім алу және танымдық іскерлік пен дағдыны қалыптастыру, соның негізінде жеке бастың көзқарасын, адамгершілік және т. б. жаѓымды қасиеттерді қалыптастырып, жеке адамның шығармашылық қабілетін дамыту.
Даму - адамның физикалық және рухани күш жігерінің сандық және сапалық жағынан тізбектеле, яғни бірізді өзгеруінің объективті процесі.
Өзін-өзі тәрбиелеу - адамның өз бойында өзі қалаған, өзіне ұнаған қасиеттер мен қабілеттсрді, мінез-құлықтарды, әдеп пен әдетті, дағдыларды қалыптастыру мақсатында саналы, мақсатты, белсенді жұмыс істеуі.
Өздігінен білім алу - адамның өзін қызықтырған сала бойынша білімдерді іздестіруі мен меңгеруіне өз бетінше мақсатты түрде, белсенді жұмыс істеуі.
Қайта тәрбиелеу - осыған дейін қолданылған тәрбие әдістері мен тәсілдері, формалары нәтиже бермеген жағдайда, тәрбие әдістері мен тәсілдерін, формаларын түбегейлі өзгерту.
Қалыптасу - ішкі және сыртқы, басқарылатын және басқарылмайтын, барлық факторлардың ықпалымен адамның әлеуметтік тірі жан иесі ретінде дамып жетілуі.

4. Педагогиканың ғылыми зерттеу әдістері .

Педагогикалық зерттеу әдістеріне мыналар жатады:

♦ Педагогикалық тұрғыдан бақылау - бұл белгілі бір қ±былысты ұзақ және жоспарлы түрде зерттеудің таным әдісі.

♦ Зерттеу мақсатындағы әңгіме - мұғалімдер мен сынып жетекшілері, мектеп басшылары мен ата-аналар және басқа да қажетті адамдармен жүргізіледі.

♦ Мектеп қ±жаттарын зерттеу - мектеп құжаттарына сынып журналдары, оқушы күнделіктері, сыныптың оқу-тәрбие жұмысының жоспары, үйірме мүшелерінің баяндамалары, педагогикалық тақырыптарға жазылған мұғалімдердің баяндамалары және ғылыми мақалалар және т. б.

Оқушылардың жұмысын зерттеу - жазба, бақылау және графикалық жұмыстар, суреттер, пәндер бойынша дәптерлер, баяндамалар, рефераттар.
эксперимент деп - нақты жағдайды есепке алып, педагогикалык процесті зерттейтін ғылыми тәжірибені айтады.
эксперимент жүргізілетін орнына қарай 2 түрге бөлінеді:Табиғи эксперимент

Эксперимент мақсатына қарай 3 түрге бµлінеді:

Констатациялаушы эксперимент

Тексеруші эксперимент

Қалыптастырушы эксперимент.

Әлеуметтік зерттеу әдістері: анкета, рейтинг.

Математикалық статистикалық әдістер:

Статистикалық әдістерге: тіркеу әдісі және рангілеу;

Модельдеу әдісі;

Шкалалау әдістері: атаулар шкаласы; реттік шкаласы;
аралык шкаласы: қатынастар шкаласы.

ПЕДАГОГИКАНЫЊ ЄДІСНАМАСЫ ЖЄНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫЌ ЗЕРТТЕУЛЕРДІЊ ЄДІСТЕРІ

Педагогиканыњ єдіснамалыќ негіздері, тєрбиеніњ маќсаты мен т±лѓаны дамытудыњ ќозѓаушы к‰штері (факторлары) жайлы ілім.
Педагогикалыќ зерттеу єдістеріне сипаттама
Оќушылардыњ ќызыѓуы мен ќажеттігін аныќтауѓа баѓытталѓан анкета дайындап, оны педагогикалық практика кезінде оќушылар ±жымында пайдалану.

1. Педагогиканыњ єдіснамалыќ негіздері, тєрбиеніњ маќсаты мен т±лѓаны дамытудыњ ќозѓаушы к‰штері (факторлары) жайлы ілім.

Педагогиканыњ єдіснамалыќ негіздері, тєрбие маќсаты жєне т±лѓаны дамытатын факторлар жµніндегі ілім

Ѓылымныњ єдіснамасы дегеніміз ѓылыми танымныњ ќ±рылу принциптері, т‰рлері мен тєсілдері туралы ілім.

Педагогикалыќ зерттеулерге, олардыњ жалпы маќсатќа жету жолына (стратегиясына), зерттеу єдістерін тањдап алуѓа жєне оныњ нєтижелерін жалпылауѓа (интерперетациялауѓа) єдіснамалыќ т±рѓыдан ќарауды материалистік диалектика, бейнелеу жєне таным теориясы аныќтайды.

Педагогиканыњ ѓылыми диалектикалыќ материалистік єдіснамасы ѓалымдардыњ ењбектерінде ќалыптасты. Олар тєрбиеніњ ќоѓамдыќ болмыс сипатына, ќоѓамдаѓы µндіргіш к‰штер мен µндірістік ќатынастардыњ дамуына, оныњ т‰рлеріне тікелей тєуелділігін кµрсетті, тєрбиені маќсаты мен принциптерін т±жырымдады.

Диалектикалыќ-материалистік т±рѓыдан ќарау педагогикалыќ іс-єрекет барысын жєне ќ±былыстарын жан-жаќты зерттеуді, осы екеуініњ арасындаѓы ішкі жєне сыртќы µзара байланысыныњ сипатын ашуды, б±ларды ќозѓалыс, µзгеріс к‰йінде ќарауды, олардаѓы сандыќ µзгерістердіњ сапалыќ µзгерістерге кµшуін кµре білуді, ішкі ќарама-ќайшылыќтарды, ќарама-ќайшылыќтардыњ бірлігін, осыныњ негізінде зерттелетін ќ±былыстар мен іс-єрекеттер барысыныњ ќозѓаушы к‰штерін ашуды, танымда бекереге шыѓаруды бекерге шыѓару зањын басшылыќќа алуды, тєжірибе таным б±лаѓы жєне теорияныњ аќиќаттылыѓыныњ кµрсеткіші болѓандыќтан зерттелуші ќ±былыстардыњ теориясы мен тєжірибесін бірлікте талдауды талап етеді.

Дидактикалыќ-материалистік єдіснама логикалыќтыњ жєне тарихилыќтыњ бірлігі принципімен ќаруландырады. Тарихилыќ принципіне с‰йену - зерттелетін ќ±былыстыњ пайда болу тарихын, оѓан тєн ќарама-ќайшылыќтарды, даму баѓыттарын кµруге, оныњ онан єрі даму баѓыттарын белгілеуге м‰мкіндік береді. Тарихи т±рѓыдан ќарауды логикалыќ талдаумен бекіту зерттелетін ќ±былыстардыњ мєніне, олардыњ зањдылыќтарына терењірек енуге жол ашады.

Біздіњ ќоѓамымыздаѓы м±ѓалім рµлі айрыќша белгіленеді. Ќоѓамныњ маќсат-м‰дделерін кµздеген тєрбие, білім беру дамудыњ ±заќ тарихи жолынан µтті. Ќазір адамзат ќоѓамыныњ даму барысы педагогикалыќ кµкейкесті мєселелерді жеке ќоѓам маќсатын есте ±стай отырып, б‰кіл адамзаттыќ маќсат, м±рат, м‰дделер т±рѓысынан ќарауды талап етеді. М±ныњ µзі педагогика теориясы мен тєжірибесін дамытудыњ жања дењгейі т±рѓысынан ќайта ќ±ру міндетін алѓа ќойып отыр.

Педагогика тєрбие маќсаты наќты тарихи сипатта болады деген ќаѓиданы басшылыќќа алады. Тєрбие маќсаты єлеуметтік-экономикалыќ жаѓдайдыњ µзгеруімен ±дайы дамып отырады.

Алѓашќы ќауымдыќ ќоѓамда тєрбие баршаѓа ортаќ, µмірдегі ќарым-ќатынас барысында ж‰зеге асырылды.

Ќ±лдыќ ќоѓам тєрбие маќсаты таптыќ сипат алды. Ќ±л иеленушілер балалары µмірде ‰стемдік етуге, ќ±лдардыњ балалары µз иелеріне ќызмет ету ењбегінде иесініњ еркіне мойын ±сынуѓа дайындалды.

Феодалдыќ ќоѓамда да тєрбие таптыќ сипатта болды. Феодалдар теологияны (діни білім алу) біліп, белгілі бір ѓылыми білім алды. Олардыњ ќызметшілері дін алдындаѓы ‰рей негізінде тєрбиеленіп, оларѓа білім алу м‰мкіндігі берілмеді.

Єлеуметтік-экономикалыќ формацияныњ буржуазиялыќ сатысында тєрбие маќсатын аныќтауѓа т‰рлі аѓымдар ‰лкен ыќпал жасады (ќайта µрлеу дєуірі, социал-утопистер, революционер-демократтар, т. т. ) .

Ќорыта айтќанда, адам дамуыныњ шексіз м‰мкіндігі, адам т±лѓасыныњ ‰йлесімді дамуы, жан-жаќты болып ќалыптасуы, оѓан жетудіњ жолдары жµніндегі ой-пікірлер кењ етек жайды.

Тєрбиеніњ маќсаты - ќоѓамныњ барлыќ м‰шелерініњ еркін жан-жаќты дамуын ќамтамасыз ету болып табылады.

Ќоѓамныњ єрбір єлеуметтік-экономикалыќ даму кезењінде адамды жан-жаќты ќалыптастырудыњ наќты міндеттері аныќталды.

Алѓа ќойѓан маќсат, айќындалѓан міндеттерге тєуелсіз адамныњ жан-жаќты дамуына ыќпал жасайтын факторлар бар. Олар: т±ќым ќуалау, орта жєне тєрбие.

Б±л ‰ш фактордыњ араќатынасы диалектикалыќ т±рѓыда ќаралды. Т±ќым ќуалаудыњ ата-аналардан балаларѓа берілетін адамныњ генетикалыќ баѓдарламасында болатын ерекшеліктер екендігі белгілі. Б±лар адам бітімініњ анатомиялыќ жєне физиологиялыќ ќ±рылымы, терісініњ, кµзініњ, шашыныњ т‰сі, дене ќ±рылысы, нерв ж‰йесініњ ерекшеліктері, сонымен ќатар сµйлеу, ойлау нышандары жєне т. б. болып табылады.

Балалардыњ т±ќым ќуалауына ата-аналарыныњ психикалыќ денсаулыѓы мен µмір салттары да елеулі єсер етеді. Мысалы, балалардыњ аќыл-ой ќабілетіне ата-аналардыњ маск‰немдігі, нашаќорлыѓы айрыќша теріс ыќпал жасайды.

Адам тікелей табиѓи тірі тіршілік иесі, оѓан табиѓи жєне µміршењ к‰штер берілген. Ол іс-єрекетті табиѓи тіршілік иесі болѓандыќтан, б±л к‰штер оныњ бойында нышандар мен ќабілеттер, еліктеулер т‰рінде µмір с‰рді.

Адам т±лѓасыныњ дамуына єлеуметтік орта, экономикалыќ жєне саяси жаѓдайлар, µмір салты, мемлекеттік ќ±рылыс, µндірістік жєне ќоѓамдыќ ќатынастар ж‰йесі ыќпал жасайды. Адамныњ мєні немесе т±лѓасы барлыќ ќоѓамдыќ ќатынастардыњ жиынтыѓы болып табылады.

Адам дамуына географиялыќ орта да ыќпал етеді, дегенмен, ол шешуші ыќпал емес. Жетекші рµл єлеуметтік ортаѓа беріледі. Адам дамуына шешуіші ыќпал жасайтын ‰шінші ќозѓаушы к‰ш (фактор) - тєрбиелеу. Ол тєрбиеленушілер тєрбиешініњ маќсатќа баѓытталѓан, саналы ±йымдастырылѓан ыќпалын ќамтамасыз етеді. Тєрбиелеу тиімділігі оныњ ыќпалы кезінде ортаныњ єсері мен т±лѓаныњ т±ќым ќуалау ерекшеліктерін ‰немі ескеруге тєуелді болады.

Т±лѓа µзініњ дамуында єр т‰рлі жас кезењдерінен µтеді. Оларды педагогикада мектеп жасына дейінгі, мектеп жасын-даѓы, жасµспірім, кємелеттік жастаѓылар т. б. деп бµледі.

Психологиялыќ жєне педагогикалыќ зерттеулер нєтижесінде соњѓы жылдары жас кезењдерініњ тµмендегідей жеті сатыдан т±ратын ќ±рылымы ±сынылуда:

Жања туѓан бала (туѓан сєттен бір айѓа дейін) ;

Нєрестелік шаќ (бір айдан бір жасќа дейін) ;

Ерте сєбилік шаќ (бір жастан ‰ш жасќа жейін) ;

Мектепке дейінгі балалыќ шаќ (4-тен 6 жасќа дейін) ;

Бастауыш мектеп шаѓы (алты жастан он жасќа дейін) ;

Жеткіншек шаќ (он жастан 15-16-ѓа дейін) ;

Жасµспірімдік шаќ (16-дан 18 жасќа дейін) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.