Туыстан жақын жоқ, ұмытуға оны қақың жоқ



1 Туыстан жақын жоқ, ұмытуға оны қақың жоқ.
2 Ұлағат сөздер
Ешкім де туысқан-туғансыз, ағайынсыз емес. Кім болса да, адамнан шығып, адамнан тараған, сонысымен де ол көп жапырақ-бұтақты, көп тамырлы ағашқа ұқсайды.
Туыстар дегеніміз — сол бір түбірден өскен бір ағаштып бұтақтары тәрізді. Көрген тәрбиесі, алған нәрі, бұрынғыдан қалған мирас-мұрасы, алпыс екі тамыры арқылы тұла бойға тараған қаны бір. Сондықтан туысқандық байланысты ұсақ-түйек ұғыспастыққа, ниеті бұзықтардың өсек-аяңы мен араға аярлықпенен ши жүгіртуіне немесе дүние-пулға қарамай, әрқашан да береке-бірліктің өзегі етіп сақтап, нығайтып отыру қажет. Өз туыстарына мейірбан болмаған, оның құқықтарын қорғамаған адам басқаға мейірбан бола алмайды, өзгенің мүддесін елемейді. Туысқанның арын өз арындай ардақтау, қайғысы мен қуанышын өз қайғы-қуанышындай қабылдау, бала-шағасын бауырына басу, әулеттің ортақ қызығын бірге мерекелеу, тарыққанда сұратпай қол ұшын беру, осындай әріден келе жатқан дәстүрлі ауызбірлік, ынтымақты жас жеткіншектердің бойына дарыту, баладан балаға табыстау— туыстар арасында бұлжытпай сақталатын әдеп-инабат, имандылық талаптары болып табылады.
Жақыныңды жаттай сыйла, Жат жанынан түңілсін,
нсмесе
Ағайын тату болса, ат көп, Абысын тату болса, ас көп,
сондай-ақ:
Төртеу тугел болса, төбедегі келеді, Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, —
деген халық мақалдары да соған мегзеп, соған міндеттеиді;
Ең жақын әрі жасы үлкен туыс — ағалар, әпкелер десек, әке-шеше жоқта, солардың орнына жүретін кісілер ретінде, оларға кұрмет көрсету, айтқандарына кұлақ асып, пікірлерімен санасу, үлкендіктерін ұмытпау—апа-сінлі, аға-іні араларындағы әдептіліктің негізін кұрайды. Мұның өзі, екінші жағынан, отбасындағы татулық, береке-бірлік, жарастықтың, ауызбірліктің кепілі де.
Ағасы бардың- жағасы бар, Інісі бардың- тынысы бар,
деген мақалда, бір жағынан, өмір шындығы бейнеленген болса, екінші жағынан, халықтың солай болуға тиіс деген талабы көрініс тапқан. Мұның бәрі, әрине, өзінен-өзі бола қоймайды. Бұған бала-шаға жас кезінен және уағыздау жолымен ғана емес, іс жүзінде, күнделікті ұсақты-ірілі іс-әрекет үстінде, үлкендердің үлгісі арқылы үздіксіз әрі жүйелі түрде тәрбиеленуге тиіс.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Туыстан жақын жоқ, ұмытуға оны қақың жоқ.

Ешкім де туысқан-туғансыз, ағайынсыз емес. Кім болса да, адамнан шығып,
адамнан тараған, сонысымен де ол көп жапырақ-бұтақты, көп тамырлы ағашқа
ұқсайды.
Туыстар дегеніміз — сол бір түбірден өскен бір ағаштып бұтақтары
тәрізді. Көрген тәрбиесі, алған нәрі, бұрынғыдан қалған мирас-мұрасы, алпыс
екі тамыры арқылы тұла бойға тараған қаны бір. Сондықтан туысқандық
байланысты ұсақ-түйек ұғыспастыққа, ниеті бұзықтардың өсек-аяңы мен араға
аярлықпенен ши жүгіртуіне немесе дүние-пулға қарамай, әрқашан да береке-
бірліктің өзегі етіп сақтап, нығайтып отыру қажет. Өз туыстарына мейірбан
болмаған, оның құқықтарын қорғамаған адам басқаға мейірбан бола алмайды,
өзгенің мүддесін елемейді. Туысқанның арын өз арындай ардақтау, қайғысы мен
қуанышын өз қайғы-қуанышындай қабылдау, бала-шағасын бауырына басу,
әулеттің ортақ қызығын бірге мерекелеу, тарыққанда сұратпай қол ұшын беру,
осындай әріден келе жатқан дәстүрлі ауызбірлік, ынтымақты жас
жеткіншектердің бойына дарыту, баладан балаға табыстау— туыстар арасында
бұлжытпай сақталатын әдеп-инабат, имандылық талаптары болып табылады.

Жақыныңды жаттай сыйла,
Жат жанынан түңілсін,
нсмесе
Ағайын тату болса, ат көп,
Абысын тату болса, ас көп,
сондай-ақ:
Төртеу тугел болса, төбедегі келеді,
Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, —

деген халық мақалдары да соған мегзеп, соған міндеттеиді;
Ең жақын әрі жасы үлкен туыс — ағалар, әпкелер десек, әке-шеше жоқта,
солардың орнына жүретін кісілер ретінде, оларға кұрмет көрсету,
айтқандарына кұлақ асып, пікірлерімен санасу, үлкендіктерін ұмытпау—апа-
сінлі, аға-іні араларындағы әдептіліктің негізін кұрайды. Мұның өзі, екінші
жағынан, отбасындағы татулық, береке-бірлік, жарастықтың, ауызбірліктің
кепілі де.

Ағасы бардың- жағасы бар,
Інісі бардың- тынысы бар,

деген мақалда, бір жағынан, өмір шындығы бейнеленген болса, екінші
жағынан, халықтың солай болуға тиіс деген талабы көрініс тапқан. Мұның
бәрі, әрине, өзінен-өзі бола қоймайды. Бұған бала-шаға жас кезінен және
уағыздау жолымен ғана емес, іс жүзінде, күнделікті ұсақты-ірілі іс-әрекет
үстінде, үлкендердің үлгісі арқылы үздіксіз әрі жүйелі түрде тәрбиеленуге
тиіс.
Бала ағасына, әпкесіне, іні-қарынластарына өте мейірбан болып,
қолындағы бір тілім нанын да бөліп жеп, қуыршағы мен ойыншықтарын бірге
ойнап, тату өссін, бір-бірін сәл көрмесе іздеп, сағынып тұратын, бірін-бірі
аяйтын болсын, бір-біріне қолынан келген жәрдемін айтқызбай жасап
әдеттенсін! Ата-ана тұрғанда балалардың бір-бірін ұрсып, зекіп, балағаттап
жатуы аса әдепсіздік болып табылады. Ондай қылық үлкендерді көзге
ілмегендік, елемегендік, сондықтан көргенсіздік саналады. Ал қол жұмсасу,
әсіресе, қыз балаға қол жұмсау — барып тұрған дөрекілік, тәрбиесіздік.
Халық: Қыз баланы ұруға болмайды, ұрса, бағы таяды, — дейді. Сол үшін қыз
баламен кикілжіңге бара бермеу керек. Ұл баладай емес, кыздың гүлдей нәзік
жаны сәл нәрседен қатты зақымдалып, жүрегі шошынуы мүмкін.
Бір үйдің балалары арасындағы әдептілік қатынасында олардың жасы, ұл не
қыз екені басты рөл атқарады. Сондықтан ата-аналар да балаларын ала-құла
көрмеуі, бірін бетінен қақпай, тым еркелетіп, екіншісін үнемі қақпайлап,
желкелеп отыруы жарамайды. Әуектетіп еркелеткен бала әумесер, дөрекі, ұрда-
жық болып өсуі, ал желкелеп өсірген бала тұйық, ызақор болуы мүмкін.
Балалар бір-бірінен ештеңе аямайтын, жомарт, ақ көңіл болса да,
заттарын, қажет болғанда, сұрап алатын етіп әдеттендіру қажет. Сұрамай алу
өзім білерлік, менмендік ретінде қабылданып, аяғы ренішке соғуы ықтимал да,
сұрап пайдалану әдептілік, мәдениеттілік ретінде ара-қатынастарына
сенімділік, жайдарылық, сұлулық дарытады.
Ата-ананың аясындағы, үлкен шаңырақ астындағы бұл татулық, жан-
жүректері біте қайнасқан жақындық, бір-бірін іздеп, аландап тұрушылық олар
ержетіп, әрқайсысы өз алдына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Адамшылық амандасудан басталады
Бақыт Беделханұлы: ҰЛЫМ, САҒАН АЙТАМ. .
Шал ақын және оның шығармашылығы
Махаббат философиясы
Нұржан наушабаевтың бүтін шығармашылық мұрасы және ағартушылық қызметі және өмірбаяны
Үш жұрт
Әбу Насыр әл-Фарабидің психологиялық көзқарастары
Шал ақын
Цианобактериялардың жалпы систематикалық топтары
«Тарих тағылымы» /әңгіме/
Пәндер