Туыстан жақын жоқ, ұмытуға оны қақың жоқ

1 Туыстан жақын жоқ, ұмытуға оны қақың жоқ.
2 Ұлағат сөздер

Ешкім де туысқан-туғансыз, ағайынсыз емес. Кім болса да, адамнан шығып, адамнан тараған, сонысымен де ол көп жапырақ-бұтақты, көп тамырлы ағашқа ұқсайды.
Туыстар дегеніміз — сол бір түбірден өскен бір ағаштып бұтақтары тәрізді. Көрген тәрбиесі, алған нәрі, бұрынғыдан қалған мирас-мұрасы, алпыс екі тамыры арқылы тұла бойға тараған қаны бір. Сондықтан туысқандық байланысты ұсақ-түйек ұғыспастыққа, ниеті бұзықтардың өсек-аяңы мен араға аярлықпенен ши жүгіртуіне немесе дүние-пулға қарамай, әрқашан да береке-бірліктің өзегі етіп сақтап, нығайтып отыру қажет. Өз туыстарына мейірбан болмаған, оның құқықтарын қорғамаған адам басқаға мейірбан бола алмайды, өзгенің мүддесін елемейді. Туысқанның арын өз арындай ардақтау, қайғысы мен қуанышын өз қайғы-қуанышындай қабылдау, бала-шағасын бауырына басу, әулеттің ортақ қызығын бірге мерекелеу, тарыққанда сұратпай қол ұшын беру, осындай әріден келе жатқан дәстүрлі ауызбірлік, ынтымақты жас жеткіншектердің бойына дарыту, баладан балаға табыстау— туыстар арасында бұлжытпай сақталатын әдеп-инабат, имандылық талаптары болып табылады.
Жақыныңды жаттай сыйла, Жат жанынан түңілсін,
нсмесе
Ағайын тату болса, ат көп, Абысын тату болса, ас көп,
сондай-ақ:
Төртеу тугел болса, төбедегі келеді, Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, —
деген халық мақалдары да соған мегзеп, соған міндеттеиді;
Ең жақын әрі жасы үлкен туыс — ағалар, әпкелер десек, әке-шеше жоқта, солардың орнына жүретін кісілер ретінде, оларға кұрмет көрсету, айтқандарына кұлақ асып, пікірлерімен санасу, үлкендіктерін ұмытпау—апа-сінлі, аға-іні араларындағы әдептіліктің негізін кұрайды. Мұның өзі, екінші жағынан, отбасындағы татулық, береке-бірлік, жарастықтың, ауызбірліктің кепілі де.
Ағасы бардың- жағасы бар, Інісі бардың- тынысы бар,
деген мақалда, бір жағынан, өмір шындығы бейнеленген болса, екінші жағынан, халықтың солай болуға тиіс деген талабы көрініс тапқан. Мұның бәрі, әрине, өзінен-өзі бола қоймайды. Бұған бала-шаға жас кезінен және уағыздау жолымен ғана емес, іс жүзінде, күнделікті ұсақты-ірілі іс-әрекет үстінде, үлкендердің үлгісі арқылы үздіксіз әрі жүйелі түрде тәрбиеленуге тиіс.