Үшінші және төртінші дәрежелі теңдеулерді шешу әдістері



МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1 ҮШІНШІ ЖӘНЕ ТӨРТІНШІ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕРДІ ШЕШУ ӘДІСТЕРІ

1.1 Үшінші дәрежелі теңдеу 5
1.2 Төртінші дәрежелі теңдеу 7
1.3 Төртінші дәрежелі симметриялы теңдеу 8
1.4 Коэффициенттеріне берілген қосымша шарттары бар төртінші дәрежелі
теңдеу 10
1.5 Төртінші дәрежелі теңдеудің графиктік шешу әдісі 11
Есептер

2 ЖОҒАРЫ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕР 20
2.1 Қайтымды және симметриялы теңдеулердің дәрежесін төмендету 20
2.2 Алгебралық теңдеулерді шешудің жасанды әдістері 24
2.3 Нақты ось аралығында теңдеулерді зерттеу 27
Есептер

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Квадраттық теңдеулерді шешу әдістерін ежелгі гректер, үнділер алғаш рет пайдаланған. Ал үшінші дәрежелі теңдеулерді шешу әдістерін ең алғаш итальян ғалымдары Тартальей мен Кардано тапқан. Куб дәрежелі теңдеулерді шешу әдістері табылғаннан кейін, көп ұзамай Кардано оқушысы Феррари төртінші дәрежелі теңдеудің шешу әдісін тапты. Радикалда үшінші және төртінші дәрежелі теңдеулердің шешу әдістері табылғаннан кейін, енді бесінші дәрежелі теңдеуді шешу әдісін іздеуге ұмтылыстар жасалды. Бұл мақсатқа жету үшін көптеген күш жұмсалды.
1798 ж. итальян ғалымы Руффини төртінші дәрежеден жоғары теңдеулер радикалда шешілмейді деген шешім айтты, бірақта бұл пайымдау толық болмай шықты. Төртінші дәрежеден жоғары дәрежелі теңдеулерді радикалда шешу әдістері болмайтындығы туралы қатаң дәлелдемені Норвегия математигі Абель пайымдады. Сонда да, Руффинида, Абельде қойылған сұраққа толығымен, анық жауап бере алмады.
Данышпан, француз математигі Эврис Галуа (1811-1832) бұл сұраққа нақты жауап тапты. Галуаның басты еңбегі Ж. Лагранж бен Н.Абель бастаған алгебралық теңдеулердің радикал арқылы шешілетіндігі туралы зерттеулердің негізінде жасалған. Осының нәтижесінде Галуа теориясы шыққан.
ГАЛУА ТЕОРИЯСЫ – бір белгісізі бар жоғары дәрежелі алгебралық теңдеулер теориясы. Оның негізін Галуа салған. Галуа теориясында
xn+a1xn-1+a2xn-2+…++an-1x+an=0; (1) түріндегі теңдеулерді шешу тәсілдері зерттеледі. Галуа зерттеулері алгебраның одан әрі дамуына шешуші ықпал жасады. Оның теориясы өзі қайтыс болғаннан кейін 14 жыл өткеннен соң жарыққа шықты. Галуа теориясын оның замандас ғалымдары да (О.Л. Коши мен А. Пуанкаре де) түсіне алмады. Галуа теориясын француз математигі Ж. Лиувилль жарыққа шығарды. (1) теңдеуінің белгігі бір жағдайдағы шешімділігінің қажетті және жеткілікті шарты былайша іске асырылады: әрбір теңдеуге оның түбірлерінен құрылған алмастырулар тобы сәйкес келеді. Бұл топ теңдеудің Галуа тобы деп аталады. Егер осы топ шешімді болса, онда оған сәйкес топтың шешімділігін тексеру керек. Ал топтың шешімділігі сол топтан жасалған композициялық қатардың индексіне қарап анықталады. Индекстер тізбегі тек жай сандардан тұрса, онда топ шешімді және керсінше болады. Дәрежесі 5-ке тең не одан жоғары (1) түріндегі алгебралық теңдеулердің, жалпы жағдайда, радикал арқылы шешілмейтіндігін Галуа (Абельге байланыссыз) өз бетінше дәлелдеді.
Көптеген жоғары дәрежелі теңдеулерді шешу үшін толық квадрат бөліп шығару, топтау, анықталған коэффиценттер әдісі, параметр енгізу әдістері, белгісіздерді белгілеу әдістері т
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Бектаев Қ. Сөздік / Қ. Бектаев. – Алматы : Алтын қазына, 2001. – 704 бет
2. Задачи по математике. Алгебра: справочное пособие / В. В. Вавилов, И. И.
Мельников, С. Н. Олехник, П. И. Пасиченко. – М. : Наука, 1987. – 432 с.
3. Курош А. Г. Курс высшей алгебры / А. Г. Курош. – М. : Гос. изд. физ – мат. лит., 1963. – 424 с.
4. Кутепов А. К., Рубанов А. Т. Задачник по алгебре и элементарным функциям / А. К. Кутепов, А. Т. Рубанов. – М. : Высшая школа, 1969. – 288 с.
5. Қаратаев М. Қ. Қазақ совет энциклопедиясы (2 том) / М. Қ. Қаратаев. – Алматы, 1975. – 802 бет
6. Ляпин С. Е. Сборник задач по элементарной алгебре / С. Е. Ляпин, И. В. Баранова, З. Г. Борчугова. – М. : Просвещение, 1973. – 351 с.
7. Новоселов С. И. Алгебра / С. И. Новоселов. – М. : УЧПЕДГИЗ, 1947. – 265 с.
8. Новоселов С. И. Алгебра и элементарные функции / С. И. Новоселов. – М. : УЧПЕДГИЗ, 1956. – 395 с.
9. Новоселов С. И. Специальный курс элементарной алгебры / С. И. Новоселов. – М. : Советская наука, 1951. – 545 с.
10. Окунев Л. Я. Высшая алгебра / Л. Я. Окунев. – М. : Просвещение, 1966. – 328 с.
11. Соминский И. С. Элементарная алгебра: дополнительный курс / И. С. Соминский. – М. : Наука, 1967. – 200 с.
12. Фаддеев Д. К. Лекции по алгебре: учебное пособие для вузов / Д. К. Фаддеев. – М. : Наука, 1984. – 416 с.
13. Фаддеев Д. К. и Соминский И. С. Алгебра / Д. К. Фаддеев и И. С. Соминский. – М. : Наука, 1964. – 532 с.
14. Фаддеев Д. К., Соминский И. С. Сборник задач по высшей алгебре / Д. К. Фаддеев, И. С. Соминский. – М. : Наука, 1968. – 304 с.
15. Ястребинецкий Г. А. Уравнения и неравенства, содержащие параметры / Г. А. Ястребинецкий. - М. : Просвещение, 1972. – 128 с.

Пән: Математика, Геометрия
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:   
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
3
1 ҮШІНШІ ЖӘНЕ ТӨРТІНШІ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕРДІ
ШЕШУ ӘДІСТЕРІ
5
1.1 Үшінші дәрежелі теңдеу
5
1.2 Төртінші дәрежелі теңдеу
7
1.3 Төртінші дәрежелі симметриялы теңдеу
8
1.4 Коэффициенттеріне берілген қосымша шарттары бар төртінші дәрежелі
теңдеу
10
1.5 Төртінші дәрежелі теңдеудің графиктік шешу әдісі
11

Есептер
15
2 ЖОҒАРЫ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕР
20
2.1 Қайтымды және симметриялы теңдеулердің дәрежесін төмендету
20
2.2 Алгебралық теңдеулерді шешудің жасанды әдістері
24
2.3 Нақты ось аралығында теңдеулерді зерттеу
27
Есептер
27
ҚОРЫТЫНДЫ
31
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
32
КІРІСПЕ

Квадраттық теңдеулерді шешу әдістерін ежелгі гректер, үнділер алғаш
рет пайдаланған. Ал үшінші дәрежелі теңдеулерді шешу әдістерін ең алғаш
итальян ғалымдары Тартальей мен Кардано тапқан. Куб дәрежелі теңдеулерді
шешу әдістері табылғаннан кейін, көп ұзамай Кардано оқушысы Феррари
төртінші дәрежелі теңдеудің шешу әдісін тапты. Радикалда үшінші және
төртінші дәрежелі теңдеулердің шешу әдістері табылғаннан кейін, енді
бесінші дәрежелі теңдеуді шешу әдісін іздеуге ұмтылыстар жасалды. Бұл
мақсатқа жету үшін көптеген күш жұмсалды.
1798 ж. итальян ғалымы Руффини төртінші дәрежеден жоғары теңдеулер
радикалда шешілмейді деген шешім айтты, бірақта бұл пайымдау толық болмай
шықты. Төртінші дәрежеден жоғары дәрежелі теңдеулерді радикалда шешу
әдістері болмайтындығы туралы қатаң дәлелдемені Норвегия математигі Абель
пайымдады. Сонда да, Руффинида, Абельде қойылған сұраққа толығымен, анық
жауап бере алмады.
Данышпан, француз математигі Эврис Галуа (1811-1832) бұл сұраққа нақты
жауап тапты. Галуаның басты еңбегі Ж. Лагранж бен Н.Абель бастаған
алгебралық теңдеулердің радикал арқылы шешілетіндігі туралы зерттеулердің
негізінде жасалған. Осының нәтижесінде Галуа теориясы шыққан.
ГАЛУА ТЕОРИЯСЫ – бір белгісізі бар жоғары дәрежелі алгебралық
теңдеулер теориясы. Оның негізін Галуа салған. Галуа теориясында
xn+a1xn-1+a2xn-2+...++an-1x+an=0; (1) түріндегі теңдеулерді шешу тәсілдері
зерттеледі. Галуа зерттеулері алгебраның одан әрі дамуына шешуші ықпал
жасады. Оның теориясы өзі қайтыс болғаннан кейін 14 жыл өткеннен соң
жарыққа шықты. Галуа теориясын оның замандас ғалымдары да (О.Л. Коши мен А.
Пуанкаре де) түсіне алмады. Галуа теориясын француз математигі Ж. Лиувилль
жарыққа шығарды. (1) теңдеуінің белгігі бір жағдайдағы шешімділігінің
қажетті және жеткілікті шарты былайша іске асырылады: әрбір теңдеуге оның
түбірлерінен құрылған алмастырулар тобы сәйкес келеді. Бұл топ теңдеудің
Галуа тобы деп аталады. Егер осы топ шешімді болса, онда оған сәйкес топтың
шешімділігін тексеру керек. Ал топтың шешімділігі сол топтан жасалған
композициялық қатардың индексіне қарап анықталады. Индекстер тізбегі тек
жай сандардан тұрса, онда топ шешімді және керсінше болады. Дәрежесі 5-ке
тең не одан жоғары (1) түріндегі алгебралық теңдеулердің, жалпы жағдайда,
радикал арқылы шешілмейтіндігін Галуа (Абельге байланыссыз) өз бетінше
дәлелдеді.
Көптеген жоғары дәрежелі теңдеулерді шешу үшін толық квадрат бөліп
шығару, топтау, анықталған коэффиценттер әдісі, параметр енгізу әдістері,
белгісіздерді белгілеу әдістері тағы да толып жатқан жасанды әдістер
пайдаланылады. Осы әдістердің біршамасын алдағы тақырыптарда, теңдеулерді
шешуде пайдаландым.

1 ҮШІНШІ ЖӘНЕ ТӨРТІНШІ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕРДІ ШЕШУ ӘДІСТЕРІ

1. Үшінші дәрежелі теңдеу.

Кез келген сандар өрісіндегі үшінші дәрежелі
х3+ах2+вх+с=0 (1.1.1)
теңдеуі берілсін. белгілеуін қолданып, (1.1.1) теңдеуді
(1.1.2) түрге келтіреміз. Мұндағы , . Енді белгілеуінің екі
жағын да кубтайық:
(1.1.3)
(1.1.2) мен (1.1.3) теңдеулерін салыстырып, немесе ,
аламыз. Бұдан пен сандары (1.1.4) квадрат тендеуге
түбір болатындығы шығады. (1.1.4) теңдеуін шешсек

Сондықтан ,
Сонымен, (1.1.2) куб теңдеуінің түбірлерін коэффициенттері арқылы
өрнектейтін Кардан формуласы деп аталатын мына формуланы таптық:

(1.1.2) теңдеуінің үш түбірі мұндағы Е-үш дәрежелі түбір
астындағы бірдің алғашқы түбірі, -деп алуға болады. (1.1.1)
теңдеуінің үш түбірі болады.
Теорема. коэффициенттері нақты сан болатын теңдеу болсын және
болсын. Онда:
1) Егер болса,онда теңдеудің бір нақты және екеуі түйіндес
комплекс түбірлері болады.
2)Егер болса, онда теңдеудің үш түбірі де нақты сандар және
олардың екеуі өзара тең.
3) болса, онда теңдеудің барлық түбірлері әртүрлі нақты сандар
болады.
Мысал. Үшінші дәрежелі х3-3х+2=0 (*) тендеуін шешіңіз.
Шешуі. Бұл есепті екі тәсілмен шешуге болады.
1-тәсіл. Мұнда Онда
Сондықтан (*) теңдеуінің үш түбірі де нақты сандар және олардың екеуі
өзара тең.

бұдан
Демек, х=-2, х=1 сандары берілген теңдеудің шешуі немесе х=-2 шешуін
тапқаннан кейін, қалған шешулерін табу үшін х3-3х+2 көпмүшелігін (х+2)-ге
бөліп, шыққан бөліндінің (квадрат үшмүшеліктің) түбірлерін табу жеткілікті.
2-тәсіл. Көбейткішке жіктеу арқылы шешеміз.

Демек, (*) теңдеуінің 3 түбірі болады.

1.2 Төртінші дәрежелі теңдеу.

Кез келген сандар өрісіндегі х4+ах3+вх2+сх+d=0 (1.2.1) төртінші
дәрежелі теңдеу берілсін. Бұл теңдеуді шешу үшін Ферари әдісін пайдаланып,
куб теңдеуді шешуге келтіреміз.Берілген теңдеуді х4+ах3=–вх2-сх-d түрінде
жазып аламыз. Осы теңдеудің екі жағына да өрнегін қосамыз, сонда
теңдеудің сол жағы екі санның қосындысының толық квадратын береді:

Сонғы теңдеудің екі жағына да -өрнегін қоссақ, теңдеудің сол
жағы үш санның қосындысының толық квадратын береді:
Енді у-ті (1.2.2) теңдеуінің оң жағы толық квадрат болатындай етіп
таңдаймыз. Ол үшін болу керек. Бұл үшінші дәрежелі теңдеу. Оның бір
түбірі у0-ді тапсақ жеткілікті. y0-ді (1.2.2) теңдеуіндегі орнына қойып,

теңдеуін аламыз. Соңғы теңдеу мынадай:

екі теңдеуге мәндес. Бұл теңдеулерді шешіп, берілген теңдеудің төрт түбірін
аламыз.
Мысал.Төртінші дәрежелі теңдеуді шешіңіз
х4-2х3+2х2+4х-8=0
Шешуі: Алдымен х4-2х3 =-2х2-4х+8 түрінде жазып алып , теңдеудің екі жағына
да өрнегін қосамыз,
(х2-х)2 =-х2-4х+8
Осы теңдеудің екі жағына да өрнегін қоссақ,

теңдеуін аламыз. y-ті соңғы теңдеудің оң жағы толық квадрат болатындай етіп
таңдаймыз. Ол үшін

болу керек, мұнда
Бұл у3-2у2+24у-48=0 үшінші дәрежелі теңдеу. Оның бір түбірі
у2(у-2)+24(у-2)=0 (у-2)(у2+24)=0; у0=2 болады.
Ендеше (х2-х+1)2=х2-6х+9(х2-х+1)2=(х-3)2
бұдан теңдеулерін алдық.Теңдеулерді шешіп, берілген
төртінші дәрежелі теңдеудің төрт түбірін аламыз: ;

2 Төртінші дәрежелі симметриялы теңдеулер.

, (1.3.1)
түріндегі теңдеу төртінші дәрежелі симметриялы теңдеу деп аталады.
х=0 (1.3.1) теңдеуінің түбірі болмағандықтан, теңдеудің екі жағында
бөлсек, келесі түрдегі теңдеуді аламыз:
(1.3.2)
(1.3.2) теңдеуін төмендегідей жазып алайық:
.
Бұл теңдеуді шешу үшін белгілеуін енгіземіз, онда
(1.3.3)
Егер соңғы теңдеудің у1 және у2 екі түбірі болса, онда бастапқы теңдеу
мынадай болады
және
Егер (1.3.3) теңдеуінің у0 бір түбірі болса, онда бастапқы теңдеу
болмаса онда бастапқы теңдеуіне тең.
Ал, егер (1.3.3) теңдеуінің түбірі болмаса, онда бастапқы берілген
теңдеудің де түбірі болмайды.
Мысал. Теңдеуді шешіңіз
(1.3.4)
Шешуі: Берілген теңдеу төртінші дәрежелі симметриялы теңдеу. х=0 теңдеудің
түбірі болмағандықтан (1.3.4)-ң екі жағында бөліп, берілген теңдеуге
тепе-тең теңдеуді аламыз:
(1.3.5)
Топтастырсақ (1.3.5) теңдеуі мына түрге келеді:

немесе

деп алып,

және екі түбірі болатын теңдеуін аламыз. Ендеше,
түбірлерді белгілеудің орнына қойсақ
және
болады. Бірінші теңдікті шешсек , ал екінші теңдіктің шешімі
және болатынын көреміз. Сонымен берілген (1.3.4) теңдеуінің үш түбірі
бар.
Жауабы: , , .

1.4 Коэффицентіне берілген қосымша шарттары бар төртінші дәрежелі

теңдеу

(1.4.1)
төртінші дәрежелі теңдеуін қарастырайық, мұндағы а(0, в(0, d(0 және .
х(0 теңдеудің түбірі болмағандықтан, оны х2(0-ге бөліп, түріндегі
теңдеуді аламыз. деп алып және

екенін ескеріп, (1.4.1) теңдеуін келесі түрде жазамыз
.
Бұл квадраттық теңдеудің шешімін таба отырып, одан кейін біз бастапқы
берілген теңдеудің түбірін аламыз.
Мысал. Теңдеуді шешіңіз

(1.4.2)
Шешуі: Берілген теңдеуде а(1, в(2, d(4, f(4. a(0, в(0, d(0, . х(0
(1.4.2) теңдеуінің түбірі болмайды, сондықтан теңдеудің екі жағында х2(0-ге
бөліп, мүшелерін топтастырамыз

түріндегі теңдеуді аламыз.
теңдеуінің у1(-5 және у2(3 түбірлері бар. Ендеше, бастапқы
берілген (1.4.2) теңдеуінің түбірлерін және теңдіктерін шешу
арқылы табамыз, яғни х1(2, х2(1, .
Жауабы: х1(2, х2(1, .

1.5 Төртінші дәрежелі теңдеудің графиктік шешу әдісі

Төртінші дәрежелі теңдеу мына түрде болады:
а0z4+a1z3+a2z2+a3z+a4=0, а0(0
(1.5.1)
Ең бірінші бұл теңдеудің үшінші дәрежелі белгісіздің коэффициентін
нөлге, ал ең үлкен коэффициент бірге тең болатындай етіп түрлендіреміз.
Бұл үшін жаңа белгісіз енгіземіз z=x+t. Теңдеу мынадай түрге келеді:
деп алсақ, онда теңдеу келесі түрге келеді
а0х4+А2х2+А3х+А4(0,
(1.5.2)
мұндағы ; ;
.
(1.5.2) теңдеуінің екі жағында а0-ге бөлейік
х4+nx2+px+q=0
(1.5.3)
мұндағы , , (1.5.3) теңдеуін жүйелі түрде былай өзгертеміз:
;
;
.
Екінші белгісіз енгіземіз у(х2, онда (1.5.3) теңдеуін келесі теңдеулер
жүйесімен ауыстыруға болады.
(1.5.4)
(1.5.4) жүйесінің бірінші теңдеуі парабола теңдеуі, екіншісі центрі
нүктесінде, ал радиусы болатын шеңбердің теңдеуі.
(1.5.4) теңдеуінің шешімі болып парабола мен шеңбердің қиылысу
нүктесінің абсцисасы табылады. Парабола барлық (1.5.3) теңдеуі үшін жалғыз
және сол болады, ал шеңбер төртінші дәрежелі бір теңдеуден келесі теңдеуге
өткенде ауысады.
Мысал 1) Теңдеудің графикалық нақты түбірлерін табыңыз
х4-7х2+6х(0.

Шешуі: Теңдеуді келесі түрде өзгертеміз

х4-7х2+(х+3)2-х2-9(0;
х4-8х2+(х+3)2-9(0;
(х2-4)+(х+3)2-25(0.
Екінші у(х2 белгісізін енгізіп, теңдеулер жүйесін аламыз.

Парабола мен шеңбердің қиылысу нүктелері (-3, 9); (0, 0); (1, 1); (2,
4). Теңдеудің түбірлері х1(-3; х2(0; х3(1; х4(2

1 – сурет.

Жауабы: х1(-3; х2(0; х3(1; х4(2.
Мысал 2) Теңдеудің графикалық нақты түбірлерін табыңыз.
z4+4z3+3z2+8z+1=0.
Шешуі. Теңдеудің үшінші дәрежелі белгісізінің коэффициенті нөлге тең болу
үшін z=х-1 жаңа белгісізін енгіземіз. Сонда теңдеу мына түрге келеді:
х4-3х2-6х+9(0.
Теңдеуді түрлендірейік:
х4-4х2+(х-3)2(0
(х2-2)2+(х-3)2(4.
у(х2 екінші белгісізін енгіземіз. Теңдеулер жүйесін аламыз

2 – сурет.
графиктен көрініп тұрғандай парабола мен шеңбер (1,1; 1,2) және (1,9; 3,6)
нүктелерінде қиылысып тұр. Ендеше теңдеудің екі нақты түбірі бар. Нақты
түбірлерді жуық шамамен аламыз, яғни х1(1,1; х2(1,9. Осыдан z1 және z2
табатын болсақ z1(0,1; z2(0,9.
Жауабы: z1(0,1; z2(0,9.
Мысал 3) Теңдеудің графикалық нақты түбірлерін табыңыз
z4-8z3+31z2+60z+49=0.
Шешуі: Жаңа белгісізді енгіземіз z=x+2
х4+7х2+5=0
теңдеуін аламыз. Бұл теңдеуді былай етіп түрлендіреміз:
х4+6х2+х2+5(0
(х2+3)2+х2-4(0.
Екінші у=х2 белгісізін енгізіп, теңдеулер жүйесін аламыз

3- сурет.

Парабола мен шеңбер қиылыспайды. Яғни берілген төртінші дәрежелі
теңдеудің нақты түбірлері жоқ.
Жауабы:
теңдеудің нақты түбірлері жоқ.
Есептер
1) Теңдеуді шешіңіз
. (1)
Шешуі: Берілген теңдеу төртінші дәрежелі қайтымды теңдеу болып табылады (((-
1). х(0 теңдеудің түбірі болмағандықтан, берілген теңдеу келесі теңдеумен
тепе-тең
.
Соңғы теңдеуді мына түрде жазамыз

немесе
(2)
белгілеуін енгізсек, (2) теңдеуі түріне келеді. Бұл
теңдеудің у1(-1 және түбірі табылады.
Олай болса
және .
Бірінші теңдіктің шешімдері және , ал екінші теңдеудің
және шешімі болады. Бұл төрт шешім берілген теңдеудің түбірлері болып
табылады.
Жауабы: , , , .
2) Теңдеуді шешіңіз
. (3)
Шешуі: а(0, в(0, с(0, d(0 және болғандықтан коэффицентіне берілген
қосымша шартты пайдаланамыз. Ендеше алдымен берілген теңдеуді х2(0-ге
бөліп, мүшелерін топтастырамыз
(4)

Ендеше (4) теңдеуі мынадай квадраттық теңдеуге келеді

у1(0 және у2(-9
Табылған түбірлерді белгілеудің орнына қойсақ төмендегідей теңдіктер
шығады:
және

Сонымен берілген (3) теңдеуінің екі түбірі бар

Жауабы: х1(-1, х2(-2.
3) Теңдеуді шешіңіз

Шешуі: Берілген теңдеу төртінші дәрежелі симметриялы теңдеу. х(0 теңдеудің
түбірі болмағандықтан теңдеуді х2(0-ге бөліп, мүшелерін топтастырып

теңдеуін аламыз.
белгілеуін енгізсек, квадраттық теңдеуі шығады. Бұл
квадраттық теңдеудің у1(3, у2(-1 түбірлері болады.
Олай болса,

және

Ендеше берілген теңдеудің екі түбірі бар.
Жауабы: ,
.
4) Теңдеуді шешіңіз.
2(a-x)4-9(a-x)3(x-b)+14(a-x)2(x-b)2 -9(a-x)(x-b)3+2(x-b)4=0
Шешуі: Берілген төртінші дәрежелі теңдеуді шешу үшін a-x=y(x-b) белгілеуін
енгіземіз.
2y4(x-b)4-9y3(x-b)4+14y2(x-b)4-9y(x -b)4+2(x-b)4=0
(x-b)4[2y4-9y3+14y2-9y+2]=0
(x-b)4=0
2y4-9y3+14y2-9y+2=0
Соңғы теңдеудің екі жағында y2≠0 бөлсек
2y2-9y+14-=0 теңдеуін аламыз.
2(y2+)-9(y+)+14=0
y+=z
2z2-9z+10=0
z1=2, z2=
y+=2 және y+=
y2-2y+1=0 y2-y+1=0
y1=y2=1 y3=, y4=2
a-x=x-b a-x=(x-b)
a-x=2(x-b)
x1=x2= x3=
x4=
Жауабы: егер a≠b, онда x1=x2= , x3=, x4=егер a=b, онда x=a
5) Графиктік тәсілмен шешіңіз
z4-4z3+3z2+2z-1=0
Шешуі: Берілген төртінші дәрежелі теңдеуді графиктік тәсілмен шешу үшін үш
дәрежелі белгісіздің коэффициентін нөлге айналдыруымыз қажет, ол үшін z=x+1
белгілеуін енгіземіз.
(x+1)4-4(x+1)3+3(x+1)2+2(x+1)-1=0
x4+4x2+1+4x3+2x2+4x-4x3-12x2-12x-4+ 3x2+6x+3+2x+1=0
x4-3x2+1=0
x4-4x2+x2+1=0
(x2-2)2+x2=3
y=x2
x2+(y-2)2=3

4 – сурет.
Парабола мен шеңбердің қиылысу нүктелері (0,7; 0,3), (1,5; 2,6), (-
0,7; 0,3),
(-1,5; 2,6), ендеше x1≈0,7; x2≈1,5; x3≈-0,7; x4≈-1,5.
Жауабы: z1≈1,7; z2≈2,5; z3≈0,3; z4≈-0,5.

2 ЖОҒАРЫ ДӘРЕЖЕЛІ ТЕҢДЕУЛЕР
2.1 Қайтымды және симметриялы теңдеулердің дәрежесін төмендету

Анықтама. Теңдеу тақ дәрежелі қайтымды теңдеу деп аталады, егер
a0x2n+1+a1x2n+...+anxn+1+(anxn+(2an-1 xn-1+...+a0(2n+1=0,
(2.1.1)
түрінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жоғары дәрежелі алгебралық теңдеудің нақты сандар өрісінде шешу әдістерінің бірі
Анықталмаған теңдеулерді шешудің жаңа әдістері
Анықталмаған теңдеулерді шешудің жаңа тәсілдері
Үшінші дәрежелі теңдеулерді шешудің түрлі тәсілдері
БОЛАШАҚ МАТЕМАТИКА МАМАНДАРЫН ДӘРЕЖЕЛІК ФУНКЦИЯЛАРЫ БАР ТЕҢДЕУЛЕР МЕН ТЕҢСІЗДІКТЕРДІ ШЕШУГЕ ТЕРЕҢДЕТЕ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Квадрат теңсіздік
Стандартты емес теңдеулер мен теңсіздіктерді шешуді оқыту әдістемесі
Үшінші дәрежелі теңдеулерді шешу
Сүт өнімі туралы мәлімет
Теңдеулерді шешудің кейбір ұтымды тәсілдері
Пәндер