Ресей мәдениеті жайында

1 Ресей мәдениеті
2 Ежелгі славяндардың дүниетанымы
3 Ежелгі Русь мәдениеті
4 XIII—XIV ғасырларда орыс мөдениеті
5 Mәскеулік кезең мәдениеті
6 Баспалар
Пайдаланған әдебиет

Ресей мәдениеті — адамзат баласына баға жетпес мол мәдени мұралар қалдырған дүниежүзілік мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ресей мәдениеті — өзіндік ерекшеліктері бар қайталанбайтын мәдениет, ендеше оның әлемдік мәдениет қазынысына қосқан үлесіне де баға жетпейді. Орыс мәдениетінің қалыптасу ерекшеліктері негізінен төмендегі факторларға тығыз байланысты болды. Олар: көптеген этикалық топтар мен халықтар мекендеген орасан зор территорияны игеру; христиан дінінің ерекше тармағы — православиені руханилылықпен дәстүрлі салт-дәстүрлерге негіздей отырып орнықтыру; уақытша болса да ұзақ уақытқа созылған батыс-еуропалық өркениеттік процестерінен оқшау дамуға байланысты туған «тұйықтыққа» бұдан әрі жол бермеу; жеке адамдардың мүддесін мемлекет мүддесіне бағындыру.Осы айтылған ойларымыз дәлелді болу үшін, орыс мәдениетінің қалыптасу кезеңдерін толығырақ қарастырып көрелік. Ақиқатына келсек, көп ғасырлық тарихы бар Ресей мәдениетінің жалпы көрінісі бұрынғыдан да айқындалып келе жатқан сияқты. Ұлттық топырақта пайда болып, өзіндік бет- бейнесімен ерекшеленсе де, мәдени өркендеудің жалпы арнасына келіп құйылатын Ресей мәдениеті, оның ішінде ұлттық бұлақтан нәр алған ежелгі Русь мәдениеті, византиялық көркем жүйемен және тағы да басқа мәдениеттермен тығыз алмасып жатады. Атап айтқанда, Ресей мәдениеті Византиямен қатар, көршілес жатқан Болгария, Сербия,Армения, Грузия сияқты елдердің мәдениетімен үндестік тапты.[1]
Ежелгі славяндардың мәдениеті
Ежелгі славяндардың мәдениеті — орыс мәдениетінің қайнар бұлағы болып саналады. Оның басты мәдени құндылықтары — қасиетті жырлар, мифология, аңыз-ертегілер. Ғалымдардың пікірінше, олардың көпшілігінің тектері Христиан дінін қабылдағаннан кейін құрып кеткен. Ежелгі славяндар пұтқа табынушылықты бастан кешірген, сондықтан да болар Ресей топырағында пұтқа табынушылық мәдениетінің дамуы жоғары болды.

1. ↑ Мәдениеттану негіздері: Оқулық. - Алматы: Дәнекер, 2000.
2. ↑ Ежелгі орыс өнері
3. ↑ История культуры России
4. ↑ Мәдениеттану: жоғарғы оқу орнындары мен колледж студенттеріне арнлған оқулық. Алматы: Раритет, 2005.- 416 бет. ISBN 9965-663-71-8

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ресей мәдениеті

Ресей мәдениеті — адамзат баласына баға жетпес мол мәдени мұралар қалдырған
дүниежүзілік мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ресей мәдениеті — өзіндік
ерекшеліктері бар қайталанбайтын мәдениет, ендеше оның әлемдік мәдениет
қазынысына қосқан үлесіне де баға жетпейді. Орыс мәдениетінің қалыптасу
ерекшеліктері негізінен төмендегі факторларға тығыз байланысты болды. Олар:
көптеген этикалық топтар мен халықтар мекендеген орасан зор территорияны
игеру; христиан дінінің ерекше тармағы — православиені руханилылықпен
дәстүрлі салт-дәстүрлерге негіздей отырып орнықтыру; уақытша болса да ұзақ
уақытқа созылған батыс-еуропалық өркениеттік процестерінен оқшау дамуға
байланысты туған тұйықтыққа бұдан әрі жол бермеу; жеке адамдардың
мүддесін мемлекет мүддесіне бағындыру.Осы айтылған ойларымыз дәлелді болу
үшін, орыс мәдениетінің қалыптасу кезеңдерін толығырақ қарастырып көрелік.
Ақиқатына келсек, көп ғасырлық тарихы бар Ресей мәдениетінің жалпы көрінісі
бұрынғыдан да айқындалып келе жатқан сияқты. Ұлттық топырақта пайда болып,
өзіндік бет- бейнесімен ерекшеленсе де, мәдени өркендеудің жалпы арнасына
келіп құйылатын Ресей мәдениеті, оның ішінде ұлттық бұлақтан нәр алған
ежелгі Русь мәдениеті, византиялық көркем жүйемен және тағы да басқа
мәдениеттермен тығыз алмасып жатады. Атап айтқанда, Ресей мәдениеті
Византиямен қатар, көршілес жатқан Болгария, Сербия,Армения, Гр узия сияқты
елдердің мәдениетімен үндестік тапты.[1]

Ежелгі славяндардың мәдениеті

Ежелгі славяндардың мәдениеті — орыс мәдениетінің қайнар бұлағы болып
саналады. Оның басты мәдени құндылықтары — қасиетті жырлар, мифология, аңыз-
ертегілер. Ғалымдардың пікірінше, олардың көпшілігінің тектері Христиан
дінін қабылдағаннан кейін құрып кеткен. Ежелгі славяндар пұтқа
табынушылықты бастан кешірген, сондықтан да болар Ресей топырағында пұтқа
табынушылық мәдениетінің дамуы жоғары болды.

Ежелгі славяндардың дүниетанымы

Ежелгі славяндардың дүниетанымы табиғатты пір тұтумен тығыз байланысты
болды. Олар әр орманды, бұлақты, құдықты, тіпті жекелеген ағаштарды да
жанды нәрсе деп түсінген.Оларға жапырағы жайқалған ескі емендердің көрінісі
ерекше әсер еткен. Ағыны қатты, асау өзендерді қасиетті деп санаған,
сондықтан да болар ертегі аңыздарда өзендер кейіпкерлермен адам тілінде
сөйлеседі. Ежелгі славяндықтар таулар мен орасан зор тастарды киелі деп
санап, оларға құдайдай табынған. Орыс батырлары тағдырының тау-тастардың
құпияларына байланысты болуы да осындай түсінікке тікелей байланысты болса
керек. Табиғатқа, жер-анаға бауыр басып, етене жақын болған аңғырт
славяндардың табынған құдайлары да табиғаттың құпияларына байланысты болып
келеді. Мысалы: Перун — қатерлі найзағай құдайы, құдайдың ішіндегі ең
құдіреттісі. Славяндар күнге табынғандықтан оған да неше түрлі ат қойған
(Даждь бог, яғни рақымы күшті құдай) адамға тән қасиеттерді адам еместерге
теліп, оларды адамның сана-сезіміне жақындату дүние жүзінің басқа да
халықтарындағыдай славяндарға да тән қасиет болды. Сондықтан да құдіретті
тәңірананың бейнесін жасау осының айқын айғағы. Тек славяндар ғана емес,
басқа да көптеген халықтар құрмет тұтқан жер мен молшылықтың, дүниедегі
барлық нәрсенің құдай — тәңірананы ежелгі славяндар Бережна (жер,
тіршілік анасы, дүниеге әкелуші деген ұғымдарды білдіреді) деп атаған.
Қолын көкке көтерген осы бір әйел бейнесі, шығыс христиандарда, оның ішінде
ежелгі орыс өнерінде ерекше орын алады. Жер — ана қолын жоғары көтерген
әйел бейнесіндегі тәңірананы славяндар ерекше қасиет тұтып, табынып өткен.
Ежелгі славяндар жайында өз кезінде де аз жазылған жоқ. Солардың
бірі, XVII ғасырдағы византиялық тарихшы Прокопий Кесарийский былай деп
баяндайды: Славяндар мен антыларды бір адам басқармайды, сонау ежелден-ақ
халықтық басқарумен өмір сүріп келеді, сондықтан да олардың бақытты және
бақытсыздық істері ақылдасу арқылы шешілген. Ал славяндардың әдет-ғұрпы
мен етене таныс византиялық жазушы Маврикий кесімді түрде былай деп жазды:
Славяндар мен антылар тайпалары бірдей өмір сүрді, олардың әдет-ғұрпы бір,
бостандық сүйгіш, әсіресе өз жерлерін қорғауға батыл, шыдамды, суық пен
ыстыққа төзімді, киім мен тамақ тапшылығына мойымайды. (Любимов Л. [2].
—Алматы, 1989. — 67-бет). Ежелгі славяндардың дүниетанымы мен әдет-
ғүрыптары да жан-жақты болып келеді. Олар әрбір үй рухтың жебеуінде деп
ойлаған. Рух мал-жанға қамқорлық жасап, ошақ басының отын сөндірмей, түн
сайын пештің астынан шығып, өз сыбағасын жейді екен деген ұғым қалыптасқан.
Егістікті жыртатын өгіз молшылықтың бейнесі деп танылса, ал Тур (жабайы
бұқа) құдайдың құрметіне жастардың көктемгі мерекелері өткізіліп тұратын
болған. Сонымен бірге ежелгі славяндар көсемдерін жерлегенде олардың
әйелдерін қоса көметін скифтерден қабылдаған тағылық әдет-ғұрпын
қолданғанын да атап өткен жөн сияқты.

Ежелгі Русь мәдениеті

Ежелгі Русь мәдениеті — шекарасы Тамань түбегіне, сондай- ақ Солтүстік
Двинаның жоғарғы аңғарына дейін, ал батысында Висланның жоғарғы арнасына
дейін созылған Киев державасының мәдениеті ғана емес, сонымен қатар
қуатты Владимир Суздалькняздігінің, Новгород боярла р республикасының, одан
қалды сындарлы кезеңнің қатал сынағынан мүдірмей өтіп, елді біріктіру
күресіне басшылық жасап, сол күрестің бел ортасында болған Мәскеу
князьдігінің өнері.

XIII—XIV ғасырларда орыс мөдениеті

XIII—XIV ғасырларда орыс мөдениетінің орталығы Новгород қаласы болды.
Кескіндемелік және сәулетшілік ескерткіштерімен өзін Ұлы мәртебелі
Новгород деп атаған бұл тарихи қаланы шетелдік бір автор байлығы жағынан
тек Риммен ғана теңесе алады деп бағалауы тегіннен-тегін емес сияқты.
Мұндағы орыс халқының рухы сіңген өнер дүниелерінің бірі Новгород
Кремліндегі қасиетті София соборы, Юрий монастырының Георгиев соборы және
т.б. Дүниені табындырған әсемдіктің ұлы ескерткіштерінің қатарына жататын
Киев соборының тікелей ықпалымен салынған Новгород Софиясы өзіне ғана тән
ерекшеліктері бар құдіретті де, сымбатты ғимарат. Новгородтың князьдік
ғибадатханаларының ішіндегі ең мәртебелісі Юрий монастырын орта ғасыр
дәуірінің даңқты ғимараттарының қатарына әбден жатқызуға болады. Христиан
мәдениетінің ажырамас бөлігі икона (бейне деген мағынаны білдіретін грек
сөзінен шыққан) жасау ісінде дәл Ресейдегідей соншалықты ғажайып туындылар
жасалып, ғасырлар бойы бүкіл бір халықтың бейнелеу өнерінің сүйікті түрі
болған жоқ.Икона сюжеттері діни христиандық негізге құрылды. Ал сол
Новгородтық иконалардың бүгінге дейін сақталғандардың ішінде әлемдік маңызы
ғажайып дүниелер бар. Солардың бірі шамамен XII ғасырдың соңында жасалған
Алтын шашты періште. Осы бір таңғажайып естен кетпес бейнеде қаншалық
биік, таза сүлулық бар десеңізші.

Mәскеулік кезең мәдениеті
XV ғасырда Новгородтық өнердің тарихы аяқталды деуге болады, өйткені бұл
құбылыс өнердің үздік табыстарының тоқырауынан байқала бастады. Киев
Русінің құлдырауынан кейінгі орыс мәдениетінің дамуындағы жарқын беттердің
бірі — орыс мәдениетінің гүлденген дәуірі XVI—XVII ғасырлар, яғни мәскеулік
кезең мәдениеті болып саналады. XV ғ. аяғына қарай Мәскеу шығыс Еуропада
саяси жағынан да, сондай-ақ мәдени жағынан да беделге ие болды. Дүниені дүр
сілкіндірген құдіретті Византия мемлекеті құрып бара жатты, оңтүстік
славяндардың мәдениеті ыдырай бастады, монгол- татар езгісі әлі де жойыла
қоймады, Дмитрий Донскойдың тарихи жеңісі Мәскеудержавасының мерейін көтере
түсті. Ендігі жерде тек Русьтен ғана емес, әр елдерден Мәскеу ұлы
княздігіне өнер адамдары ағылып келе бастады, сөйтіп Мәскеу қаласы ең ірі
мәдени орталықтардың біріне айнала бастады. 1454 ж. Константинопольдың
құлдырауына байланысты орыстың православиелік шіркеуі біртіндеп тәуелсіздік
алды және батыстық христиандық дүниеден бөліне бастады. Ендігі жерде
христиан дінінің басты қамқоршысына айналған Русь правословиені жандандыру
және дүние жүзіне тарату міндетін өз қолына алды, сөйтіп мәскеулік Русь
өзін Қасиетті Русь деп танып, ал Мәскеу — Үшінші Римге
айналады. 1547 жылдан, яғни IV Иван патшалық таққа отырған кезден бастап,
Русь Ресей — деп, ал орыс елі — Ресей мемлекеті деп ресми түрде атала
бастады. 1480 жылы Мәскеудің алтын Ордаға тәуелділігі жойылды, бірақ орыс
еліне шығыс мәдениетінің әсері толастай қойған жоқ. XIV—XV ғасырларда
кескіндеме ісінде Мәскеу мектебінің шоқтығы биік болды. 1390 ж. шамасында
Мәскеуге Новгородта асқан өнерімен даңққа бөленген Феофан Гректің шақырылуы
қаланың көркін одан әрі түрлендіре түсті. Ол XIV—XV ғасырларда Мәскеудің
көркемдік өмірінің басты тұлғасына айналды. Феофанның Мәскеуде жасаған
туындыларынан салтанаттылықты, өмірге деген құштарлықты айқын аңғаруға
болады. Орыс өнерінің ұлы шығармасы деп танылған — Мәскеу Кремліндегі
Благовещенск соборының икона тасын (1405 ж.) жасау Феофан Гректің
басшылығымен және кейіннен өнер дүниесінде аты аңызға айналған Андрей
Рублевтің (1360—1430 ж. шамасы) қатысуымен жүзеге асырылды. Андрей Рублев
көзінің тірісінде аса көрнекті шебер болып саналғанымен, шынайы даңққа
өлгеннен кейін көп жылдар өткен соң ғана бөленді. Оның есесіне бұл талас
тудырмайтын дүниежүзілік даңқ болатын. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.