Құмкөл кен орнында өз мәнінде игеру мен пайдалану



МАЗМҰНЫ

АНДАТПА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

Кіріспе 3

1.1. Геологиялық және экономикалық жағдайлар. 5
1.2 Ауданның геология.геофизикалық зерттеу тарихы. 6
1.3. Стратиграфия 7
1.4 Тектоника 10
1.5 Мұнайгаздылық 12
1.6 Жер асты сулары

2 Технологиялық.техникалық
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде
қысқаша мәлімет.
2.2 Сұйық пен газ өндіру және су айдаудың өзгерісін талдау
2.3 Ұңғыма қорларының өзгеру динамикасы
2.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
2.5 Кен орнындағы қолданылған су айдау әдістері
2.6 Қабатқа су айдау үшін пайдаланатын су көздері 30
2.7. Суды дайындаудың техника және технологиясы 33
2.8. Аймақтап су айдағанда шығымды анықтаудың есебі 38

3 Экономикалық бөлім
3.1 “Құмкөл мұнай” МГӨБ.ң ұйымдастырудың сипаттамасы 46
3.2 Техникалық басшылық органдары 48
3.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника.экономикалық көрсеткіштерді талдау 49
3.4 Товарлы өнімнің өзіндік құнына талдау 50
3.5 Суық су айдауды енгізуден түсетін экономикалық есебі 51

4 Еңбекті қорғау
4.1 Өндірісте қауіпті және зиянды факторларды талдау. 56
4.2 Қорғану шаралары. 57
4.2.1 Өндірістік санитария. 60
4.2.2 Өрт . жарылыс қауіпсіздігі 64

5 Қоршаған ортаны қорғау 65
5.1 Қоршаған ортаға тасымалдау және газ мұнай өңдеу 66
технологиясы әсерінің негізгі факторлары. 66
5.1.1 Атмосфераның ластаушы көздері ретінде технологиялық үрдістердің анализі. 72
5.1.2 Топыраққа және жер қойнауына әсер етуі. 74
5.2 Ұйымдастыру шаралары 75
5.3 Атмосфераны қорғауды қамтамасыз ету 76
5.3.1 Гидросфералы және литосфераны қорғау 77
5.3.2 Өндірісте газбен жұмыс жасайтын двигательдердің зияндығы 79

Қорытынды 81

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 83
Кіріспе


Мұнай өнеркәсібі еліміздің экономикасында басты орындарының бірі болып табылып, әсіресе энергетикалық саласының дамуына ерекше зор үлесін қосады.
Жалпы, мұнай өнеркәсібі ауыр және жеңіл өнеркәсібтердің, ауылшаруашылығының және транспорттың дамуын жеделдетеді.
Қазақстан Республикасы – мұнайгаз және газдыконденсат кен орындарында өте бай мемлекеттердің бірі.
Осы «дипломдық жобадаң негізі болып отырған Құмкөл кен орнында өз мәнінде игеру мен пайдаланудың көптеген әдістері қолданылып игеріледі.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология Министрлігінің "Южқазгеология" ГӨО-дегі Оңтүстік- Қазақстан экспедициясы мен ашылады.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай ойпатындағы өнеркәсіптік мұнай газдылығын растады.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен баланстық 153208 мың. тонна алынатын 89442 мың.тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Соңғы мәліметтерді қолдана отырып, су айдауды енгізуден түсетін экономикалық тиімділігін есептедім.
Ұсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын игеру талабына сәйкес «Құмкөл мұнай кен орны І-кешенінің нұсқаның ішінен су айдау әдісімен игеруге» арналған.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Иванова М.М, Дементьев Л.Ф, Чоловский И.П. Нефтепромысловая геология и геологические основы разработки месторождений нефти и газа. - М.: Недра, 1985.
2. Работы геохимической экспедиции объединения „Казгеофизика” по выяснению возможности прямых поисков нефти и газа в восточном борту Прикаспийской впадины. - Алматы, 1987.
3. Желтов Ю. П. Разработка нефтяных месторождений. - М.: Недра, 1986.
4. Мищенко И.Т., Сахаров В.А. и др Сборник задач по технологии и технике нефтедобычи. - М.: Недра, 1984.
5. Сулейменов Э.И. и др. Гидродинамические исследования скважин ОАО »ВНИИОЭИГ»
6. Сыромятников Е. С., Победоносцева Н. Н. Организация, планирование и управление нефтегазодобывающими предприятиями. - М.: Недра, 1987.
7. Г. С. Тайкулакова. Экономическая эффективность внедрения новой техники и технологических процессов. – Алматы: КазНТУ, 2000.
8. Куцын П. В. Охрана труда в нефтегазодобывающей промышленности. – М.: Недра, 1987.
9. Панов Г. Е. Охрана окружающей среды на предприятиях нефтяной и газовой промышленности. - М.: Недра, 1986

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі:  Дипломдық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:   
АНДАТПА

Дипломдық жоба 4 бөлімнен тұрады:

- Техника - технологиялық бөлімінде жалпы кен орнының геологиялық
және экономикалық жағдайлар, сондай-ақ ауданның геологиялық зерттеу
жұмыстары және игеру тарихы, мұнайгаздылығы қарастырылған. Сұйық пен газ
өндіру және су айдаудың өзгерісіне талдау жасалған, ұңғыма қорларының
өзгеру динамикасы көрсетілген. Сондай-ақ кен орнында қолданылатын су айдау
әдістері және пайдалынылатын су көздері кеңінен ашылып, аймақтап су
айдағанда шығымды анқталды.
- Экономикалық бөлімінде қарастырып отырған кен орнының МГӨБ -
ұйымдастырудың сипаттамасы, кен орнының негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерге талдау жүргізіліп, су айдауды енгізуден түсетін экономикалық
тиімділік есептеген.
- Еңбек қорғау бөлімінде кен орны бойынша қауіпті және зиянды
факторларға талдау жасалып, өндірістік санитария толығымен есептелген.
- Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде атмосфераны, гидросфераны
ластайтын көздер ретінде технологиялық үрдістерге талдау жасалған. Сондай-
ақ жануарлар әлемін қорғау жөнінде шаралар қарастырылған.

Мазмұны

андатпа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .4

Кіріспе 3
1.1. Геологиялық және экономикалық жағдайлар. 5
1.2 Ауданның геология-геофизикалық зерттеу тарихы. 6
1.3. Стратиграфия 7
1.4 Тектоника 10
1.5 Мұнайгаздылық 12
1.6 Жер асты сулары
2 Технологиялық-техникалық
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде
қысқаша мәлімет.
2.2 Сұйық пен газ өндіру және су айдаудың өзгерісін талдау
2.3 Ұңғыма қорларының өзгеру динамикасы
2.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
2.5 Кен орнындағы қолданылған су айдау әдістері
2.6 Қабатқа су айдау үшін пайдаланатын су көздері 30
2.7. Суды дайындаудың техника және технологиясы 33
2.8. Аймақтап су айдағанда шығымды анықтаудың есебі 38
3 Экономикалық бөлім
3.1 “Құмкөл мұнай” МГӨБ-ң ұйымдастырудың сипаттамасы 46
3.2 Техникалық басшылық органдары 48
3.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерді
талдау 49
3.4 Товарлы өнімнің өзіндік құнына талдау 50
3.5 Суық су айдауды енгізуден түсетін экономикалық есебі 51
4 Еңбекті қорғау
4.1 Өндірісте қауіпті және зиянды факторларды талдау. 56
4.2 Қорғану шаралары. 57
4.2.1 Өндірістік санитария. 60
4.2.2 Өрт - жарылыс қауіпсіздігі 64
5 Қоршаған ортаны қорғау 65
5.1 Қоршаған ортаға тасымалдау және газ мұнай өңдеу 66
технологиясы әсерінің негізгі факторлары. 66
5.1.1 Атмосфераның ластаушы көздері ретінде технологиялық үрдістердің
анализі. 72
5.1.2 Топыраққа және жер қойнауына әсер етуі. 74
5.2 Ұйымдастыру шаралары 75
5.3 Атмосфераны қорғауды қамтамасыз ету 76
5.3.1 Гидросфералы және литосфераны қорғау 77
5.3.2 Өндірісте газбен жұмыс жасайтын двигательдердің зияндығы 79
Қорытынды 81
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 83

Кіріспе

Мұнай өнеркәсібі еліміздің экономикасында басты орындарының бірі
болып табылып, әсіресе энергетикалық саласының дамуына ерекше зор үлесін
қосады.
Жалпы, мұнай өнеркәсібі ауыр және жеңіл өнеркәсібтердің,
ауылшаруашылығының және транспорттың дамуын жеделдетеді.
Қазақстан Республикасы – мұнайгаз және газдыконденсат кен орындарында
өте бай мемлекеттердің бірі.
Осы дипломдық жобадаң негізі болып отырған Құмкөл кен орнында өз
мәнінде игеру мен пайдаланудың көптеген әдістері қолданылып игеріледі.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология
Министрлігінің "Южқазгеология" ГӨО-дегі Оңтүстік- Қазақстан экспедициясы
мен ашылады.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай
ойпатындағы өнеркәсіптік мұнай газдылығын растады.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен баланстық 153208 мың. тонна
алынатын 89442 мың.тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Соңғы мәліметтерді қолдана отырып, су айдауды енгізуден түсетін
экономикалық тиімділігін есептедім.
Ұсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын игеру талабына сәйкес
Құмкөл мұнай кен орны І-кешенінің нұсқаның ішінен су айдау әдісімен
игеруге арналған.

1. ТЕХНИКА-ТЕХНАЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

1.1. Кен орын туралы жалпы мағлұмат

Құмкөл кен орны Қазақстан Республикасының Жезқазған обылысы Жезді
ауданында орналасқан Жақын елді-мекен теміржол шоғыры жосалы аудан кен
орнынан 159 километр қашықтықта орналасқан. Орталық обылыстары кен орнынан
Қызылорда 200 километр, Жезқазған 174 километр қашықтықта орналасқан. Кен
орнынан шығысқа қарай 116 километр қашықтықта тас жолы өтеді. Қызылорда-
Жезқазған линиялық электр жүйесі кен орнынан 20 километр аралықта өтеді.
Кен орнынан 230 километр шығысқа қарай Омск, Павлодар, Шымкент мұнай құбыры
тартылған. Техникалық жұмыстар мен ауыз суға тереңдігі 80-100 метр жоғары
бор су қабатынан алып пайдаланылады. Кен орнындағы тұщы судың құрамында
фтор бар екені анықталып ауыз суды кен орнынан 60 километр қашықтықта
орналасқан су ұңғымасынан тасымалдап әкелінеді. Алаң аймағындағы жергілікті
халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен айналысады. Ауданның әлеуметтік
экономикалық жағдайы нашар дамыған. Кен орнынан тек тас жолы бар. Жаз, күз
мезгілінде бұл жолменен барлық көліктер түрі емін-еркін жүре алады. Ал, қыс
мезгілінде қардың үйіліп қалуына байланысты көліктің жүруі қиындайды.
Құмкөл кен орнының географиялық жағдайы теңіз деңгейінен 106-160 метр
биіктікте орналасқан, негізінен бұл жер қырлы болып келеді. Ол нақты бедер
белгілерімен белгіленген. Алаңнан Оңтүстікке қарай құмды Арысқұм массиві
орналасқан және жартылай бекітілген түйіршік бүдір құмнан құралған. Арыс
тұзды көлі толық кеуіп қалған. Батысқа қарай 15 километр жерде орналасқан
70-80 метр Чинк биіктігі өзгермейтін тегіс жердің көтеріңкі плитасы 150-200
метр бедер белгісі бөліп тұр.
Ауданның ауа-райы тез өзгермелі, мезгілімен тәуліктік ауаның
температура тербелісі ылғалдылығы өте тапшы және аз мөлшерде отырады. Жазда
ең үлкен температура +300,+350с ыстық, қыста –380, 400 аяз. Жыл бойындағы
түсетін ылғал мөлшері 150 мм дейін, негізінде қыс, күз мезгілдерінде
түседі.
Оңтүстікке ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 километр
қашықтықта орналасқан. Жануарларды суару үшін алаңға жақын жерден Қызылорда
гидрогеологиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден артезиан ұңғымасы
бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ (ПГО) "Южказгеология" кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екені анықталды.

1.2 Кен орынның геологиялық құрлымы.

Оңтүстік-Торғай ойпатының тиімділігі 1970 жылдың басқы кезінде
жоғарғы Палеозой шөгінділерімен байланысқан. Ол гравитациялық өлшеміне
мәліметтермен негізделген магнитті және геологиялық түсірген масштабы:
1:500000 және 1:200000 аналогиялық Қостанай седловинасы бойынша Чу- Сарысу
депрессиясымен аймақтық сирек тарабындағы сейсмологиялық кескінінің
жұмысын орындап болғаннан кейін Арысқұммен КМПВ және жыланшық ғылыми
геологиялық зерттеулер жұмыстар нәтижесінде Юра-триас грабень синклиналы
(68-72) және мезозой қимасында тиімдіге жатады.
Юра шөгінділерінің қимасындағы 2-к құрылымдық ұңғымасында, сонымен
қатар 2-к Арысқұм көрсеткіш ұңғымасында, ал неоком шөгінділеріндегі 15-қ
құрылымдық ұңғымасында мұнайдың алғашқы белгілері кездесе бастады.
Турландық ГФЭ "Казгеофизика" өндірістік геология бөлімі аудан аймағындағы
осы ұңғымадан 1983 жылы адымымен 4 километр сейсмопрофильді іздестіру
жұмысы атқарылып Құмкөл ойпаты болады.
Осы жылы қосылған ІІІ шығыстырылған горизонт ойпатында І- іздеу
ұңғымасында бұрғылау жұмысы басталып осы процесстерінде кейін 4-П сынау
кезінде ақпан айының басында 1984 жылы жоғарғы неоком шөгінділерінен
алғашқы мұнайдың атқылау ағысын алды, ал одан әрі жұмысын тереңдете
түскенде Юра шөгінділерінен мұнай және газдың атқылауы болды.
Іздеу барлама жұмыстарының нәтижесінде 1984-1985 жылы Құмкөл кен
орнын төменгі неоком, жоғарғы және ортаңғы Юра шөгінділерінде мұнай бар
екені анықталды. Турандық геология- геофизикалық экспедициясы тексергенде
Құмкөлдің өз ойпанынан ойпан пайда болып, оны Солтүстік Құмкөл деп атаған.
Келешекті бұрғылау жұмыстары анықталады, ол жалғасып жатқан Солтүстік
переклиналы болып табылады. 1987 жылдың басында қайта өңдеу нәтижесінде
сейсмологиялық материалдық қиындатылған бағдарламасы бойынша Қазақстан
методикалық тәжірибе экспедициясы батыс және шығыс учаскелерінің Құмкөл кен
орнымен қиылысатын жері өнімді қабат болып табылады. Маңғышылақ мұнай
бірлестігі 1987 жылы кен орнында пайдалану бұрғылау жұмыстарын бастап,
қосымша оның өңдеу жұмыстарын бірге атқарды.
Құмкөл экспедициясы 1988 жылдың қантар айының бірінші жұлдызынан
бастап Құмкөл мұнай бірлестігіне МГӨБ қарамағына беріліп өздігінен жекеше
болып саналады.

1.2.1 Стратиграфия

Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайнозой шөгінділерімен
көрсетілген.
Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой, кайнозой екі құрылымдық
қабаттарға бөліктелінеді. Бөліктелінгендер аймақтық стратиграфияға
келіспейді. Жоғарғы юралық және бор.
Юра жүйесі-J
Ортаңғы бөлік-J2
Ортаңғы Юра шөгіндісі дощан ұңғымасына (J2d) бөлінген, олар
қабаттасқан түрде, сұр аргелиттен құралған. Свитаның ермегіндегі бөлігінде
жиі кездесетін біркелкі қабаттасқан құмтастар және аргелит қалыңдығы 12-ден
және 56 метрге дейін, ал заты мұнайлы болып табылатын (горизонт Ю-ІV)
свитаның төменгі жағындағы құрылымдық қабатында 4-6 метр аралығындағы көмір
қабаты бар. Төменгі свитаның бөлігі Ю- ІV горизонты тыныс фундаментіне
татитын жердегі қосымша құрылымдық бөлігіне қосылады.
Оңтүстік-батыс бөлігіндегі шөгінділеріне дощан свитасына толық
қосылады. Ол оның қабатының қалыңдығы 219 метрге жетеді.
Арысқұм ойпатының грабень синклиналды свита құрылысы сазды болып, оның
қалыңдығы 502 метрге дейін жетеді.
Бор жүйесі-К
Құрылымдық бұрғылау кескінінің мәліметтері бойынща бор шөгіндісі кен
орнында және ауданда бөлінеді, даул және Қарашатау свитасының төменгі
бөлігі, балапанның жоғарғы бөлігі және турансенон болып бөлінеді.
Төменгі бөлік-К1
Неоком ярус үсті (К.Н.С) неоком ярусшасы даул свитасына бөлінген.
Аумақтық жылжуымен жатады және Қоскөл свитасының бұрыштық құрылуына
келіспей төменгі және жоғарғы даул ярусшалары болып бөліктенеді. Төменгі
даул ярусшасы негізінде Арысқұм горизонтының құрамын ұстап тұрады, яғни
Құмкөл кен орнында көрсетілгендей құммен және қоңыр сазды қабатта
карбонатты алевролит және саздан құралған.
Өнімді горизонты (М-І және М-ІІ) болып саналатын төменгі даул
свитасының жоғарғы бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен құралған саз
қалыңдығы 113-163 метр. Бұл өнімді арысқұм горизонтының беткі сұйық тірегі
болып саналады. Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы қимасында
біркелкі құм, қызыл түсті саз жынысты болып, ал жоғарысында сазды болып
құралған.
Апт-альб ярусы (К1а-аlч)
Апт-альб шөгіндісі жуылып даул свитасында жатыр және қарашатау
свитасына біріккен. Свита әлсіз цементтелген, сұр және әртүрлі түсті
құмтастан тұрады. Свита қалыңдығы 250-350 метр.
Төменгі жоғарғы бөлік К1-2
Альб-сеноман ярусы (Каl3-6). Альб-сеноман шөгіндісі қарашатау
свитасында жатыр және қызылқия свиталарына бөлінген, бұлар әртүрлі түсті
саз алевролитінен құм, құмтас қабатшасынан және саздан құралған свита
қалыңдығы 87-168 метр.
Туран ярусы (К2t). Туран шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Ол
қызылқия свитасына трансгресситі жатыр және сұр құмтаспен, жұқа көлденең
қабаттардан жинақталған.
Свита қалыңдығы 82-ден 150 метр шегінде ауытқуынан тұрады. Мұнда көмір
қалыңдығы және гладконт дәні бар. Жоғарғы туран-төменгі сенон (К2 t2-Sn2).
Бұл шөгіндінің қалыңдығы жуылып балапан свитасының жынысында жатыр.
Литологиясы бойынша әртүрлі түсті ала құмнан және 123-236 метр саз
қалыңдығы күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон (К2- Sn2)
Жоғарғы сенон құрылымы шөгіндісінің шегі палеоген алдындағы туылу
себебінен көптеген ұңғымаларда жинақталған қабатталған әктасты ақ құмнан
және сұр сазбен құралған
Палеоген төменгі эоцен (Р1-Р2) палеоген төменгі эоцен шөгіндісі жуылып
жоғарғы бордан әртүрлі горизонттарда жатыр. Олар күңгірт сұр саздың қатты
қаныққан көмір өсімдік детритімен және кварцглауконитті құмнан жинақталып
сол күйінде көрсетілген. Олардың ең үлкен қалыңдығы 66 метрге жетеді.
Палеоген төрттік шөгіндісі (N-Q)
Палеоген төрттік жас шөгіндісі сыртқы Арысқұм иілімінің бөлігінде
жетілген. Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның бетін жауып тұратын құм,
супейс енгізілген. Олардың қалыңдығы 10 метрге жетпейді.

1.2.2 Тектоника

Оңтүстік Торғай ойпаты туран плитасының солтүстік щығысында
орналасқан. Ойпат бар полеогеннің табан бойындағы кешенінің шөгінділері
теріс құрылым күйінде көрсетіліп, Ұлытау антиклиналының арасына тіркелген
және оның Оңтүстік жалғасы шығыста, төменде Сырдария қосылған. Оңтүстік
шығыс қыратымен қамтылған, ал солтүстігінде қостанай седловинасымен
қамтылған. Өз ретімен Оңтүстік Торғай ойпаты екі иілімге бөлінеді.
Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөліктенген антиклиналды құрылымы
Арысқұм иілімінің шегіне орналасқан. Бұндағы бор полеоген кешенінің
қалыңдығы 1500-1700 метрге жетеді. Бұндағы триас-юра шөгіндісі өздігінен
құрылымдық қабат құрап, ерекше маңызды болып, ең үлкен қалыңдықтың тартылуы
және толық стратиграфиялық диапазоны жіңішке сызықтың грабень синклиналы
гетерогенді негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм иілімінің
шегінде субмеридиональды грабень синклинал бағытында тартылған анықталды,
бұрғылау жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын, тектоникалық
бұзылулар нәтижесінде фундамент блоктарға бөлінеді. Солтүстік-батыс болып
және солтүстік шығыс-шығысында созылып жоғалады.
Фундаменттің бұзылуы нәтижесі бір қатар горсты және грабеньге
бөлінеді. Шығыс бөлігінің құрылымында горсты ойпаты айырықша бөлініп, оның
көлемі 2,5-3,5 километр және ұзындығы 24 километр болғанда амплитудасы 320
метрге дейін барады. Фундаменттің бет жағының жатқан тереңдігі 1200-1620
метр құрайды. Юра шөгіндісінде оның екі құрылым беті көрінеді, оның бірі
Құмкөл горизонтының жоғарғы юра ойпат ернегінің құрылуына шағылады,
екіншісі құмтас шөгіндісі ернегінің ойпатын сипаттайды. Осы бет жағының
біріншісі Ю-І өнімді горизонтының ернегіне байланысты, осы индексте
горизонтының шағылысуы бар. Екінші беткі жағына ІV шағылысу горизонтына
байланысты келесі ретпен өнімді ІV горизонтының жамылғысына дәл келеді.
Құмкөл ІV шағылысу горизонт жамылғысы бойынша, өзін брахиантиклинал қыртысы
бойынша көрсетеді. Қыртыс өлшемі изогипс бойында 1150 метр құрайды, ең
үлкен амплитуда кезінде 160 метр.
Батыс жағында бұл жыныстың құлауы 1030' құрайды, шығысында 2030'
қыртыс тектоникалық (F1, F2, F3) бұзылуларымен қиындатылған. Көпке созылған
F2 амплитудасының кілт түсуі шығыстан 80-100 метр құрап қыртысты қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылып F3 бұзылысымен түйістіріліп әрі қарай
сөнеді.Оңтүстік батыс бөлігі құрылымдағы 12, 17, 19 ұңғымаларының аудан
аймақтарындағы ұңғымалардан өзгешілігі орта юра шөгінділерінің жоқтығы және
жоғарғы юра жыныстарымен фундамент жабылған. Уақытша қиындатылған өңделіп
жасалған қимасында ортаңғы юра шөгінді қалыңдығы фундамент бетіне көтерілу
кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебіне анық көрінеді. Бұны
ұңғыма қимасындағы корреляция куәландырады. Аудандығы ұңғымаларды аз ғана
изометриялық 1х1,5 километр амплитудасы 25 метр өлшемі болып тұр. Батыстан,
шығыс жағынан тектоникалық бұзылыстармен шектеледі. Орта юраның шөгіндісі
алаңының шегіне қарап 0-ден 200 метрге өзгереді.
Құмкөл свитасының қалыңдығы алаң бойынша тербелісі 55-75 метр
шамасында, ал учаскесінде фундаментті көтеріңкі ойпан учаскесінде 34-48
метрге азаяды.
құмкөл өзін сызықтық ассиметриялық антиклинал қыртыста көрсетіп,
Оңтүстікке қарай ығысқан. Опан өлшемі 17х4 километр құрайды, 57 метр
амплитуда кезінде тұйықталған изогипс бойында 1000 метр. Жоспардағы
тәжірибе дәл келетіндей шығыс құрылымы қанаты флексурамен қиындатылып, F1
тектоникалық бұзылуы Юра шөгіндісін кеседі. Әртүрлі ойпан беттеріндегі
жоспар бойынша орындарына қоссақ, Арысқұм горизонтының ені азаяды да, оның
конфигурациясы өзгереді және орталық шығыс Ю-І горизонт ойпан бөлігіне
қарай ығысқан.

1.3 Мұнайгаздылық

Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-ші құрылымдық
ұңғымасынан мұнайлылығы жөнінен бірінші хабар алдық, бұл 13541
сейсмопрофильді аймағында орналасқан. Неоком және Юра шөгінділерінен
алынған керндерден күшті жанармай иісімен мұнай белгілері жақсы байқалды
және керндердің алынған беттерінде ала дақтар болды.
Арысқұм ойпатында жүргізген геология барлама жұмыстары нәтижесінде үш
кешеннен тұратын ортаңғы Юра, жоғарғы Юра және төменгі Неоком
шөгінділерінің мұнайлылығына көз жеткізіп отыр. Бұдан басқа триас, төменгі
триас кешені бөлініп Jк –Арысқұм көрсеткіш ұңғымасын бұрғылау нәтижесінде
газдың белсенді түрде шығуы байқалады. Осы Құмкөл кен орнындағы өндірістік
қабат кешенінен тұратын алаң, дощан алаңындағы 4- ұңғымадан айырмасы бар.
Жоғарғы Юра шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде
жетілген шөгінділердің өндірістік өнімді қабат қоры құмкөл, Арысқұм және
Қызылқия кен орнындарында орналасқан. Караваншы алаңынан мұнай ағысын
жоғарғы Юра шөгінділерінің сынау кезінде, қабат сынағышпен алды. Ақшабұлақ
Fк-параметрлік ұңғымасының және 2-к Арысқұм ұңғымаларын құрылымдық бұрғылау
жұмыстарымен бірнеше ұңғыма қатарларынан алынған керндер мұнайдың бар екені
жағыл түрде және майдың иісі шығып байқалды. қазіргі кезде сейсмологиялық
зерттеулермен Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымда бірнеше тиімді мұнайлылығы
бар Ақшабұлақ және Ақсай үлкен деген алаңдарын ерекше атап өтуге болады.
Одан басқа Майбұлақ седловинасын өлшегенде жыланшық иілімінде тиімді ойпан
шықты. Құмкөл кен орнында өндірістік мұнайлылығының қоры төменгі неоком мен
және юра шөгінділерінде орналасқан төменгі неокомнан екі өнімді (М-І, М-
ІІ) горизонты байқалды, жоғарғы Юрадан үшеу Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ және ортаңғы
Юрадан біреу (Ю-ІV).
Бор қабатында өнім 1065-1120 метр аралығында орналасқан, ал Юрада 1190-
1370 метр тереңдікте сонымен қатар кен орнында екі қабатты өнімді қабат
бар. Төменгі Бор және Юра өнімді қабаттары көп ұңғымалардан ерекше байқалып
кен орнында жақсы таралған. Қалыңдығы 8-ден 20-метрге дейін сазды бөлік М-Ш
және М-ІІ Бор қабатын ажыратып тұр, ал саз қалыңдау бөлімшелері қабат
арасындағы Ю-І, Ю-ІІ және Ю-ІІІ горизонттары h=18?6 метр деңгейінде болады.
Біркелкі 12-34 метр Ю-ІІІ горизонтының саз қалыңдығы биіктігі жағынан жақсы
игерілген Ю-ІV горизонтын бөліп тұр. Алаңның мұнайлылығы және бор
деңгейіндегі биіктік қоры және юраның өнімді кешенінің жоғарыдан төмен
азаяды, сонымен басқа осындай кен орнының түрі осы сияқты сипатталады. Бор
өнімді қабатына сипаттама М-Ш жазықты үш қабатты коллектор түрінде
көрсетілген, олар саздармен бөлінген жоғарғы екі қабатының қалыңдығы бірдей
тұрақты барлық құрылымымен жүріп, алаңның оңтүстік бөлігіне келіп құлайды.
Төменге қабат қалыңдығы ұстамсыз және 20, 18, 3, 17, 10 ұңғымаларында
өткізбейтін жыныстармен қосылған. Төменгі және ортаңғы қабаттары алаңдағы 9-
шы ұңғымаға құяды. Өнімді қабаттар №№ (37, 9, 23, 24, 32, 40) ұңғымаларда
анықталып дәлелденген. Орталық және оңтүстік қорының бөлігі геология-
геофизикалық зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 ұңғымалар бойынша су мұнай 7-
ші ұңғымадан 981,7 метр аралығында алынды. Ең үлкен мұнай қалыңдық шамасы
3, 8, 9, 24 ұңғыма аудандарына жалғасқан. Алаңның мұнайлылығы 5109,7 Па
құрайды. Сонымен қабат биіктігі 43,2 метр мұнай қабат қоры екі бөлімге
алаңдағы 27,32,40 ұңғымалар жүзделі қабатты қосылыс болып саналады. Шығыс
мұнайының биіктігі 8,5 метр, ал Оңтүстік жағы 17 метр . Жалпы алаңның
мұнайлылығы 1622 Па, таза мұнай көлемі 800 Па (33%) М-ІІ жазықты М-І
жазықтығынан біркелкі саздар қалыңдығы 8-ден 20 метрге дейінгі аралықта
ажыратылған және екі құмтас қабат түрінде көрсетілген. Өнімді қабаттан
сынама алу жұмыстары нәтижесінде өнімділігі төрт ұңғымада көрсетілген
мұнайдың өнімділігі 14 м3тәулікке тең, 180м3тәулікке дейін алады.
Зерттеулер нәтижесінде 3 және 23 ұңғымасынан су алынған. Геологиялық
зерттеулердің біреуі бойынша 6, 8, 24 ұңғымалардың су, мұнай қосылысы
қабылданған 999 белгісінде болады. Мұнайды сынаушы ұңғымасынан сынама алу
кезінде 994,9-996,4 метр аралықта геологиялық зерттеу экспедициясы
қабылданған 2 биіктікке орналасқан. Мұнай қорының биіктігі 17,4 метр, ал
мұнай алаңының көлемі 1084,4 метр. Юра өнімді қабатынан сипаттама Ю-І
горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама көлемін алып жатыр және төмендегі
Бор қабат қорынан 80-148 метр төмен аралықта жатыр. Горизонтты жауып жатқан
Қоскөл свитасының біркелкі саз қалыңдығы 16-дан 106 метрге дейін болады.
Геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде Ю-І горизонты үш құмтас
күйінде көрсетіліп және барлық алаң көлемінде қатысады. Құм қабатшалары 5
метрге жеткенде 2, 5, 11 аймағында ұңғымалар горизонтта көбінесе
бөлшектеліп сипатталады.
Газ, мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты горизонтты зерттеу
нәтижесінде 1 ұңғымасынан өндірілген мұнай қорының есебінен шығарылып
тасталған жалпы тиімді қалыңдық 0,8 метрден 12,4 метр аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалыңдығы әр ұңғыма сайын 6,6 метрден 8,8 метрге
дейін өзгереді, ал мұнайлылығының тиімді қалыңдығы толық контур шегінде 0,4
метр деңгейінде өзгеріп тұрады.
Ю-ІІ горизонты жоғарғы жатқан Ю-І горизонтынан қалыңдығы 3,6 метрден
18,6 метрге дейін біркелкі саздар арқылы ажыратылып бөлінген және орталық
қорындағы бөлімде J-2 құмтас қабатшалар күйінде көрсетілген.
Алаңның мұнайлылық қоры 6414 Па құрайды, сонымен бірге таза мұнай
аймағы 67%-ті алып жатыр. Алаңның газдылығы 223 Па- ға тең. Газдың биіктігі
және мұнай қорының бөлігі 9 және 91,5 метрге тең.
Ю-ІІІ горизонты жоғарыда аталған бөлімдерден саздармен бөлініп тұр,
саз қалыңдығы 2-8 метр. Горизонт екі құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның
барлық бойында ұсталады, тек қана 3,7,13 ұңғымаларында жоғарғы қабат
саздармен араласқан. Мұнда ең кіші тиімді қалыңдықтың мәні белгіленген.
Жалпы тиімді қалыңдығы 1,6 метрден 220 метрге дейінгі деңгейде өзгереді.
Горизонт 13 ұңғымадан мұнай сыналып, осылардың ішінен 12-ші ұңғымадан
мұнай ағыны алды және бірден су ағысын алды. Алаңның барлық жерінде су
мұнайдың түйісуін 1198 метр белгісі бойынша қорының биіктігі 84 метр,
алаңның мұнайлылығы 4141,6 Па таза мұнай аймағында 75%.
Ю-ІV горизонты аз ғана құмтасты болып, көбінесе бөлшектеніп
сипатталынады. Оның құрамында 15 қабат коллекторларына дейін бөлінеді.
Құмкөл кен орны Оңтүстік Торғай артезиан бассейнінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында 22 сулылығы бар 22
объектісі үрлеп шығару тәсілімен ашық оқпанда гидрогеологиялық зертттеу
материалдары бойынша 2,41 сулылығы бар қабат 32 ұңғымаға бөлінген. Құмкөл,
Арысқұм алаңындағы барлау ұңғымаларын барлау нәтижесінде, іздеу
гидрогеологиялық, құрылымдық терең көрсеткіштік ұңғымаларын бұрғылағанда
протезан сулы кешені Юра, Бор, Палеоген, Неогенді және төртттік шөгінділері
бөлінеді, ұңғымаларды сынағанда Құмкөлден минералы 77,6 л су ағымын
1416-1503 метр аралығында алды.
Құмкөл кен орнындағы орта юра шөгіндісінің сулылығы жөнінен 2,8,16,12
ұңғымаларынан зерттеледі. Су ағымының жақсы нәтиже беріп сүзгіш қасиетінің
жоғарғы болғанын айтады. Жоғарғы юра сулы кешенінің шөгіндісінде үш сулы Ю-
І, Ю-ІІ,Ю-ІІІ горизонты барын көрсетеді. Ол жоғарыда жатқан ала әртүрлі
түсті сазды қалыңдықпен ажыратылған су араластырған жыныстар сұр және ашық
сұр құмтастары Ю-І, Ю-ІІ,Ю-ІІІ сулы горизонттары ағымы қарқынды.
Аралықтардан сынақ алғанда ағымды жылдам және динамикалық деңгейі тез
қалыптасады. (1 сағаттан 5 тәулікке дейін) Ю-І, Ю-ІІ,Ю-ІІІ горизонттарында
тек ақырғы сулары қатысады. Олар жасылдау сұр құмтасына байланысты болады.
Су қарқынды М-І горизонты үшін 983 метр белгісінде СТИТ орналасқан.
Апт-альб сулы кешені неоком горизонтынан жоғарғы неоком аймағында бірге
жетілген саз қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз
қабатшасымен кешен қуаты 250 метрге дейін болады.
Апт-альб кешені жоғарғы белгінің кешенімен сипатталып, жоғарғы
белгінің кешенімен 500 метрге жетеді. Су араластырғыш жыныс болып
жасылдау, сұр қабатшасы және қызылдау, қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз
цементтелген құмтастар болып табылады. Горизонт қалыңдығы 4-6 метр. Ағын
суының өнімін 24 мс алдық.
Су гидрокарбонатты натрилі РН-7,45 жалпы қаттылығы 22 мг. Эквл.
Төменгі Туран сенонының сулы кешені жергілікті жетілген. Су араластырғыш
жыныстар 270 метр тереңдікте жатқан жасылдау сұр және құм болып саналады.
Су тұщы жалпы минерализациясы 0,6л

1.4 Кен орынды жобалау және игеру тарихы

Мұнай кен орнының игеруінің жобасын жасаған кезде оны талдап және
баға беру керек.
Құмкөл мұнай кен орнында негізгі газды мұнайлы қабаты бор және
шөгінділерінен құралған. М-І, М-ІІ қабаттарымен Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ және Ю-ІV
қабаттарында мұнай жиналған. Кен орнында ұңғымалар 300 х 600 метр тор
бойынша орналасқан. Мұнай кен орнында жоба бойынша нұсқаның ішінен су айдау
әдісі белгіленген. Оның өзі бір жағынан, қабат қысымын ұстап тұру болса,
екінші жағынан мұнай бергіштік коэффициент көбейту, болып табылады. Жоба
бойынша екі вариант қаралған. Кен орнының экономикалық және технологиялық
жағдайына қарасақ, тиімді вариант екінші деп есептеледі. Осы бойынша 1182
ұңғыма қазылуы керек. Жалпы алатын өнімі 156568 мың тонна.
Кен орнын игеру мерзімі 50 жыл. Жалпы Құмкөл мұнай кн орны бойынша
жылына 2,5 млн.т. мұнай өндірілуі керек.

1.5 Игерудің жағдайы

Құмкөл мұнай кен орнының игерілуі 1990 жылы мамыр ойынан басталды.
(І кешен бойынша 1 кесте мен 2- суретте көрсетілген).
1992 жылдан бастап мұнаймен бірге су және газ қосылып шыға бастады.
1991 жылы 1192,43 мың тонна сұйық өндірілсе, оның 1169,25 мың тоннасы
мұнай, 1,94% газ өндіру 92,99 млн. м3 1992 жылы 1393,04 мың.т сұйықтың
1318,5 мың тоннасы мұнай, сулануы 3,26 процент газ өндіру 87,69 млн.м3.
1993 жылы (Южказнефтегаз( өндірстік бірлестігі бойынша белгіленген
шаралар арқасында. Мұнай өндіру 1677,5 мың. тонна, газ өндіру 111,73
млн.м.куб болады. Мұнай фонтандық және штангілі терең сорапты НСН-
25.443015 және НСН-25.57.3015 түрлері қолданылады. Жыл басынан бері 3
қондырғы тобы (ГУ-8, ГУ-14, ГУ-16) және 2 өлшеу қондырғысы іске қосылды.
1992 жылы 23 ұңғыма пайдалануға берілді (№№1004, 2056, 2056, 2057,
1015, 2050, 2054, 2055, 3009, 1005, 1006, 1007, 2025, 2026, 2027, 2034,
2035, 2036, 1002, 1003, 2012, 2018, 2019, 2011). Механикаландырылған
тәсілге 11 ұңғыма аударылды (№№347, 150, 1013, 346, 343, 134, 24, 32, 1009,
135, 340)

1 кесте - Құмкөл кен орнының І кешенінің негізгі технологиялық игеру
көрсеткіштері

T жыл Мұн-ай Бас-тап-Қаб-ат Жинақт-алғЖылдық Жин-ақтал Сула-нуы,
өнді-ру,қы қы ан мұ-най Сұйық ған %
мың. қор-дан сымы өндіру өндіру, сұйық
тон. алым ның мың.тон мың.тон өндіру
қар-қыныөзге-ру мың.т.
№ і,
МПа
1998 244.3 4.34 11.09 244.3 2443 24.3 -
1999 519.1 3.7 10.5 763.4 528.27 772.57 1.74
2000 723.07 3.56 10.3 1486.47 743.15 1515.72 2.70
2001 918.1 3.43 10.5 2404.47 953.13 2468.85 3.67
2002 965.14 2.95 10.5 3369.73 1050.17 3519.02 8.09
2003 857.5 2.9 10.45 4227.395 1019.4 4538.618 15.90

2000 жылы су айдау 1267,620 мың.м.куб, игеру басынан бері 1922,825
мың.м.куб. Айдауға керекті судың 3613,6 мың.м.куб жетпейді, яғни 44.6
процент сулану 4,8 процент. 1998 жылы кен орны бойынша 1805623 тонна сұйық
мұнай 5,5 млн. м3 газ және 1925655 тонна сұйық өндірілді. Жоспардан жоғары
40123 тонна мұнай өндірілді.
Кен орны бойынша орташа өнімнің сулануы 6,2 процентті құрады. 2001
жылдың ішінде 5 топтық қондырғы орташа тәулік шығымы ІІ-кешені бойынша 37,5
тонна мұнай және ІІІ-кешені бойынша 26.8 тонна мұнай беретін 33 өндіру
ұңғымалары енгізілді 120 ұңғыманың тәуліктік өнімі, орташа шығымы тәулігіне
50,4 тонна құрады (жоба бойынша бір ұңғыманың шығымы 35 тонна тәулігіне
құралған), яғни шығымының жобадағы деңгейден жоғары болуы 44 процентті
құрайды. Жобаға сәйкес мұнай өндірудің жылдық көлемі 1800 мың тонна, 187
өндіру ұңғымаларын тұрғызу қарастырылған.
2001 жылдың аяғында өндіріс объектілерін тұрғызу 66,3 процентті
құрады.
Кеніштегі қабат қысымын ұстау үшін, игерудің технологиялық кестесі
қарастырылған үш игеру кешендеріне тоғыз нүктелі кесте бойынша қабатқа су
айдау жүргізіледі.
Қазіргі барлық айдау қоры 24 ұңғыманы құрайды. Су айдау, су тарату
пункті арқылы (СТП), бір ШССБ (БКНС) 3 сорап жұмыс істейді айдау қысымы
10,7;10,8 МПа. Жылына ұңғымалар бойынша қабатқа айдалған су көлемі №2
кестеде көрсетілген. І-кешенге су айдау, айдау ұңғымалары (№ 24, 101, 102,
103, 104, 1001, 1008, 1009, 1012, 1021,1025) жүзеге асады және 30 өндіру
ұңғымаларына әсер етеді.
Айдау аймағынан алысырақ жатқандықтан ІІ және ІІІ қатардағы № 1015,
1014, 1009, 1010, 1004, 1005, 1006, 10б ұңғымалары әсер аймағынан тыс
қалды.
1998 жылы І-кешен бойынша қабатқа 1019169 м3 су, ал игеруден бері
2630262 м3 су айдалды.ІІ-кешенге су айдау 13 ұңғыма бойынша (№ 200, 202,
203, 2003, 2006, 2007, 2017, 2031, 2035, 2057, 2053, 2064, 2065) жүзеге
асырылады және 48 өндіру ұңғымаларына әсерін тигізеді.
Айдау өрісінен ІІ және ІІІ қатарда орналасқан 13 ұңғыма айдау
әсерінен тыс қалды. 1998 жылы қабатқа 698115 м3 су, ал игеруден бері 827377
м3 су айдалды.
Үшінші кешенінде бар болғаны 3 айдау ұңғымалары а 303,3001,3008 жұмыс
істейді және айдаумен 13 өндіру ұңғымаларын қамтиды.
2 кесте – Құмкөл кен орнының мұнай өндіру және су айдау көрсеткіші
t жыл Мұнай өндіру Сұйық өндіру Су айдау
мың. тонна мың.тонна мың. тонна
жоспар Нақты жоспар нақты жоспар Нақты
1998 111.9 244.3 113.8 244.9 170.9 -
1999 332.7 519.1 344.4 528.27 515.3 140.2
2000 585.7 723.07 625.5 743.15 930.1 475.79
2001 725.6 918.1 00.6 953.17 1183.1 995.17
2002 867.6 965.14 995.1 1050.4 1448.1 1019.17
2003 961.8 857.5 1128 1019.4 1648 895

2000 жылы бойынша қабатқа 206352 м3 су, ал игеруден бастар 531544 м3
су айдалды. Жылына мұнайлы қабаттарға бар болғаны 2013635 м3 су айдалды.
Кешендер бойынша алудың орнын толтыру 78,8; 58,3;82,3 процентті
құрайды.
Кен орны бойынша мұнай өндіруді арттыру негізінен жаңа ұңғымаларды
енгізу арқасында болады. 1998 жылы пайдалануға 95 өндіру ұңғымасы берілді.
Олар бойынша өндіру 462,527 мың. тонна мұнайды құрайды. Ай бойынша игеруде
мұнай өндірудің төмендеуі көрінеді. Бұл сол уақыттағы Сібір жеңіл мұнайының
келмеуіне байланысты ұңғымалардың бір бөлігін тоқтатуға мәжбүр болдық.
Өйткені Құмкөл мұнайы қою, сондықтан Сібір жеңіл мұнайын араластыру керек.
Қантар айы бойынша 89.0 мың.тонна мұнай және 15,771 мың. тонна сұйық
алынды, ал 1998 жылдық алдыңғы айларынан өндіру деңгейі екі есе төмен.
Айдау ұңғымалардың орташа қабылдағыштығы 2.94 м3тәулік болғанда
қабатқа су айдау 218,6 мың. м3 болды. Бұл кезде су айдаумен өндіру 161.4
процентті құрады. Ұңғымадан өндірген орташа тәулік өнімі 42,2 мтәулік.
Ақпан айында 24.0 мың тонна мұнай алынды, бұл жағдайда барлығы 539
ұңғымакүн жұмыс жасады. Қабатқа 174.8 мың.м3 су айдалды, қазіргі жағдайда
129,3 процент құрайды.
Наурыз айында І кешенінің сулануына байланысты және қысымның көбеюіне
байланысты ұңғыма төңірегінің қабылдауының нашарлауына байланысты көптеген
ұңғымаларда сулануы артты. Соның әсерінен мұнай және газ ғылыми зерттеу
және жобалау институтының ұсынысы бойынша су айдау тоқтатылды. Сәуір айынан
бастап тоқтатылған және жаңа ұңғымаларды жұмысқа қосуға байланысты мұнай
өнімі өсе бастады. Оның өзінде мамыр айында 194.7 мың.тонна деңгейіне жетіп
тұрақтанды. Мұнай өндірудің одан әрі өсуі, ай сайын 5-15 аралығында жаңа
өндіру ұңғымалардың іске қосылуына байланысты болды.
Пайдалану нақты қарының 138 ұңғымасы, яғни 66,3 проценті сусыз
өндірілді, 6,2 проценті яғни 13 ұңғыма 20 процентке дейін, 36 ұңғыма,яғни
16,8 проценті 50 процентке дейін, 13 ұңғыма, яғни 6,2 проценті 90 процентке
дейін, 4,3 проценті, яғни 9 ұңғымада 90 проценттен жоғары сумен өндіреді.
2002 жылы бүкіл кен орны бойынша өнімнің орташа сулануы 9,9 процентті
құрайды. 2002 жылы айдауға 10 жаңа ұңғыма енгізілді оның ішінде І-кешен-2
ұңғыма (№1009, 1017), ІІ-кешен-5 ұңғыма (№№ 2012, 2061, 2075, 2078, 2802)
және ІІІ-кешен 3 ұңғыма (№№ 3015, 3017, 3023). Жұмыс жасамай тұрған
ұңғымалардан 3 ұңғыма жұмысқа енгізілді. № 201, 2020 (ІІ-кешен) және №300
(ІІІ-кешен). 1999 жылы қабатқа 2471,459 мың.м3 су айдалады. Орнын толтыру
78,8 процент болды, 1999 жылы 1 кварталға осының өзі қабат қысымына әсерін
тигізеді. Ақпан және наурыз айларында қабат қысымының І және ІІ-кешенінде
0,63-0,67 МПа және ІІІ-кешенінде 1,75 МПа дейін өсуі белгіленді.
01.01.03 жылы І-ші игеру кешені бойынша 69 ұңғыма бұрғыланды, соның
ішінде 48 пайдалану, 12 су айдау 2 бақылау және 6 зерттеу ұңғымалары. 48
пайдалану ұңғымасының 45-і жұмыс істейді, тоқтап тұрғаны-3 ұңғыма (№№ 1002,
1003 сулануы 70 процентке дейін және ұңғыма № 1003)
Су айдау ұңғымаларының пайдалану қоры 12 ұңғыма, оның ішінде істеп
тұрғаны 9,1 ұңғыма тоқтап тұр. (№ 100 апатқа ұшыраған) және 2 ұңғыма
жабдықтауды күтіп тұр.
01.01.00 жылы кешен бойынша мұнайдың жинақталған өндіру 4227,395 мың.
тонна алынатын қардың 14.6 процентін құрайды сұйықтық жинақталған өндіру
4538,618 мың, тонна қабатқа жинақталған су айдау 3525,945 мың.м3,
жинақталған орын толтыру 62,9 процент құрайды.
2002 жылы І-кешен бойынша 857,518 мың,тонна мұнай, 8575,2 мың.м3 газ
өндірілген. Талдау кезеңінде алымы қарқыны бастапқы қордың 2,95 процент
құрайды. Кешен бойынша сұйық өндіру 1019,467 мың,тонна осы кезде өнімнің
сулануы 15,9 процент болды.
Жыл басынан бастап қабатқа 895,683 мың.м3 су айдалды, күнделікті орын
толтыру 72,5 процент. Тәуліктілік орташа мұнай шығымы 41,3 тоннатәулік,
сұйық бойынша 45,8 тонна тәулікті құрайды.

1.6.1 Ұңғылар қорының жағдайы

Құмкөл кен орны бойынша 1999 жылы пайдалану қоры 156 ұңғыма болды.
Оның ішінде істеп тұрғаны 78 істелмейтіні – 9, меңгеру мен тұрғызудан-70
ұңғыма.
Істеп тұрған ұңғымалар соның ішінде
І-кешенде-31
ІІ-кешенде-30
ІІІ-кешенде-17
1999 жылы 18 өндіру ұңғымасы енгізілді. Жоспар бойынша-50,
механикаландырылған тәсілге 4 ұңғыма аударылды.
Пайдалану қоры фонтандық тәсілмен өндірілді. Ол қабат қысымының
онымен, қоса қабат энергиясының төмендеуіне әкеліп соқты.
2000 жылы пайдалану қоры 195 ұңғыма, істеп тұрғаны –101 ұңғыма, 84
ұңғыма фонтандық тәсілмен, 17 ұңғыма механикаландырылған тәсілмен
өндірілді. Бір ұңғыманың тәулігіне беретін орташа шығымы 54 тонна ІІ-ІІІ
кещендерде күнделікті қабат

3 кесте - Өндіру және су айдау ұңғымаларының өзгеруі
t жыл Өндіру ұңғымасы, саны Айдау ұңғымасы, саны
жоспар нақты жоспар нақты
1998 35 25 7 -
1999 52 28 10 -
2000 64 30 18 5
2001 78 37 26 4
2002 90 38 34 8
2003 95 45 38 12

қысымы 9,7 МПа-ға түсті. Оның өзі сұйықты алу қарқыны, су айдау қарқыны
жетпей тұр. Өйткені тұрғызу кешендерінің қанағатсыз жұмыс жасауында. Ал,
2002 жылы қантардың бірінші жұлдызындағы пайдалану қорына келетін болсақ (3
кесте), осы уақыт ішінде .
1. 120 ұңғыма өнім беріп тұр, 101 ұңғыма фонтанды, 19-ы
механикаландырылған тәсілмен жұмыс жасауда.
2. Меңгеру мен тұрғызуда 80, оның ішінде. 47 ұңғымаға көтергіш құбыр
мен фонтанда қондырғы жетіспейді.
3. Жұмыссыз 8 ұңғыма, оның себебі: қабат қысымдары қаныққан қысымнан
төмен.
4. Уақытша тоқтап тұрған 50 ұңғыма, оның ішінде 30-ы жинау
қондырғыларынан қашық болғандықтан консервацияланған, 20-пайдалану
ұңғымалары. Оның 10 ұңғымаларын (№№ 140, 243, 244, 2070, 2080, 242, 330,
336, 400, 431) меңгерген кезде газ шыққан. Сосын 10 ұңғыма (№№ 1013, 1002,
1003, 152, 240, 2046, 347, 345, 340, 2059) нұсқа болғандықтан 100 процент
суланған.
5. Су айдау қоры 50 ұңғымадан тұрады, оның ішінде істеп тұрғаны. 24
ұңғыма, қалғандары әр түрлі себептермен тоқтап тұр. Меңгеру мен жабдықтауда
– 18 ұңғыма, уақытша тоқтап тұрғаны - 2 ұңғыма, істемей тұрғаны - 6 ұңғыма.
6. Бақылау ұңғымалары – 3
7. Су алатын ұңғымалары – 10, оның ішінде 5-6 ғана тұрақты жұмыс
істейді.
Құмкөл кен орнында 2002 жылдың аяғына дейін 357 ұңғыма бұрғыланды.
Жобаға қарағанда 46,3 процентті құрайды, сол қазылған ұңғымалардың 256 -
пайдалану, 57 - айдау, 15 - су алатын, 2 - газды қабатқа қазылған, 3 -
бақылау, 20 - барлау және екі уақытша тоқтатылған ұңғымалар.
Пайдалануға берген 258 ұңғыма орнына 1999 жылдың аяғына шын мәнісінде
жұмыс жасап тұрғаны 215 ұңғыма, оның 189 ұңғымасы фонтандық тәсілмен және
26 механикалық тәсілмен жасауда
Қалғандары жұмыс жасамай тұрған 28, меңгеру мен тұрғызылуға тұрған 15
ұңғыма әртүрлі жағдайлармен 43 ұңғыма тоқтап тұр, оның өзі пайдалану
қорының 16,6 процентін құрайды. І кешен бойынша өндіру ұңғымаларының қоры
№3 кестеде келтірілген. Жұмыс істемей тұрған 28 мұнай ұңғымасы, оның ішінде
21 фонтандық және 7 ШТС тәсіліндегі 28 жұмыссыз тұрған ұңғыманың 17-сі газ
факторының көбеюіне байланысты тоқтап тұр. Оның 4 ұңғымасы. (№№ 1002, 1003,
2004, 2005) өнімнің аздығынан механикалық тәсілге көшіруге мәжбүр болып
тұр.
Өндіретін екі ұңғыманың көп сулануына байланысты айдау ұңғымасына
көшірілді.
2002 жылы айдау қорында 57 ұңғыма, оның ішінде 37-сі нақты жұмыс
жасап тұр. Тұрғызуды күтіп тұрғаны – 16, жұмыссыз тұрғаны – 4 (№ 100, 301,
302, 304). № 100, 301, 304 ұңғымалары апатқа ұшырауына байланысты тоқтап
тұр.
Жұмыс істеп тұрған өндіру ұңғымалары мұнай шығымы бойынша таралуы
келесі түрде көрінеді: Кен орны бойынша барлығы 208 өндіру ұңғымасы, оның
ішінде 32 ұңғыманың шығымы 10 тонна тәулікке дейін, 11-ден 30
тоннатәулікке дейін-71 ұңғыма, 31-ден 50 тоннатәулікке дейін –65 ұңғыма
51-ден 70 тоннатәуліккке –20 ұңғыма, 71-ден 90 тоннатәулікке –12 ұңғыма.
2003 жылдың аяғында істеп тұрған ұңғымалардың қоры 182 ұңғыманы
құрайды. Оның ішінде фонтандық тәсілмен 151 ұңғыма, ал штангалы терең сорап
тәсілмен 31 ұңғыма игеріледі. Кен орны бойынша орташа тәуліктік шығымы 29
тоннатәулікті құрады.

1.6.1 Мұнай және газды өндіру көлемі

Кен орнында бірінші қатардағы аудандарда мұнай өндіру ұңғымалары
жылына 395 және 701 мың. тонна мұнай береді. Дегенмен 1998 жылы бұл
аудандарда кен орнындарын игерудің технологиялық кестенің бұзылуына
байланысты 1805623 тонна мұнай алынды.
2003 жылы қабат қысымы 118 ұңғымада, түп қысымы 258 ұңғымада өлшенді.
8 өндіру ұңғымаларына режимдік зерттеу жүргізілді № 232, 234, 239, 333,
2010, 2027, 2081 және алынған нәтижелер бойынша индикатордың қисық
тұрғызылуы әсер етті.
Төменде игеру кешендеріндегі зерттеу жүргізілген соны төменде
келтірілген:

Рққ Ртүп
І-кешен 40 ұңғыма 95 ұңғыма
ІІ-кешен 64 ұңғыма 136 ұңғыма
ІІ-кешен 14 ұңғыма 27 ұңғыма

Сұйықты көп алу нәтижесінде ұңғыма төңірегінде судың жиналуына
және әр ұңғымадағы суланудың 95 процентке дейін көтерілуіне себебін
тигізді.
Мысалы: № 153 ұңғыма –30 процент
№ 1006-50 процент № 151-50 процент
№ 187-70 процент № 1007-70 процент
№ 139-80 процент № 345-80 процент
№ 2046-80 процент № 348-80 процент
№ 1009-90 процент № 134-60 процент
№ 1013-95 процент
№ 143-90 процент

Ұңғымалардағы суланудың тез өсуі мұнайдың шығымын 01.01.99 жылда 93.5
тонна мұнай болды. Төмендеу 25 процентті құрады, яғни әр айға 2,09
проценттен. Ал, ІІ және ІІІ кешендерде төмендеу орнын жаңа ұңғымаларды
енгізу арқылы толықтырылды, яғни игеруден бері, 28 өндіру ұңғымаларын
қосты. Сонымен қатар бұл қарқынды сұйық алу әлі де игерілмеген
аудандарындағы қабат қысымының төмендеуіне әсерін, тигізеді. № 2061, 2061,
2062, 2063, 3012 3014, ұңғымаларында қабат қысымы гидростатикалық қысымнан
0,6-1,0 МПа төмен.
игеру кешенінде ұңғымалар бойынша 115 рет қабат қысымы және 42 рет түп
қысымы өлшенген. Кешен бойынша 01.01.00 жылға дейін өлшенген орташа қабат
қысымы 10,45 МПа. Сұйықты алуға байланысты қабат қысымының көрсеткіштері 1-
кестеде көрсетілген.
Кестеде көрсетілген мәліметтерден байқайтынымыз, қысқа мерзімге өндіру
ұңғымаларын тоқтатқанда да қабат қысымының тұрақтануы 10,2 МПа-дан 10,8 МПа
болғаны байқалды.
1999жылғы құрастырылған І кешен изобар картасына қарасақ, қабат
қысымының түсуі кеніштің батыс жағындағы (№№ 1020,1018, 1016,1014)
ұңғымалар төңірегінде байқалды. Қабат қысымы 9,5 және 9,7 МПа. Онымен қоса
№ № 1020,1018-19 процент, 1016-21 процент және 1014-38 процентке дейін
сулануы байқалды. Бұның өзі мұнайды өте қарқынды (орташа тәулік шығымы
ұңғыма № 1020-100 тоннатәулік, 1018-63 тоннатәулік, 1016-87
тоннатәулік), алуға байланысты және қабаттың сүзілуі қасиетінің нашарлауы
ұңғыма № 1014, онымен қоса су айдаудың өнімді алу қарқынынан қалып
отыруынан.
Қабат бойынша ең жоғарғы қысым солтүстік бөлігінде белгіленді (ұңғыма
№ 1027-10,5 МПа, № 1028-10,74 МПа, № 136-10,86 МПа, № 145-10,65 МПа),
ондағы мұнайдың орташа тәулік шығымы 44 тоннатәуліктен 77 тоннатәулік
аралығында. Түгелден қабат бойынша, қабат қысымы кеніштің шығыс бөлігінде
су айдаудың арқасында ұңғыма №№ 104, 1001, 1008 және олардың жылдам
таралуына байланысты болды. Тек қана № 149 (9,78 МПа) ұңғымасы ауданында
ғана коллекторлық қасиеттерінің нашарлығына байланысты қабат қысымының
төмендегі байқалды. Сулану картасында қабатқа су айдаған кезде оның
бірқалыпты таралуы көрсетілген. Судың процентін құрамы ұңғыманың шығымына
байланысты 30-80 проценті құрайды. Бұның бұрын кейбір ұңғымалардан өнімді
көп алғанның әсерінен табан суларының көп тартылуы ерекшеленеді.
01.01.03 жылы бұл ұңғымалар (№130, 131, 139, 143) механикалық
тәсілмен пайдалануға көшіріледі. Келешекте қабат энергиясын тұрақтандыру
мақсатында мына шараларды ескеру қажет:
1. Су айдау ұңғымаларының өткізгіштігін---Картина
Жақсарту үшін шараларды жүргізу.
2 № 1009, 1012, 1021 ұңғымаларына су айдауды көбейтіп, ал № 1001
ұңғымасына су айдауды азайту қажет.
3. № 1015, 1016, 1018, 1020 ұңғымаларының шығымын 50-60 тоннатәулікке
дейін азайту керек.
Игеру басынан бері кен оны бойынша 61009,3 мың.м3 іліске газ
өндірілді, оның ішінде:
І-кешен бойынша 42273.9 мың.м3
ІІ-кешен бойынша 379592.9 мың.м3
ІІІ-кешен бойынша 179923.9 мың.м3
ІV-кешен бойынша 8301.6 мың.м3

1.6.2 Қабат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Құмкөл кен орнының жағдайында өндіретін ұңғылар жұмысын қиындататын негізгі аспектілер
Кұмкөл кен орнының ағымдағы жағдайын талдау
Құмкөл кен орнында күрделі жағдайдағы өндіру ұңғыларының жұмысын талдау және оларды пайдаланудың тиімділігін арттыру
Арысқұм кен орнының мұнай тасымалдау құбырларын корозиядан қорғау
Тастопшаның қалындығы 257 метр
Құмкөл кен орнында қабат қысымын ұстап тұру мақсатында жиек ішілік су айдау әдісін қолдану
ҚҰМКӨЛ КЕН ОРНЫН РЕСУРСТЫҚ ҚОРЫ ЖӘНЕ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
Қазақстан Республикасындағы мұнай және газ саласының даму жолдары
Кен орын ауданынын геологиялық зерттеу және игеру тарихы
Құмкөл кен орнының геологиялық зерттелуі
Пәндер