Қазақстан аумағындағы су жағдайы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

1. Су туралы түсінік

2. Ағын сулар

3. Қазақстан аумағындағы сулар

4. Суды тазарту әдістері

Облыстың негiзгi су көзi - Есiл өзенi. Орташа көпжылдық су ағыны 2, 23 км3 . Есiл суы жоғары минералдандырылған өзендерге жатады, бұл су жинақтық бассейнi климатының құрғақтығымен және өзендi суаратын жер асты суларының жоғары тұздылығымен айқындалады.

Облыс шегiнде өзен арнасы Петропавл және Сергеевка су қоймаларымен реттелген. Жоба бойынша екi су қоймасының толық сыйымдылығы 712, 2 млн. м3 құрайды, олардан Сергеевкалық - 693 млн. м3, Петропавлдық - 19, 2 млн. м3.

Солтүстiк Қазақстан облысы Қазақстанның өзендермен ең бай аймағы болып табылады. Мұнда аумақ ландшафтысының бөлiнбес құрамы ретiнде 3, 1 мыңға жуық кiшi көлдер саналуда. Көлдер су айдынының жалпы көлемi 340 мың га жетедi, су көлемi - 4, 5 млрд. м3 жуық.

СҚО жер асты суларының 20 жуық кен орындары саналуда, олар бұрғылау мен скважиналарды орнату жолымен елдi мекендердi сумен қамтамасыз етудiң баламалы көзi болып табылады.

Облыстың сумен қамтамасыз ету көзi болып табылатын жер үстi суларының сапасы бiрнеше учаскелерде байқау жолымен бақыланады: Есiл өз. - Сергеевка қаласы, Петропавл және екi жақты қақпақта тұйықталатын Долматово селосында.

«Солтүстiк Қазақстан гидрометеорология орталығы» ЕМК мәлiметтерi бойынша «Казгидромет» РМК, Есiл өзенi үшiншi класқа жатады - ұстамды ластанған.

2006 жылы су сынақтарында темiр, цинк, сульфаттар, мұнай өнiмдерiнiң өте көп құрамы анықталды. Темiрдiң орта жылдық концентрациясы - 0, 29 мг/л (2, 9 ШРК) құрады, ең жоғарғы 0, 85 мг/л (8, 5 ШРК), цинктiң ең жоғарғы концентрациясы су тасқыны кезiнде байқалды - 70, 7 мкг/л (7, 1 ШРК) . Одан басқа, су тасқынында нитриттiк азот, аммонийлiк азоттың ШРК ОПБ5 өсу жағдайы байқалды.

Су көздерiнiң көп санына қарамастан, облыста тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз ету проблемасы тұр. Осындай қорытындылар «Экологиялық паспорттарды әзiрлеу мақсатында Қазақстандағы қалалардың экологиялық жағдайына ғылыми-техникалық негiздеме» тақырыбы бойынша ғылыми-зерттеу жұмысын жүргiзудiң бiрiншi деңгей шеңберiнде «Экосервис С» ЖШС мен Атмосфералық ауаны қорғау Республикалық ғылыми зерттеу орталығымен (РҒИ) бiрге жасалған.

Өткiзiлген зерттеулер облыста, әсiресе кiшi қалаларда, тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз ету проблемасы тұрғандығын көрсеттi.

Шаруашылық-тұрмыстық қажеттiлiктер үшiн тұрғындармен негiзiнен жер асты және жер үстi көздерiнiң сулары пайдаланылады. Бiрақ мұндай судың сапасы жақсы емес. (5 кесте) . Топырақтардың тұздылығына байланысты құдықтардағы су iшуге жарамсыз, техникалық болып саналады. (тұзды) . Жоғары қаттылығы оны шаруашылық пайдалануға да жарамсыз деп есептеледi. Сонымен қатар, кейбiр су көздерiнен алынған су сынағының анализi ауыр металлдардың асып кетуiн көрсеттi. Тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз етудiң күрделi мәселесi тұрғындар ауруының өсуiне жол бередi.

СҚО МСЭҚД мәлiметтерi бойынша 2006 жылы су асты көздерiнен алынған су сынақтарының микробиологиялық көрсеткiштерi бойынша гигиеналық нормативтерге сәйкессiздiктiң жоғары пайызы Ақжар ауданында және 20% астам құрайды. Осындай көрсеткiштермен бөлiнетiн келесi Мамлют ауданы. Жер асты көздерi суларының гигиеналық нормативтерi бойынша санитарлы-химиялық көрсеткiштер бойынша Ғ. Мүсiрепов, М. Жұмабаев, Шал ақын, Қызылжар аудандары бөлiнедi, ауыз судың жақсы жағдайы Аққайың, Уәлиханов, Айыртау аудандарында байқалады. Жалпы облыс бойынша микробиологиялық көрсеткiштер бойынша су сынағының гигиеналық сәйкессiздiгiнiң орташа көрсеткiшi облыс бойынша 2, 6 %, құрайды, санитарлы-химиялық - 7, 3%.

Облыс бойынша су құбырындағы судың анализi микробиологиялық көрсеткiштер бойынша гигиеналық нормативтерге сәйкес келмейтiн проблемалары Ақжар, Айыртау, Уәлиханов аудандарында, мұнда сәйкессiздiк пайызы 4, 5-тен 5, 7% дейiн жетедi. Су құбырындағы ауыз судың гигиеналық сәйкессiздiгi бойынша санитарлы-химиялық көрсеткiштерi бойынша Ғ. Мүсiрепов, М. Жұмабаев, Тимирязев аудандары бөлiнедi, ауыз судың жақсы жағдайы Жамбыл, Қызылжар, Мамлют аудандарында байқалады (5 кесте) .

Облыстағы кiшi қалалар және аудандарымен салыстырғанда сумен қамтамасыз ету жағдайы Петропавл қаласында жақсырақ: алынған сынақтарда элементтердiң негiзгi құрамы ауыз су үшiн орнатылған гигиеналық нормаларға сәйкес келедi.

Жамбылда шайынды суды тазартатын биологиялық станция жоқ. Ал 1963 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан сүзгі алаңының су тазартуға күші жеткіліксіз. Құрылымның қуаты - тәулігіне 29, 380 текше метр ғана. Ал тәулігіне онда шамамен 100, 0 мың текше метр су жиналады. Қазір ол тек су жинақтаушы ретінде ғана жұмыс істеп тұр. Сүзгі алаңындағы гидравликалық қысымның үнемі жоғары болуынан жерасты суы ластанып, Тараз қаласымен іргелес жатқан Жамбыл ауданына қарасты бес елді мекен - Бірлесу-Еңбек, Қостөбе, Ерназар, Тастөбе ауылдарына елеулі кесірін тигізіп отыр. Тараздың барлық шайынды суы мен химия өнеркәсібіне тиесілі үш алып зауыттың және басқа да он шақты ірілі-уақты кәсіпорындардың қалдық суы еш тазартылмаған қалпы осы өңірлердің аумағымен ағып өтеді. Әрі Жамбыл облысындағы барлық өзендер мен бұлақтар және жерасты суы бастау алатын су айрығы - Қырғыз Алатауының баурайындағы Қырғызстан елінің өнеркәсіп орындары мен облыс аумағындағы зауыт-фабрикалардың денінде сүзгі қондырғылары жұмыс істемейтін көрінеді. Соның салдарынан облыс аумағын басып өтетін Шу, Аса, Талас секілді ірі өзендер мен көптеген шағын өзен суының құрамындағы қорғасын, фторид, нитрат, фенол, аммоний, сульфид және мұнай өнімдері сынды экологиялық залалды заттардың мөлшері белгіленген мөлшерден 3-3, 5 пайызға артқан.
Мамандардың зерттеулеріне сүйенсек, Жамбыл ауданындағы 5100-ден астам құдықтың суында улы заттар бар. Жерасты суының көпшілігінде сульфидтің мөлшері тиісті мөлшерден асып кетіпті. Егер 46 елді мекенде тұратын 80 мыңға жуық адамның тек 22 пайызының ғана орталықтандырылған су жүйесімен қамтылғанын ескерсек, қалған 50 мыңнан астам адамның ахуалын ойлаудың өзі үрей тудырады. Ол аздай, егістік, жайылымдарды жаппай су басып, ауыл тұрғындарының тіршілігіне едәуір нұқсан келтіруде. Осылайша, аймақтағы эпидемиологиялық ахуал жылдан-жылға күрделеніп, сары ауру, ішек, асқазан аурулары асқынып тұр. Дәрігерлердің айтуынша, осы ауру түрлері бойынша бір ғана Жамбыл ауданындағы көрсеткіш еліміздегі орташа көрсеткіштен 1, 5-2 есе өсіп кеткен. Аталған ауданға қарасты Бірлесу-Еңбек ауылындағы ауызсу құрамындағы сульфид секілді химиялық заттардың мөлшерден тыс көбейіп кеткенінен ауыл бойынша 15 бала зағип болып қалған. Ауыл тұрғындары ауызсу ретінде тұтынып отырған судың ащы кермек дәмі, қолқаны қабар жағымсыз иісі бар, тіпті 6-7 метр тереңдіктен алынатын құдық суында ұзындығы шамамен жарты сантиметрдей ақ түсті құрттар жүргенін өз көзімізбен көрген едік. Бірлесу-еңбектіктер осы лас суды қайнатып ішуге мәжбүр. Мұндай суды амалсыз тіршілік көзіне айналдырған адамның ағзасында кінәрат болмай қайтсін?! «Балаларымыз «мына лас суды қайнатпай ішіп қоймаса екен» деп алаңдап отырамыз. Мектепке барарда пластмасса құтыға суды қайнатып құйып, сөмкелеріне салып жібереміз», - дейді ауыл тұрғыны Биғайша Меңдіқұлова. Осы ауылдағы он бір жасар Тұрсынның аяғы бірнеше жерден сынып, содан бойы қысқа болып қалған екен. Он екіде бір гүлі ашылмаған бүлдіршіннің осындай ауыр халге душар болуына ауызсуының залалы тиген көрінеді. Ең қорқыныштысы, мұндай дертті балалардың саны жыл сайын өсіп келеді.
Жалпы, Тараз қаласының шайынды суы мен өндіріс қалдықтарының жерасты суын ластауы Жамбыл ауданының басқа да ауылдарына кесапатын тигізіп отыр. Өйткені аудан жұртының басым көпшілігі құдық суын ішеді. Ал аудан бойынша 46 елді мекендегі бес мыңнан астам құдықтың суын дезинфекциялап, микроағзаларды залалсыздандыруға аудандық санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасының әлеуеті жетпейтін көрінеді. Ондағылар қаржының жоқтығын көлденең тартып, ауыздарын қу шөппен сүртеді. Аталған өңірлерді орталықтандырылған су жүйесімен қамтуға аудан бюджеті де қауқарсыз. Облыстық әкімшілік болса Үкіметтен үміт күтеді.
Қалалық канализация құрылысын жүргізу басқармасының жетекшісі Ф. Клименконың айтуынша, Тараз қаласында шайынды суды тазартатын биологиялық станция салу туралы мәселе алпысыншы жылдардан бері көтеріліп келген-ді. 1988 жылы 20 мамырда Министрлар Кеңесінің №209 қаулысына сәйкес Жамбыл қаласында (ол кезде қала осылай аталатын - Қ. Ә) шайынды суды тазарту кешені құрылысының жалпы жобасы жасалған. Кешен құрылысын жоспарлау жұмыстары Қазақтың Бас жоспарлау институтына тапсырылған (Жобаның құны сол кезде - 99, 9 миллион сом болған) . 1993 жылы жоспарлау жұмыстары аяқталып, оны Сәулет және құрылыс жөніндегі мемлекеттік комитет ресми түрде мақұлдаған. Алайда нобайы жасалып қойған кешеннің құрылысы қаржының жоқтығынан тоқтап қалды. 1998 жылы француздық «БРЛ-Инженеринг» компаниясы Жамбыл облысының әкімшілігімен Таразда су тазарту станциясы құрылысының жобасын әзірлеуге уағдаласты. Сөйтіп, барлық жұмыстарды қаржыландыруды француздық компания өз мойнына алды. Сөйтіп, «БРЛ-Инженеринг» жобаның техникалық-экомикалық негіздемесін әзірлеуді француздық «СОЖЕА» компаниясына тапсырды. Ол еш кедергісіз кешеннің жобалық-сметалық құжатын толық аяқтап, еліміздің мемлекеттік тексеру комисиясына өткізді. Барлық жұмыстар осы тұстан сап тыйылады. Тексеру комиссиясы шетелдік компаниядан су тазарту кешенінің құрылысын жүргізуге лицензия талап етеді. Ал лицензия алуға жұмсалатын қаржы жоспарда қарастырылмағандықтан, жоба

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.