Мемлекеттің қызметі. Ұғымы
1.Мемлекет функциясының түсінігі мен мазмұны.
2.Мемлекет қызметін жүзеге асыру нысандары.
3.ҚР ішкі функциялары
4.ҚР сыртқы функциялары
2.Мемлекет қызметін жүзеге асыру нысандары.
3.ҚР ішкі функциялары
4.ҚР сыртқы функциялары
Мемлекеттік қызметшілер әкімшілік құқықтын субъектілері ретінде демократия мен құкық негізінде әкономика әлеуметтік-мәдениет және әкімшілік-саяси аяларын баскару, қазакстан мемлекеттілігін нығайту және қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуле аса маңызды рол аткарады. Елімізде қоғам мен мемлекет өмірінің барлық аяларында жүргізіліп жаткан қайта кұруға байланысты түбегейлі өзгерістер мемлекеітік қызметшілерге койылатын жаңа талаптар туғызды. Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында мемлекеттік ақпараттың қызметі нарықтық реформаларды жүзеге асырудың міндеттеріне толығынан сай келмейтін болғандыктан мемлекеттік қызметті реформалаудын қажеттігі пайда болды. Реформалаудың мақсаты казіргі және келешектегі саяси және әкономикалык жағдайларда жұмыс істей алатын кабілетті жаңа үлгідегі мемлекеттік аппарат, жоғары кәсіби білікті, кұзыретті, тиімді және тәртіпті аппарат құру. Бұл міндетті шешу мемлекеттік қызметшілердің тиісті әкімшілік-құқықтық мәртебесін белгілеуді де қамтиды.
1.Ағдарбеков Т. Мемлекет және құқық теориясы.5-тарау. 90-104 беттер.
2.Сапарғалиев Ғ.
Ибраева А Мемлекет және құқық теориясы
2.Сапарғалиев Ғ.
Ибраева А Мемлекет және құқық теориясы
Мемлекеттің қызметі. ұғымы
1.Мемлекет функциясының түсінігі мен мазмұны.
2.Мемлекет қызметін жүзеге асыру нысандары.
3.ҚР ішкі функциялары
4.ҚР сыртқы функциялары
1- тақырып. Мемлекеттік қызметтін үғымы, маңызы және принциптері
Мемлекеттік қызметшілер әкімшілік құқықтын субъектілері ретінде
демократия мен құкық негізінде әкономика әлеуметтік-мәдениет және
әкімшілік-саяси аяларын баскару, қазакстан мемлекеттілігін нығайту және
қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуле аса маңызды рол аткарады.
Елімізде қоғам мен мемлекет өмірінің барлық аяларында жүргізіліп жаткан
қайта кұруға байланысты түбегейлі өзгерістер мемлекеітік қызметшілерге
койылатын жаңа талаптар туғызды. Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында
мемлекеттік ақпараттың қызметі нарықтық реформаларды жүзеге асырудың
міндеттеріне толығынан сай келмейтін болғандыктан мемлекеттік қызметті
реформалаудын қажеттігі пайда болды. Реформалаудың мақсаты казіргі және
келешектегі саяси және әкономикалык жағдайларда жұмыс істей алатын
кабілетті жаңа үлгідегі мемлекеттік аппарат, жоғары кәсіби білікті,
кұзыретті, тиімді және тәртіпті аппарат құру. Бұл міндетті шешу
мемлекеттік қызметшілердің тиісті әкімшілік-құқықтық мәртебесін
белгілеуді де қамтиды.
Сонғы көзге дейін заңнамаларда мемлекеттік қызмет ұғымынын түсінігі
болмады. Зан әдебиеттерінде бұл ұғымға мемлекеттік ұйымдардын
(органдардың, кәсіиорындардың, мекемелердің және т.б.) қызметшілерінің
қызметтік лауазымдарына сәйкес мемлекеттің міндеттері мен функцияларын
жүзеге асыруга бағытталған және мемлекет ақы төлейтін еңбек қызметін
орындауы жатқызылды. Сонымен кез келген мемлекеттік ұйымдағы барлык
қызметшілер меміекеттік қызметшілер болып саналды.
Мұндай жағдай 1995 ж. дейін сақталып келді. ҚР-ның 1995 ж.
Конституциясы мемлекетіік қызметке кірудің және мемлекеттік қызметші
лауазымына үміткерге қойылатын негізгі кағиданы белгіледі (ЗЗ-б. 4-т.)
1995ж.желтоқсанда ҚР-сы Президентінің Мемлекеттік қызмет туралы
заң Мемлекеттік қызметші құқықтык актілерді, азаматтардың құқыктарыи
кагал сактауга, оларды жүзеге асыру мен қорғау үшін барлық қажетті
мумкіндікіерді жасауға міндетті.
Зандылық идеясын іске асырудың мынадай бағыттарын атап айтуға болады:
қызметші азаматтар мен ұйымдардың заңдарды орындауына қол жеткізуге
тиіс, оның өзі зандарды -ақтауға тиіс, оның кұқықтары қорғалатын болуға
тиіс.
2. Қазакстандык патриотизм принципі мемлекеттік қызметшінің ез Отанын,
халкын сүйетіндігін, оларға деген терең сезімін, берілгендігін,
Республиканың тәуелсіздігін нығайтуға, онда өркениетті демократиялык
қоғам кұруға, елдің әкономикасы мен мәдениетін, ең алдымен өз халкының
тілі мен дінін дамытуға бар білімі мен күш-жігерін аянбай
жұмсайтындығын білдіреді.
3. Мемлекеттік билік заң шығарүшы, атқарүшы және сот тармактарына
белінуіне қарамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің біртұтастык
принципі. Бұл Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол аталған
тармақтардың темекілік әрі тепе-теңдік жйесін пайдалану арқылы, өзара
іс-кимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады деген Конституциянын
3-бабынын:_ 4-тармағына негізделген.
Сонымен бірге Бұл биліктін әрбір тармағының аткаратын қызметінің ара
жігін ажыратуды, нақтылап белгілеуді көздейді. Олардын әрқайсысының
белгілі бір шамада дербес болатынын, өз функцияларын орындағанда
белгіленген шекте тәуелсіз екендігін білдіреді. Солай бола - тұра Бұл
принциптің мәнінен мемлекегтік зан шығарүшы(өкілді) органның депутаты
болуға кұқық болмайтындығы туындайды. Немесе керісінше: депутаттар
мемлекеттік қызметте бола алмайды.
4. Азаматтар құқыктарынын, бостандықтарының және занды мүдделерінін
мемлекет мүдделері алдыңдағы басымдык принципі. Бұл Казакстанның
заңнамаларындағы жаңа ереже мемлекеттік қызметшілердің адам мен
азаматтың құқыктары мен бостандыктарын білуге, сактауга және қорғауға
міндеттейді. Қазакстанда кұрылып жаткан құқықтық мемлекет үшін адамнын
ең кымбат казына екендігін тан және азаматтардың құқыктарға,
бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзуға әкеліп соқтыратын іс-
әрскеттері үшін Мемлекеттік қызмет туралы заңда каралған барлық
мемлекеттік қызметшілердін жауапкершіліктері болмай калмайтындығы
міндетті болуға тиіс.
Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке кіруге тең құқыты бар
принципі. Конституциянын 33-бабының 4- тармағында бекітілген. Оның мәні
мынада, мемлекеттік қызметке қабылдаган кезде нәсіліне, жынысына,
ұлтына, тіліне, әлеуметтік тегіне, мүлікік және лауазымдык жағдайына,
тұрақты тұратын жеріне, дініне, иланымына, қоғамдык бірлестіктерге
катыстылығына байланысты қандай да болсын тікелей немесе жанама
шектеулер коюға болмайды. Мемлекеттік қызметке кіру мүмкіндігі
Қазақстанның азаматы болуына, жасан және мемлекеттік қызметшілер үшін
қойылатын баска талаптармен ғана байланысты.
Азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруінін еріктілігі принципі ҚР-сы
Конституциясының 24-бабының 1-тармағында бекітілген әркімнін еңбек ету
бостандығына, қызмет өн кәсіп тілін еркін тандау құқығы барлығына
негізделеді.
Мемлекеттік қызметшілердің кәсібилік және жоғары біліктілік принципі
мемлекеттік лауазымның бос орнына (вакансияға) кандидатты іріктеген
кезде пайдаланылатын негізгі белгілер. Басымдық ең лайықтыға, жаксы
дайындығы барға, маманаығы бойынша жұмысының көп өтілі барға, іс-
жүзінде өзінің ұйымдастырүшылық қабілеттігін керсеткенге беріледі.
Мәні бірдей жұмыстарды орындағаны үшін
еңбек кеақыны тең төлеу принципі ҚР-сы
Конституциясының 24-бабының 2-тармағында бекітілген әркімнің өз
еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз..
Мемтекік оргапдардын бірде-бір қызмеікері.тауған. сыннан тысқары калуға
тиіс емес.
12 Мемлекеттік қызметшілердін құқықтық және элеумстпк
коргалу принципі олардың калыпты қызмет аткаруы үшін кажетп жағдайлар
туғызуды, қызметтік міндетгерін орындауға тосқауыл болатын кедергілерді
жоюға тиісті шаралар колдануды көздеиді. Қьгшетшілердің әлеуметтік және
құқықтық корғалуы: олардың енбегінің беделін көтеруді, жоғары
еңбек ақы тәлеуді,
еңбек етуге, демалысына калыпты жагданлар туғызды.
Мемлекеттік сактандыруды, қызмет жөнінен өсуді болжайды.
13. Мемлекеттік қызметшілерді кьізметтік міндетгерін
адал. ынталы аткарғаны, ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды
орындаганы үшін көтермелеу принципін жүзеге асыру шаралары Мемлекетпк
қызмет туралы заңнын 23-бабында каралған.
Мемлекеттік қызметшілердіц қызметтік міндеттерін орындамаганы не
тиісінше орындамағаны және өздерінін өкілеттігін асыра пайдаланганы үшш
жеке жауаптылық принципі мемлекеттік тәртіпті күшейтуге, мемлекеттік
қызметшілердің тапсырылган жұмыс үшін жеке жауаптылык сез,мін
капыптастыруга мүмкіндікбереді. . .
14. Мрмлекеттік қызметшілердін біліктілігін арттыруды -үздіксіз жүрпзу
принципі қызметшілердің тиісті бюджет каражаты есебінен қайта
даярлануын. кәсіби денгейі мен білікгілігін арттыруларын,
арнайы оку орындарын
ұйымдастыруды, т.б. болжайды.
Мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұйымдарын кұруға жол
берілмейді. Мемлекеттік қызметшілер лауазымдык міндеттерін аткарған
кезде зандардың талаптарын басшылыкка алады және саяси партиялардың,
коғамдык бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты
болмайды. Мемлекеттік қызметшілердің атқаратын міндеттері мен
функциялары, олардан саяси және діни алаламаулықты талап етеді.
2 - тақырып. Мемлекеттік қызметтің заңнамалык негіздері.
Мемлекеттік қызметгін мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтык
актілердің аумағы мен мазмұны мемлекеттік-қызметгік катынастардың пайда
болуының және іске асырылуының мүмкіндіктерімен алдың ала анықталады.
Бұл жерде ең алдымен лауазымға орналасуга және мемлекеттік қызметшідер
өздерінің өкілеттіктерін жүзеге асыруга байланысты мәселелерді шешкенге
дейін, мемлекеттік билік органдарының жүйесі мен олардың ішкі (ұйымдық-
штат) кұрылымын аныктау, мемлекеттік лауазымдардын тізбесін бекіту және
оларды санаттар мен топтар бойынша жіктеу, әрбір лауазым бойыңша
өкілеттіктер мен функциялардын көлемін, сондай-ак осы лауазымдарға
орналасатын мемлекеттік қызметшілерге койылатын біліктілік талаптарды
(білімі, мамандығы бойынша жұмыс өтілімі мен тәжрибесі жөнінен)
белгілеу кажет екендігі еске алынып отыр.
Мемлекеттік - қызметтік катынастардың катысүшысы ретінде мемлекеттік
қызметшінін құқықтық жагдайын аныктаған кезде заңнамаларда: онын
құқықтары, міндеттері мен кепілдіктері; мемлекеттік қызметпен
байланысты шектеулер; көтермелеу және жауаптылык белгіленуі тиіс.
Мемлекеттік қызметті өткеру мәселелері де кұқықтық нормалармен
реттелінеді: мемлекеттік қызметке кіру; бос лауазымдарга орнапасу
тәсілдері; мемлекеттік қызметшіні аттестациялау; біліктілік дәрежелерін
беру; мемлекеттік қызметті токтату.
Мемлекеттік - қызметтік қатынастарды іске асырудың қажетгі алғы шарты
мемлекеттік қызметке азаматтарды қабылдауды, соңдай-ак оларды
лауазымдарға тағайындау мен ауыстыруды, мемлекеттік қызметте болған
кезде оларға біліктілік дәрежелер (эскери және арнайы атақтар,
сыныптар, шендер, дипломатиялык рангілер) беруді жүзеге асыру үшін
кұқық берілетін нақты мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдарды
белгілеу болып табылады. Мемлекеттік органдардың кадрлар жөніндегі
жұмысының маңызды элементі мемлекеттік кадр саясатын жүзеге асыру. Кадр
саясаты зандарда, өзге нормативтік құкықтык актілерде бекітіледі және
солар арқылы іске асырылады. Кадр саясатының жетістігі мемлекеттік
аппараттын сапасымен, онын заңнамаларды аткаруымен, аткарүшылык
тәртіптілігімен тікелей байланысты.
Мемлекеттік қызмет туралы зандар Конституциядан, Мемлекеттік қызмет
туралы заңнан, ҚР-ның езге де нормативтік құқықтық актідерінен түрады.
Мемлекеттік қызметті құқықтык реттеуде ҚР-ның Конституциясы маңызды
роль аткарады. Онда мемлекеттік басшы лауазымдарға адамдарды
қызметкеЖеке.ісген мемлекепік оріандардаіы мемлекетпк
қызмсіпц ерекшеліктерін реттейтін бірнеше заңдар бар. Оларга, мысалы,
ҚР-ның ішкі істер органдары туралы 1995ж. 21-желтоксандағы,
Авариялык кұтқару жэнс кұтқарүшылардың мәртебесі туралы
1997ж. 27-наурыздаіы, ҚР-ның дипломатиялық қызметі
туралы 2002ж. 7-наурыздағы, ҚР-ның қаржы полициясы
органдары туралы 2002ж. 4-шілдедегі, Әскери міндеттілік және әскери
қызметтуралы 2005ж. 8-шілдедегі, т.б. Заңдар жатады. Мемлекеттік
қызметтің біркатар мәселелері бойынша ҚР-сы Президентінін Жарлыктары
бар: ҚР-сы саяси мемлекеітік қызметшілер лауазымдарынын
реестрін бекіту және саяси мемлекеттік қызметшілерге
тәртіптік жазалар қолданудың тәртібі туралы Ережені бекіту туралы
1999 ж. 29-желтоқсандағы, Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілер лаазымдарынын реестрін және әкімшілік мемлекеттік
қызметшілер санаттарынын тізбесін бекіту туралы 1999 ж. 22-
желтоксандағы; Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілердің ант беру тәртібін бекіту туралы 1999 жылғы 29-
желтоқсандағы; Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілеріне тәртіптік жазалар колдану Ережелерін бекіту
туралы 1999 жылғы 31 -желтоқсандағы; Мемлекеттік
әкімшілік қызметшілерді аттестациядан өткізу Ережелерін бекіту туралы
2000 ж. 21-каңтардағы; Мемлекеттік қызмет өткеру тәртібі туралы
Ережені бекіту туралы 2000 ж. 10-наурыздағы; Қазақстан
Республикасы саяси мемлекеттік қызметшілер антынын мәтінін және
Қазақстан Республикасы саяси мемлекеттік қызметшілердің ант беру
тәртібін бекіту туралы 2000 ж. 13-сэуірдегі; Қазақстан Республикасы
Президентінін жанындағы мемлекеттік қызмет академиясының мәселелері
туралы 1998 ж. 12-
қарашадағы әкімі; Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
Қазақстан Республикасы Агенттігі туралы Ережені бекіту туралы 1999
ж. 3-желтоксандағы; Мемлекеттік қызметтің кадр резерві туралы ережені
бекіту туралы 2003ж. 4-желтоксандағы; Мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер лауазымдарының санаттары бойынша тізілімін бекіту туралы
2004ж. 17-қаңтардағы; Қазақстан Республпкасынын мемлекеттік
қызметшілерін қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру ережесін
бекіту туралы 2004ж. 11-казаңдағы; Қазакстан Рсспубликасы мемлекеттік
қызметшілерінің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекетгік қызметшілердін қызмет
этикасы Ережелерін) бекіту туралы 2005ж. 3-мамырдағы; Қазақстан
Республикасы мемлекеттік органдарының кадрларын даярлау және
біліктілігін арттыруды одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы
2005ж. 31 -мамырдағы; Қазақстан Республикасы Мемлекетгік қызмет істері
агентгігінің облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындаы тәртіптік
кенестері туралы Ережені бекіту туралы 2005ж. 30-маусымдағы және т.б.
Мемлекеттік қызметтің кептеген мәселелері тәртіптік жарғылармен және
ережелермен, нақтылы органдар мен олардың кұрылымдық бөлімшелері туралы
ережелермен, Үкіметтің, миннетрліктер мен агенттіктердің өзге де
нормативтік актілерімсн реттелінеді.
Жалпы алғанда мемлекеттік қызмет - күрделі кешенді құкықтық институт,
ол құқықтық бірнеше салаларымен (конституциялык, әкімшілік, еңбек,
қаржы және баскалармен) реттеледі. Мемлекеттік органдардағы
-мемлекеттікке жатпайтын лауазымдарда, сондай-ақ мемлекеттік емес
ұйымдарда (шаруашылық серіктестіктерде. акционерлік қоғамдарда,
мекемелерде, ұйымдар мен кәсіпорындарда) ісіейтіндердің қызметі еңбек
туралы заңнамалармен реттелінеді.
3 - тақырып . Мемлекеттік лауазымдар ұғымы және оларды топтастыру.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік-құқықтық мәртебесін белгілеген
кезде мемлекеттік қызметтің мемлекеттік лауазымдарының құкықтык
мағынасы мен топтастырылуын дұрыс түсінудің ерекше маңызы бар.
Жалпы түрде алғанда лауазым деп, оған орналаскан адамнын өкілеттігінің
мазмұны мен көлемін білдіретін, белгілеңген тәртіппен құрылған бастапқы
құрылымдық (ұйымдық) бөлік түсініледі. Бұл ұйымдык-құқықтык санат тек
қызметшілерге ғана тән: халықтың баска топтары мамандыктары бойынша
(мысалы, жұмысшылар өнеркәсіп кешенінде) жұмыс істейді (студенттер,
окүшылар) окиды т.с.с.
Мемлекеттік қызмет туралы 1999ж. 23-шілдедегі занда мемлекеттік
лауазымнын казіргі кезеңдегі мағынасына орай оны кандайда болмасын өзге
-мемлекеттік емес лауазымнан айыратын ұғымы берілген. Мемлекеттік
лауазым-нормативтік кұқықтық актілермен белгіленген лауазымдык
өкілеттіктер мем лауазымдык міндеттердің ауқымы жүктелген мемлекеттік
органның кұрылымдық бөлігі.
Сонымен, мемлекеттік деп тиісті мемлекеттік органнын өкілетгіктерін
аткару және камтамасыз ету туралы міндеттер көлемі белгіленген,
еңбекақытөленетін және осы міндеттерді орындау үшін жауапты болатын тек
мемлекеттік билік органдарындағы, сондай-ақ Конституцияға және басқа
заң актілеріне сәйкес құрылатын өзге мемлекеттік органдардағы лауазым
аталады.
Мұндай өзге мемлекеттік органдарға, мысалы, Қазақстанның ¥лттық
Банкі, Қазақстан Рсспубликасының Прокуратурасы, Адам құқықтары
жөніндегі Уәкілдік аппараты және т.б. жатады.
Мемлекеттік лауазым ұымы тек мемлекеттік қызмет ұғымын анықтау үшін
гана емсс, сонымен бірге мемлекеттік қызметшінің кұқықтық жағдайын,
мемлекеттік қызметті еткерудің тәртібін (лауазымга орналасудың тәсілін,
біліктілік дәрежесінің деңгейін, мемлекеттік қызметті тоқтатудың
негіздерін т.б.) анықтау үшін өзекті, негізге алынатын ұғым болып
табылады. Бұл орайда 1999ж. 23-шілдедегі занмен белгіленген мемлекеттік
қызметтің мемлекеттік лауазымдарын. Мемлекеттік саяси қызметшілер үшін
лауазым санаттары белгіленбейді.
Лауазымдарды мемлекеттік әкімшілік лауазымдар санаттарының топтарына
бөлу лауазымдарды топтастыруды қолданыстағы басқарудың құрылымына
сәйкестендіруге мүмкіндік туғызды.
Президенттің 1999ж. 29-желтоксандағы №318 жарлығымен мемлекеттік
әкімшілік қызметшілер лауазымдарының Тізілімімен коса санаттарының
тізбесі бекітілген. Ол тізбе бойынша мемлекеттік әкімшілік лауазммдар
А,В,С,Д,Е санаттар топтарына бөлінген.
А - тобына- Президент әкімшілігі; В - Парламент Палаталарынын
аппараттары, Премьер-Миннетрдің Кеңсесі, Жоғарғы Соттың аппараты. ҚР
Конституциялык Кеңесінің аппараты, ҚР Президентінің Іс Басқармасы; С -
Президентке тікелей бағынышты және есепті органдар, Орталық атқарүшы
органдар, Үкіметтін кұрамына кірмейтін орталық аткарүшы органдар,
орталық аткарүшы органдардың ведомстволары, облыстык, аудандык аумақтық
органдар; Д-облыстардың, аудандардың, кенттердің, ауылдардың
(селолардың) аппараттары, облыстар, аудандар мәслихаттарының
аппараттары, облыстар, аудандар соттарының аппараттары; Е - жергілікті
аткарүшы органдар жатады. Қазіргі кезде Мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер лауазымдарының санаттары бойынша тізілімін бекіту туралы
ҚР-сы Президентінің 2004ж. 17-каңтардағы жарлығы басшылыкка
алынады.Әрбір санат тобынын лауазымдары бірнеше сандық беліктер бойынша
бөлінеді. Мысалы, А санаты тобына жатқызылған әкімшілік лауазымдар: А-1
-Мемлекеттік хатшынын Кеңесшісі, Әкімшілік басшысының Кенесшісі; А-2
-Мемлекеттік хатшының Көмекшісі т.б.; А-3 - Консультант, Аға әксперт; А-
4 - Аға референт, Әксперт; А-5 - Референт; А-6 - Аға маман; А-7 -
Маман.
Әр санат тобындағы лауазымдарды топтастыратын сандары әртүрлі. Мысалы,
С санаты С-1 - ден С-13 -ке дейін, Е санаты Е-1 - ден 9-га дейін.
Әкімшілік мемлекеттік қызметшілер лауазымдарынын тізілімі мемлекеттік
қызметтің лауазымдарын бір ізге келтіруге және баскарудағы кажеті жоқ
буындарды қыскартуга бағытталған.
Заңда және заңға тәуелді актілерде мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға
қойылатын біліктілік талаптар тағайындау арқылы мемлекеттік
қызметшілердің кәсіби мамандығын арттыруға бағытталған шаралар
белгіленген.
Бұл кабілетсіз адамдардың мемлекеттік қызметке кіруіне сенімді бөгеу
бопып табылады.
Біліктілік талаптары,-делінген Заңда, - мемлекеттік әкімшілік қызметті
атқаруға үміткер азаматтарға оның кәсіби даярлығынын денгейін,
құзыреттілігін және нақты әкімші.пік қызметке сәйкес келуін аныктау
мақсатында койылатын талаптар.
ҚР-ның Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі Төрағасының
2004ж. 23-каңтардағы бұйрығымен Мемлекеттік әкімшілік лалазымдарынын
санаттарына типтік біліктілік талаптары бекітілген.
Мемлекеттік органдар осы типтік біліктілік талаптары негізінде
өздеріыің штат кестесінде караған әкімшілік лауазымдарына, олардың
функционалдык ерекшеліктерін ескере отырып, біліктілік талаптарын жасап
бекітеді.
Барлык санаттар топтарындағы лауазымдарға орналасуға үміткер азаматтар
үшін негізінен мынадай талаптар белгіленген: жоғарғы кәсіптік, тек
кейбір санаттар үшін ғана немесе орта кәсіптік білімі; мемлекеттік
қызмет отіліп, кейбір лауазымдар бойынша. мысалы, С-8, Д-4, Е-5
санаттарына ол талап етілмейді, олар болуы керек.
Сонымен бірге, әкімшілік лауазымдарга орналасуға үміткер азаматтар ҚР-
ның Конституциясын, Мемлекеттік қызмет туралы, Сыбайлас жемкорлыққа
қарсы күрес тарады, Әкімшілік рәсімдер туралы, Нормативтік кұқтық
актілер туралы, Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы зандарын,
Қазакстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын, Қазакстан
Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекеттік
қызметшілердін қызмет этикасы Ережелерін), тиісті санаттаты нақты
лауазымды сәйкесінше мамандандыру облыстарындағы қатынастарды реттейтін
ҚР-нын нормативтік құқықтық актілерін білуі тиіс. Нақты санаттағы
лауазымдар бойынша функционалдык міндеттерінін орындалуы үшін кажетті
баска да білімдер талап етіледі.
Бұл Типтік (Үлгі) талаптар мемлекеттік әкімшілік қызметке азаматтарды
таңдағанда, тестілеу бағдарламасын анықтағанда, аттестация жүргізгенде,
еңбек ақы тағайындағанда, әкімшілік қызметшілерді даярлау мен
біліктілігін арттыру бағдарламасын жасағанда міндетті түрде басшылыққа
алынуға жатады.4 - тақырып. Мемлекеттік қызметшілердің ұғымы және
топтастырылуы.
Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мемлекеттік қызметші болып
мемлекеттік органда зацдарда белгіленген тәртіппен республикалык немесе
жергілікті бюжттен не ҚР-сы Ұлттық Банкінің қаржысынан ақы төленетін
қызметті атқаратын және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске
асыру мақсатында лауазымдык өкілеттікті жүзеге асыратын ҚР-ның азаматы
болып табылады.
Техникалық қызмет керсетуді жүзеге асыратын және мемлекеттік істерін
қамтамасыз ететін аламдар мемлекеттік қызметші. Мемлекеттік
қызметшілерді олардын қызмет атқарып отырған
мемлекеттік өкімет органдары қызметінің көлемі бойынша
республикалык қызметшілерге бөлуге болады. Республикалык мемлекеттік
қызметшілер қызметінің сипаты тиісті республикалык мемлекеттік
органдардың: Президент Әкімшілігінің, Үкімеі Кеңсесінің, Парламент
Палаталары аппараттарының т.с.с. өкілеттіктеріне негізделеді.
Жергілікті жерлердегі мемлекегтік қызметте тиісті әкімшілік-аумақтық
беліністің мемлекеттік өкімет органдарының қарауына жатқызылған
мәселелер жөніндегі өкілеттіктерді жүзеге асыратын мемлекеттік
қызметшілер болады.
2. Егер республикалык органдардағы қызмет ерекшелігі сияқты
белгіні негізге алатын болсак, онда азаматтық және милитарландырылған
(әскери ұйымдардың әдісін орнату) мемлекеттік қызметшілер бөлінеді
(әскери
қызметшілер, ішкі істер, қаржы полиниясы және басқа органдар
қызметкерлері).
3. Билікті бөлу принциптеріне сәйкес заң шығарүшы (өкілді), атқарүшы
және сот билігі органдарының мемлекеттік қызметшілері ажыратылады.
Заң шығарүшы билігі органы - ҚР-ның Парламенті Заң шығару және
Конституциада көзделген шекте атқарүшы билік органдарына катысты
бақылау функциясын атқарады. Осы жауапты функцияларды ойдағыдай орындау
үшін Парламент Палтгаларының жоғары білікті қызметкергер аппараттары
болуға тиіс. Сондықтан Бүларға В санаты тобының лауазымдарына
(кұрылымдык бөлімшелер басшылары, Палаталар төрағаларының
көмекшілері, кеңесшілерімемлекеттіқ қызметке кірер алдыңда бір жыл
ішінде қасақана құқык бұзүшылығы үшін сот тәртібімен әкімшілік жаза
колданылған; мемлекеттік қызметке кіру уақытына өтелмеген немесе заңда
белгіленген тәртіппен алынбаған сотталған бар.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда мемлекеттік саяси қызметшілер мен
мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің мемлекетгік қызметке кірулерінің
бөлек тәртіптері белгіленген.
Саяси мемлекеттік қызметшілердің мемлекеітік қызметке кіруі тагайындау
немесе сайлау арқылы сондай-ақ зандарда белгіленген басқа да тәртіппен
жүзеге асырылады. Бұл орайда Президенттің 2003 ж. 4-желтоксандағы
жарлығымен бекітілген Мемлекеттік қызметтің кадр резерві туралы
ереже басшылыққа орналасу мәселслсрі рспслісн Мемлекеттік әкімшілік
лауазымға орналасу, Мсмлекеттік қызмет туралы Заңда көзделген
жағдайларды қоспағанда, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Копкурс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Мемлекет функциясының түсінігі мен мазмұны.
2.Мемлекет қызметін жүзеге асыру нысандары.
3.ҚР ішкі функциялары
4.ҚР сыртқы функциялары
1- тақырып. Мемлекеттік қызметтін үғымы, маңызы және принциптері
Мемлекеттік қызметшілер әкімшілік құқықтын субъектілері ретінде
демократия мен құкық негізінде әкономика әлеуметтік-мәдениет және
әкімшілік-саяси аяларын баскару, қазакстан мемлекеттілігін нығайту және
қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуле аса маңызды рол аткарады.
Елімізде қоғам мен мемлекет өмірінің барлық аяларында жүргізіліп жаткан
қайта кұруға байланысты түбегейлі өзгерістер мемлекеітік қызметшілерге
койылатын жаңа талаптар туғызды. Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында
мемлекеттік ақпараттың қызметі нарықтық реформаларды жүзеге асырудың
міндеттеріне толығынан сай келмейтін болғандыктан мемлекеттік қызметті
реформалаудын қажеттігі пайда болды. Реформалаудың мақсаты казіргі және
келешектегі саяси және әкономикалык жағдайларда жұмыс істей алатын
кабілетті жаңа үлгідегі мемлекеттік аппарат, жоғары кәсіби білікті,
кұзыретті, тиімді және тәртіпті аппарат құру. Бұл міндетті шешу
мемлекеттік қызметшілердің тиісті әкімшілік-құқықтық мәртебесін
белгілеуді де қамтиды.
Сонғы көзге дейін заңнамаларда мемлекеттік қызмет ұғымынын түсінігі
болмады. Зан әдебиеттерінде бұл ұғымға мемлекеттік ұйымдардын
(органдардың, кәсіиорындардың, мекемелердің және т.б.) қызметшілерінің
қызметтік лауазымдарына сәйкес мемлекеттің міндеттері мен функцияларын
жүзеге асыруга бағытталған және мемлекет ақы төлейтін еңбек қызметін
орындауы жатқызылды. Сонымен кез келген мемлекеттік ұйымдағы барлык
қызметшілер меміекеттік қызметшілер болып саналды.
Мұндай жағдай 1995 ж. дейін сақталып келді. ҚР-ның 1995 ж.
Конституциясы мемлекетіік қызметке кірудің және мемлекеттік қызметші
лауазымына үміткерге қойылатын негізгі кағиданы белгіледі (ЗЗ-б. 4-т.)
1995ж.желтоқсанда ҚР-сы Президентінің Мемлекеттік қызмет туралы
заң Мемлекеттік қызметші құқықтык актілерді, азаматтардың құқыктарыи
кагал сактауга, оларды жүзеге асыру мен қорғау үшін барлық қажетті
мумкіндікіерді жасауға міндетті.
Зандылық идеясын іске асырудың мынадай бағыттарын атап айтуға болады:
қызметші азаматтар мен ұйымдардың заңдарды орындауына қол жеткізуге
тиіс, оның өзі зандарды -ақтауға тиіс, оның кұқықтары қорғалатын болуға
тиіс.
2. Қазакстандык патриотизм принципі мемлекеттік қызметшінің ез Отанын,
халкын сүйетіндігін, оларға деген терең сезімін, берілгендігін,
Республиканың тәуелсіздігін нығайтуға, онда өркениетті демократиялык
қоғам кұруға, елдің әкономикасы мен мәдениетін, ең алдымен өз халкының
тілі мен дінін дамытуға бар білімі мен күш-жігерін аянбай
жұмсайтындығын білдіреді.
3. Мемлекеттік билік заң шығарүшы, атқарүшы және сот тармактарына
белінуіне қарамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің біртұтастык
принципі. Бұл Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол аталған
тармақтардың темекілік әрі тепе-теңдік жйесін пайдалану арқылы, өзара
іс-кимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады деген Конституциянын
3-бабынын:_ 4-тармағына негізделген.
Сонымен бірге Бұл биліктін әрбір тармағының аткаратын қызметінің ара
жігін ажыратуды, нақтылап белгілеуді көздейді. Олардын әрқайсысының
белгілі бір шамада дербес болатынын, өз функцияларын орындағанда
белгіленген шекте тәуелсіз екендігін білдіреді. Солай бола - тұра Бұл
принциптің мәнінен мемлекегтік зан шығарүшы(өкілді) органның депутаты
болуға кұқық болмайтындығы туындайды. Немесе керісінше: депутаттар
мемлекеттік қызметте бола алмайды.
4. Азаматтар құқыктарынын, бостандықтарының және занды мүдделерінін
мемлекет мүдделері алдыңдағы басымдык принципі. Бұл Казакстанның
заңнамаларындағы жаңа ереже мемлекеттік қызметшілердің адам мен
азаматтың құқыктары мен бостандыктарын білуге, сактауга және қорғауға
міндеттейді. Қазакстанда кұрылып жаткан құқықтық мемлекет үшін адамнын
ең кымбат казына екендігін тан және азаматтардың құқыктарға,
бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзуға әкеліп соқтыратын іс-
әрскеттері үшін Мемлекеттік қызмет туралы заңда каралған барлық
мемлекеттік қызметшілердін жауапкершіліктері болмай калмайтындығы
міндетті болуға тиіс.
Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке кіруге тең құқыты бар
принципі. Конституциянын 33-бабының 4- тармағында бекітілген. Оның мәні
мынада, мемлекеттік қызметке қабылдаган кезде нәсіліне, жынысына,
ұлтына, тіліне, әлеуметтік тегіне, мүлікік және лауазымдык жағдайына,
тұрақты тұратын жеріне, дініне, иланымына, қоғамдык бірлестіктерге
катыстылығына байланысты қандай да болсын тікелей немесе жанама
шектеулер коюға болмайды. Мемлекеттік қызметке кіру мүмкіндігі
Қазақстанның азаматы болуына, жасан және мемлекеттік қызметшілер үшін
қойылатын баска талаптармен ғана байланысты.
Азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруінін еріктілігі принципі ҚР-сы
Конституциясының 24-бабының 1-тармағында бекітілген әркімнін еңбек ету
бостандығына, қызмет өн кәсіп тілін еркін тандау құқығы барлығына
негізделеді.
Мемлекеттік қызметшілердің кәсібилік және жоғары біліктілік принципі
мемлекеттік лауазымның бос орнына (вакансияға) кандидатты іріктеген
кезде пайдаланылатын негізгі белгілер. Басымдық ең лайықтыға, жаксы
дайындығы барға, маманаығы бойынша жұмысының көп өтілі барға, іс-
жүзінде өзінің ұйымдастырүшылық қабілеттігін керсеткенге беріледі.
Мәні бірдей жұмыстарды орындағаны үшін
еңбек кеақыны тең төлеу принципі ҚР-сы
Конституциясының 24-бабының 2-тармағында бекітілген әркімнің өз
еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз..
Мемтекік оргапдардын бірде-бір қызмеікері.тауған. сыннан тысқары калуға
тиіс емес.
12 Мемлекеттік қызметшілердін құқықтық және элеумстпк
коргалу принципі олардың калыпты қызмет аткаруы үшін кажетп жағдайлар
туғызуды, қызметтік міндетгерін орындауға тосқауыл болатын кедергілерді
жоюға тиісті шаралар колдануды көздеиді. Қьгшетшілердің әлеуметтік және
құқықтық корғалуы: олардың енбегінің беделін көтеруді, жоғары
еңбек ақы тәлеуді,
еңбек етуге, демалысына калыпты жагданлар туғызды.
Мемлекеттік сактандыруды, қызмет жөнінен өсуді болжайды.
13. Мемлекеттік қызметшілерді кьізметтік міндетгерін
адал. ынталы аткарғаны, ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды
орындаганы үшін көтермелеу принципін жүзеге асыру шаралары Мемлекетпк
қызмет туралы заңнын 23-бабында каралған.
Мемлекеттік қызметшілердіц қызметтік міндеттерін орындамаганы не
тиісінше орындамағаны және өздерінін өкілеттігін асыра пайдаланганы үшш
жеке жауаптылық принципі мемлекеттік тәртіпті күшейтуге, мемлекеттік
қызметшілердің тапсырылган жұмыс үшін жеке жауаптылык сез,мін
капыптастыруга мүмкіндікбереді. . .
14. Мрмлекеттік қызметшілердін біліктілігін арттыруды -үздіксіз жүрпзу
принципі қызметшілердің тиісті бюджет каражаты есебінен қайта
даярлануын. кәсіби денгейі мен білікгілігін арттыруларын,
арнайы оку орындарын
ұйымдастыруды, т.б. болжайды.
Мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұйымдарын кұруға жол
берілмейді. Мемлекеттік қызметшілер лауазымдык міндеттерін аткарған
кезде зандардың талаптарын басшылыкка алады және саяси партиялардың,
коғамдык бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты
болмайды. Мемлекеттік қызметшілердің атқаратын міндеттері мен
функциялары, олардан саяси және діни алаламаулықты талап етеді.
2 - тақырып. Мемлекеттік қызметтің заңнамалык негіздері.
Мемлекеттік қызметгін мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтык
актілердің аумағы мен мазмұны мемлекеттік-қызметгік катынастардың пайда
болуының және іске асырылуының мүмкіндіктерімен алдың ала анықталады.
Бұл жерде ең алдымен лауазымға орналасуга және мемлекеттік қызметшідер
өздерінің өкілеттіктерін жүзеге асыруга байланысты мәселелерді шешкенге
дейін, мемлекеттік билік органдарының жүйесі мен олардың ішкі (ұйымдық-
штат) кұрылымын аныктау, мемлекеттік лауазымдардын тізбесін бекіту және
оларды санаттар мен топтар бойынша жіктеу, әрбір лауазым бойыңша
өкілеттіктер мен функциялардын көлемін, сондай-ак осы лауазымдарға
орналасатын мемлекеттік қызметшілерге койылатын біліктілік талаптарды
(білімі, мамандығы бойынша жұмыс өтілімі мен тәжрибесі жөнінен)
белгілеу кажет екендігі еске алынып отыр.
Мемлекеттік - қызметтік катынастардың катысүшысы ретінде мемлекеттік
қызметшінін құқықтық жагдайын аныктаған кезде заңнамаларда: онын
құқықтары, міндеттері мен кепілдіктері; мемлекеттік қызметпен
байланысты шектеулер; көтермелеу және жауаптылык белгіленуі тиіс.
Мемлекеттік қызметті өткеру мәселелері де кұқықтық нормалармен
реттелінеді: мемлекеттік қызметке кіру; бос лауазымдарга орнапасу
тәсілдері; мемлекеттік қызметшіні аттестациялау; біліктілік дәрежелерін
беру; мемлекеттік қызметті токтату.
Мемлекеттік - қызметтік қатынастарды іске асырудың қажетгі алғы шарты
мемлекеттік қызметке азаматтарды қабылдауды, соңдай-ак оларды
лауазымдарға тағайындау мен ауыстыруды, мемлекеттік қызметте болған
кезде оларға біліктілік дәрежелер (эскери және арнайы атақтар,
сыныптар, шендер, дипломатиялык рангілер) беруді жүзеге асыру үшін
кұқық берілетін нақты мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдарды
белгілеу болып табылады. Мемлекеттік органдардың кадрлар жөніндегі
жұмысының маңызды элементі мемлекеттік кадр саясатын жүзеге асыру. Кадр
саясаты зандарда, өзге нормативтік құкықтык актілерде бекітіледі және
солар арқылы іске асырылады. Кадр саясатының жетістігі мемлекеттік
аппараттын сапасымен, онын заңнамаларды аткаруымен, аткарүшылык
тәртіптілігімен тікелей байланысты.
Мемлекеттік қызмет туралы зандар Конституциядан, Мемлекеттік қызмет
туралы заңнан, ҚР-ның езге де нормативтік құқықтық актідерінен түрады.
Мемлекеттік қызметті құқықтык реттеуде ҚР-ның Конституциясы маңызды
роль аткарады. Онда мемлекеттік басшы лауазымдарға адамдарды
қызметкеЖеке.ісген мемлекепік оріандардаіы мемлекетпк
қызмсіпц ерекшеліктерін реттейтін бірнеше заңдар бар. Оларга, мысалы,
ҚР-ның ішкі істер органдары туралы 1995ж. 21-желтоксандағы,
Авариялык кұтқару жэнс кұтқарүшылардың мәртебесі туралы
1997ж. 27-наурыздаіы, ҚР-ның дипломатиялық қызметі
туралы 2002ж. 7-наурыздағы, ҚР-ның қаржы полициясы
органдары туралы 2002ж. 4-шілдедегі, Әскери міндеттілік және әскери
қызметтуралы 2005ж. 8-шілдедегі, т.б. Заңдар жатады. Мемлекеттік
қызметтің біркатар мәселелері бойынша ҚР-сы Президентінін Жарлыктары
бар: ҚР-сы саяси мемлекеітік қызметшілер лауазымдарынын
реестрін бекіту және саяси мемлекеттік қызметшілерге
тәртіптік жазалар қолданудың тәртібі туралы Ережені бекіту туралы
1999 ж. 29-желтоқсандағы, Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілер лаазымдарынын реестрін және әкімшілік мемлекеттік
қызметшілер санаттарынын тізбесін бекіту туралы 1999 ж. 22-
желтоксандағы; Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілердің ант беру тәртібін бекіту туралы 1999 жылғы 29-
желтоқсандағы; Қазақстан Республикасы әкімшілік мемлекеттік
қызметшілеріне тәртіптік жазалар колдану Ережелерін бекіту
туралы 1999 жылғы 31 -желтоқсандағы; Мемлекеттік
әкімшілік қызметшілерді аттестациядан өткізу Ережелерін бекіту туралы
2000 ж. 21-каңтардағы; Мемлекеттік қызмет өткеру тәртібі туралы
Ережені бекіту туралы 2000 ж. 10-наурыздағы; Қазақстан
Республикасы саяси мемлекеттік қызметшілер антынын мәтінін және
Қазақстан Республикасы саяси мемлекеттік қызметшілердің ант беру
тәртібін бекіту туралы 2000 ж. 13-сэуірдегі; Қазақстан Республикасы
Президентінін жанындағы мемлекеттік қызмет академиясының мәселелері
туралы 1998 ж. 12-
қарашадағы әкімі; Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
Қазақстан Республикасы Агенттігі туралы Ережені бекіту туралы 1999
ж. 3-желтоксандағы; Мемлекеттік қызметтің кадр резерві туралы ережені
бекіту туралы 2003ж. 4-желтоксандағы; Мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер лауазымдарының санаттары бойынша тізілімін бекіту туралы
2004ж. 17-қаңтардағы; Қазақстан Республпкасынын мемлекеттік
қызметшілерін қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру ережесін
бекіту туралы 2004ж. 11-казаңдағы; Қазакстан Рсспубликасы мемлекеттік
қызметшілерінің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекетгік қызметшілердін қызмет
этикасы Ережелерін) бекіту туралы 2005ж. 3-мамырдағы; Қазақстан
Республикасы мемлекеттік органдарының кадрларын даярлау және
біліктілігін арттыруды одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы
2005ж. 31 -мамырдағы; Қазақстан Республикасы Мемлекетгік қызмет істері
агентгігінің облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындаы тәртіптік
кенестері туралы Ережені бекіту туралы 2005ж. 30-маусымдағы және т.б.
Мемлекеттік қызметтің кептеген мәселелері тәртіптік жарғылармен және
ережелермен, нақтылы органдар мен олардың кұрылымдық бөлімшелері туралы
ережелермен, Үкіметтің, миннетрліктер мен агенттіктердің өзге де
нормативтік актілерімсн реттелінеді.
Жалпы алғанда мемлекеттік қызмет - күрделі кешенді құкықтық институт,
ол құқықтық бірнеше салаларымен (конституциялык, әкімшілік, еңбек,
қаржы және баскалармен) реттеледі. Мемлекеттік органдардағы
-мемлекеттікке жатпайтын лауазымдарда, сондай-ақ мемлекеттік емес
ұйымдарда (шаруашылық серіктестіктерде. акционерлік қоғамдарда,
мекемелерде, ұйымдар мен кәсіпорындарда) ісіейтіндердің қызметі еңбек
туралы заңнамалармен реттелінеді.
3 - тақырып . Мемлекеттік лауазымдар ұғымы және оларды топтастыру.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік-құқықтық мәртебесін белгілеген
кезде мемлекеттік қызметтің мемлекеттік лауазымдарының құкықтык
мағынасы мен топтастырылуын дұрыс түсінудің ерекше маңызы бар.
Жалпы түрде алғанда лауазым деп, оған орналаскан адамнын өкілеттігінің
мазмұны мен көлемін білдіретін, белгілеңген тәртіппен құрылған бастапқы
құрылымдық (ұйымдық) бөлік түсініледі. Бұл ұйымдык-құқықтык санат тек
қызметшілерге ғана тән: халықтың баска топтары мамандыктары бойынша
(мысалы, жұмысшылар өнеркәсіп кешенінде) жұмыс істейді (студенттер,
окүшылар) окиды т.с.с.
Мемлекеттік қызмет туралы 1999ж. 23-шілдедегі занда мемлекеттік
лауазымнын казіргі кезеңдегі мағынасына орай оны кандайда болмасын өзге
-мемлекеттік емес лауазымнан айыратын ұғымы берілген. Мемлекеттік
лауазым-нормативтік кұқықтық актілермен белгіленген лауазымдык
өкілеттіктер мем лауазымдык міндеттердің ауқымы жүктелген мемлекеттік
органның кұрылымдық бөлігі.
Сонымен, мемлекеттік деп тиісті мемлекеттік органнын өкілетгіктерін
аткару және камтамасыз ету туралы міндеттер көлемі белгіленген,
еңбекақытөленетін және осы міндеттерді орындау үшін жауапты болатын тек
мемлекеттік билік органдарындағы, сондай-ақ Конституцияға және басқа
заң актілеріне сәйкес құрылатын өзге мемлекеттік органдардағы лауазым
аталады.
Мұндай өзге мемлекеттік органдарға, мысалы, Қазақстанның ¥лттық
Банкі, Қазақстан Рсспубликасының Прокуратурасы, Адам құқықтары
жөніндегі Уәкілдік аппараты және т.б. жатады.
Мемлекеттік лауазым ұымы тек мемлекеттік қызмет ұғымын анықтау үшін
гана емсс, сонымен бірге мемлекеттік қызметшінің кұқықтық жағдайын,
мемлекеттік қызметті еткерудің тәртібін (лауазымга орналасудың тәсілін,
біліктілік дәрежесінің деңгейін, мемлекеттік қызметті тоқтатудың
негіздерін т.б.) анықтау үшін өзекті, негізге алынатын ұғым болып
табылады. Бұл орайда 1999ж. 23-шілдедегі занмен белгіленген мемлекеттік
қызметтің мемлекеттік лауазымдарын. Мемлекеттік саяси қызметшілер үшін
лауазым санаттары белгіленбейді.
Лауазымдарды мемлекеттік әкімшілік лауазымдар санаттарының топтарына
бөлу лауазымдарды топтастыруды қолданыстағы басқарудың құрылымына
сәйкестендіруге мүмкіндік туғызды.
Президенттің 1999ж. 29-желтоксандағы №318 жарлығымен мемлекеттік
әкімшілік қызметшілер лауазымдарының Тізілімімен коса санаттарының
тізбесі бекітілген. Ол тізбе бойынша мемлекеттік әкімшілік лауазммдар
А,В,С,Д,Е санаттар топтарына бөлінген.
А - тобына- Президент әкімшілігі; В - Парламент Палаталарынын
аппараттары, Премьер-Миннетрдің Кеңсесі, Жоғарғы Соттың аппараты. ҚР
Конституциялык Кеңесінің аппараты, ҚР Президентінің Іс Басқармасы; С -
Президентке тікелей бағынышты және есепті органдар, Орталық атқарүшы
органдар, Үкіметтін кұрамына кірмейтін орталық аткарүшы органдар,
орталық аткарүшы органдардың ведомстволары, облыстык, аудандык аумақтық
органдар; Д-облыстардың, аудандардың, кенттердің, ауылдардың
(селолардың) аппараттары, облыстар, аудандар мәслихаттарының
аппараттары, облыстар, аудандар соттарының аппараттары; Е - жергілікті
аткарүшы органдар жатады. Қазіргі кезде Мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер лауазымдарының санаттары бойынша тізілімін бекіту туралы
ҚР-сы Президентінің 2004ж. 17-каңтардағы жарлығы басшылыкка
алынады.Әрбір санат тобынын лауазымдары бірнеше сандық беліктер бойынша
бөлінеді. Мысалы, А санаты тобына жатқызылған әкімшілік лауазымдар: А-1
-Мемлекеттік хатшынын Кеңесшісі, Әкімшілік басшысының Кенесшісі; А-2
-Мемлекеттік хатшының Көмекшісі т.б.; А-3 - Консультант, Аға әксперт; А-
4 - Аға референт, Әксперт; А-5 - Референт; А-6 - Аға маман; А-7 -
Маман.
Әр санат тобындағы лауазымдарды топтастыратын сандары әртүрлі. Мысалы,
С санаты С-1 - ден С-13 -ке дейін, Е санаты Е-1 - ден 9-га дейін.
Әкімшілік мемлекеттік қызметшілер лауазымдарынын тізілімі мемлекеттік
қызметтің лауазымдарын бір ізге келтіруге және баскарудағы кажеті жоқ
буындарды қыскартуга бағытталған.
Заңда және заңға тәуелді актілерде мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға
қойылатын біліктілік талаптар тағайындау арқылы мемлекеттік
қызметшілердің кәсіби мамандығын арттыруға бағытталған шаралар
белгіленген.
Бұл кабілетсіз адамдардың мемлекеттік қызметке кіруіне сенімді бөгеу
бопып табылады.
Біліктілік талаптары,-делінген Заңда, - мемлекеттік әкімшілік қызметті
атқаруға үміткер азаматтарға оның кәсіби даярлығынын денгейін,
құзыреттілігін және нақты әкімші.пік қызметке сәйкес келуін аныктау
мақсатында койылатын талаптар.
ҚР-ның Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі Төрағасының
2004ж. 23-каңтардағы бұйрығымен Мемлекеттік әкімшілік лалазымдарынын
санаттарына типтік біліктілік талаптары бекітілген.
Мемлекеттік органдар осы типтік біліктілік талаптары негізінде
өздеріыің штат кестесінде караған әкімшілік лауазымдарына, олардың
функционалдык ерекшеліктерін ескере отырып, біліктілік талаптарын жасап
бекітеді.
Барлык санаттар топтарындағы лауазымдарға орналасуға үміткер азаматтар
үшін негізінен мынадай талаптар белгіленген: жоғарғы кәсіптік, тек
кейбір санаттар үшін ғана немесе орта кәсіптік білімі; мемлекеттік
қызмет отіліп, кейбір лауазымдар бойынша. мысалы, С-8, Д-4, Е-5
санаттарына ол талап етілмейді, олар болуы керек.
Сонымен бірге, әкімшілік лауазымдарга орналасуға үміткер азаматтар ҚР-
ның Конституциясын, Мемлекеттік қызмет туралы, Сыбайлас жемкорлыққа
қарсы күрес тарады, Әкімшілік рәсімдер туралы, Нормативтік кұқтық
актілер туралы, Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы зандарын,
Қазакстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын, Қазакстан
Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекеттік
қызметшілердін қызмет этикасы Ережелерін), тиісті санаттаты нақты
лауазымды сәйкесінше мамандандыру облыстарындағы қатынастарды реттейтін
ҚР-нын нормативтік құқықтық актілерін білуі тиіс. Нақты санаттағы
лауазымдар бойынша функционалдык міндеттерінін орындалуы үшін кажетті
баска да білімдер талап етіледі.
Бұл Типтік (Үлгі) талаптар мемлекеттік әкімшілік қызметке азаматтарды
таңдағанда, тестілеу бағдарламасын анықтағанда, аттестация жүргізгенде,
еңбек ақы тағайындағанда, әкімшілік қызметшілерді даярлау мен
біліктілігін арттыру бағдарламасын жасағанда міндетті түрде басшылыққа
алынуға жатады.4 - тақырып. Мемлекеттік қызметшілердің ұғымы және
топтастырылуы.
Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мемлекеттік қызметші болып
мемлекеттік органда зацдарда белгіленген тәртіппен республикалык немесе
жергілікті бюжттен не ҚР-сы Ұлттық Банкінің қаржысынан ақы төленетін
қызметті атқаратын және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске
асыру мақсатында лауазымдык өкілеттікті жүзеге асыратын ҚР-ның азаматы
болып табылады.
Техникалық қызмет керсетуді жүзеге асыратын және мемлекеттік істерін
қамтамасыз ететін аламдар мемлекеттік қызметші. Мемлекеттік
қызметшілерді олардын қызмет атқарып отырған
мемлекеттік өкімет органдары қызметінің көлемі бойынша
республикалык қызметшілерге бөлуге болады. Республикалык мемлекеттік
қызметшілер қызметінің сипаты тиісті республикалык мемлекеттік
органдардың: Президент Әкімшілігінің, Үкімеі Кеңсесінің, Парламент
Палаталары аппараттарының т.с.с. өкілеттіктеріне негізделеді.
Жергілікті жерлердегі мемлекегтік қызметте тиісті әкімшілік-аумақтық
беліністің мемлекеттік өкімет органдарының қарауына жатқызылған
мәселелер жөніндегі өкілеттіктерді жүзеге асыратын мемлекеттік
қызметшілер болады.
2. Егер республикалык органдардағы қызмет ерекшелігі сияқты
белгіні негізге алатын болсак, онда азаматтық және милитарландырылған
(әскери ұйымдардың әдісін орнату) мемлекеттік қызметшілер бөлінеді
(әскери
қызметшілер, ішкі істер, қаржы полиниясы және басқа органдар
қызметкерлері).
3. Билікті бөлу принциптеріне сәйкес заң шығарүшы (өкілді), атқарүшы
және сот билігі органдарының мемлекеттік қызметшілері ажыратылады.
Заң шығарүшы билігі органы - ҚР-ның Парламенті Заң шығару және
Конституциада көзделген шекте атқарүшы билік органдарына катысты
бақылау функциясын атқарады. Осы жауапты функцияларды ойдағыдай орындау
үшін Парламент Палтгаларының жоғары білікті қызметкергер аппараттары
болуға тиіс. Сондықтан Бүларға В санаты тобының лауазымдарына
(кұрылымдык бөлімшелер басшылары, Палаталар төрағаларының
көмекшілері, кеңесшілерімемлекеттіқ қызметке кірер алдыңда бір жыл
ішінде қасақана құқык бұзүшылығы үшін сот тәртібімен әкімшілік жаза
колданылған; мемлекеттік қызметке кіру уақытына өтелмеген немесе заңда
белгіленген тәртіппен алынбаған сотталған бар.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда мемлекеттік саяси қызметшілер мен
мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің мемлекетгік қызметке кірулерінің
бөлек тәртіптері белгіленген.
Саяси мемлекеттік қызметшілердің мемлекеітік қызметке кіруі тагайындау
немесе сайлау арқылы сондай-ақ зандарда белгіленген басқа да тәртіппен
жүзеге асырылады. Бұл орайда Президенттің 2003 ж. 4-желтоксандағы
жарлығымен бекітілген Мемлекеттік қызметтің кадр резерві туралы
ереже басшылыққа орналасу мәселслсрі рспслісн Мемлекеттік әкімшілік
лауазымға орналасу, Мсмлекеттік қызмет туралы Заңда көзделген
жағдайларды қоспағанда, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Копкурс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz