Түрікменстан мемлекеті

Жоспар
Кіріспе

1 Атауы
2 Геогафиясы
2.1 Ахуалы
3 Әкімшілік бөлінісуі
4 Жұрты
5 Тарихы
6 Саясат жайғасы
7 Экономикасы
8 Мәдениет және қоғам
9 Әлеуметтік саласы
10 Қарулы күштері

Жерінің 80 % артығын аптап шөл (Қарақұм шөлі), құм көшкіндері, тасты таулар мен ащылы алаптар басып жатыр.
Түркіменстанның ең үлкен өзені Әмудария. Оның ұзындығы 1415 км болса, соның 1000 км осы елдің аумағында. Осы өзеннен бастау алып, Түркіменстанның Ашғабат, Мары, Бүзмейін, Балқанабат (Небит-Даг), Түркіменбашы (Красноводск) сияқты ең үлкен қалаларына ауыз суын жеткізіп жатқан Қарақұм арнасы.
Сонымен бірге, канал 1 млн ha жерді суландырады. Оның ұзындығы 1100 км.
Ахуалы
Елдің қыс айларындағы орташа температурасы 26—32 °C, ал жаздағы ыстық 70 °C асады.
Әкімшілік бөлінісуі
Түркіменстан 5 әкімшілік-экономикалық аумаққа бөлінген. Олар уелаят (уәлаят) деп аталады. Ахал, Балқан, Дашоғұз, Лебап, Мары уалаяттарын және Ашғабат қаласын президент тағайындаған хакимдер басқарады. Уеллаяттардың құрамына 46 этрап (атырап) және 528 генгеши (кеңес) енеді.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Уікі-бәйгеге қатысып, сыйлық ұтып ал!
Түрікменстан
Уикипедиядан алынған мәлімет, ашық энциклопедия
Мында өту: шарлау, іздеу
Türkmenistan
Түрікменстан

Әнұраны: Garaşsyz, bitarap, Türkmenistanyň
döwlet gimni

Елордасы Ашғабат
(және ең ірі 37°58′N, 58°20′E
қаласы)
Ресми тілдері түрікменше
Үкімет түрі Президенттік
республикасы
— Президент Ғұрбанғұлы
Бердімұхаммедов
Тәуелсіздік КСРО елінен
— Жарияланған 27 Қазан 1991 ж.
— Танылған 8 Желтоқсан 1991 ж.
— Су (%) 4,9
Жұрты
— желтоқсан 5 090 000 (113-ші)
2006 сарап.
ЖІӨ (АҚТ) 2005 сарап.
— Бүкіл $40,685
billion (86-шы)
— Жан басына $8 098 (73-ші)
шаққанда
АДИ (2003) 0,738 (medium) (97-ші)
Ұлттық ақшасы Манат (m.) (TMM)
Уақыт белдеу(лер)і TMT (UTC+5)
Интернет үйшігі .tm
Телефон белгілемесі+993
1 Rank based on 2005 figures.

Түрікменстан (түрікм. Türkmenistan) — жер көлемі 488,1 мың км² алып жатқан,
батыстан шығысқа 1100, солтүстіктен оңтүстікке 650 км созылып жатқан
Орталық Азиядағы мемлекет.
Мазмұны
1 Атауы
2 Геогафиясы
2.1 Ахуалы
3 Әкімшілік бөлінісуі
4 Жұрты
5 Тарихы
6 Саясат жайғасы
7 Экономикасы
8 Мәдениет және қоғам
9 Әлеуметтік саласы
10 Қарулы күштері
11 Түсініктемелер
12 Тағы қараңыз
13 Сыртқы сілтемелер
14 Сілтемелер

[өңдеу] Атауы
[өңдеу] Геогафиясы
Жерінің 80 % артығын аптап шөл (Қарақұм шөлі), құм көшкіндері, тасты таулар
мен ащылы алаптар басып жатыр.
Түркіменстанның ең үлкен өзені Әмудария. Оның ұзындығы 1415 км болса, соның
1000 км осы елдің аумағында. Осы өзеннен бастау алып, Түркіменстанның
Ашғабат, Мары, Бүзмейін, Балқанабат (Небит-Даг), Түркіменбашы (Красноводск)
сияқты ең үлкен қалаларына ауыз суын жеткізіп жатқан Қарақұм арнасы.
Сонымен бірге, канал 1 млн ha жерді суландырады. Оның ұзындығы 1100 км.
[өңдеу] Ахуалы
Елдің қыс айларындағы орташа температурасы 26—32 °C, ал жаздағы ыстық 70 °C
асады.
[өңдеу] Әкімшілік бөлінісуі
Түркіменстан 5 әкімшілік-экономикалық аумаққа бөлінген. Олар уелаят
(уәлаят) деп аталады. Ахал, Балқан, Дашоғұз, Лебап, Мары уалаяттарын және
Ашғабат қаласын президент тағайындаған хакимдер басқарады. Уеллаяттардың
құрамына 46 этрап (атырап) және 528 генгеши (кеңес) енеді.
[өңдеу] Жұрты
Халқының саны 6 млн адамға жуық.
Түркімен халқының жалпы саны қазір 20,0 млн артық деген дерек бар.
Түркімендер Ауғанстан, Иран, Түркия, Ирақ, Сирия секілді елдерге де
жайылған. Елдегі түркіменнен кейінгі көп халық өзбектер, одан кейін
орыстар. Қазақтардың саны бұрын 120,0 мыңнан асқан екен. Қазір соның
жартысына жуығы атажұртқа көшіпті. Қазір 60,0 мыңға жетер-жетпес қазақ бар
көрінеді. Бұлардан басқа әрмендер, әзірбайжандар, түріктер, иран халықтары,
т.б халықтардың өкілдері де тұрады.
Солардың ішінде ирандықтар мен түріктердің ғана ұлттық орталықтары бар.
Түркіменстанда ТМД халықтарының ұлттық-мәдени орталықтары жоқ.
[өңдеу] Тарихы
Түркіменстан 1991 ж. қазанның 12 өз тәуелсіздігін жариялап және осы сәттен
бастап ерекше мәртебелі ел болуды мақсат тұтып, әрекеттер жасаған.
1995 ж. желтоқсанның 12 әлемнің 185 елінің қолдауымен ол БҰҰ-ның бейтарап
ел деп таныған шешіміне қол жеткізді. Түркіменстан жерін адамдар тас
ғасырынан мекендей бастаған. Б.з.б. 6-мыңжылдықта жейтун мәдениеті осы
өңірде қалыптасқан. Копетдаг тау баурайындағы жазықтықтан Жейтун, Чопан-
Тепе, Бами, Чағыллы, Монджуклы, т.б. ежелгі қоныстардың қалдықтары
табылған. Ол дәуірде жергілікті халқы егін егу, мал өсіру, аң аулаумен
шұғылданған. Энеолит дәуірінде Түркіменстан-да анау мәдениеті болды. Ондағы
елді қоныс қалдықтары Копетдагтың солт. тармақтары мен Теджен өз. саласынан
табылған. Бұл тұста Түркіменстан-да диқаншылық пен мал ш. кең өріс алды.
Шағын кенттер салынды. Б.з.б. 2-мыңжылдықтың аяғы мен 1-мыңжылдықтың
басында Түркіменстан-да әлеум. жіктелу күшейіп, алғашқы мемл. құрылымдар
пайда болуына байланысты суалмалы егіс жүйесі, сауда-саттық дамыды, қалалар
ірге көтерді. Түрікмен халқының тарихы ерте кездегі Орта Азияны мекендеген
тайпа-ұлыстар тарихымен тығыз байланысты. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың орта
шенінде Түркіменстан жерінде қуатты Маргиана және Парфия мемлекеттері
болды. Каспий т-нің оңт.-шығыс жағалауын Гиркания, Солт. жағасындағы даланы
Массагеттер мен көшпелі дах (дай) тайпалары мекендеді. Б.з.б. 7 – 6 ғ-ларда
Маргиана Бактрияның, ал Парфия мен Гиркания Мидия мемлекетінің құрамына
кірді. Б.з.б. 6 – 4 ғ-ларда бұл аймақтар Ахемен әулетінің қол астына
қарады. Б.з.б. 4 ғ-дың соңында Түркіменстан жерін А.Македонский жаулап
алды, б.з.б. 3 ғ-дың орта кезінде тау бөктеріндегі аймақта Парфия патшалығы
пайда болды, оның ордасы – Ниса қ. Б.з.б. 224 ж. Сасани әулетінен шыққан
парсы бектері Парфия патшалығын талқандап, оңт. Түркіменстан-ның жерін
басып алды. Б.з. 1 ғ-дың орта шенінен бастап Арал маңындағы ғұндар мен
жергілікті тұрғындар ұзақ уақыт араласып, сіңісіп кетті. Солт. Түркіменстан
аумағындағы халықтардың шығу тарихында аландар маңызды орын алды. 5 ғ-дың
ортасында Түркіменстан-ның көптеген жерін эфталит тайпалары (ақ ғұндар)
биледі. 6 ғ-дың орта кезінде эфталиттер мемлекетін Түрік қағандығы құлатты
да, жергілікті көшпелі ұлыстар түркі тілдес тайпаларға бағынды. Қағандық
ыдырағаннан кейін түрік тайпалары Каспий атырабындағы далалық аймақта және
Дахистанда өз алдына дербес ел болды. 7 ғ-дың орта шенінде Түркіменстан
жеріне арабтар басып кіріп, жергілікті халыққа ислам дінін алып келді.
Түрікмендер жат жұрттықтарға қарсы бірнеше рет бас көтерді (655 ж. Мервтегі
көтеріліс, 8 ғ-дың 70 – 80-жылдарындағы Муканна көтерілісі). Дегенмен, олар
ислам дінін қабылдаған алғашқы түркі тайпалары болды.. 9 – 10 ғ-ларда
Түркіменстан Тахари әулеті (821 – 73) мен Самани әулеті (900 – 99)
мемлекеттерінің құрамына кірді. Бұл кезеңде елде Үргеніш, Ниса, Абиверд,
Серахс, Дахистан, т.б. ірі сауда-қолөнер орт-тары пайда болды. 9 – 11 ғ-
ларда Сырдарияның төм. және орта ағысын бойлай және Каспий т-нің солт. мен
шығыс аймақтарына түркі тілдес оғыз тайпасы келіп қоныстанды.
1040 ж. Салжұқ әулетінен шыққан көсемдердің басшылығымен оғыздар
Түркіменстан жерін басып алды. Сөйтіп, оғыздар түрікмен халқының
қалыптасуына қосалқы негіз болды. Олар жергілікті тұрғындармен араласып
“түрікмен” атанып кетті. 1158 ж. көшпелі оғыздар мен Хорасан бұқарасының
көтерілісі Сал-жұқ мемлекетін құлатты. 12 ғ-дың соңы мен 13 ғ-дың басында
Түркіменстан жері Хорезм шахтарының қол астына қарады, 1219 – 1221 ж.
Шыңғыс ханның әскерлері басып алды. Түрікмен тайпаларының көпшілік бөлігі
Каспийдің шығыс жағалауына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.