Батыс Қазақстан облысы маңындағы Жайық өзенінің аңғарындағы халықтың қоныстануы

Жоспар
Кіріспе

1 Жайық өзені бойындағы қоныстардың толық тізімі
2 Халықтың қоныстану бейнесі

Адам баласын ерте заманнан бері өзендер еліктірген, оны сумен қамтамасыз етіп, бағыт-бағдар қызметін атқарған. Жайық өзенінің аңғарында адамдардың қоныстану тарихы күрделі әрі қызықты. Ертеде Жайық өзені ірі географиялық және әскери шекара болған, сонымен қатар, өзен аңғары ауыл және орман шаруашылығына жарамды, суы балыққа мол болған.
Жайық өзені бойындағы қонысардың толық тізімін П.И. Рычковтың «Орынбор тарихы» еңбегінде көрсетілген. Бұл еңбегінде ол 1734 жылы құрылған мақсаты «Орынбор губерниясына кірген қырғыз-қайсақ, қарақалпақ және башқұрт ұлт өкілдерін басқармаға қызметтеу және шекараның қорғаныстығы» болған, Орынбор шекарасы туралы айып өтеді. Орынбор шекарасына «Яик өзенінің сағасынан бастауына дейінгі» қоныстар кірген. Небәрі 54 қоныс болған.
1759 жылы П.И. Рычков «Орынбор губерниясының топографиясы» еңбегінде Гуревьпен Елекке дейінгі қоныс санының тізіміне өзгерту енгізеді. Кейбір әскери шептер тоқтатылды, жаңадан пайда болғандар болды. Толықтай айтқанда Жайық өзені аңғарындағы қоныстар қалашықтармен, бекіністермен, әскери шептермен толған.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Батыс Қазақстан облысы маңындағы Жайық өзенінің аңғарындағы халықтың қоныстануы

Атагазиева Қ., Құдайбергенова П.
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
География мамандығының
1 курс студенттері

Адам баласын ерте заманнан бері өзендер еліктірген, оны сумен қамтамасыз етіп, бағыт-бағдар қызметін атқарған. Жайық өзенінің аңғарында адамдардың қоныстану тарихы күрделі әрі қызықты. Ертеде Жайық өзені ірі географиялық және әскери шекара болған, сонымен қатар, өзен аңғары ауыл және орман шаруашылығына жарамды, суы балыққа мол болған.
Жайық өзені бойындағы қонысардың толық тізімін П.И. Рычковтың Орынбор тарихы еңбегінде көрсетілген. Бұл еңбегінде ол 1734 жылы құрылған мақсаты Орынбор губерниясына кірген қырғыз-қайсақ, қарақалпақ және башқұрт ұлт өкілдерін басқармаға қызметтеу және шекараның қорғаныстығы болған, Орынбор шекарасы туралы айып өтеді. Орынбор шекарасына Яик өзенінің сағасынан бастауына дейінгі қоныстар кірген. Небәрі 54 қоныс болған.
1759 жылы П.И. Рычков Орынбор губерниясының топографиясы еңбегінде Гуревьпен Елекке дейінгі қоныс санының тізіміне өзгерту енгізеді. Кейбір әскери шептер тоқтатылды, жаңадан пайда болғандар болды. Толықтай айтқанда Жайық өзені аңғарындағы қоныстар қалашықтармен, бекіністермен, әскери шептермен толған.
А.Рябинин Ресей статистикасы географиясы материалында XIX ғасырдың екінші жартысында Жайық өзенінің жағалауына Оралдың казак әскерінде келесі қоныс түрлері даму алды: станциялар, бекіністер, әскери шептер, хуторлар мен қыстаулар. Олар көбінесе өзен жағалауларында немесе көл бойлап қоныстанған болатын. Тұрғындар саны бірнеше адамнан 2 есе немесе одан да көп адам болған. Тұрғындардың көбісі әскери қызметте болған. Басқа да шаруашылық түріне балық аулау мен жер өңдеу кәсібі жатты. Балық кәсібі ұзақ уақыт бойына олардың негізгі құндылығы болған.
XIX ғасырдың аяғында көптеген әскери шептер және бекіністер станцияларға айналды, ал станция бірнеше казак тұрақтарынан тұрды. Дәл осы уақытта Жайық өзенінің аңғарында казактардан тұрмайтын жаңа қоныс түрлері пайда бола бастады. Бұл қоныстар айрықша Жайықтың сол жағалауында Бұхар бөлігінде пайда бола бастады.
2016 жылы П.И. Рычковтың Гурьев пен Елек аралығындағы Жайық аңғарындағы қоныстардың тізіміне өзгеріс енгізгеніне 257 жыл болады. Ежелгі Еуропа мен Азияның тарихи шекарасындағы қазіргі Жайық бойы қоныстарының келбеті 1999 жылы Жайық өзені аңғары бойындағы қоныстарының жалпы саны 363 болса, оның көп бөлігі (67%) Ресей Федерациясы аумағында орналасқан.
Батыс Қазақстан облысында Жайық өзені аңғарында 78 тұрғын аймақ орналасқан. Бұл аймақтарда 316 261 адам ( бүкіл облыс тұрғынының 53%), сонымен бірге Орал қаласында - 234 034 адам (74%) (2007 ж. ). Өзеннің оң жақ жағалауында - 38 елді мекен, ал сол жақ жағалауында - 40 елді мекен орналасқан. Сол жақ жағалауы кешірек игерілгеніне қарамастан, бұл жерде қоныс көбірек. Жайық өзені аңғары тұрғындары көбіне оң жақ жағалауында шоғырланған - 45 813 немесе 55,3%. Аңғардың солтүстігінде облыстағы ең ірі елді мекен - Орал қаласы орналасқан. Бұл Жайық аңғарындағы, облысымыз шекарасындағы жалғыз қала. Ауылдық аймақта тұратын тұрғындар саны 82 850 адам, немесе 26% құрайды.
Жайық аңғарында ауыл аймақтарды орналастыру жүйесі келесідей бейнеленеді. Адам саны 1000-нан астам болатын елді мекендер жүйесі ерекше бөлінеді. Оң жағалауында адам саны 1000-нан 2000-ға дейін жететін елді мекендер көбірек кездеседі. (37 ішіндегі 15-і). Ал сол жағалауында көбінесе адам саны 100 ден 500-ге дейін жететін елді мекендер орналасқан. Мынадай келіспеушілікке ең алдымен екі себебі бар.
Біріншіден, Жайық жағалауы өңкей оң жағында орналасқан казактармен игерілгендіктен және сәйкесінше, тарихи қоныстану жүйесі бойынша елді мекендер кезінде құрылған орнында әлі күнге дейін тұрып келеді. Екіншіден, өзеннің оң жағалауынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.