Өзін-өзі тану сабағында проблемалы оқыту



І. КІРІСПЕ
1.1.ӨЗІН.ӨЗІ ТАНУ ПӘНІН ПРОБЛЕМАЛЫОҚЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ.ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.2.ПРОБЛЕМАЛЫ ОҚЫТУ. ЖАҢАША ӘРЕКЕТ ЖАСАУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ

2. ПРОБЛЕМАЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
2.1. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІ

2.2. ӨЗІН.ӨЗІ ТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ОЗЫҚ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
ҚОСЫМША МАТЕРИАЛДАР ... ... ... ... .
Президент Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылғандай, «Бәсекелестікке қабілетті ел болу үшін, ең алдымен, оның әрбір мүшесі бәсекелестікке қабілетті болуы қажет». Бәсекелестікке бейімділік адамның жинаған білім қорымен өлшенбейді, алған білімін өмір сүрудің, өзін-өзі дәлелдеудің, өзгелермен тіл табыса әрекет етудің құралы ретінде қолдана білуінен көрінеді.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша.
Өзін-өзі тану пәнінің негізгі мақсаты – адамның қоршаған ортаны танып, өзінің ішкі жан дүниесіне үңіліп, өзін-өзі тану негізінде, адамгершілік – рухани әлеуетін көтеру, баланың өзіндік «Менін» қалыптастыру.
Бала – кең әлемдегі ең пәк, ең таза асыл жан. Оның ойының тазалығы, арының тазалығы оны қоршаған ортаға байланысты болмақ. Бала осы ортаны қалай қабылдап, танып білсе, оның алдынан кең әлемнің есігі де солай ашылмақ.
Мектеп – білім ошағы, тәрбие ортасы, тағылым табалдырығы. Осы ұлағатты ұяда жоғары ізгілік мұраттардың ең құндысы руханилық – адамгершілік тәрбие берудің ошағы «Өзін-өзі тану» пәні десек өте орынды.
Пәннің әр тарауы, әр тақырыбы болашақ ұрпақтың бойында рухани адамгершілік қайнарын сіңіріп, мінез-құлқын тәрбиелеуге, жалпыадамзаттық құндылықтарды, адамгершілік принциптері мен мұраттарды ғұмыр бойы басшылыққа алатыг тұлға қалыптастыруға негізделген.
1 Назарбаев Н.Ә. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан //Егеменді Қазақстан. – Алматы, 1 наурыз 2007.
2 Қазақстан Респрубликасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы //Қазақстан мектебі. – Алматы, №1, 2004.
3 Усвоение знаний и развитие младших школьников /Под ред. Л.В.Занкова. – М: Просвещение, 1985. – 185 с.
4..Барсай Б.Т. Оқытудың қазіргі технологияларының негіздері. – Алматы: Өлке, 2002.
5. Қараев Ж.А. Качества образования и новые технологии обучения //Менеджмент в образовании. – Алматы, № 3(1), 2003. – С.23-28..
. 6 Макатова Ж.А. Бастауыш сыныпта математиканы прблемалы оқытудың әдістемелік жолдары. – Алматы, 2003.
7. Рахметова С.Р. Научно-методические основы развития речи учащихся начальных классов. Пед.ғ.к. .дисс ... Алматы, 1994. – 433 б.
8. Т.Оспанов Ш.Құрманалина «Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі» 1-2 том Алматы-200
9. Игенбаева Б.Қ. Бастауыш сыныпта жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқыту әдістемесі. – Алматы: Радиал, 2005. – 129 б.
10. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. – Алматы, 2003.- 317 б
11. Аймагамбетова Қ. Бастауыш сыныпта дүние таным қалыптастырудың ғылыми-әдістемелік негізі. Пед.ғ.к. дисс ... – Алматы, 1998. - 321 б.
12. Шайжанова Қ.У. Сауатты жазу арқылы бастауыш сынып оқушыларының ойлауын дамыту. Пед.ғ.к., дисс ... – Алматы, 2003. – 130 б.
13. Абуов А.Е. Мектептің оқу-тәрбие үрдісінде білім берудің инновациялық технологиясын пайдаланудың педагогикалық шарттары. Пед.ғ.к. дисс ... – Шымкент. 2005. – 151 б
14.Ғ.Сұлтанова «Педагогика.Студенттердің өзіндік тапсырмаларын ұйымдастыру» Алматы-2007
15. Люблинская А.А. Мұғалімге бастауыш мектеп психологиясы жөнінде. – А, 1981.
16. Сабыров Т. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру. – А., Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының баспа кабинеті, – 1999.
17.Қ.Құмарова «Ұстаз тағылымы» Атырау-2006
18.«Бастауыш мектеп» журналы №5,6-2005жыл
19.«Бастауыш мектеп» журналы №4,5,6,7,-2006 жыл

Пән: Валеология
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ДҮТБАЕВА АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ ГУМАНИТАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛЕДІ
Колледж директорының оқу ісі
жөніндегі орынбасары

___________БотагариеваГ.Ж.
“_____”____________2013 ж.

02-29

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Өзін-өзі тану сабағында проблемалы оқыту

Орындаушы:
Өзін-өзі тану мамандығы,
Қамиева Гүлмекен
3 (тану)курс студенті

Жетекші:
Сұлтанова Ғ.Т. -педагогика пәнінің оқытушысы

Басталуы:Қыркүйек 2012ж

Аяқталуы: Мамыр 2013ж

Сақтау мерзімі: 5 жыл 524 – бап

МАЗМҰНЫ:

І. КІРІСПЕ

1.1.ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ ПӘНІН ПРОБЛЕМАЛЫОҚЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.2.ПРОБЛЕМАЛЫ ОҚЫТУ- ЖАҢАША ӘРЕКЕТ ЖАСАУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ

2. ПРОБЛЕМАЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
2.1. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту әдістемелері

2.2. ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ОЗЫҚ
ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
... ... ... ... ... .
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
ҚОСЫМША МАТЕРИАЛДАР ... ... ... ... .

Кіріспе
Көкейкестілігі
Президент Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылғандай,
Бәсекелестікке қабілетті ел болу үшін, ең алдымен, оның әрбір мүшесі
бәсекелестікке қабілетті болуы қажет. Бәсекелестікке бейімділік адамның
жинаған білім қорымен өлшенбейді, алған білімін өмір сүрудің, өзін-өзі
дәлелдеудің, өзгелермен тіл табыса әрекет етудің құралы ретінде қолдана
білуінен көрінеді.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де
батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс
қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша.
Өзін-өзі тану пәнінің негізгі мақсаты – адамның қоршаған ортаны танып,
өзінің ішкі жан дүниесіне үңіліп, өзін-өзі тану негізінде, адамгершілік –
рухани әлеуетін көтеру, баланың өзіндік Менін қалыптастыру.
Бала – кең әлемдегі ең пәк, ең таза асыл жан. Оның ойының тазалығы,
арының тазалығы оны қоршаған ортаға байланысты болмақ. Бала осы ортаны
қалай қабылдап, танып білсе, оның алдынан кең әлемнің есігі де солай
ашылмақ.
Мектеп – білім ошағы, тәрбие ортасы, тағылым табалдырығы. Осы ұлағатты
ұяда жоғары ізгілік мұраттардың ең құндысы руханилық – адамгершілік тәрбие
берудің ошағы Өзін-өзі тану пәні десек өте орынды.
Пәннің әр тарауы, әр тақырыбы болашақ ұрпақтың бойында рухани
адамгершілік қайнарын сіңіріп, мінез-құлқын тәрбиелеуге, жалпыадамзаттық
құндылықтарды, адамгершілік принциптері мен мұраттарды ғұмыр бойы
басшылыққа алатыг тұлға қалыптастыруға негізделген.
Өзін-өзі тану пәнінің, оның сипаты мен мазмұны, оқытудың әдістері мен
формалары қазіргі жағдайда жан-жақты талдануы және қолдануы тиіс. Өйткені,
баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің
қалыптасуына негіз болатындай балалардың дамытушы ортасын құруға ықпал
етуге тиіспіз.
Курстық жұмыстың мақсаты ең қиын мәселелердің бірі өзін-өзі тану, өз-өзіне
сыни тұрғыдан қарау, өзіңді, өз еркіңді тізгіндей алу, өзіндік сана
қызметін ұйымдастыра алу, әрбір адамға өзін-өзі тану ерекшелігі мен маңызын
ашып, қоршаған орта мен тұлға арасындағы үйлесімділікті көрсетуді
қалыптастыру
оқушылардың даму эмпатиясы мен рефлексін дамыту жолдары мен сол бағыттағы
зерттеулерді зерттеп, озат тәжірибеден үйрену,оқушыны проблемалы оқыту
арқылы дамыту жолдарын зерттеу. Білім берудің негізгі міндеті – жеке
тұлғаны дамытып, оның алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге деген
сенімін нығайту, іскерлігі мен дүниетанымын қалыптас-тыру, оқуға деген
қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады. Ендеше, осы
міндеттерді жүзеге асыратын басты тұлға – Ұстаз. Өзін-өзі тану пәнінің
мықты ұстазы ғана осындай ауыр жүкті алып жүре алады. Оқушының рухани күш-
қуаты мен ерік-жігерінің, шығарма-шылық қабілетінің, жалпы мүмкіндіктерінің
ашу

Курстық жұмыс міндеттері:
1) өзін-өзі тану үрдісінің заңдылықтарын, кезеңдерін, түрлерін, және де
өзін-өзі дамыту кедергілерін зерделеу;
2) оқушыға өз өмір жолының маңыздылығын ұғындыру,
3) өмірде кездесетін әр түрлі проблемалық жағдайларға
бейімделіп,мәселелерден шығу жолын табуға және өзіндік таңдау жасай білу
дағдыларын қалыптастыру;

Зерттеу нысаны. Өзін-өзі тану пәнінің проблемалы оқыту үрдісі.
Зерттеу пәні: Өзін-өзі тану пәнін проблемалы оқытуды қолданып оқытудың
тиімділігін арттыру жолдары.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Егер, Өзін-өзі тану пәнін оқытуда проблемалы
оқыту мүмкіндіктерін пайдаланса, онда оқытудың тиімділігі артып, оқу сапасы
жақсарады, өйткені, бұл жағдайда оқушылардың оқуға деген қызығушылығы,
жауапкершілігі артады, олардың психикалық қабілеттері дамып, жан-жақты
жетіледі..

Негізгі бөлім
Өзін-өзі тану сабақтарының өзіндік ерекшелігін байқататын Шаттық
шеңбері, Армандайық, Өзіммен-өзім, Әңгімелесейік, Сергіту сәті,
Сахналау, Ойын-Жаттығу, Жүректен –жүрекке шеңбері балалардың дамытушы
ортасын құруға ықпал етеді.
Шаттық шеңбері әрбір балада өзі өзгелерге сенетін және өзі де сенімге
ие болатын үлкен достық шеңберіне қабылдануы ретінде түйінделеді. Шеңберге
тұрып Жер анаға, Аспан атаға өз мейірімін төккені үшін ризашылығын
білдірумен бірге, бір-біріне деген риясыз шын жүрегінен шыққан тілектерін
айтуы,жылы лебіздерін білдіруі – рухани дамудың негізін қалауға ықпал етеді
Әр адам данагөйлердің мына бір ұлағатты сөздерін естерінен шығармағаны
абзал: Егер естілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе,
болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір өзіңнен-өзің есеп ал: Сол
алдағы есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен... өзің өкінбестей
қылықпен өткі-зіпсің бе? Жоқ болмаса, не қып өткізгеніңді өзің де білмей
қалыппысың? (Абай).
Өзіңді - өзің бағындыруға, өзіңе-өзің билік көрсетуге кішкентайыңнан
үйрен. Құлқың соқпаған, бірақ қажетті істі атқаруға өзіңді көндіре біл.
Тиістіні тындыру – ерік, қайраттың бірінші қайнар бұлағы (В.
Сухомлинский).
Өзіңді-өзің тәрбиелеу үшін алдымен өзіңді-өзің қатал, әрі әділ сотыңа
тарта білуің керек (Н. Островский).
Адам өзіне-өзі бағынып, өзінің шешімдеріне бой ұсынып үйренуге тиіс
(Цицерон).
... адамның өзін-өзі тексеруі оның жан тұрмысының өркендеуіне түзу жолға
түсуіне бірінші шарт (М. Жұмабаев).
Бақыт - әрбір адам ұмтылатын мақсат. Бақыт-тың мәні – парасаттылықта,
әркімнің өз алдына игілікті мақсат қоя білуінде... адамның өз мінез–құлқын,
іс-әре-кетін ерікті түрде өзгертіп, игілікке бағыттап отыруында (Әл -
Фараби).
 -Өмір ағымымен жүріп, біз кейде өзімізге мен кіммін? не үшін өмір
сүрудемін? қандай істер атқардым? деген қарапайым сұрақтар қоюды да ұмытып
кетеміз,-дейді Сара Алпысқызы. -Бізге қарапайым түсінісу мен махаббат
жетіспейді. Әрине біз оның бәрін  біреуден күтеміз, бірақ кейде оны өзіміз
де жасаймыз. Ертеректе бізді шыдамдылыққа, сабырлыққа, төзімділікке  және 
бір бірімізді кешіре білуге  үйреткен болатын.  Өзін-өзі   рухани
адамгершілікке  тәрбиелеу  ерте жастан басталып ғұмыр бойы болу қажет,
сондықтан да  Өзін-өзі   тану   бағдарламасы балаларға да, есейген кісіге
де, қартайған қартқа да қызықты. Қазіргі таңда бұл бағдарлама бала-бақшадан
бастап мектептер мен жоғары оқу орындарына енгізілді. Еліміздің бірінші
ханшайымы С.Алпысқызының ойынша балаға ең басты өмірді мәнді сүріп,  өзін-
өзі  тани алатындай рухани адамгершілікке тәрбие беретін ақылды да дана
ұстаз бен тәлімгер қажет, сонда ғана бал өмірден өз орнын таба алады.
Бүгінгі ғаламдану процесінде ұлттық құндылықтарды сақтау мен өзінің бет-
бейнесін, ізгі дәстүрлерін сақтау жолындағы күрес ұлттық сананы сақтау
күресі екенін түсіну.
Ұлттық тәрбие деп жеке тұлғаның ұлттық сана сезімі мен мінез-құлқының
ана тілін, ата тарихын, төл мәдениетін және ұлттық салт-дәстүрлерді
меңгеруі негізінде қалыптасуын айтамыз.
Ұлттық мәдени құндылықтар дегеніміз не? Қарапайым тілмен айтқанда ұлттық
мәдени құндылықтар – белгілі бір ұлтқа, ұлт азаматына тән зат, адами қадір-
қасиет, яғни халық ғасырлар бойы жинақтаған ұлттық рухани және материалдық
құндылықтар.
Адамдардың бойында қалыптасқан имандылық қадір-қасиеттер рухани
құндылықтарға, ал адамдардың қолымен жасалған тұтыну заттары мен кәсібі
материалды құндылықтарға жатады.
Өзімізді өзіміз бағалай білуге бет бұру – ұлттық байлығымызды игеру,
ұлттық санамызды дамыту. Ұлттық құндылықтарды іріктеп, оқыту процесіне
енгізу арқылы ұлттың тұнып тұрған асыл мұралық рухани байлығынан болашақта
ел билейтін ұрпақтарды сусындатып, отбасында да, мектепте де ұлтжандалылық
пен отаншылдыққа баулып, өз халқын, өз мемлекетін көздің қарашығындай
қорғайтын тұлғаларды тәрбиелеп шығару.
Өз ұлтын қадірлеп-қастерлеген, ұлт қадірін білген азаматтың бірі
Ж.Аймауытов: Мен халыққа кіндігіммен байланып қалғанмын.Оны үзе
алмаймын.Үзу қолымнан келмейді - дейді. Сырым Датұлы: Мен ағайынды
екеумін:бірі -өзім, екіншісі-халқым - дейді.
Қазақ халқының осындай дәріптеуге, қастерлеуге, дамытуға тұрарлық
ұлттық  рухани және материалдық құндылықтары туралы ұлағатты, құнды ойларын
халық игілігіне, келешек ұрпақты, ел-жұртқа ие болар азаматтарды
тәрбиелеуге неге қолданбасқа? 
Қоғамдағы адамдар жасаған рухани, материалдық, мәдени құндылықтардың
алмасуы оқыту процесі арқылы жүзеге асырылады.Соның ішінде сын тұрғысынан
ойлау жобасы арқылы оқыту – саналы процесс екенін айтқым келеді.
Интеллектуалдық деңгейі жоғары тұлғаны қалыптастыру үшін, оны оқытып қана
қою жеткіліксіз. Оны тұлға ретінде жан – жақты дамытуға қолайлы, оқытудың
шығармашалақ түрін жасау қажет, яғни шығармашылық оқу әрекетін туғызу
қажет. Бұл баланы, берілген оқу материалын жаттап алу ғана емес, керісінше
өз бетімен білім алу үшін ізденуге үйретеді.
Жеке тұлғаны ұлттық тәрбие арқылы дамыта отырып, нақты әрекет арқылы
оқытуда төмендегі құндылықтардың болуы қажет:
- белсенді қарым-қатынас:  оқушы мен мұғалімнің әрбір мәселеде өз
көзқарастарын білдіріп отыруы;
- индивидтік: мұғалімнің әр жеке оқушының ерекшелігін дамытуы, қоғам
алдындағы жауапкершілігінің болуы;
- өзіндік тәртіп: өзіндік бақылау мен бағалауды, шешім қабылдауды үйрену
және оны дамыту;
- шыдамдылық: әр түрлі пікірлерді қабылдай алу, бір-бірінің пікірлері
мен ерекшеліктерін құрметтеу, қабылдау.
 Адам мен адамның бір-бірімен араласу,өзара қарым-қатынасында ғана
адамның адамдығы өзі үшін де,өзгелер үшін де ашылады,-дейді философ
М.М.Бахтин.Оның пікірінше, диалог тұлғаны қалыптастырудың құралы ғана
емес,оның адамдық болмысын да көрсетеді.Тұлғаның белсенділігі,өзін-өзі
дамытып отыруға ұмтылуы өзгелерден бөлек жағдайда емес,өзге адамдармен
диалогтық қатынастарға түсу кезінде жүзеге асырылады.Бірлескен қарым-
қатынас негізінде оқушы-оқушы, мұғалім-мұғалім, оқушы-мұғалім арасында
өзара құрметтеу, мойындау, түсіне білу және сыйластық әрекеттері пайда
болып, толеранттық пен мейірімділік көзқарастары қалыптасады.
Оқушы бойында  рефлексиялық сапалардың қалыптасуы білім беруді
ізгілендірудің нәтижесі болып табылады.Оқушының өзін тану үшін және өмірлік
проблемаларын шешудің бірден-бір тәсілі - рефлексиялық басқаруды жүргізе
алуы. Ол үшін төмендегі басты ерекшеліктерді дағдыға айналдыруың маңызы
зор:
-    өз тәжірибесін пайдалана отырып, жаңа білім арқылы дүниеге өзіндік
түсінік пен танымды қалыптастыру;
-    өзге адамдардың ұсынатын идеяларына конструктивтік көзқараспен
қарай алу;
-    өзіне қарама-қарсы идеяларды жоққа шығаруға емес, түсінуге ұмтылу,
одан өзі үшін нәтиже шығару;
-    өз біліміндегі олқылықтарын көре білу және оны жоюдың жолдарын
табу.
Рефлексиялық әрекеттер барысында оқытудың жолдары талданады, өзіндік
шешім қабылдауға жағдай туғызылады.Сөйтіп, бала өзін-өзі дамыту, тәрбиелеу,
өз әрекеттерін ұйымдастыру мүмкіндігін алады.Өз ерекшелігі мен деңгейін
таниды.
Сонымен бірге оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру мұғалім тарапынан әр
оқушының өзіндік жақын даму аймағында дербес қабілетін дамытуға түрткі
болу,оларды оқыту мен оқу құндылықтары жүретін практикалық әрекеттерге
баулу, баланың қолынан келетін істерін қолдау арқылы қиын проблемаларын
шешуге көмектесу болып табылады. Проблемалық оқытудың мақсаты - ғылыми
таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге бұл
нәтижелерге жету жолының өзін де, процессінде меңгеру, оқушының таным
дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.

Проблемалық оқыту-ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және
тағы басқа) мен оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық
ситуация, танымдық қызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере
отырып жасалған оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану
ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да көбінесе мектеп оқушыларының ойлау
кабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

Проблемалық оқытудың негізі ерекшелігі – оқушының білетіні мен
білмейтінінің арасында қайшылықтар пайда болады және проблемалары міндетті
шешуге дайын тәсіл болмағандықтан, проблемалық ситуация пайда болады,
осыған орай оқушының ізденушілік әрекетімен ынтасы күшейе түседі.

Оқушы тұлғасына шоғырланған білім берудің мәні неде?
1.Оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру – адамның қалыптасуы,тұлғаның
өз мәдениетінің субьектісі болуына көмектесу, шығармашылық өмірге үйрету.
2.Оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру сырттан келетін тәрбиелеу емес,
адам бойынан адамдықты табу,оны қолдау және дамыту негізінде өзін-өзі
реттеуге, тәрбиелеуге әкеледі.Сол арқылы өзіндік болмысы, санасы бар
тұлғалық бейне қалыптасады.
3.Оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру – адамның дене және рухани
денсаулығы, адамгершілігі, бостандығы.Ол – тұлғаны түсіну,өзара түсіністік,
ынтымақтастық қарым-қатынастың, салауатты өмір мен парасаттылықтың, өзіндік
қатынастың негізін қалау.
4.Оқушы тұлғасына шоғырланған білім беру тұлғаның қажеттіліктерін
қанағаттандыруға бағыттлады.Сондықтан оның мазмұны баланың өзін тұлға
ретінде дамыту үшін, өз өмірінің субьектісі болу үшін жағдай туғызуға
негізделеді.
Оқушы тұлғасына шоғырланған білім беруде мұғалімнің құзырлылығы қандай?
 Тәрбиелеу үрдісі оқушыны тәрбиелеуге емес, оқушы өзін өзі тәрбиелеуе
әкелетін үрдіс болуға тиіс - деп көрсетеді Л.С.Выготский.
Оқыту процесіне соңғы кездері жаңа жобалар мен озық технолоиялар
енгізіліп жатыр.Оның мәні – тұлғаны өзінің әрекеттеріне талдау жасауға,өзі
үшін маңызды мәселелерді анықтай алуға және шешу жолдарын таба білуге
бағыттау.Осы орайда Д.Дьюи философиясының идеясын айтар болсақ, яғни
өмірлік тәжірибеге негізделген өз білімін оқушының да, оқытушының да
пайдалана білуі жүзеге асырылады.Сондықтан жаңа үрдісті тәжірибеге енгізуде
мұғалімдердің сыртқы форманы ғана басшылыққа алмай, оның философиясын ұғыну
маңызды шарт.Өйткені оқытудағы басты мақсат – алдындағы оқушыларға таза
білімнің өзін бере білу емес, бүгінгі алған білімін өмірлік
қажеттіліктеріне сай қолдана білуге үйрету.
Осыған сәйкес оқыту мазмұны құндылықтық, танымдық, әрекеттік-
шығармашылық және тұлғалық қызметтерді қамтиды:
-    құндылықтық қызмет: тұлға үшін мәнді бағдар жүйесін, өзіндік даму
траекториясын таңдап алуы;
-    танымдық қызмет: тұлғаның рухани дамуының негізі ретінде ұлттық
мәдениет, дәстүр, жан-жақты ғылыми білімдерін игеруі;
-    әрекеттік-шығармашылық қызмет: тұлғаның оқу, еңбек ету, ғылыми,
көркемдік және басқа да әрекет түрлерінде өз мүмкіндіктерін жүзеге асыруы,
шығармашылық қабілетін қалыптастыру және дамытуы;
-    тұлғалық қызмет: өзіндік санаға бағытталған рефлексиялық қабілетті
дамыту арқылы өзінің өмірлік мұратын дұрыс қалыптастыруды қамтамасыз етуі.
Білім беру үрдісіндегі демократиялық және гуманитарлық қарым-қатынастар
оқушының танымдық қабілетінің дамуына, өз әрекеттеріне өзгеріс енгізе
алуына, өзін үнемі жетілдіріп отыруына ықпал етеді.Оқытудың осы тұрғыда
ұйымдастырылуы әр оқушының жеке тұлғасындаағы өзіндік ерекшеліктері,
өзіндік өмір тәжірибесі мен өзіндік құндылықтрын ескеру арқылы өзіндік және
өзара бірін-бірі дамытуға жол ашады.
Осылайша қарастыру негізінде білім беру үрдісінде оқушының өзіндік сана,
өзіндік таным, өзіндік білім алу, өзара қарым-қатынас, өз өмірінің
субьектілігі сияқты педагогикалық рефлексиялық сапалары пайда болады және
одан әрі дамиды деген тұжырым жасауға болады.
 Баланы тәрбие қылу – тұрмыс майданында ақылмен, әдіспен күресе білетін
адам шығару деген сөз.Қалса өзін, асса барлық адам баласын әділ жолмен өрге
сүйрейтін ер шығару деген сөз.Тұрмыста түйінді мәселелерді тез шеше
білетін, тұрмыстың тұңғиық теңізін қалың қайратпен кеше білетін, адалдық
жолда құрбан бола білетін, қысқасы, адамзат дүниесінің керек бір мүшесі
бола алатын төрт жағы түгел кісі қылып шығару.Баланы мұндай адам қыла алу
үшін тәрбиеші бар күшін, бар білімін жұмсап, жалықпай, шаршамай үйрете білу
керек.
Біртұтас педагогикалық процесті құраушы екі басты бірліктің біреуі –
оқу процесі. Бұл процесс өте күрделі, сипаты жағынан ол тек тəрбие жəне
даму процестерінен кейін тұруы мүмкін. Сондықтан оған толық та жан-жақты
анықтама беру қиынға соғады. Оқу процесі əр текті жəне табиғаты жағынан
əртүрлі көптеген жағдаяттардың мың санды байланыстары мен қатынастарын
қамтиды. Процесс анықтамаларының көптігі де осыдан болар.
Ежелгі жəне ортағасырлық ойшылдардың шығармаларында “оқу”, “оқу
процесі” ең алдымен мақсаты - оқушы болған оқыту қызметін (преподавание)
білдірген. Ғасырымыздың басында оқу ұғымы енді осы процесті құрайтын екі
бірлікті – оқыту қызметі мен оқып- үйренуді қамтитын болды. Оқыту – оқу
материалын игеруге ынталандырушы мұғалімдердің қызметін, ал оқып- үйрену
(учение) ұсынылған білімдерді игеруге бағышталған оқушылар іс-əрекетін
танытады. Кейінгі жылдары оқу ұғымы оқушылардың танымдық іс-əрекет
тəсілдерін қалыптастырушы мұғалімнің басқару іс-əрекетін де , мұғалімдер
мен оқушылардың бірлікті іс-əрекетін де аңдататын болды. Мұғалім мен
оқушының бірлікті іс-əрекеті болған оқу процесінің мəні оқыту мен оқып
үйренудің бірлігін аңдатады. Бүгінгі түсінім тұрғысынан оқу келесі
белгілерімен сипатталады: 1) екі тараптылық; 2) мұғалім мен оқушының
бірлікті əрекеті; 3) басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу жəне
басқару; 5) біртұтастық жəне бірлік;
6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына сəйкестік;
7) оқушылардың дамуы мен тəрбиесіне жетекшілік.
Оқу жəне білімдену проблемалары педагогиканың дидактика деп аталатын
бөлімінде зерттеледі. Дидактика термині грек тілінен енген, аудармасы
үйретуші дегенді білдіреді. Алғашқы рет бұл сөз неміс педагогы Вольфганг
Ратке (1571-1635) шығармаларында қолданылып, оқыту өнері мəнін аңдатқан. Ал
Я.А.Коменский дидактиканы баршаны барлық нəрсеге үйретудің əмбебап өнері
деп түсіндірген. XIX ғасырдың басында неміс педагогы И.Гербарт дидактиканы
тəрбиелеп оқытудың өз алдына тұтас жəне қайшылықсыз теориясы ретінде
таныған. Дидактиканың негізгі міндеттері В.Ратке заманынан бермен қарай
бірде өзгерместен келе жатыр. Олар: нені үйрету жəне қалай үйрету
проблемасын шешу; қазіргі заман педагогикасы бұларға қоса –қашан, қай
жерде, кімді жəне не үшін оқыту қажет деген мəселелерді қарқынды зерттеуде.
Дидактиканың негізгі категорияларын танытушы келесі ұғымдар белгіленген:
оқыту, оқып-үйрену, оқу, білімдену, білім, ептілік, дағды, сонымен бірге
оқу мақсаты, мазмұны, ұйымдастырылуы, түрлері, формалары, əдістері, құрал-
жабдықтары, нəтижесі (өнімі). Дидактикалық жүйе жəне оқу технологиясы да
осы категориялық ұғымдар тұрғысынан танылуы тиіс. Осыдан қысқа да ауқымды
анықтама келіп шығады: дидактика- бұл оқу жəне білімдену, олардың
мақсаттары, мазмұны, əдістері, құрал-жабдықтары, ұйымдастырылуы мен
нəтижелері жөніндегі ғылым.
Дидактика өз пəні аймағында іске қосылатын заңдылықтарды зерттейді,
оқу процесінің барысы мен нəтижесіне негіз болар тəуелділіктерді талдайды,
жоспарланған мақсаттар мен міндеттердің орындалуын қамтамасыз етуші
əдістер, ұйымдастыру формалары мен құрал-жабдықтарын белгілейді. Осының
арқасында ол екі басты функцияны атқарады: 1) теориялық (диагностика жəне
болжастыру); 2) практикалық (қалыпты іс-əрекет, құралдар дайындау).
Дидактика барша пəндер бойынша жəне оқу іс-əрекетінің барлық деңгейіне
орайластырылған оқу жүйесін біріктіреді. Зерттелуші болмысты қамту
шеңберіне байланысты дидактика жалпы жəне жекеленген болып бөлінеді. Жалпы
дидактиканың зерттейтін пəні: оқыту мен оқып үйренуді, оларды туындатқан
жағдаяттары мен оларды орындау шарттары жəне соның арқасында жетілетін
нəтижелерімен бірге анықтау. Жекеленген (нақты) дидактика оқыту əдістемесі
деп аталады. Ол əртүрлі оқу пəндерінің желісін , мазмұнын, оқыту формалары
мен əдістерін қарастырады. Əр оқу пəні өз əдістемесіне ие.
Оқу түсінігі құбылысты білдіреді, ал оқу процесі- бұл процестің уақыт
жəне кеңістікте дамуы, оның кезеңдерінің бірізді ауысып баруы.
Оқу процесі екі тарапты сипатқа ие. Оның құрамы өзара табиғи
байланыстағы екі түрлі əрекеттен тұрады: оқыту – мұғалімнің оқу материалын
меңгеруге орай ұйымдастыратын оқу-үйрету іс-əрекеттері жəне оқып үйрену –
білім меңгеру мақсатындағы оқушының іс-əрекеттері. Бұл екеуі арасындағы
байланыстырушы тетік – бірлікті іс-əрекеттерді жанамаластыратын оқу
мазмұны.
Оқу негізінде мұғалім үшін осы процесс мазмұнының базалық бірліктері
болып есептелетін, əрі оқушылар тарапынан игерілуі тиіс өнім ретінде
білімдер, ептіліктер жəне дағдылар жатады.
Оқып-үйренудің аса маңызды элементі – сеп-түрткілер (мотивтер). Қандай
да оқу əрекеттерін не тұтастай оқу істерін орындай отырып, оқушы осы сеп-
түрткілерді басшылыққа алады. Оқуға қызықтыратын мотивтер түрі көп, əрі сан
қилы. Олардың əрқайсысы өз алдына дербес ықпал жасамай, бір-бірімен тығыз
ықпалдастық байланыста оқушының білім игеруіне себепші болады. Ақыл-ой
əрекеттеріне ынталандырушы сеп-түрткілер қатарында танымдық қызығулар мен
қажеттердің маңызы ерекше. Бұлардың жоғары деңгейде дамуы үшін шынайы
ғылыми мазмұн жəне педагогикалық мақсат бағдарында ұйымдастырылған белсенді
де дербес таным қажет.
Оқу процесі бірнеше қызметтерді – білімдендіру, дамыту, тəрбиелеу,
ынталандыру жəне ұйымдастыру – атқарады.
Білім (знание) – бұл деректер, мəлімет, ұғымдар, ережелер, заңдар,
теориялар, формулалар мен сипаттамаларды, т.с.с. түсіну, есте қалдырып,
қажеттікке орай қайта жаңғырту.
Оқу барысында ғылыми білімдер тұлға меншігіне айналып, оның
тəжірибелік қорына енуі қажет. Бұл қызметтің іске асырылуынан білім
толықтығы, жүйелілігі жəне саналылығы, оның бекімі мен əрекетшеңдігі
қамтамасыз етіледі. Оқушы ғылым негіздері мен іс-əрекет түрлері бойынша
мəліметтер жинақтайды, игерілген білімдерді саналы пайдалана білу негіздері
қаланып, оларды тұрмыстық міндеттерді шешуге қолдануға үйренеді.
Білімдендіру қызметі сонымен бірге оқушыға тек білім игертіп қана
шектелмей, олардың ептіліктері мен дағдыларын қалыптастыруға арқау болады.
Ептіліктер – бұл адамның ережелерге сүйене отырып, қандай да нақты
əрекеттерді орындау қабілеті. Дəлірек айтсақ, ептілік дегеніміз – білімді
практикамен байланыстыра қолдану тəсілдерін, жолдарын меңгеру.
Дағды – бұл саналы іс-əрекеттің автоматтастырылған бірлігі. Басқаша
айтсақ, дағды – ойланбай орындалатын, жоғары дəрежеде жетілген ептілік.
Ептілік жаттығулар нəтижесінде қалыптасады. Дағды қалануы үшін көп
санды қайталаулар қажет.
Ептіліктер мен дағдылар жалпы оқулық жəне арнайы оқулық болып
ажыралады.
Арнайы оқу ептіліктері мен дағдылары нақты оқу пəні мен белгілі ғылым
саласына байланысты қалыптастырылады.
Білім беру жəне тəрбиелеу қызметтерімен бір қатар оқу процесі балаға
дамыту ықпалын да жасайды. Оқып, білім игере отырып, оқушы жан-жақты дамуы
тиіс, яғни тұлғаның сөйлеу тілі, ой толғауы, сезімдік жəне қозғалыс
ептіліктері көңіл-күй-еріктік, қажетсіну қабілет-қасиеттері ілгерілі даму
өзгерістеріне келеді. “Даму басы - оқу”(Л.С.Выготский)- бұл аса маңызды
психологиялық заңдылық. Сабақ барысында мұғалім қаруы болған білім мазмұны,
ол қолданған оқу формалары мен əдістері, сондай-ақ оқушылардың белсенді,
саналы да əрқилы іс-əрекеттері – бəрі де даму өзегі.
Дұрыс ұйымдастырылған оқу əрқашан дамыту қызметін атқаратыны сөзсіз,
дегенмен оның нəтижелі іске асуы арнайы бағыт-бағдардың болуына тəуелді.
Педагогика теориясы мен тəжірибесінде дамыту мақсатына орай ерекше оқу
технологиялары нақтыланған:
- ақыл-ой əрекеттерін кезеңмен дамыту бағыты (И.Я.Талызина);
- теориялық материалдар көлемін арттыра беру (Л.В.Занков);
- жоғары қарқын жəне қиыншылық деңгейінде оқыту (Л.В.Занков);
- оқушылардың өз оқу əрекеттерін сезінуін қамтамасыз ету (Л.В.Занков);
- проблемді оқыту (А.М.Матюшкин, М.И.Махмутов);
- оқудың дамытушы əдістер жүйесін қолдану (И.Я. Лернер, М.Н.Скаткин);
- оқудағы мазмұндық қорытындылау тұжырымы (В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин);
- оқушылардың танымдық іс-əрекеттерінің белсенділігін көтеру əдістерін
қолдану (Г.И.Щукин);
- төңіректері қоғам, адам, өнермен қатынастардан болатын толғаныс, көңіл-
күй, сезімталдық дамыту жолдары пайдалану арқылы оқу тиімділігін арттыру
бағыты (Д.Кабалевский, И.Волков).
Бүгінгі таңда оқудың дамытушылық қызметін жүзеге келтіретін талай
технологияларын мұғалімдер табысты қолданып жүр.
Білім беру, тəрбиелеу жəне дамыту қызметтерімен қатар педагогика
ғылымында оқудың ынталандыру жəне ұйымдасу қызметтері де өз алдына
қарастырылуда. Оқу процесін шəкірттерді алдағы оқу-танымдық жұмыстарға
еріксіз тартатындай, келер сабаққа ынтық болып күтетіндей дəрежеде
құрастыру, оқушыны жаңаны білуге ынталандыратындай етіп ұйымдастыру қажет.
Оқу процесінің жоғары да аталған барша қызметтері бір-бірінен
оқшауланған құбылыстар емес, олардың бəрі өзара шартты байланыста əрі сабақ
бөліктері мен кезеңдерінің бəрінде бірдей орындалып барады.
Оқушы белсенділігіне негізделген оқу бағыты XIX ғасырда жасаған
американ философы, психологы жəне педагогы Джон Дьюи дидактикасы қоғам мен
мектептің прогрессив дамуына қайшы келген гербартшылардың əміршіл-əкімшіл
педагогикасына қарсы тұру мақсатында дүниеге келді.
Дәстүрлі оқытуға келесі айын тағылды:
- қатаң тəртіп пен жазалауларға негізделген үстірт тəрбие;
- өмірмен байланыспаған оқудың кітабилылығы ;
- оқушыларға тек дайын білімдерді ұсыну, жаттауға бағытталған енжар
əдістерді қолдану;
- оқушылардың қызығулары жəне қажеттерімен байланыспауы;
- оқушы қабілеттерін дамытуға аз көңіл бөлінуі.
Дж.Дьюи өз зерттеуінде оқушылардың белсенділігі дамуына басты назар
аударып, оқушылардың қызығуларына, олардың өмірлік қажеттеріне байланысты
болған проблемалы оқудың (құрғақ сөзді, кітаби, тек жаттауға негізделген
оқудан гөрі) анағұрлым жоғары нəтижелер беретініне көз жеткізді. Дьюидің
оқу теориясына енгізген негізгі үлесі – толық ойлау əрекеттері (акті)
жөніндегі жаңалық пікірі. Осыған байланысты адам өз өміріне аса күрделі де
кедергі болған қиыншылықтарды кездестірген кезде ғана ойлау əрекетіне
кіріседі. Əрбір толық ойлау акті келесі кезеңдерден құралады:
- қиыншылықты түйсіну (сезу);
- оны нақ байқап(көріп), мəнін анықтау;
- одан құтылудың жолдарын іздестіру (болжам белгілеу);
- болжастырылған шешімнен қорытындыға келу (гепотезаны логикалық
тексеріске салу);
- болжамды қабылдау немесе одан бас тартуға мүмкіндік беретін келесі
бақылаулар мен эксперименттерге өту.
Шешімдерін ойластырып, жеңу қажет қиыншылықтар кейін проблема
атауын алды. Дьюидің пікірінше, дұрыс құрылған оқу əр уақытта проблемді
болуы тиіс. Оқушыларға берілетін тапсырмалар олардың қызығуларына, өмір
талаптарына сəйкес болуы шарт.
Мұғалім оқушылардың қызығу қабілеттерінің дамуына мұқият ден қоя
отырып, олардың алдына түсінімі жəне шешілуі жағынан қиналтпайтын
проблемалар қойып баруы қажет. Оқушылар, өз кезегінде, осы проблемаларды
шешуден өздеріне жаңалық əрі пайдалы болған білімдерді игеретініне сенімді
болуы тиіс. Сабақтар толық ойлау актілері негізінде құрылып, одан
оқушылардың келесі ептіліктерді игеруі күтіледі:
- нақты қиыншылықты сезу;
- оны (проблеманы) анықтау;
- кезіккен қиыншылықты жеңудің болжамын (гипотезасын) түзу;
- толық проблеманы немесе оның бір бөлігін шешудің жолын табу;
- болжамды бақылау немесе эксперименттер жəрдемімен тексеру;
Дəстүрлі жүйемен салыстырғанда, Дьюи өте батыл жаңалықтар,
күтілмеген шешімдер ұсынды. Кітаби оқу орнына негізінде оқушылардың
өзіндік таным ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Биология сабақтарында проблемалық әдісті пайдалану
Әдебиет сабағының түрлері, оны оқытуда қолданылатын әдіс- тәсілдер жүйесі
Мектеп бағдарламасындағы тапсырмалар жүйесінің берілу жолдары
Оқушылардың өздік орындайтын жұмыстарына жалпы сипаттама
Жаңа технологиямен оқыту идеясын жүзеге асыру
География сабақтарында модульдік оқыту технологиясы
Оқушылардың танымдық белсенділігі дамуының деңгейлері
Бастауыш білім беруде проблемалық оқыту технологиясын қолданудың ерекшеліктері
Талдап оқыту әдістемесі
Педагогикалық процесінің компоненттері Мазмұндағы басымдылық
Пәндер