Сусымалы жүктердің көліктік мінездемесі

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Дипломдық жұмыста сусымалы жүктердің көліктік мінездемесі және көліктік мінездемелерледің тасымалдарды ұйымдастыру әсері көрсетіліп, жүк және оның сипаттамасына, әсер етуші факторларына анықтама берілді. Қорғаныс пленкасын қолданып, оны дайындау технологиясын әзірледік. Жүктерді тасымалдау кезінде шығынның алдын-алу шараларының экономикалық тиімділігі есептелді.

В дипломной работе была рассморена транспортная характеристика навалочных грузов и их влияние на организацию перевозок, а так же дана определение на груз и на факторы воздействующие на него. Была разработана технология и нанесения защитных пленок. Рассчитана экономическая эффективность мероприятий по предупреждению потерь грузов при перевозке.

Мазмұны Кіріспе . . . _

1. Мәселенің қойылуы . . . _

2. Сусымалы жүктің көліктік мінездемесі және тасымалды ұйымдастыруға

көліктік мінездеменің әсері . . . _

2. 1Жүк және оның классификациясы . . . _

2. 2 Жүктерге әсер ететін факторлар . . . _

2. 3 Сусымалы жүктердің физика-химиялық қасиеттері және көлемді

салмақты сипаттамалары . . . _

2. 4 Сусымалы жүктердің жалпы мінездемесі . . . _

2. 5 Тасмалдауға дайындау және қабылдау . . . _

2. 6 Тапсыру және сақтау тәртібі . . . _

3. Тасымал кезінде үйілмелі жүктердің сақталуын қамтамасыз ету . . . _

3. 1 Тасымал шарттары және ережелері . . . _

3. 2 Жылжымалы құрамға қойылатын талаптар және жылжымалы

құрамға коммертциялық бақылау жүргізу . . . _

3. 3 Жылжымалы құрамда жүктің орналасуы, тегістеу тығыздау . . . _

3. 4 Қорғаныш пленкасын қондыру және дайындау технологиясын жасау . . . _

3. 5 Тасымал кезінде жүкті жоғалтуды ескертетін шаралардың экономикалық әсері . . . _

Қорытынды . . . _

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . _

Мәселенің қойылуы

Зерттелетін тақырыптың маңыздылығы: Республикамыздың жалпы көлік жүйесінде темір жолдар көліктің негізгі түрі болды және болып қала бермек.

Жалпы көлік жүйесінде темір жол көлігінің жетекші рөлін салыстырмалы төмен өзіндік құны, көлемділігі, тұрақтылығы, тасымалдың жылдамдығы және сенімділігі, тораптың тегіс орналастырылуы, жүк жіберуші қоймасынан қабылдаушыға жүкті жеткізу мүмкіндігі анықталады.

Қазіргі уақытта жүк шаруашылығы еліміздің темір жол көлігінде маңызды орын алады. Жүк және саудалық жұмыс темір жол көлігінің өндірістік шеңбері сияқты және эксплуатациялық ғылымның саласы сияқты өздік даму тарихына ие.

Жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының темір жол көлігінде сусымалы жүктерді тасымалдау барысында шығынын азайту мақсатымен оларға қорғағыш пленкаларын қолдану әдістерін ұсыну.

Осы мақсатқа жету үшін мына мақсаттар шешіледі:

сусымалы жүктердің көліктік сипаттамасы және көліктік сипаттамалардың тасымалды ұйымдастыруға әсері қарастырылды;
Жүк және оған сипаттама беріліп, жүкке әсер етуші факторлар анықталды;
Сусымалы жүктердің физика-химиялық қасиеттері және көлемді-салмақтық сипаттамаларына анықтама берілді;
Сусымалы жүкті тасымалдауға дайындау, қабылдау, тапсыру мен сақтаудың тәртібі көрсетілді.

Зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының темір жол көлігі.

Зерттеудегі ғылыми жаңалық келесідей:

жүктің “төбешігі” трапеция тәрізді тиелгенде оның пленкаға әсер ететін күштер сұлбасы көрсетілді;
қорғағыш пленкасын пайдалану үшін орнатылатын жаңа технология ұсынылды;
жартылай вагондарда сусымалы жүктердің тығыздалуы және тегістелуі үшін статикалық әрекеті орнатылды;
әр түрлі вагондар үшін “төбешіктің” максималды биіктіктері көрсетілді;
жеке жүктер үшін “төбешіктер” түрін таңдау әдісі көрсетілді.

Зерттеудің тәжірибелік құндылығы:

Тасымал кезінде жүк шығынын азайту мақсаты мен қорғағыш пленкаларды дұрыс қолданып, тасымалдау тиімділігін арттыру.

Қорғауға ұсынылады:

қорғағыш пленкаларға әсер етуші күштерді анықтау:
жүктерді тасымалдау кезінде шығынның алдын-алу шараларының экономикалық тиімділігін анықтау.

Бұл дипломдық жұмыстың көлемі бет.

Республикамыздың жалпы көлік жүесінде темір жолдар көліктің негізгі түрі болды және болып қала бермек.

Жалпы көлік жүесінде темір жол көлігінің жетекші рөлін салыстырмалы төмен өзіндік құны, көлемдігі, тұрақтылығы, тасымалдау жылдамдығы және сенімділігі, тораптың тегіс орналастырылуы, жүк жіберуші қоймасынан жүк қабылдаушыға жүкті жеткізу мүмкіндігі анықтайды.

Темір жол көлігі басқа көлік трлері сияқты қалыпты өндіріс және ауылшаруашылық және өнеркәсіп өнімдерін айналдыру, өндірістік бірлестіру дәлдігі, республикалар, өлкелер, облыстар, территориялық-өндірістік кешендер арасындағы шаруашылық байланыстың тиімділігін қамтамасыз етеді және оларды бір халық шаруашылық кешенінде біріктіреді.

Көліктің басты есебі- бұл халық шаруашылық талаптарын өз уақытында, сапалы және толық қанағаттандыру, жолаушылар және жүк тасымалы жоспарын орындау, тасмалданатын жүктердің сақталуын және олардың өз уақытында жеткізілуін қамтамасыз ету.

Тасымал көлемінің сапалы орындалуы тек қана жүк шаруашылығының қазіргі заманға даму базасында, кіріс жолдарында, жаңа технологияның және бастапқы технологияның енуі, жүк және сауда жұмысының тұрақты жүзеге асуы кезінде мүмкін. Жүк тасымалына қызмет көрсету және бастапқы және ақырғы операцияларды орындау үшін темір жолдар еру жолдарында жүк шаруашылығының құрылғыларымен орналастырыады. Стасалар және кіріс жолдар жүк тиейтін- жүк түсіретін машиналар және кешендер, жүк тиейтін құрылғылармен (жүк түсіретін және бункерлік эстакадалар, көтерінкі жолдар) көмекші құрылғылар және бейімділікпен жабдықталған.

Қазіргі уақытта жүк шарушылығы еліміздің темір жол көлігінде маңызды орын алады. Жүк және саудалық жұмыс темір жол көлігінің өндірістік шеңбері сияқты және эксплуатациялық ғылымның саласы сияқты өзіндік даму тарихына ие. Контейнерлік және пакеттік тасымалдың тұрақты дамуы жүреді механикалау және автоматтандырылған көліктік- қоймалық кешендер және жүк стасалар және контейнерлік терминалдарды басқарудың автоматтандырылған жүйесі; өнеркәсіптік көлікте біртұтас технологиялық процесс негізінде кіріс жолдары және жанасу стансаның өзара әрекетінің ғылыми негізделген әдістерінің таралуын алды; жүк фронтының қысқартылған қызмет көрсету, жүк тасымалы үшін орталықтанған есептері, стансаның аз санындағы жүк жұмысының құнарлануы, тасымалды және т. б маршруттау әдістері қолданылады.

Станса және кіріс жолдарының жүк және саудажұмысын ұйымдастыруды жақсарту жүк тасымалында еліміздің талаптарын аз техникалық шығындармен және ақша қаражатымен толық қанағаттандыруды қамтамасыз етуге бағытталған.

Берілген дипломдық жұмыста тиелетін жүктерді жаппай жасаумен стансаның жүк және сауда жұмысының технологиясы қарастырылады.

Тиелетін жүктің көпшілігі ашық жылжымалы құрамда орын есебінсіз және тасымалданатын, минерал текті құрылыс материалдары болып табылады. Карьерлардан табиғи түрде тиелетін осы материалдар-құм, қиыршық тас, сөндірілмеген әк, бор, ұсақталған тас(кесек), және т. б Тозаң түріндегі жүктер жабық вагондарда тасымалданады.

Тиелуші құрылыс материалдарын сақтау және тасымалдау, тиеу шарттары әртүрлі. Құрылыс материалдарын тиеу-түсіру жіктелген, жүк операциялары үшін ашық стансалардың барлығында 60℅-те оларды тиейді, 85℅ оларды түсіреді. Басқа көпшілік жүктерге қарағанда, құрылыс материалдарын өте қысқа қашықтықта тасиды.

Болашақта темір жол және стансаның есебі жүк және сауда жұмысы және басқаруды ұйымдастырудың келешекте жетілуін жүзеге асыру, техникалық құралдардың сенімділігін және пайдалану деңгейін көтеру, басқарудың автоматтандырылған жүйесіне ену болып табылады.

2. 1 Жүк және оның классификациясы

Темір жол бойынша тасымалға тәулік сайын 5 мың атаудан артық әртүрлі өнімнің (шикізат, жанар-жағар май, жартылай фабрикат, дайын өнім, ауыл шаруашылық өнімдері) 10, 5 т беріледі. Жөнелту стансасында тасымалға қабылдау мезетінен бастап тағайындалу стансасында тапсырғанға дйін бүкіл тауарлық өнім “жүк” деген атауға ие болады.

Әр атаудың жүктері тасымалдаудың техникалық жағдайларын анықтайтын тек оларға ғана тән физика-химиялық қасиеттерге, сипаттамаларға, қауіптілік деңгейге ие болады. Ыдыс пен ораудың көрсеткіштерімен бір кешкенде жүктің өзіндік қасиеттері жүктің көліктік сипаттамасы ұғымын құрайды.

Жүктің көліктік сипаттамасы тасымалдау, қайта тиеу және сақтаудың тәртіптерін, сонымен қатар осы операцияларды орындайтын техникалық құралдарға қойылатын талаптарды анықтайды. Көліктік сипаттамаларды тасымалдау үрдісін оңайлату бойынша есептерін шешу барысында жылжымалы құрамның, қоймалық жабдықтардың, жүктерді дестелеу құралдарының түрін және оларды тасымалдау жағдайларын құрғанда және т. б. таңдағанда қолданады.

Жүктің көліктік сипаттамасының жарым-жартылай өзгерісінің өзі тасымалдау үрдісінің бір немесе одан да көп техникалық немесе технологиялық элементтерінің өзгеруіне әкеп соқтырады. Сонымен бірге жүктерді тасымалдаудың оңай технологиялық үрдістерін құру қажетті жағдайларда көліктік сипаттаманың мынадай бөлек құраушыларының өзгерісі бойынша шараларды қабылдауды қарастырады: көлемді салмақ, ыдыс пен орам түрі, бөлек орындардың сызықтық өлшемдері, ылғалдылығы және т. б.

Темір жол көлігінде жүктер классификациясының көліктік классификациясын және тиеп-түсіру жұмыстарын нормалау мен реттеуге қолданатын классификациясын ажыратады.

Көліктік сипаттама тасымалдауға берілетін жүктердің түрі мен күйіне, олардың орау түріне және өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тиеу мен түсіру тәсілдеріне тәуелді құрылады.

Үйілмелі жүктерге қатты жағар май, кен, минералдық-құрылыстық материалдар, орман жүктері және т. б. жатады. Әдетте үйілмелі жүктерді тасымалдауға орын санын есептемей қабылдайды. Үйілмелі жүктерді атмосфералық жауын-шашындар мен тозаңданудан қорғауды талап етпейтін жүктер (қатты жағар май, кен, кірпіш, орман) деп және атмосфералық жауын-шашындардан тозаңдануға, кірленуге және бүлінуге зақымдалған жүктер (цемент, әк тас, минералды тыңайтқыштар) деп бөледі. Үйілмелі жүктердің бірінші тобын ашық жылжымалы құрамда тасымалдауға рұқсат етіледі, ал екінші топтың жүктерін әмбебап жабық және мамандандырылған вагондар мен контейнерлерде тасымалдау рұқсат етілген.

Көліктік классификация тасымалдауға берілетін жүктердің түрлері мен күйіне, оларды орау түріне және өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыздандыратын тиеу мен түсіру тәсілдеріне тәуелді құрылады. Көліктік классификацияда барлық жүктер үш топқа біріктірілген: кепкен жүктер, сусымалы және жануарлар (сурет 2. 1) .

Әр топ жүктерді олардың көліктік сипаттамаларының ұқсастықтары мен тасымалдау жағдайларына қарай біріктірілген топшаларға бөлінеді.

Сурет 1. 1 Жүктердің көліктік сипаттамасы

Барлық жүктер өзіндік қасиетер мен тасымалдау шарттарына тәуелді 11 топқа классификациялана алады.

Бірінші топқа тез бұзылатын жүктер құрайды, яғни қоршаған ортаның немесе температураларының әсерінен қорғанысты талап ететін жүктер. Оларға бау-бақша, өрістк, бақша, мал шаруашылығы, құс шаруашылығы және балық өндірісінің өнімдері жатады. Бұл жүктерде түс өзгеріс үрдістері, күрделі органикалық заттардың гидролизі мен ыдырауы белсенді жүреді.

Екінші топ жүктерінің өзіндік ерекшіліг болып гироскопиялығы табылады, ол ауаның бос ылғалдылығының сіңіру қабілеттілігі. Кейбір жүктердің ылғалды сіңіруі салмағының, көлемінің, физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруіне, тікелей кемуіне немесе жүктің бүлінуіне әкеледі. Гидроскопиялық жүктерге тұз, қант, цемент, мақта және т. б. жатады.

Үшінші топқа бөтен иістердітез қабылдайтын жүтер (шай, қант) жатқызылған, ол өнімнің бұзылуына әкелуі әбден мүмкін.

Бірге сақтау кезінде немесе, тасымалдау кезінде басқа жүктердің бүлінуіне әкелетін жағымсыз иістері бар жүктер төртінші топқа қосылған. Жағымсыз иістерге балық өнімдері, тері шикізаты, темекі бұйымдары, мұнай өнімдері ие.

Бесінші топты тасымалдау және сақтау үрдісінде өзіне тән физика-химиялық қасиеттерін орнықты сақтайтын, елеуші өзгерістерге ұшырамайтын жүктер-бұл минералды-құрылыстық материалдар, қара және түсті металдар кені, тас көмір, орман материалдары және т. б. құрайды.

Алтыншщы топқа тасымалдау кезінде бөлшектердің қатуы немесе пісуі нәтижесінде төгілу қасиетін жоғалтатын үйілмелі жүктер қосылған. Қататын не болмаса пісетін жүктерге колчедан, гранулдалған шлак, тас көмір, калий тұзы және т. б. жатады.

Жетінші топ жүктің жоғарғы қабаттарының қысуы нәтижесінде өнім бөлшектерінің ұзақ сақтау немесе тасымалдау кезінде қозғалмалылығының жоғалуы жүзеге асатын жатып қалған үйілмелі жүктерден тұрады. Жатып қалған жүктерге цемент, балшық, фосфорлы ұн, торф және т. б. жатады.

Қауіпті жүктер сегізінші топқа біріктірілген. Бұл жүктер жарылыстың, өрттің,

аурудың, уланудың немесе адамдар мен жануарлардың күйіп қалуының себебі болуы мүмкін, сонымен қатар басқа жүктердің, жылжымалы құрамның,

қондырғылармен ғимараттардың бүлінуіне немесе зақымдалуына әкелуі мүмкін.

Қауіпті жүктерге мыналар жатады: жарылыс қоспаларының пайда болуына қабілетті заттар сығылған және өртенген газдар; өздігінен жанатын заттар; су әсерінен жанатын заттар; тез жанатын; улы; радиоктивті; қатты әсер етуші улы; жарылғыш және олармен жабдықталған заттар жатады.

Тоғызыншы топты тасымалдау және сақтау үрдісінде салмақты едәуір қабілетті-көкөністер, ет өнімдері және т. б. жүктер құрайды.

Оныншы топқа жануарлар жатқызылған. Машина жасау өнімі он бірінші топқа біріктірілген.

2. 2 Жүкке әсер ететін факторлар

Тасымалдау және сақтау үрдісінде жүк салмағында сапалық және сандық өзгерістер болуы мүмкін. Әдетте бұл өзгерістер сыртқы факторлардың әрекетімен түсіндіріледі. Сыртқы ортамен жүктің өзара әрекеттесуі, қозғалыс пен тиеп-түсіру жұмыстарын орындау үрдісінде жүкке миханикалық әсердің тиеуі, жылжымалы құрам мен қойма жабдықтарының кузовтарының бұзылуы.

Жүктердің сапасына үлкен әсерді ауа құраиының ылғалдылығы температурасы мен газдылығы, шаңдануы, оның құрамында микробиологиялық түрлері мен жарықтардың болуы тигізеді. Жүк затында айтылған фактордың әсерінен өнімдердің бөлек түрлеріне тән биохимиялық, физика-химиялық және микробиологиялық үрдістер жүреді.

Бізге мәлім болғандай ауа құрамына оттегі-19, 1%, азот-75, 5%, аргон-1, 3%, көмірқышқыл газы-1, 05% кіреді. Бұл салыстырмалы тұрақты құраушылардан басқа ауада су булары, микроағзалар, өлшенген күйдегі шаң тәріздес дисперсті жүйелер бар. Ауа ортасында су буларының болуы абсолютті ылғалдылықпен, ылғал сыйымдылығымен, салыстырмалы ылғалдылықпен және шық нүктесімен сипатталады.

Абсолютті ылғалдылық бұл ауаның 1м³ -да бар су буының граммдардағы саны. Егер осы температурада ауаның толық қанығуы су буларынан орын алса, абсолютті ылғалдылық Е қаныққандылық деп аталады.

Ауаның ылғал сыйымдылығы температурасында ауаның ылғалды сіңіру қабілеттілігін сипаттайды.

Ылғал сыйымдылық ауа температурасынан тура тәуелді, сондықтан ауаның құрақтылық немесе ылғалдылық дәрежесі оның салыстырмалы ылғалдылығымен сипатталады.

Салыстырмалы ылғалдылық бұл % температурасында ауаның абсолютті ылғалдылығының оның қаныққандығына қатынасы.

Жүктер сапасына елеулі түрде ауа ылғалдылығы әсер етеді. Осылайша құрғақ ауа құрғауға әкеліп, бір қатар жүктерді (тері, талшық және т. б. ) технологиялық қасиеттері мен сыртқы түрін нашарлатады. Дымқыл ауа өнімдерде зеңнің пайда болуы мен шіру үрдістерінің дамуын шақырады, жүктің өздігінен жылынуы келешекте бүлінуіне әкелетін жүктің салмағында биохимиялық балсендіретеді.

Температуру, ауа ылғалдылығы, ылғалдануы мен шық нүктесі өз араларында белгілі бір заңдылықтармен байланысты. Олардың негізінде кестелер, номаграммалар, диаграммалар және т. б. құрылып, олар бойынша ауаның бір немесе екі сипаттамасын біліп, басқаларын анықтауға болады.

Жүкке түсетін механикалық әсер статикалық және динамикалық жүктемелер түрінде білінеді.

Статикалық жүктемелер максимал мәндерге штабельге салынған жүктердің төменгі қатарларында ие болады. Бұл жоғары жатқандардың күшімен түсіндіріледі.

Динамикалық жүктемелербөлек жүк орындарының құлауы кезінде тиеп-түсіру жұмыстарын орындау үрдісінде жүктер соқтығысқанда, маневрлер кезінде вагондардың соқтығысуы кезінде жылжымалы құрамның дірілдеуі не болмаса тербелуі әсерінен, әсіресе пойыздық орнықпаған қозғалыс тәртіптерінде пайда болады.

2. 3. Сусымалы жүктердің физика-химиялық қасиеттері және көлемді-салмақты сипаттамалары.

Физика-химиялық қасиеттер жүктің күйін, оның қоршаған ортамен өзара әрекеттесуге түсу қабілеттілігін, жылжымалы құрамға тиеп-түсіру машиналарына, қоймалық сиымдылықтарға, басқа жүктерге және адамдар денсаулығына зиянды әсер етуін сипаттайды. Физика-химиялық қасиеттерден елеуші дәрежеде жүкті тасымалдау мен сақтау шарттарын таңдау және оның ыдысымен орамына қойылатын негізгі талаптар тәуелді.

Шаң сыйымдылығы - қоршаған атмосферадан жүктің шаңды оңай сіңіру қабілеттілігі. Шаңды сіңіру материалдардың бүлінуіне әкеледі немесе өнімді шаңнан тазарту мұқтаждығын оны өңдірісте қолдануды тудырады. Жоғары шаң сыйымдылығымен талшықты материалдар, маталар, былғары бұйымдары, жоғары ылғалдылықта жүктер және т. б. ерекшеленеді.

Шаңдану-заттың ұсақ бөлшектерінің ауамен орнықты салмақтар құру қабілеттілігі және ауа ағындарымен жүктің орналасу орнынан елеулі қашықтықтарға тасылады. Оның айқан үлгісі- көмірді, цементті, ұнды, бидайды, фрезерлі торфты және басқа жүктерді қайта тиеу мен тасмалдау үрдістеріне шаңдау.

Шаң қоршаған ортадан газдарды, булар мен радиоактивті заттарды жоғарғы қабілеттілігімен ерекшелінеді. Бұл ауада уландырғыш заттар мен жоғары радиация болғанда әсіресе зиянды.

Жүктердің қатты шаңдатуы адамдар жұмысын қиындатады, дәке таңғыштарды, респераторларды, газға қарсы құралдарды қолдану қажеттілігін туындатады. Органикалық және металдық шаң белгілі бір топтамада оттың кез келген сыртқы көзінің әсерінен жануға және жарылуға қабілетті. Тіпті шаңдату өнімнің едәір түрде азаюына (5-8% дейін) және қоршаған ортаның ластауына әкеледі.

Жүктердің шаңдануының алдын алу үшін ыдыс пен орамды жетілдіру, арнайы жылжымалы құрам мен тиеп-түсіру құрылғыларын құру, шаңдайтын жүктердің қоймалардың желдеткіш қондырғыларында сүзгіштерді орнату, жүктердің үстің қабықшалармен жабу қажет және т. б.

Жүктің әр түріне тасымалдау, қайта тиеу, сақтау шарттарын таңдауға шешуші әсер тигізетін эәне ыдыс пен орамға талаптарды анықтайтын физика-химиялық ерекшеліктері сәйкес болады.

Сусымалылық- сусымалы және ақтарма жүктердің ауырлық күштерінің немесе сыртқы динамикалық күштерінің әсерінен қорғалу қабілеттілігі. Жүктің сусымалылығы табиғи ығысу бұрышының шамасымен және ығысуға кедергісімен сипатталады. Табиғи ығысу бұрышы деп жүктің жазықтығы мен штабельдің негізінің жазық жазықтығы арасындағы екі бұрышты атайды. Табиғи ығысу бұрышы жүктің түрі мен негізгі физика-химиялық қасиеттеріне тәуелді. Демек, жүктің ылғалдылығы артқан сайын, оның табиғи ығысу бұрышы да арта түседі.

Жүктің табиғи ығысу бұрышының тыныштықтағы және қозғалыстағы түрлерін ажыратады. Тыныштықтағы табиғи ығысу шамасы қозғалыстағыға қарағанда үлкенірек. Кесте 2. 1. -де едәуір кең таралған ақтарма жүктердің тыныштықтағы және қозғалыстағы табиғи ығысу бұрышының шамаларының мәні келтірілген. Жүкке динамикалық жүктемелер әсіресе дірілдер әсер еткенде ығысу шамасы нөлге дейін төмендей алады.

Кесте2. 1.

Табиғи ығысу бұрышының шамалары.

Ығысуға кедергілесу материал бөлшектерінің үйкеліс күштерінің және олардың ілінісу күштерінің өз араларында болуымен түсіндіріледі, ол бөлшектердің бір-біріне тартылысымен шартталған. Жалпы жағдайда сусымалы салмақтың тепе-теңдік шарты кулон заңымен анықталады:

, (2. 1)

Мұндағы,

ығысуға кедергілесу күші;

жүк бөлшектерінің өзра ілінісу күші;

сығылудың кернеуі;

ішкі үйкеліс күші;

ішкі үйкеліс коэффиценті.

Мінсіз сусымалы жүктер үшін жүк бөлшектерінің ілінісуі болмағанда ішкі үйкеліс бұрышы табиғи ығысу бұрышына тең. Зат бөлшектерінің ілінісуінің елеулі күштеріне ылғал және нашар сусылдайтын - тұтқыр материалдар ие. Жүктің ылғалдылығы артқан сайын оның ілінісу күшінің шамасы да арта түседі. Кейбір жүктерде ылғалдылық шекті шамаға дейін өскен кезде алдымен арту, ал содан кейін өнімнің бөлшектерінің ілінісу күштері шамаларының кенет азайуы жүзеге асады.

Жүктердің көлемді-салмақты сипаттамалары оларды жылжымалы құраммен қоймаларда орналастырумен байланысты есептеулерде жүктерді сандық тіркеу үшін пайдаланылады.

Сусымалы және үйілме жүктер бөлшектердің түрлі өлшемдегі және түрдегі алуан санын көрсетеді. Бөлек бөлшектер мен олардың ішінде бөлшектердің бір-біріне жанасулардың тығыз еместігімен және капилярлар парларының болуымен түсіндірілетін бос кеңістіетер бар. Демек, сусымалы және үйілмелі жүктердің көлемі материал санына ғана емес, бос кеңістіктердің болуы мен мөлшеріне де тәуелді. Сусымалы және үйілмелі жүктердің тығыздығы жүк салмағында бос кеңістіктерді есепке ала отырып, көлем бірлігіндегі заттың салмағын сипаттайды.

Жүк тығыздығы вагондық немесе тауарлық таразыларда өлшеу арқылы не болмаса зертханалық жолмен анықтала алады. Вагондық таразыларды пайдаланғанда сыйымдылықтар ретінде вагондар кузовы қызмет атқарады.

Тауарлық таразыларда сыйымдылық ретінде 1м³ сыйымдылықтағы жәшікті қолданады. 5-8 өлшеуден соң есептеуге алынған тығыздық мәндерінің орташасы қабылданады.

Ылғалдылықтың күлдің құрамының гранулометриялық құрамның өзгеруі өнім тығыздығының шамасының өзгеруіне әкеледі. Аталған сипаттамалар өзгергенде тәжірибелік мақсаттар үшін жеткілікті дәлдікпен жүктің тығыздығын анықтау үшін мына формула ұсынылады:

, (2. 2)