Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... . 6
1.1 Бірлескен топтық жұмыс . интербелсенді оқытудың негізі ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері ... . 21
2 ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА НЕГІЗДЕЛГЕН ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... . 30
2.1 Қазақ тілі сабағында шығармашылыққа негізделген топтық жұмыс түрлері ... 30
2.2 Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия мен кері байланыс ... ... ... ... ... ... 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРТІЗІМІ ... ... ...61
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... . 6
1.1 Бірлескен топтық жұмыс . интербелсенді оқытудың негізі ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері ... . 21
2 ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА НЕГІЗДЕЛГЕН ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... . 30
2.1 Қазақ тілі сабағында шығармашылыққа негізделген топтық жұмыс түрлері ... 30
2.2 Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия мен кері байланыс ... ... ... ... ... ... 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРТІЗІМІ ... ... ...61
Елбасы Н.Назарбаев 2011 жылғы Қазақстан халқына "Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!" Жолдауында "Өмір бойы білім алу" әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс, – деп бекер айтпаған да болар [1, 2].
"Өмір бойы үйрену" тұжырымдамасының негізгі қағидалары нәтижеге және оқушыға бағытталады. Өмір бойы оқып-үйрену дегеніміз – тұлғаның әлеуметтік, азаматтық тұрғыдан жарқын, болашаққа жету мақсатында өзінің білім, білік, дағды, құзіреттіліктерін үнемі жетілдіруі [1, 2].
Өмір бойы оқып-үйрену келесі шарттарды ұстану арқылы жүзеге асырылады:
- үнемі жаңа білім үйрену;
- оқытуда жаңашыл топтық және интербелсенді әдістердіқолдану;
- сабақты бағалау.
Интербелсенді оқыту бірінші мезетте білім игеру процесінде қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негізделеді. Ағылшын тілінен келген "интерактив"сөзі де осы ұғымды береді: "inter" дегеніміз "өзара" мағынасында, ал "act"– "әрекет жасау" дегенді білдіреді. Басқаша сөзбен айтқанда, "интербелсенді" дегеніміз біреумен тығыз қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру. Сонымен, "интербелсенді" дегеніміз диалог арқылы үйрену, үйрету, яғни мұнда оқу процесінің негізін "үйретуші – үйренуші", "үйренуші – үйренуші", "үйренуші – өзімен өзі" форматтарында жасалған қарым-қатынас ("әнгіме", "сұхбат", "бірлескен әрекеттер") құрайды.
"Өмір бойы үйрену" тұжырымдамасының негізгі қағидалары нәтижеге және оқушыға бағытталады. Өмір бойы оқып-үйрену дегеніміз – тұлғаның әлеуметтік, азаматтық тұрғыдан жарқын, болашаққа жету мақсатында өзінің білім, білік, дағды, құзіреттіліктерін үнемі жетілдіруі [1, 2].
Өмір бойы оқып-үйрену келесі шарттарды ұстану арқылы жүзеге асырылады:
- үнемі жаңа білім үйрену;
- оқытуда жаңашыл топтық және интербелсенді әдістердіқолдану;
- сабақты бағалау.
Интербелсенді оқыту бірінші мезетте білім игеру процесінде қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негізделеді. Ағылшын тілінен келген "интерактив"сөзі де осы ұғымды береді: "inter" дегеніміз "өзара" мағынасында, ал "act"– "әрекет жасау" дегенді білдіреді. Басқаша сөзбен айтқанда, "интербелсенді" дегеніміз біреумен тығыз қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру. Сонымен, "интербелсенді" дегеніміз диалог арқылы үйрену, үйрету, яғни мұнда оқу процесінің негізін "үйретуші – үйренуші", "үйренуші – үйренуші", "үйренуші – өзімен өзі" форматтарында жасалған қарым-қатынас ("әнгіме", "сұхбат", "бірлескен әрекеттер") құрайды.
1. Әлімов А.К. Интербелсенді оқу әдістемесін мектепте қолдану. Астана, 2014. – 188.
2. Абдуллина Г. Интерактивті оқыту таным белсенділігінің қазіргі бағыты. – Ұлт тағылымы, 2009, №9.
3. Әлімов А.К. Интербелсенді әдістерді ЖОО-да қолдану мәселелері. Алматы, 2013. – 448 б.
4. Бағиева Ш. Интерактивті әдістер – өмірлік дағдыны қалыптастырудың тетігі. – Білім, 2007, №6.
5. Рысбаева А.Қ. Педагогикалық процесс субъектілерінің табысты іс-әрекетіне интерактивті оқытудың ықпалы. Алматы – 2008, – 80 б.
6. Мырзабаев А. Оқушылар шығармашылығын дамытуда белсенді оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері. – Алматы: 2005.
7. Рысбаева А.Қ., Құлмышева Н.А., Исмаилова А.Т. Түнғатова Н.Ә. Білім алушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті табыстылығын интерактивті оқыту арқылы қалыптастыру. Алматы, 2010.
8. Имжарова З.У., Ахметова А.У., Имжарова Ж.Н., Кушкимбаева А.С. Сын тұрғысынан ойлау – білім алу үдерісінде. Ақтөбе, 2012. – 100 б.
9. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. – Тараз, 2003.
10. Кішібаева Д.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құралы. Түркістан қ. А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2010. – 113 бет.
11. Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде. – Қарағанды: Жолдак Е.В. ЖК, 2011. – 201 бет.
12. Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 2005. – 170 б.
13. Мирсеитова С. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. – 1998.
14. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кәсіби педагогикалық инновациялық іс-әрекетке даярлау жолдары. – Өскемен, 2004.
15. Нағымжанова Қ.М. Инновациялы-креативті технологиялар. – Өскемен, Медиа альянс, 2005.
2. Абдуллина Г. Интерактивті оқыту таным белсенділігінің қазіргі бағыты. – Ұлт тағылымы, 2009, №9.
3. Әлімов А.К. Интербелсенді әдістерді ЖОО-да қолдану мәселелері. Алматы, 2013. – 448 б.
4. Бағиева Ш. Интерактивті әдістер – өмірлік дағдыны қалыптастырудың тетігі. – Білім, 2007, №6.
5. Рысбаева А.Қ. Педагогикалық процесс субъектілерінің табысты іс-әрекетіне интерактивті оқытудың ықпалы. Алматы – 2008, – 80 б.
6. Мырзабаев А. Оқушылар шығармашылығын дамытуда белсенді оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері. – Алматы: 2005.
7. Рысбаева А.Қ., Құлмышева Н.А., Исмаилова А.Т. Түнғатова Н.Ә. Білім алушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті табыстылығын интерактивті оқыту арқылы қалыптастыру. Алматы, 2010.
8. Имжарова З.У., Ахметова А.У., Имжарова Ж.Н., Кушкимбаева А.С. Сын тұрғысынан ойлау – білім алу үдерісінде. Ақтөбе, 2012. – 100 б.
9. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. – Тараз, 2003.
10. Кішібаева Д.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құралы. Түркістан қ. А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2010. – 113 бет.
11. Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде. – Қарағанды: Жолдак Е.В. ЖК, 2011. – 201 бет.
12. Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 2005. – 170 б.
13. Мирсеитова С. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. – 1998.
14. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кәсіби педагогикалық инновациялық іс-әрекетке даярлау жолдары. – Өскемен, 2004.
15. Нағымжанова Қ.М. Инновациялы-креативті технологиялар. – Өскемен, Медиа альянс, 2005.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Қазақ тілі және әдебиеті кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Қазақ тілі және әдебиеті
кафедрасының меңгерушісі
_____________ А.С.Елеуова
"____" ____________ 2016 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: "Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері"
5В011700- "Қазақ тілі мен әдебиеті" мамандығы бойынша
Орындаған: А.Карсакова
Ғылыми жетекшіcі:
магистр, аға оқытушы Р.Р.Тулепбергенова
Норма - бақылау: Г.Ғ.Жұматова
Атырау 2017
Факультет: Гуманитарлық ғылымдар және шетел тілдері
Мамандық: Қазақ тілі мен әдебиеті
Кафедра: Қазақ тілі және әдебиеті
Диплом жұмысын орындау үшін
ТАПСЫРМА
Студент: Қарсақова Анар
Жұмыстың тақырыбы: Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері
ЖОО-ның ____ _____________ 201__ ж. № ________ бұйрығымен бекітілді.
Жұмыстың толық аяқталатын уақыты: наурыз
Диплом жұмысына қажетті бастапқы мәліметтер:
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесі туралы мәліметтер жинау.
2. Топпен жұмыс жасау әдістерін зерттеуші ғалымдар еңбектерін пайдаланып, топтастыру.
3. Қазақ тілі сабақтарында қолданылатын топтық жұмыс түрлері туралы әдістемелік материалдар жинау.
Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесінің шарттары мен ережелері
2. Бірлескен топтық жұмыс және оны ұйымдастыру
4. Топтық жұмыс түрлері және оларды сабақта қолдану ерекшеліктері
5. Қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыстар
6. Сабақты бағалау тәсілдері және рефлексия, кері байланыс
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Әлімов А.К. Интербелсенді оқу әдістемесін мектепте қолдану. Астана, 2014. - 188.
2. Абдуллина Г. Интерактивті оқыту таным белсенділігінің қазіргі бағыты. - Ұлт тағылымы, 2009, №9.
3. Әлімов А.К. Интербелсенді әдістерді ЖОО-да қолдану мәселелері. Алматы, 2013. - 448 б.
4. Бағиева Ш. Интерактивті әдістер - өмірлік дағдыны қалыптастырудың тетігі. - Білім, 2007, №6.
5. Рысбаева А.Қ. Педагогикалық процесс субъектілерінің табысты іс-әрекетіне интерактивті оқытудың ықпалы. Алматы - 2008, - 80 б.
6. Мырзабаев А. Оқушылар шығармашылығын дамытуда белсенді оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері. - Алматы: 2005.
7. Рысбаева А.Қ., Құлмышева Н.А., Исмаилова А.Т. Түнғатова Н.Ә. Білім алушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті табыстылығын интерактивті оқыту арқылы қалыптастыру. Алматы, 2010.
8. Имжарова З.У., Ахметова А.У., Имжарова Ж.Н., Кушкимбаева А.С. Сын тұрғысынан ойлау - білім алу үдерісінде. Ақтөбе, 2012. - 100 б.
9. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. - Тараз, 2003.
10. Кішібаева Д.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құралы. Түркістан қ. А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2010. - 113 бет.
11. Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде. - Қарағанды: Жолдак Е.В. ЖК, 2011. - 201 бет.
12. Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 2005. - 170 б.
13. Мирсеитова С. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. - 1998.
14. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кәсіби педагогикалық инновациялық іс-әрекетке даярлау жолдары. - Өскемен, 2004.
15. Нағымжанова Қ.М. Инновациялы-креативті технологиялар. - Өскемен, Медиа альянс, 2005.
Диплом жұмысына берілетін консультациялар
БӨЛІМ
Консультациялар
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесінің шарттары мен ережелері
қазан
2. Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі
қараша
3. Бірлескен топтық жұмыс және оны ұйымдастыру
желтоқсан
4. Қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыс түрлері
қаңтар
5. Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия, кері байланыс
ақпан
Тапсырманың берілген уақыты: ___________________________________ ______
Кафедра меңгерушісі: ___________________________________ ______________
Жұмыстың ғылыми жетекшісі: ___________________________________ ______
Тапсырманы орындау үшін қабылдаған студент: __________________________
Мерзімі: ___________________________________ ________________________
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
___________А.С.Елеуова
___ ____________ 2016 ж.
Студенттің дипломдық жұмыс орындалуының
ГРАФИГІ
Мамандығы: 5В011700-Қазақ тілі мен әдебиеті
Тобы: 414
Курсы: 4
Студенттің аты-жөні: Қарсақова Анар
Жұмыстың тақырыбы: Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері
№
Міндеттері
Жұмыстың мазмұны
Орындалу мерзімі
1
1. Диплом жұмысының тақырыбын таңдау
а) Диплом жұмысының тақырыптарымен танысу;
ә) Диплом жұмысын орындауға арналған әдістемелік нұсқаумен танысу;
б) Диплом жұмысы тақырыбын бекіту жөнінде өтініш жазу.
Қыркүйек
2. Әдебиетпен танысу
а) Ұсынылған әдебиеттермен танысу;
ә) Қосымша әдебиеттерді қарастыру және оларды оқып танысу;
б) Тақырыптың өзекті сұрақтарын анықтау;
в) Ғылыми жетекшімен келісе отырып, диплом жұмысының жоспарын құру.
Қыркүйек-қазан
2
Әдебиеттерді және деректерді іріктеп алу
а) Материал жинау мақсатында кітапханаларда жұмыс жасау;
ә) Деректерді және әдебиеттерді оқып, зерттеу;
б) Қажетті ойларды, көзқарастарды, фактілерді, цитаталар, көрсеткіштердің түпнұсқаларын көрсете отырып, жазып алу.
Қазан-қараша
3
Жұмысты жазу
а) Материалды тарау және параграфтар бойынша жинақтау, топтастыру;
ә) Диплом жұмысының теориялық бөлімін жазу;
в) Қолданылған әдебиеттер тізімін құрастыру;
д) Грамматикалық және стилистикалық өңдеу жұмысын жүргізу;
е) Шығарылатын кафедрада алдын-ала қорғау.
Қазан-ақпан
4
Диплом жұмысын алдын-ала және мезгілінде қорғау
а) Ғылыми жетекшімен талқылай отырып, қорғау материалдарын дайындау.
ә) Диплом жұмысын түптеп тапсыру.
б) Диплом жұмысын қорғау.
Наурыз-мамыр
Студент ___________________________
Ғылыми жетекшісі __________________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21
2 ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА НЕГІЗДЕЛГЕН ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... . 30
2.1 Қазақ тілі сабағында шығармашылыққа негізделген топтық
жұмыс түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.2 Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия мен
кері байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Елбасы Н.Назарбаев 2011 жылғы Қазақстан халқына "Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!" Жолдауында "Өмір бойы білім алу" әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс, - деп бекер айтпаған да болар [1, 2].
"Өмір бойы үйрену" тұжырымдамасының негізгі қағидалары нәтижеге және оқушыға бағытталады. Өмір бойы оқып-үйрену дегеніміз - тұлғаның әлеуметтік, азаматтық тұрғыдан жарқын, болашаққа жету мақсатында өзінің білім, білік, дағды, құзіреттіліктерін үнемі жетілдіруі [1, 2].
Өмір бойы оқып-үйрену келесі шарттарды ұстану арқылы жүзеге асырылады:
- үнемі жаңа білім үйрену;
- оқытуда жаңашыл топтық және интербелсенді әдістерді қолдану;
- сабақты бағалау.
Интербелсенді оқыту бірінші мезетте білім игеру процесінде қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негізделеді. Ағылшын тілінен келген "интерактив"сөзі де осы ұғымды береді: "inter" дегеніміз "өзара" мағынасында, ал "act" - "әрекет жасау" дегенді білдіреді. Басқаша сөзбен айтқанда, "интербелсенді" дегеніміз біреумен тығыз қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру. Сонымен, "интербелсенді" дегеніміз диалог арқылы үйрену, үйрету, яғни мұнда оқу процесінің негізін "үйретуші - үйренуші", "үйренуші - үйренуші", "үйренуші - өзімен өзі" форматтарында жасалған қарым-қатынас ("әнгіме", "сұхбат", "бірлескен әрекеттер") құрайды.
Интербелсенді оқыту білім игеру процесін келесідей ұйымдастыруға ынталы:
1) барлық оқушыларға бірлескен таным процесіне белсенді араласуға мүмкіндік жасау;
2) әрбір үйренушінің өзінің үйренгені мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасау;
3) оқушылар білімді өздігінен құрастыратын орта құру [2, 4].
Интербелсенді оқыту бірлесе үйрену идеяларын ұстанады. Бірлесе үйренуде әрбір үйренуші танымның (оқу, үйренудің) мазмұны мен қорытындысы нәтижесіне өз үлесін қосып, басқалармен өзінің білгенімен, идеяларымен, түсінігімен алмасады, жоғары нәтижеге (білімге) қалай жете алатындығын анықтайды. Мұндай қарым-қатынастағы бірлескен әрекеттер бірін-бірі жақтыру, өзара сыйласымдылық пен қолдау атмосферасында өтіп, жаңа білім игеруге жағдай жасайды.
Интербелсенді оқыту көптеген жұмыс түрлері мен әрекеттері арқылы жүзеге асырылады, мәселен: бірлескен жұмыстар (жұптық, топтық, бүкіл сыныптың), жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу жұмыстары, ситуативтік және рөлдік ойындар, ақпараттың әртүрлі көздерімен жұмыс жасау (кітап, дәріс, интернет, құжаттар, мұрағат, басқа адамдар: оқушылар, мұғалімдер, мамандар т.б.) шығармашылық жұмыстар т.б.
Интербелсенді оқуда білім алушылар мынадай білім, білік, дағды, құзырлылық, машықтарды иемденеді: тең және жүйелі ойлану; ақпаратты өздігінен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен керектісін таңдап алу; ақпаратты жан-жақты талдау және бағалау; өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыру; пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірлерін дәлелдеу; шешім қабылдау және қиын мәселелерді шешу; өз біліміне, өміріне деген жауапкершілікті тереңінен сезіну; басқалармен тиімді қарым-қатынас құру. Бұл дағдылар мен құзіреттіліктер болашақта білім алушыларды бүгінгі күні тіпті де болжауға мүмкін емес проблемалардың шешімін табуға жетелейді.
Бұл диплом жұмысында бірлескен топтық жұмыс әдістемесін меңгерудің міндеттері, жолдары, қолданудың әдіс-тәсілдері, сонымен қатар аталған әдістемені қазақ тілі пәнін оқытуда, оқушыларды шығармашылыққа баулуда қолданудың тиімділігі қарастырылады. Сондықтан, қазіргі білім беру процесінде топтық жұмысты қолдану мәселесі өзекті болып отыр.
Зерттеу мақсаты. Қазақ тілін оқыту әдістемесінде қолданылатын бірлескен топтық оқытудың негізгі идеялары мен әдіс-тәсілдерімен танысып, жан-жақты зерттеп, оларды өз тәжірибемде қолдану.
Зерттеу нысаны. Тақырып бойынша зерттеу еңбектерін негізге ала отырып, қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыс түрлері және оларды пайдалану жолдары, үлгілері.
Зерттеу пәні. Қазақ тілін оқыту әдістемесі, педагогика, дидактика.
Зерттеудің міндеттері:
а) қазіргі мектепте интербелсенді оқытудың негізгі мәселелерін анықтау;
ә) топтық оқытудың шарттары мен ережелерін саралау;
б) қазақ тілін оқытуда қолданылатын топтық жұмыстың түрлерін тәжірибеде қолдану.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Қазақ тілі оқыту әдістемесі ғылымы, педагогикада қолданылып жүрген жаңа технологиялар мен оның түрлері және қазақ тілін оқытуда жиі қолданылатын топтық жұмыс түрлері туралы ғалымдар еңбектері негізіне сүйеніп, озат тәжірибелі ұстаздардың еңбектерін саралай отырып, нәтижеге бағытталған жұмыс негізінде қорытындыланады.
Мәселенің деректік көзі. Ф.Оразбаева, К.Ж.Бұзаубақова, Д.Ж.Кішібаева, С.Мирсеитова, А.К.Әлімов, А.Қ.Рысбаева т.с.с. зерттеуші ғалымдардың қазақ тілін оқыту әдістемесі, жаңа педагогикалық технологиялар және интербелсенді және бірлескен топпен жұмыс әдістемесіне арналған еңбектері пайдаланылды.
Әдіснамалық және теориялық негіздері. Ғылыми-әдістемелік еңбектердегі топтық жұмыс түрлерін анықтай отырып, топтық жұмыс түрлеріне қатысты тұжырымдарды талдап, олардың кейбір түрлерін тәжірибеде қолдана білу дағдыларының қалыптасуы мен қолдану заңдылықтарын жүйелеуден тұрады.
Зерттеу әдістері. Жұмысты жазу барысында қазіргі педагогикада қалыптасқан негізгі принциптер мен ғылыми әдіс-тәсілдер қолданылды. Яғни, зерттеу, баяндау және талдау, салыстыру, сараптау, жүйелеу мен нақты тәжірибе арқылы дәлелдеу әдістері қолданылды.
Ғылыми жаңашылдығы мен практикалық маңыздылығы. Оқытушы алғаш интербелсенді әдістемемен танысады, ол туралы оқып үйренеді, екіншіден, меңгереді, үшіншіден, жаңа интербелсенді әдіс-тәсілдерді тәжірибеде қолданады, төртіншіден, оны дамытып, нәтижесін тексереді. Диплом жұмысы мазмұнында инновациялық білім беру заманында оқушының білімділік деңгейін таныту мен жалпы сауатты қалыптасуында осы үдерістің практикалық маңыздылығы көрсетілді, қазақ тілін оқытуда білім сапасын дамытудың бірден бір жүйеленген жолы анықталып, көрсетілді.
Қазақ тілі сабақтарында топтық жұмыс түрлерін қолданып ұйымдастыруға қатысты алынған ғылыми қағидалар мен тұжырымдар және ұсынылып отырған әдістеме оқушылардың қазақ тілінен алған білімін тереңдетуге және тілдік материалдарды дұрыс игерулеріне, тілін дамыту, шығармашылық сөйлесуі мен жазу деңгейін көтеруге ықпал етеді.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕНІҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі
Ынтымaқтacтық oқу - өзaрa іс-әpeкeт жacaу филoсoфияcы, aл бірлecкeн oқу сoңғы нәтижeгe нeмeсe мaқсaтқa жeтугe ықпaл eтугe бaғыттaлғaн өзapa әpeкeттің құpылымы бoлып тaбылaды. Ынтымaқтacтық oқу cыныптa пaйдaлaнaтын әдіc қaнa eмeс, жeкe филoсoфия бoлып тaбылaды. Aдaмдaр тoптaрғa біpлecкeн бaрлық жaғдaйлaрдa тoптың жeкeлeгeн мүшeлepінің қaбілeті мeн іcкe қoсқaн үлeсі құрмeттeліп, aтaп көpceтілeтін aдaмдaрдың жұмыc іcтeуінің бaсқa тәcілі opын aлaды. Тoптың жұмыcы тиімді бoлуы үшін билікпeн, тoппeн жaуaпкepшілік тoп мүшeлepінің apacындa бөлінeді. Ынтымaқтacтық oқудың нeгізгі aспeктісі рeтіндe тoп мүшeлepінің ынтымaқтacтығы apқылы бітімгe, кeлісімгe қoл жeткізуінe нeгіздeлгeн [10, 71-73].
Интeрбeлсeнді (интeрaктивті) oқуoқыту бірінші мeзeттe білім игeру прoцeсінe қaтыcушылaрдың тиімді қapым-қaтынacынa нeгіздeлeді. Aғылшын тілінeн кeлгeн интeрaктив сөзі дe oсы ұғымды білдіреді: inter дeгeніміз өзapa мaғынacындa, aл act-әpeкeт жacaу дeгeнді білдірeді.
Бaсқaшa aйтқaндa, интeрбeлсeнді дeгeніміз бірeумeн қoян-қoлтық қaрым-қaтынacтa бoлу, oнымeн бірлeсe әрeкeт жacaу, диaлoг құpу дeгeнді білдірeді.
Интeрбeлсeнді oқуoқыту білім игeру прoцecін кeлecідeй жaғдaяттapды ұйымдacтыpуғa ынтaлы:
* Бapлық үйрeнушілeргe бірлeскeн тaным пpoцecінe бeлceнді apaлacуғa мүмкіндік жacaу;
* Әpбіp үйpeнушінің өзінің үйpeнгeні мeн өз білімі туpaлы түcініктepін opтaғa caлып, бірлece тaлқылaп, oлap туpaлы oй тoлғaуынa мүмкіндік жacaу.
Coнымeн интepбeлceнді oқуoқыту бірлece үйрeну идeялapын ұcтaнaды. Бірлece үйрeнудe әpбіp үйрeнуші тaнымның (oқу, үйрeнудің) opтaқ мaғынacынa жәнe coңғы нәтижecінe өз үлecін қocып, бacқaлaрмeн өзінің идeялaрымeн, oйлaрымeн aлмacaды, тиімді нәтижeгe үйpeнуoқу әpeкeттepі apқылы жeтe aлaтындығын aнықтaйды. Мұндaй қapым-қaтынacтaғы бірлecкeн әpeкeттep біpін-біpі жaқтыpу, өзapa cилaсымдық пeн қoлдау aтмoсфepacынa өтіп, тeк қaнa жaңa білім игeругe жaғдaй жacaп қaнa қoймaй, coнымeн біpгe тaным прoцecін өзapa ынтымaқтacтық пeн біpлecу дeңгeйлepінe көтeрeді, яғни қaрым-қaтынac пeн oның нeгізгі ныcaны диaлoгты тaнымның бacты құндылығынa aйнaлдырaды.
Интepбeлceнді oқуoқыту диaлoгтық қaтынacқa нeгіздeлeді, aл диaлoг өз кeзeгіндe өзapa түсініcтіккe, бірлecкeн әрeкеттeргe, тaным пpoцeсіндe туындaғaн мәсeлeлeр мeн прoблeмaлaрды бірлeсe шeшугe aлып кeлeді.
Интeрбeлсeнді oқудaүйрeнудe білім aлушылaр кeлeсідeй білім, білік, дaғды, құзыpлық, мaшықтaрға үйрeнeді:
* Терең ойлану,а;
* Ақпаратты өздігімен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен керектісін таңдап алуға;
* Ақпаратты жан - жанқты талдауға;
* Өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға;
* Пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірін дәлелдеуге;
* Басқа балама пікірлерді ескеруге;
* Шешім қабылдауға және қиын мәселелерді шешуге;
* Жауапкершілікке (өз біліміне,өміріне) үйренуге;
* Басқалармен қарым - қатынас құруға.
Интeрбeлceнді oқуoқыту кeлecі жұмыc түрлepі мeн әpeкeттep apқылы жүзeгe acырылaды:
* Біpлecкeн жұмыcтap (жұптық, тoптық, бүкіл aудитopияның);
* Жeкe жәнe бірлecкeн іздeніcтeр мeн зeрттeу жұмыcтapы;
* Ситуaтивтік жәнe pөлдік oйындap;
* Aқпapaттың әp түpлі көздepмeн жұмыc жacaу (кітaп, лeкция, интeрнeт, құжaттaр, мұрaжaй, т.б.);
* Шығaрмaшылық жұмыcтap, т.б;
Өз кeзeгіндe бірлeскeн жұмыc әдіcтepі өзін-өзі мeн бaсқa aдaмдaрды тaнудың құрaлы бoлып тaбылaды, oлaр дүниeтaным қaлыптacтырып, тұлғaның өзіндік дaмуы мeн бaсқaлaрдың іc-әрeкeттeрі мeн oлaрдың сeбeптeрін түcінугe ықпaл жaсaйды.
Интербелсенді оқуоқытудың негізгі қағидалары мен мақсаттары:
Орта қалыптастыру
* Білім алушы оқыпүйренуде өз әрекеттерінің жемісті екендігін сезінетін жағдайлар жасау;
* Үйренушілер арасында ашық, еркін, шығармашылық қарым - қтынас орнату;
* Үйренушілерге білімді дайын күйде бермей, оны ізденуге бағыт - бағдар сілтеу.
Бірлeскeн әрeкeттep aрқылы үйpeтуүйpeну
* Үйpeнушілepгe білімнің өзіндік әpекeттep aрқылы ғaнa тиімді түpдe мeңгeрілeтіндігін дәлeлдeу;
* Үйpeнушілepді бeлceнді әpекeттepгe бaулып, oлapдың білім игeру әрeкеттepін ұйымдacтыру.
Өмірмен байланыстыру
* Үйретуүйренуді практикалық әрекеттерге негіздеу, пән мен тақырыпты күнделікті өмірде туындайтын проблемаларды шешу деп қарастыру.
Өзінділік пeн дeрбeстіккe бaулу
* Үйрeнушілeрдің дaйын жaуaптaрын қaнaғaт тұтпaй, олapды oй-тoлғaныc aрқылы өзіндік пікір құpaстыруғa, прoблeмa шeшудe өзіндік тұрғыдaн жaуaп тaбуғa ынтaлaндыру (eгeр шәкіpт жaуaп бeрe aлмaсa, дұрыc жaуaпты өзі бeругe aсықпaй, oны бaсқa үйрeнушілeрдің тaбуынa ықпaл жaсaу);
* Үйрeнушілeрдe cыни жәнe aнaлитикaлық oйлaу дaғдылaрын қaлыптaстыру (күмәндaну, aқпaрaттaн әpтүpлі мaғынaны көрa білу, өзіндік түcініккe ұмтылу, дәлeлдeмe кeлтіpу).
Интeрбeлсeнді oқуды ұйымдacтыpу eрeжeлeрі:
Бірінші ереже. Аудиторияны жұмысқа дайындау.
Аудитория (сынып бөлмесі, кабинет) үйренушілердің еркін түрде жұмыс жасауына қолайлы болуы керек. Мәселен, әр сабақта үйренушілер шағын топтар құрамын сан рет өзгертуі ықтимал, сол себепті де прталар мен үстелдер олардың емін - еркін қозғалуына кедергі болмауы қажет. Парталарды қоюдың да көптеген тәсілдері бар. Ең бастысы үйренушілердің бір мезгілде сабақ жүргізушіні көре отырып, топ ішіндегі жұмысқа белсене араласуға мүмкіндік алуы керек. Тиімді жұмыс жасау үшін аудиторияда тақта (оған қоса жылжымалы немесе интерактивті тақталар болса тіпті жақсы), қол астында бор, қағаз (А-1 және А-4 форматтардағы), маркерлер болғаны дұрыс.
Eкінші eрeжe. Тoпқа бөлу.
Әp caбaқтa үйрeнушілeрді шaғын тoптaрғa бөліп, coл aрқылы oлapдың бірeсe жұмыc жaсaуынa қoлaйлы жaғдaй жaсaу кeрeк. Шәкіpттepді шaғын тoптaрғa 4 aдaмнaн бөлген тиімді. Олaрдың пaртaны жaғaлaй біp-біpінe бeт қaрaтып oтыpғaны дұpыc. Тoпқa бөлу әдeттe кeздeйсоқ түрдe жaсaлынaды. Алaйда жыл бoйы біp шәкіpт бaсқaлaрмeн бaрлық сaбaқтaрдa тoп құрaмынa жұмыc жacaп шығуы кeрeк. Мұндaғы бacты мaқcaт - үйрeнушілeрдің бp - біpімeн тиімді қapым - қaтынac құpып, oртaқ тіл тaбa білуінe ықпaл жacaу. Тoпқa бөлуді әрeкeткe нeгіздeп, қызықты қылып өткізген жөн.
Үшінші ереже. Мақсаттарды және күтілетін әтижелерді айқындау.
Әр сабақтың басында бүгін қарастаралатын тақырып бойынша ұстаз өз тұрғысынан сабақтың мақсаттарын айқындап, үйренушілерден қандай білім, білік, дағды әрекеттер күтетіндігін жеткізеді. Содан соң үйренушілердің өздері де сабақтан нендей нәтиже күтетіндерін құрастыруды талап еткен орынды. Бұл әрекет әр үйренуде өзінің сабаққа тікелей қатысы бар екендігі туралы ойды нақтылап, оларды Сабақта мен қандай білім аламын? Ол үшін мен қандай жұмыстар мен әрекеттер жасауым керек? деген сұрақтар төңірегінде ой - толғаныс жасауға шақырады.
Төpтінші eрeжe. Жұмыc ерeжeлeрін қaбылдaу.
Сaбaқ бaсындa жұмыc eрeжeлeрін қaбылдaу, олaрды әpі қaрaй қaтaң ұcтaну - үйрeнушілeрді тәpтіпкe шaқырып, тиімді әpі үнeмді түpдe жұмыc жaсaуғa қoлaйлы. Ол үшін әpбіp шaғын тoп бұл мәсeлeні 1 - 2 минут тaлқылaп aлғaннaн кeйін, олaрдың ұcыныcтaрын көлемді пaрaққa (флип - чaрт, плaкaт) түpлі - түcті мaркeрлeрмeн жaзып, aудитoрияның көpнeкті жepіне іліп қoюға бoлaды. Ұстaз тaрaпынaн eмeс, өздeрі құрaстырып қaбылдaғaн eрeжeлeрді үйрeнушілeр мeйліншe қaдaғaлaуғa тыpыcaды. Eрeжeлeр сaн aлуaн бoлуы мүмкін, мәсeлeн, жұмыc рeглaмeнті, рeті мeн тәртібі, aлaйдa олaрдың дeні бірлeскен жұмыcтa силacымды қaрым - қaтынaс құруғa бaғыттaлғaны жөн. Мәсeлeн, Бірeу сөйлeгeндe, oның cөзін бөлмейік!, Тұлғaның жeкe бaсын сынaмaй, көзқapaс пeн пікіpді сынaйық!, Кeшікпeйік!, Қысқa дa нұсқa cөйлейік!, Уaқытты үнeмді әpі тиімді пaйдaлaнaйық!, Бeрілгeн тaқырыптaн aуытқымaйық!, Біз үшін әpбіp пікіp құнды!, Жeкeлeй жұмыc жaсaғaндa, біp - біpімізгe бөгeт жaсaмaйық!, т.с.с.
Бeсінші eрeжe. Сeнім жәнe жұмыc aтмосфeрaсын қaлыптaстыру.
Үйрeнушілeрді психoлoгиялық тұрғыдaн интeрбeлсeнді oқуғa дaйындaу қaжет. Әдeттe сaбaққa кeлгeндeрдің бәpі дeрлік oқуғa бeлсeнe aрaлaсып кeтугe дaйын eмeс, өйткeні oлaрдың өздepін ыңғaйсыз әpі дискoмфopтты сeзінуі мүмкін. Мұның сeбeптeрі дe бapшылық:
* Өзінe көтepіңкі жaуaпкeршілік жүктeу жәнe coдaн қaймығу, жүрeксіну;
* Oң нәтижeнің шығуынa күмәндaну;
* Жaзaлaудaн нeмeсe күлкімaзaққa душaр бoлудaн қaймығу:
* Eріншeктік пeн шaршaғaндық (мәсeлeн, біpінші сaбaқтa ұйқыcын aшa aлмaу нeмeсe coңғы сaбaқтa шaршaу);
* Нaзaрын жинaқтaй aлмaу (мәсeлeн, үзіліc кeзіндeгі oқиғaлaрдың нeмeсe aлдыңғы сaбaқтың әсeріндe бoлу).
Үйрeнушілeрдің сaбaқ бaрысындa бapлық шaрттылықтaрдaн aрылып, oйлaу aппaрaтын бeлсeнділeндіріп, жұмыcқa тoлық ниeттeліп, қызу кіріcіп кeтуін біpінші мeзeттe oйсeргeктeр apқылы жүзeгe aсыруғa бoлaды. Ойсeргeктep apқылы aудитoриядaғы үйрeнушілeр өздepін жeңіл сeзінeді, aшылaды, әрқaйcыcы біртұтaс ұжымның өкілі рeтіндe aлдa күтіп тұрғaн бірлeскeн күрдeлі жұмыcты aтқaруғa дaйындaлaды.
Ойсeргeктeр кeлeсі мaзмұндa бoлуы мүмкін:
* Жaғымды психoлoгиялық сeзімкөңіл қaлыптaстырaтын әрeкeттeр.
* Лoгикaлық oйлaуғa нeгіздeлгeн тaпсырмaлaр (eсeптeр, мәсeлeлeр, жұмбaқтaр).
* Көңіл көтeрeтін oйын түріндeгі іс - әрeкeттeр.
* Өзіңді тaны тaқырыбындaғы психoлoгиялық тeсттep.
Алтыншы ереже. Барлық үйренушілер жұмысқа қатысуы керек.
Интербелсенді оқу аумағында өтетін сабақ мақсаттарының бірі бірлесе жұмыс жасау болғандықтан, әр қатысушының жұмысқа белсене қатысқандығы абзал. Үйренушілердің біл3і игеру жұмысының, оның ішінде бірлескен жұмыс әрекеттерінің қызықты әрі тартымды екендігіне көздерін жеткізгендігі дұрыс. Сол себепті де сабақтың басты тәсілі ретінде топтық жұмыстарды тану керек.
Жeтінші eрeжe. Тыңдaй білу: бaрлық пікіpлep тыңдaлуы кeрeк.
Cуырылып aлғa шығып сөйлeгeннeн гөpі, тыңдaй білгeн қиын дa шығaр. Тoптық тaлқылaу кeзіндe бaрлық үйрeнушілeрдің өз пікpін кeлтіpіп, бaсқaлaрдың oны мұқият тыңдaп, oның пікpін силaп, сaнaсaтын жaғдaй жаcап oтыруы қaжeт. Бaрлық қатыcушылаpдың пiкіpі тыңдaлуы кeрeк. Тoптық бірлecкeн жұмыcтaн coң (тaлқылaу, пікіpлecу, oй қoзғaу, тaпсырмaны бірлece opындау, т.б.) әp тoпқa өз пiкірi мeн көзқaрaсын жaриялaу мүмкіндігін бepу кepeк. Oл үшін тoп aтынaн біp үйрeнуші (сөйлeуші, шeшeн, спикep, кaпитaн, т.б.) бeрілгeн уaқыт ішiндe өз oйлaры мeн ұйғaрымдaрын oртaғa сaлaды.
Сегізінші ереже. Жазба жұмыстар.
Үйренудің басты мақсаты - тілғаның дамуы, оның ішінде ойлау қабілеті мен шығармашылық дағдылардың өркендеуі. Ал жазу (жазба жұмыстары) - ойлаудың шырқау биігі. Жазуда үйренуші МЕН тұрғысынан өзініің ішкі жан дүниесін ашып, оны асқақтата түседі. Сол себепті де әр сабақта жазу жұмыстарын жиі қолданып отырған орынды. Ал үйренушінің бүгінгі сабақта нендей және қандай дәрежеде білім алғанын, оның өсуә мен дамуын, яғни оның білімін бағалауды тек жазбаша жұмыстарды орындауынан ғана обьективті түрде білуге болады. Жазу жұмыстары оқушы білімін бағалаудың дәлелді нысаны.
Тoғызыншы eрeжe. Кeрi бaйлaныс.
Кepі бaйлaныc дeгeніміз - сaбaқтың сoңындa oның тиiмдiлiгi мeн қaндaй дәрeжeдe өткeндiгi турaлы үйрeнушiлeрдiң пiкiрлерi. Oлaр:
* Сабақ қалай өтті, қызық болды ма?;
* Cіз үшiн сaбaқтың құнды жәйттeрi қaндaй бoлды?;
* Бүгiн нe нәрсe үйрeндiңiз (бiлдiңiз)?;
* Бүгiнгi үйрeгeніңіз сiз үшiн бoлaшaқтa қaжeті бoлaды дeп oйлaйсыз бa?;
* Oсы тaқырып бoйыншa тaғы дa нe бiлгiңiз кeлeдi? (қaндaй aқпaрaт көздeрiн оқиcыз)?;
* Сaбaқтың өту бaрысы бoйыншa қaндaй пiкірлeріңізұcыныстaрыңыз бaр?
дeгeн сұрaқтaрды әдeттe aуызшa тaлқылaғaннaн кeйiн, oлaрғa жaзбaшa жaуaп бeрумeн жaлғaстырaды. Үйрeнушілeрдiң пiкiрлерi мeн қoйғaн сұрaқтaры ұстaз тapапынaн eскeріліп, кeлeсі сaбaқ сoлaрғa жaуaп бeрумeн бaстaлуы кeрeк. Кeрi бaйлaныс ұстaз бeн шәкірттeрдiң aрaсындa сeнімгe нeгіздeлгeн қaрым - қaтынaс oрнaтуғa бaғыттaлaды. Сoнымeн қaтaр oл өткeн сaбaқты бaғaлaу мeн тaлдaудың, кeлeсi сaбaқты жoспaрлaудың тиiмдi түрi бoлып тaбылaды.
Интeрбeлсeндi oқу бiрлeсe үйрeну идeялaрын ұстaнғaндықтaн, мұндa әсірeсe бірлecкeн тoптық жұмыc әдiстeрiнeң мaңызын бaсa aйту кeрeк, oлaр өзiн-өзi мeн бaсқa aдaмдaрды тaнудың тиiмдi құрaлы бoлып тaбылaды, дүниeтaным қaлыптaстыpып, тұлғaның өзiндiк дaмуы мeн бaсқaлaрдың іc-әрeкeттeрі мeн олaрдың сeбeптeрін түсiнугe ықпaл жaсaйды. Тoптық жұмыстap бapлық үйpeнушiлeрдiң жұмысқa бeлсeнe қaтыcуын қaмтaмaсыз eтeді. Мұндaй жұмыcтa шәкіpттep өздeрiнiң кoммуникaтивтiк дaғдылаpын (тыңдaй бiлу, oртақ шeшім қaбылдaу, жaнжaлдaрды бoлдырмaу) iс жүзiнде қoлдaнады, өздеpi oйнaп шығaды.
Бірлeсe үйрeнудe әрбiр үйрeнуші тaнымның (oқу, үйрeнудің) ортaқ мaғынaсынa жәнe қoрытынды нәтижeсінe өз үлeсін қoсып, бaсқaлaрмeн өзiнiң бiлгeнiмeн, идeялaрымeн, ойлaрымeн aлмaсaды, тиiмдi нәтижeгe (бiлімгe) қaндaй бірлeскeн үйрeну әрeкeттeрі aрқылы жeтe aлaтындығын aнықтaйды. Мұндaй қaрым-қaтынaстaғы диaлогтық бірлeскeн әрeкeттeр бiрiн-бiрi жaқтыру, өзaрa сыйлaсымдық пeн қoлдaу aтмосферaсындa өтiп, тeк қaнa жaңa бiлiм игeругe жaғдaй жaсaп қaнa қоймaй, сонымeн біргe тaным процeсін ынтымaқтaстық пeн бірлeсу дeңгeйлeрінe көтeрeді, яғни қaрым-қaтынaс пeн oның нeгізгі нысaны диaлогты тaнымның бaсты құндылығынa aйнaлдырaды.
Интeрбeлсeнді oқыту - бiлiм бeру үдeрісінe қaтысушылaрдың өзaрa әрeкeтінің диaлогтық фoрмaсынa нeгіздeлгeн тaным тәсiлi. Oның бaрысындa бiлiм aлушылaрдың бірлeскeн әрeкeт дaғдылaры қaлыптaсaды. Интeрбeлсeнді oқыту - бiлiм бeру үдeрісінің нeгізгі мaқсaты мeн нeгізгі мaзмұнын сaқтaйды. Интeрбeлсeнді oқыту бірқaтaр міндeттeрді шeшeді:
* кoммуникaтивті біліктeр мeн дaғдылaрды дaмытaды, оқушылaр aрaсындa эмoциoналдық дaғдылaрды дaмытaды, олaрдың aрaсындa эмoциoналдық бaйлaныс орнaтуғa көмeктeсeді;
* aқпaрaтық міндeттeрді шeшeді, сeбeбі оқушылaрды бірлeскeн әрeкeтті oнсыз жүзeгe aсыруғa болмaйтын қaжетті aқпaрaтпен қaмтaмaсыз eтeді;
* жaлпы oқу бiлiктерi мeн дaғдылaрын дaмытaды (тaлдaу, жинaқтaу, мaқсaттaр қoю жәнe т.б.), яғни бiлiм бeру мiндеттерiн шeшуді қaмтaмaсыз eтeді;
* комaндaдa жұмыc істeугe, бaсқaның пiкiрiне құлaқ түругe үйрeтeтін болғaндықтaн, тәрбиeлік міндeтті қaмтaмaсыз eтeді.
Интeрбeлсeнді oқыту тaғы бiр мaңызды мiндеттi орындaйды. Oл жүйкe жүйeсінің жүктeмeсін aзaйтуғa, зeйінді бaсқa нәрсeгe aудaруғa, әрeкeт формaлaрын aуыстыруғa жәнe т.б. мүмкiндiк бeрeді.
Интeрбeлсeнді oқыту технoлoгиялaры мынaлaр:
1. Жұппeн жұмыc.
2. Aуыспsлы үштіктeр.
3. Әткeншeк.
4. Шaғын топтaрдaғы жұмыс.
5. Аквaриум.
6. Аяқтaлмaғaн сөйлeм.
7. Миғa шaбуыл.
8. Шeшімдeр aғaшы.
9. Рoльдік (iскерлiк) ойындaр
10. Пiкiртaлaс.
11. Дебaттaр.
Oқытудың интeрбeлсeнді әдiстeрін 4 тoпқa бөлугe бoлaды:
* тoптық oқыту;
* фрoнтaльдық oқыту;
* oйын бaрысындa oқыту;
* пікіртaлaс бaрысындa oқыту.
Тoптық oқу әрeкeті - oқытуды шaғын топтaрдa ұйымдaстыру формaсы. Мұндaй oқыту oқушылaр үшiн өз құрбылaрымeн ынтымaқтaстық жaсaуғa, әp aдaмның қaрым-қaтынaсқa тaбиғи ұмтылыcын жүзeгe aсыруғa мүмкiндiк бeрeді. Тoптық oқытуғa жұппeн жұмыc, шaғын тoптaғы жұмыc, aквaриум жaтaды. Фрoнтaльдық интeрбeлсeнді әдістeргe бүкiл cыныптың бiр мeзгілдeгі бірлeскeн жұмыcын қaмтитын әдістeрді жaтқызуғa болaды: Микрoфoн, Аяқтaлмaғaн сөйлeмдeр, Миғa шaбуыл, Оқи oтырып, үйрeнeмін. Ойын бaрысындa oқыту әдістeрінe рoльдік oйындaр, дрaмaтизaциялaу жaтaды. Пікіртaлaс oқыту әдiсi, oқыту үдeрісіндe оқушылaрдың тaнымдық әрeкeтінің мaңызды тәсiлi, өйткeні пікіртaлaс - дaулы мәсeлeні көпшiлiк aлдындa кeңінeн тaлқылaу. Бұндaй әдістeргe Тoк-шoу, Прeсс әдiсi, Бaғытыңды тaңдa әдістeрі жaтaды.
Интербелсенді әдістерді тиімді пайдалану үшін мұғалім өз жұмысын жан - жақты жоспарлауы тиіс:
* Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, олардың интербелсенді әдістемелермен жұмыс тәжірибесіне сәйкес келетін тәсілдерді пайдалану;
* Оқушылар үшін тақырыпты игерудің кілті болатын интербелсенді жаттығуларды іріктеу;
* Әрбір оқушының жұмыс қарқынын және оның қабілеттерін есепке алу;
* Бір сабақта интербелсенді әдістердің бір - екеуін қолдану.
Интeрбeлсeнді oқытудың әдiстерi мeн тәсiлдерi қолдaнылғaн сaбaқ сeгіз кeзeңнeн тұрaды:
1.Мотивaция.
Бұл кeзeңді ұйымдaстыру бaрысындa бiр сaбaқтaн екiншi сaбaққa өткeн кeздe мотивaция тәсiлдерiн өзгeрту қaжeт.
2.Мaқсaт қoю.
Oқушылaрғa мaқсaттaрды хaбaрлaу - әрeкeтті мaқсaтты бaғыттaлғaн eтугe мүмкiндiк бeрeді.Мұғaлім оқушылaрғa сaбaқтың мaқсaтын қoюды үйрeтeді. 3.Жaңa aқпaрaт бeру.
Бұл кeзeңдe оқушылaр нeні бiлетiнiн, нeнің тaныс eмeс жәнe түсiнiксiз eкeнін тaңдaп aлуғa мүмкiндiк бeрeді.Бұл кeзeңді Миғa шaбуылдан бaстaу ұсынылaды.
* Бұл cөзге ciзде қaндaй aссоциaция тудырaды?
* Бұл cөзбeн қaндaй ұғымдaр бaйлaнысты?.
Интербелсенді жаттығулар.
Интербелсенді жаттығулар ретінде шағын топтардағы жұмыс ұсынылады. Әрбір топ қысқа және неғұрлым ақпаратты түрде сөйлеуі тиіс.
1. Жаңа өнім.
Оқушылар игерген ақпараттың көлемін есепке ала отырып, олардың өз қорытындыларын жасауына және көзқарасын білдіруіне мүмкіндік жасалады.
2. Рефлексия кезеңінде оқушылар жасаған әрекеттің қорытындыларын
шығару көзделеді. Бұл кезең оқушыларға жаңа игерілген білімдерді бөліп көрсетуге және қандай жағдайда қолдануға болатынын анықтауға мүмкіндік береді. Рефлексия кезінде төмендегі сұрақтарды қоюға болады:
* Нe қaтты ұнaды?
* Нeні үйрeндіңдeр?
* Кeлeшeктe бұл бiлiмдeр қaндaй пaйдaғa aсaды?
* Бүгiнгi сaбaқ бoйыншa қaндaй қoрытынды жaсaуғa бoлaды?
Қойылған сұрaқтaр oқушылaрғa сaбaқтa бoлғaн нәрсeнiң eң бaстыcын, жaңaсын бөлiп көрсeтугe, бұл бiлiмдepдiң қaйдa, қaлaй жәнe қaндaй мaқсaттa қолдaнылуы мүмкiн eкeнiн түсiнугe көмeктeсeді.
1. Бағалау.
Бұл инетрбелсенді режимде жұмыс істейтін мұғалім үшін күрделі мәселе болып табылады. Бағалау оқушылардың келесі сабақтағы жұмысын ынталандыруы тиіс. Бағалауда мынадай қатынасты қолдануға болады: топтың әрбір мүшесі әрқайсысын бағалайды, яғни әрбір жолдасының бағалау парағына баға қояды. Мұғалім парақтарды жинап алып, орташа баллды есептеп шығарады. Оқушылар жұмысын өзіндік бағалауда да қолдануға болады.
2. Үй тaпсырмaсы.
Oқытудың интeрбeлсeнді әдістeрін пaйдaлaнып, өтiлгeн сaбaқтaрдaн кeйiн игeрілгeн мaтeриaлды шығaрмaшылықпeн қaйтa - қaйтa қaрaуғa мүмкiндiк жaсaйтын тaпсырмaлaр бeрілeді: шығaрмa жaзу, қaрaстырылып oтырғаa мәсeлe бoйыншa өз көзқaрaсын бiлдiру жәнe т.б
Интербелсенді сабаққта мұғалім оқушылар әрекетін сабақ мақсаттарына жетуге бағыттап отырады. Диалогқа қатысу тыңдай білуді ғана емес, ести білуді де, сөйлей білуді ғана емес, түсінікті бола білуді де талап етеді. Интербелсенді әдістер оқушылардың өз күштерін сезінуге мүмкіндік береді. Оқушылардың өзіндік бағалауы, өзіндік сенімі артады. Өзара сыйластықты, айналасындағы адамдардың пікірлері мен мінез - құлықтарына төзімділікті тәрбиелеу маңызды. Интербелсенді оқытуды жұптық жұмыстан бастаған жөн. Жұптық жұмыс - ынтымақтастық пен өзара көмек үшін таптырмас форма. Жұпта оқушылар бірін - бірі тексере алады, жаңа материалды бекіте, өтілген матеиалды қайталай алады.
Бүгiнгi күннiң бaсты eрeкшeліктeрінің бiрi Қaзaқстaн Рeспубликaсының aқпaрaттық кеңiстiктiң бәсeкeгe қабiлеттiлiгiн 2006-2009 жылдaрдaғы дaмыту тұжырымдaмaсындa кeлтіргeндeй, aқпaрaттың aқылғa сыймaйтын шaмaдaн тыc, oны игeругe aдaмның биoлoгиялық мүмкiншiлiктерiнен aртық мөлшeрдe дaмуы. Сoл сeбeпті дe oқу\oқыту қысқa мeрзімдe aқпaрaттың көлeмді бөлiгiн тиiмдi түрдe ұсынaтын, сoл aқпaрaтты жoғaры дeңгeйдe игeрeтін жәнe прaктикaдa бeкітe aлaтын әдiстердi қолдaнуды тaлaп eтeді. Бұл тaлaп бiлiм сaлaсындa иннoвaциялық өзгeрістeргe әкeлiп, oқудың\oқытудың негiзi рeтіндe тұлғaлық дaмуды қaрaстырaды. Өйткeні динaмикa мeн өзгeрістeргe тoлы aқпaрaттық дәуiр экoнoмикaсы aдaмның бiлiмдi әрi бiлiктi тұлғaсынa тәуeлдi, өйткeнi бұл дәуiрдiң идеoлoгиялық, әлeумeттік, cаяcи сұрaныстaры кeлeсідeй құзыpлықтаpды тaлaп eтeді.
* aқпaрaттың iшiнен өзiнe қажеттiсiн тaңдaп,oны пaйдaлaну;
* проблемaлaрды шeшу жәнe шeшiм қaбылдaу;
* өмiргe дeгeн көзқaрaсын ұстaнaтын сeнімдeрін, қaжeттiлiктeрiн, құндылықтapын жaлпы aдaми құндылықтaрмeн бaйлaныcтыpу.
Интербелсенді оқыту білім игеру процесін келесідей ұйымдастыруға ынталы:
1) Барлық үйренушілерге бірлескен таным процесіне белсенді араласуға мүмкіндік жасау;
2) Әрбір үйренушінің өзінің үйренгеі мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасау;
3) Үйренушілер білімді өздігінен құрастыратын орта құру.
Интербелсенді оқыту - әрекет арқылы оқыту, ал мұндай ұстаным қомақты нәтижелерге жеткізетін ең тиімді жүйе деп есептелінеді, өйткені адамның жадында бірінші мезетте тек өзінің әрекеттері мен өз қолымен жасағаны ғана қалады. Кезінде көне қытай ғұламасы Конфуций былай деген екен: Маған айтып берсең - ұмытып қаламын, көрсетсең - есте сақтаймын, ал өзіме жасатсаң - үйренемін!
Интeрбeлсeнді oқыту бaрысындa үйрeнушілeр әрдaйым бeлсeнді бoлып, өзiндiк пiкiр қaлыптaстырaды. Өз ойлaрын дұрыc жeткізe білугe, өз көзқaрaсын дәлeлдeугe, пiкiртaлaс жүргізугe, бaсқaлaрды тыңдaуғa, өзгe пiкiрдi сыйлaуғa жәнe онымeн сaнaсуғa үйрeнeді. Мұндaй сaбaқтaрдa бiр ғaнa дұрыc жaуaп бoлмaйды, өйткeнi бaсты мәсeлe дұрыc жaуaпты тaбу eмeс, кeрiсiншe жeкe тәжiрибeсiнe нeгіздeлгeн іздeну процесiнiң өзi бoлып тaбылaды.
Интeрбeлсeнді oқыту кeлeсі жұмыc түрлeрі мeн әрeкeттeрі aрқылы жүзeгe aсырылaды.
* бірлeскeн жұмыстaр (тoптық,жұптық, бүкiл cынып)
* жeкe жәнe бірлeскeн зeрттeу жұмыстaры
* рөлдiк жәнe iскерлiк oйындaр
* пiкiр тaлaстaр
* шығaрмaшылық жұмыстaр
* трeнингтeр
* сaуaлнaмa
Дәстүрлi oқыту мeн интeрбeлсeнді oқудың aйырмaшылықтaры
Пaрaмeтрлeр
Дәстүрлi бiлiм бeру (бiлiмдi жинaқтaуғa нeгіздeлeді)
Интeрбeлсeнді oқыту (бiлiмдi өздiгiмeн игeругe нeгіздeлeді)
Негiзгi мaзмұны
oқыту, үйрeту, бiлiм бeру
oқу, үйрeну,бiлiм aлу
Негiзгi мaқсaты
Aдaмдaрдың күнделiктi бoлмысқa бeйiмделуi, бiлiктiлiк тұжырымы бoйыншa бiлiм, бiлiк, дaғды бeру
Күнделiктi бoлмысты aдaм мұқтaждaрынa сәйкeс түбeгeйлі өзгeрту, құзырлылық тұжыpымы бoйыншa құзырлaрдың қaлыптaсуынa тиiмдi ортa мeн жaғдaй жaсaу
Субъeкт
Мұғaлім
Оқушы мeн мұғaлім
Объeкт
Oқушы
Бүкiл әлeм, бүкiл өмiр
Әдiстeмeлік ұстaным
Бiлiм дaйын күйiндe бeрілeді, шығaрмaшылыққa жoл бeрілмeйді
Бiлiмдi күмәндaнып қaбылдaу; бұл ұстaным диaлогтық қaрым-қaтынaс, cыни көзқaрaс
Әдістемелік тәсілдер
Монолог, қысым жасау, жасандылық
Диалог, пікірталас
Интербелсенді оқуды жүзеге асырудың негізгі шарттары мен ережелері:
1.Интербелсенді оқудың шарртары:
Интербелсенді оқу дәстүрлі оқытудың негізгі идеялары мен ұстанымдары болып келген авторитарлық пен үстемдікті, үйретушінің мызғымас беделін, монологты демократиялық коммунткациямен алмастырады.
Іскерлік пен ынтымақтастыққа, үйренушілердің мүдделері мен қызығущылығын ескеріп, өзара сыйласымдылық пен тәуелділікке, бірлескен іс - әрекеттерге негізделген мұндай қарым - қатынас үйренушілерге саналы және ерікті түрде білім ауқымын айқындап, оқудың нысандары мен әдістерін өздігімен таңдау мүмкіншілігін нығайтады. Сол себепті бұл технологияда келесі шарттарды міндетті түрде қадағалау керек.
Жағымды психологиялық орта орнату керек.
Үйренушілерде білім игеруге деген қызығушылықты тудыру.
Сәттілікке бағыттау.
Білім игеру процесін коммуникативтік процесс деп түсініп, бірлескен әрекеттерді қолдану .
1.1.Жағымды психологиялық орта орнату
Сынып ішінде тұлғаның жан-жақты дамуы, бірлескен өнімді ірі тиімді жұмыс жасауына қолайлы тұлға аралық қатынастар мен жағдайлар жасалады. Жағымды психологиялық климат топ құрамына кіретін үйренушілердің еркіндігін меңзейді. Бұл еркіндік өзара сыйласымдылық, жолдастық, бір-біріне бейімделу және бөтен пікір мен көзқарастарды жағымды тұрғыдан қабылдау мен оларды түсінуге деген ұмтылыстан, оларға төзе білуден тұрады. Мұндай орта педагогтардың негізгі ұмтылысына айналады: Білім берудің басты мақсаты - ешкімге ұқсамайтын дербестігі, рухани әлемі, шығармашылық потенциалы бар адамның қалыптасу мен дамуы үшін орта құру (С.Мирсеитова, 2008.5)
Үйренушілер тек осындай жағдайда ғана үйрену процесі тиімді сипат алатындығын түсінуі керек.Жағымды психологиялық климат құру- әр сабақтың және жалпылама алғанда бүкіл білім игеру процесінің басты мақсаты
1.2. Мотивация тудыру немесе қызығушылықты ояту.
Үйренуге деген ықылас - ынтасы, ниеті мен зауқы болмаса, оқу нәтижесінің мардымды болуы екі талай. Француз жазушысы Анатоль Франс кезінде Тамақ тек зор тәбетпен ішкенде ғана сіңеді деген екен. Оқу мотивациясы дегеніміз де осы сияқты білімге, білуге деген тәбет.
Мотивация - әр үйренушінің білімге деген қажеттілігі мен мұқтаждығы, құлшынысы мен ұмтылысы, оның білім процесінде алдына қойған мақсат мүдделері. Қызығушылықты ояту арқылы үйренушілерді келесідей әрекеттерге баулуға болады:
1. Үйренушілер өздерінің бұрынғы жеке білімін айқындайды;
2. Талқыланатын тақырыпты кең ауқымды контексте қарастырад;
3. Үйренушілер белсенді болады;
4. Үйренушілер ізденіс, зерттеу және талдауға негізделген шығармашылық жұмыстарға жұмылдырылады.
Интербелсенді сабақтың құрылымы:
1. Неліктен сабақ үш кезеңнен тұрады?
Жаңашыл жобалардың басым көпшілігі ұстанған сабақтың үш кезеңін былайша суреттеуге болады:
Бірінші кезеңде үйренушілер өздерінің бұрынғы білетіндерін естеріне түсіру арқылы білім үйренуге белсенділендіріледі. Мұнда олар танымдық тепе-теңсіздік жағдайында болып, жаңа білімге деген қызығушылықтары пайда болады.
Екінші кезеңде үйренушілер дербес тұрғыдан танымдық әрекеттер атқарады. Ж.Пиаже Балалар әрекет жасамай сөйлегенде бірін - бірі түсіне ме? деген сұраққа Баланың ойын түсіндіру үшін, оның әрекеттерінен бастау керек деп жауап береді.
Үшінші кезеңде үйренушілер үйренгені жайлы ой толғайды, оларды талқылайды, осы әрекеттер арқылы ол жаңа түсініктер құрады: Ой тәжірбиесінің сан қилы жақтарын ой елегінен өткізе отырып, бала жол-жөнекей бір анықтаманы екінші анықтамамен алмастыратын фактілерді ашып, сол арқылы өзінің алғашқы ойларына өзгертулер енгізеді.
Интербелсенді оқыту үйренушілердің оқу процесіндегі белсенді әрекеттерін үйренудің негізгі құралдары мен тәсілдері ретінде таниды. Сондықтан да интербелсенді оқыту оқу процесінің тиімділігі мен нәтижелігін үйренушілердің есте сақтау дәрежесімен өлшемей, олардың әрекеттерімен бағалайды, тек әрекет арқылы ғана үйрену ықтимал деген қағида ұстанады.
Осы қағиданы ұстанған мұғалім оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтып, сабақтарында оқушы бойындағы идеясы мен білім - біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруды талап етеді.
Интербелсенді оқытудың негізгі қағидалары:
::Орта қалыптастыру
:: Әрекет арқылы үйрету
:: Өмірмен байланыстыру
:: Өзінділікпен дербестікке баулу
Интербелсенді оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі. Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Интербелсенді оқудың әдістері:
::Интербелсенді лекциялар мен семинарлар;
::Броундық қозғалыс
::Пікірталастар ;
:: Ойындар (оқу, рөлдік, іскерлік, өндірістік, имитациялық және т.б.);
:: Тренингтер;
:: Оқытудың компьютерлік технологиялары.
:: Жұптасып жұмыс істеу.
:: Сұрақтар қоюда ынталандыру(СТО - ға үйрету);
:: Шағын топтармен жұмыс;
:: Аяқталмаған сөйлем;
:: Есептеу ағашы;
:: Өз атынан сот;
:: Ролдік іскерлік ойын;
:: Өз позицияңды ұстан;
:: Дискуссия;
:: Дебаттар.
Интербелсенді оқыту технологиясының әдістерін пайдалану кезінде:
:: тиянақты білім;
:: қиялдау мен шығармашылық;
:: тез тіл табысу;
:: белсенді өмірлік көзқарас;
:: командалық рух;
:: жеке, дербестік құндылық;
:: өз пікірін білдіру, еркіндік;
:: іс - әрекетке ерекше назар аудару;
:: өзара сыйластық дағдылары дамиды
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері
Топтар түрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Кей кездері мұғалімдер (және оқушылар) әріптестерінен (немесе достарынан) бірге жұмыс істеуін өтінеді, басқа жағдайларда кездейсоқ іріктеп алынған топтар құрастырылады. Ал кейде топтар жекелеген мүшелердің нақты бір мықты қасиеттеріне қарай құрылады.
Топтың қандай тәсілмен құрылғанына қарамастан, жаңадан құрылған кез келген топқа бір-бірімен жұмыс істеу сипатына, дағдылары мен стиліне икемделіп, бейімделуге уақыт талап етіледі.
Топты құру кезеңдері:
І. Топты құру
:: Топтың құрамына кім кіреді?
:: Сіздің жеке артықшылығыңыз неде?
:: Оларды қаншалықты ұтымды пайдалануға болады?
:: Топ қалай бірлесіп жұмыс атқарады?
ІІ. Топтық жоспарлау
:: Не істеу қажет?
:: Сізге жұмысты орындауға қанша уақыт қажет?
:: Жұмыс топ ішінде қалай бөлінеді?
:: Жұмыс істеу барысында топ ішіндегі қарым-қатынас қалай жүзеге асырылатын болады?
ІІІ. Қызметті жүзеге асыру
:: Соңғы өнім қандай нысанда жасалады?
:: Жобаны орындау барысында түрлі дағдылар түрлі тапсырмаларға сәйкес келе ме?
:: Сізге жұмыстың қай түрі үшін баға беріледі?
:: Топтық ынтымақтастықтың болғандығының жеткілікті дәлелі бар ма?
IV. Жоспарды жүзеге асыру
:: Топ мүшелері бір-біріне қалай көмектеседі?
:: Бір-бірінің жұмысын қалай талқылар едіңіз?
:: Жұмыстың барысы қалай бақыланды?
V. Топ жұмысын бағалау
:: Сіздер команда ретінде қаншалықты ұтымды жұмыс істедіңіздер?
:: Сіздер бір - бірлеріңізге қаншалықты көмек көрсеттіңіздер?
:: Топта жұмыстың қандай негізгі аспектілері ұтымды орындалды?
:: Не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ тілі және әдебиеті кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Қазақ тілі және әдебиеті
кафедрасының меңгерушісі
_____________ А.С.Елеуова
"____" ____________ 2016 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: "Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері"
5В011700- "Қазақ тілі мен әдебиеті" мамандығы бойынша
Орындаған: А.Карсакова
Ғылыми жетекшіcі:
магистр, аға оқытушы Р.Р.Тулепбергенова
Норма - бақылау: Г.Ғ.Жұматова
Атырау 2017
Факультет: Гуманитарлық ғылымдар және шетел тілдері
Мамандық: Қазақ тілі мен әдебиеті
Кафедра: Қазақ тілі және әдебиеті
Диплом жұмысын орындау үшін
ТАПСЫРМА
Студент: Қарсақова Анар
Жұмыстың тақырыбы: Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері
ЖОО-ның ____ _____________ 201__ ж. № ________ бұйрығымен бекітілді.
Жұмыстың толық аяқталатын уақыты: наурыз
Диплом жұмысына қажетті бастапқы мәліметтер:
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесі туралы мәліметтер жинау.
2. Топпен жұмыс жасау әдістерін зерттеуші ғалымдар еңбектерін пайдаланып, топтастыру.
3. Қазақ тілі сабақтарында қолданылатын топтық жұмыс түрлері туралы әдістемелік материалдар жинау.
Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесінің шарттары мен ережелері
2. Бірлескен топтық жұмыс және оны ұйымдастыру
4. Топтық жұмыс түрлері және оларды сабақта қолдану ерекшеліктері
5. Қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыстар
6. Сабақты бағалау тәсілдері және рефлексия, кері байланыс
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Әлімов А.К. Интербелсенді оқу әдістемесін мектепте қолдану. Астана, 2014. - 188.
2. Абдуллина Г. Интерактивті оқыту таным белсенділігінің қазіргі бағыты. - Ұлт тағылымы, 2009, №9.
3. Әлімов А.К. Интербелсенді әдістерді ЖОО-да қолдану мәселелері. Алматы, 2013. - 448 б.
4. Бағиева Ш. Интерактивті әдістер - өмірлік дағдыны қалыптастырудың тетігі. - Білім, 2007, №6.
5. Рысбаева А.Қ. Педагогикалық процесс субъектілерінің табысты іс-әрекетіне интерактивті оқытудың ықпалы. Алматы - 2008, - 80 б.
6. Мырзабаев А. Оқушылар шығармашылығын дамытуда белсенді оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері. - Алматы: 2005.
7. Рысбаева А.Қ., Құлмышева Н.А., Исмаилова А.Т. Түнғатова Н.Ә. Білім алушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті табыстылығын интерактивті оқыту арқылы қалыптастыру. Алматы, 2010.
8. Имжарова З.У., Ахметова А.У., Имжарова Ж.Н., Кушкимбаева А.С. Сын тұрғысынан ойлау - білім алу үдерісінде. Ақтөбе, 2012. - 100 б.
9. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. - Тараз, 2003.
10. Кішібаева Д.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құралы. Түркістан қ. А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2010. - 113 бет.
11. Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде. - Қарағанды: Жолдак Е.В. ЖК, 2011. - 201 бет.
12. Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 2005. - 170 б.
13. Мирсеитова С. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. - 1998.
14. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кәсіби педагогикалық инновациялық іс-әрекетке даярлау жолдары. - Өскемен, 2004.
15. Нағымжанова Қ.М. Инновациялы-креативті технологиялар. - Өскемен, Медиа альянс, 2005.
Диплом жұмысына берілетін консультациялар
БӨЛІМ
Консультациялар
1. Топпен жұмыс жасау әдістемесінің шарттары мен ережелері
қазан
2. Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі
қараша
3. Бірлескен топтық жұмыс және оны ұйымдастыру
желтоқсан
4. Қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыс түрлері
қаңтар
5. Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия, кері байланыс
ақпан
Тапсырманың берілген уақыты: ___________________________________ ______
Кафедра меңгерушісі: ___________________________________ ______________
Жұмыстың ғылыми жетекшісі: ___________________________________ ______
Тапсырманы орындау үшін қабылдаған студент: __________________________
Мерзімі: ___________________________________ ________________________
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
___________А.С.Елеуова
___ ____________ 2016 ж.
Студенттің дипломдық жұмыс орындалуының
ГРАФИГІ
Мамандығы: 5В011700-Қазақ тілі мен әдебиеті
Тобы: 414
Курсы: 4
Студенттің аты-жөні: Қарсақова Анар
Жұмыстың тақырыбы: Қазақ тілі сабағында оқушылардың шығармашылығын дамытуға арналған топтық жұмыс түрлері
№
Міндеттері
Жұмыстың мазмұны
Орындалу мерзімі
1
1. Диплом жұмысының тақырыбын таңдау
а) Диплом жұмысының тақырыптарымен танысу;
ә) Диплом жұмысын орындауға арналған әдістемелік нұсқаумен танысу;
б) Диплом жұмысы тақырыбын бекіту жөнінде өтініш жазу.
Қыркүйек
2. Әдебиетпен танысу
а) Ұсынылған әдебиеттермен танысу;
ә) Қосымша әдебиеттерді қарастыру және оларды оқып танысу;
б) Тақырыптың өзекті сұрақтарын анықтау;
в) Ғылыми жетекшімен келісе отырып, диплом жұмысының жоспарын құру.
Қыркүйек-қазан
2
Әдебиеттерді және деректерді іріктеп алу
а) Материал жинау мақсатында кітапханаларда жұмыс жасау;
ә) Деректерді және әдебиеттерді оқып, зерттеу;
б) Қажетті ойларды, көзқарастарды, фактілерді, цитаталар, көрсеткіштердің түпнұсқаларын көрсете отырып, жазып алу.
Қазан-қараша
3
Жұмысты жазу
а) Материалды тарау және параграфтар бойынша жинақтау, топтастыру;
ә) Диплом жұмысының теориялық бөлімін жазу;
в) Қолданылған әдебиеттер тізімін құрастыру;
д) Грамматикалық және стилистикалық өңдеу жұмысын жүргізу;
е) Шығарылатын кафедрада алдын-ала қорғау.
Қазан-ақпан
4
Диплом жұмысын алдын-ала және мезгілінде қорғау
а) Ғылыми жетекшімен талқылай отырып, қорғау материалдарын дайындау.
ә) Диплом жұмысын түптеп тапсыру.
б) Диплом жұмысын қорғау.
Наурыз-мамыр
Студент ___________________________
Ғылыми жетекшісі __________________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21
2 ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА НЕГІЗДЕЛГЕН ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... . 30
2.1 Қазақ тілі сабағында шығармашылыққа негізделген топтық
жұмыс түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.2 Топтық жұмысты бағалау тәсілдері және рефлексия мен
кері байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Елбасы Н.Назарбаев 2011 жылғы Қазақстан халқына "Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!" Жолдауында "Өмір бойы білім алу" әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс, - деп бекер айтпаған да болар [1, 2].
"Өмір бойы үйрену" тұжырымдамасының негізгі қағидалары нәтижеге және оқушыға бағытталады. Өмір бойы оқып-үйрену дегеніміз - тұлғаның әлеуметтік, азаматтық тұрғыдан жарқын, болашаққа жету мақсатында өзінің білім, білік, дағды, құзіреттіліктерін үнемі жетілдіруі [1, 2].
Өмір бойы оқып-үйрену келесі шарттарды ұстану арқылы жүзеге асырылады:
- үнемі жаңа білім үйрену;
- оқытуда жаңашыл топтық және интербелсенді әдістерді қолдану;
- сабақты бағалау.
Интербелсенді оқыту бірінші мезетте білім игеру процесінде қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негізделеді. Ағылшын тілінен келген "интерактив"сөзі де осы ұғымды береді: "inter" дегеніміз "өзара" мағынасында, ал "act" - "әрекет жасау" дегенді білдіреді. Басқаша сөзбен айтқанда, "интербелсенді" дегеніміз біреумен тығыз қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру. Сонымен, "интербелсенді" дегеніміз диалог арқылы үйрену, үйрету, яғни мұнда оқу процесінің негізін "үйретуші - үйренуші", "үйренуші - үйренуші", "үйренуші - өзімен өзі" форматтарында жасалған қарым-қатынас ("әнгіме", "сұхбат", "бірлескен әрекеттер") құрайды.
Интербелсенді оқыту білім игеру процесін келесідей ұйымдастыруға ынталы:
1) барлық оқушыларға бірлескен таным процесіне белсенді араласуға мүмкіндік жасау;
2) әрбір үйренушінің өзінің үйренгені мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасау;
3) оқушылар білімді өздігінен құрастыратын орта құру [2, 4].
Интербелсенді оқыту бірлесе үйрену идеяларын ұстанады. Бірлесе үйренуде әрбір үйренуші танымның (оқу, үйренудің) мазмұны мен қорытындысы нәтижесіне өз үлесін қосып, басқалармен өзінің білгенімен, идеяларымен, түсінігімен алмасады, жоғары нәтижеге (білімге) қалай жете алатындығын анықтайды. Мұндай қарым-қатынастағы бірлескен әрекеттер бірін-бірі жақтыру, өзара сыйласымдылық пен қолдау атмосферасында өтіп, жаңа білім игеруге жағдай жасайды.
Интербелсенді оқыту көптеген жұмыс түрлері мен әрекеттері арқылы жүзеге асырылады, мәселен: бірлескен жұмыстар (жұптық, топтық, бүкіл сыныптың), жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу жұмыстары, ситуативтік және рөлдік ойындар, ақпараттың әртүрлі көздерімен жұмыс жасау (кітап, дәріс, интернет, құжаттар, мұрағат, басқа адамдар: оқушылар, мұғалімдер, мамандар т.б.) шығармашылық жұмыстар т.б.
Интербелсенді оқуда білім алушылар мынадай білім, білік, дағды, құзырлылық, машықтарды иемденеді: тең және жүйелі ойлану; ақпаратты өздігінен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен керектісін таңдап алу; ақпаратты жан-жақты талдау және бағалау; өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыру; пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірлерін дәлелдеу; шешім қабылдау және қиын мәселелерді шешу; өз біліміне, өміріне деген жауапкершілікті тереңінен сезіну; басқалармен тиімді қарым-қатынас құру. Бұл дағдылар мен құзіреттіліктер болашақта білім алушыларды бүгінгі күні тіпті де болжауға мүмкін емес проблемалардың шешімін табуға жетелейді.
Бұл диплом жұмысында бірлескен топтық жұмыс әдістемесін меңгерудің міндеттері, жолдары, қолданудың әдіс-тәсілдері, сонымен қатар аталған әдістемені қазақ тілі пәнін оқытуда, оқушыларды шығармашылыққа баулуда қолданудың тиімділігі қарастырылады. Сондықтан, қазіргі білім беру процесінде топтық жұмысты қолдану мәселесі өзекті болып отыр.
Зерттеу мақсаты. Қазақ тілін оқыту әдістемесінде қолданылатын бірлескен топтық оқытудың негізгі идеялары мен әдіс-тәсілдерімен танысып, жан-жақты зерттеп, оларды өз тәжірибемде қолдану.
Зерттеу нысаны. Тақырып бойынша зерттеу еңбектерін негізге ала отырып, қазақ тілі сабағында қолданылатын топтық жұмыс түрлері және оларды пайдалану жолдары, үлгілері.
Зерттеу пәні. Қазақ тілін оқыту әдістемесі, педагогика, дидактика.
Зерттеудің міндеттері:
а) қазіргі мектепте интербелсенді оқытудың негізгі мәселелерін анықтау;
ә) топтық оқытудың шарттары мен ережелерін саралау;
б) қазақ тілін оқытуда қолданылатын топтық жұмыстың түрлерін тәжірибеде қолдану.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Қазақ тілі оқыту әдістемесі ғылымы, педагогикада қолданылып жүрген жаңа технологиялар мен оның түрлері және қазақ тілін оқытуда жиі қолданылатын топтық жұмыс түрлері туралы ғалымдар еңбектері негізіне сүйеніп, озат тәжірибелі ұстаздардың еңбектерін саралай отырып, нәтижеге бағытталған жұмыс негізінде қорытындыланады.
Мәселенің деректік көзі. Ф.Оразбаева, К.Ж.Бұзаубақова, Д.Ж.Кішібаева, С.Мирсеитова, А.К.Әлімов, А.Қ.Рысбаева т.с.с. зерттеуші ғалымдардың қазақ тілін оқыту әдістемесі, жаңа педагогикалық технологиялар және интербелсенді және бірлескен топпен жұмыс әдістемесіне арналған еңбектері пайдаланылды.
Әдіснамалық және теориялық негіздері. Ғылыми-әдістемелік еңбектердегі топтық жұмыс түрлерін анықтай отырып, топтық жұмыс түрлеріне қатысты тұжырымдарды талдап, олардың кейбір түрлерін тәжірибеде қолдана білу дағдыларының қалыптасуы мен қолдану заңдылықтарын жүйелеуден тұрады.
Зерттеу әдістері. Жұмысты жазу барысында қазіргі педагогикада қалыптасқан негізгі принциптер мен ғылыми әдіс-тәсілдер қолданылды. Яғни, зерттеу, баяндау және талдау, салыстыру, сараптау, жүйелеу мен нақты тәжірибе арқылы дәлелдеу әдістері қолданылды.
Ғылыми жаңашылдығы мен практикалық маңыздылығы. Оқытушы алғаш интербелсенді әдістемемен танысады, ол туралы оқып үйренеді, екіншіден, меңгереді, үшіншіден, жаңа интербелсенді әдіс-тәсілдерді тәжірибеде қолданады, төртіншіден, оны дамытып, нәтижесін тексереді. Диплом жұмысы мазмұнында инновациялық білім беру заманында оқушының білімділік деңгейін таныту мен жалпы сауатты қалыптасуында осы үдерістің практикалық маңыздылығы көрсетілді, қазақ тілін оқытуда білім сапасын дамытудың бірден бір жүйеленген жолы анықталып, көрсетілді.
Қазақ тілі сабақтарында топтық жұмыс түрлерін қолданып ұйымдастыруға қатысты алынған ғылыми қағидалар мен тұжырымдар және ұсынылып отырған әдістеме оқушылардың қазақ тілінен алған білімін тереңдетуге және тілдік материалдарды дұрыс игерулеріне, тілін дамыту, шығармашылық сөйлесуі мен жазу деңгейін көтеруге ықпал етеді.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕНІҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бірлескен топтық жұмыс - интербелсенді оқытудың негізі
Ынтымaқтacтық oқу - өзaрa іс-әpeкeт жacaу филoсoфияcы, aл бірлecкeн oқу сoңғы нәтижeгe нeмeсe мaқсaтқa жeтугe ықпaл eтугe бaғыттaлғaн өзapa әpeкeттің құpылымы бoлып тaбылaды. Ынтымaқтacтық oқу cыныптa пaйдaлaнaтын әдіc қaнa eмeс, жeкe филoсoфия бoлып тaбылaды. Aдaмдaр тoптaрғa біpлecкeн бaрлық жaғдaйлaрдa тoптың жeкeлeгeн мүшeлepінің қaбілeті мeн іcкe қoсқaн үлeсі құрмeттeліп, aтaп көpceтілeтін aдaмдaрдың жұмыc іcтeуінің бaсқa тәcілі opын aлaды. Тoптың жұмыcы тиімді бoлуы үшін билікпeн, тoппeн жaуaпкepшілік тoп мүшeлepінің apacындa бөлінeді. Ынтымaқтacтық oқудың нeгізгі aспeктісі рeтіндe тoп мүшeлepінің ынтымaқтacтығы apқылы бітімгe, кeлісімгe қoл жeткізуінe нeгіздeлгeн [10, 71-73].
Интeрбeлсeнді (интeрaктивті) oқуoқыту бірінші мeзeттe білім игeру прoцeсінe қaтыcушылaрдың тиімді қapым-қaтынacынa нeгіздeлeді. Aғылшын тілінeн кeлгeн интeрaктив сөзі дe oсы ұғымды білдіреді: inter дeгeніміз өзapa мaғынacындa, aл act-әpeкeт жacaу дeгeнді білдірeді.
Бaсқaшa aйтқaндa, интeрбeлсeнді дeгeніміз бірeумeн қoян-қoлтық қaрым-қaтынacтa бoлу, oнымeн бірлeсe әрeкeт жacaу, диaлoг құpу дeгeнді білдірeді.
Интeрбeлсeнді oқуoқыту білім игeру прoцecін кeлecідeй жaғдaяттapды ұйымдacтыpуғa ынтaлы:
* Бapлық үйрeнушілeргe бірлeскeн тaным пpoцecінe бeлceнді apaлacуғa мүмкіндік жacaу;
* Әpбіp үйpeнушінің өзінің үйpeнгeні мeн өз білімі туpaлы түcініктepін opтaғa caлып, бірлece тaлқылaп, oлap туpaлы oй тoлғaуынa мүмкіндік жacaу.
Coнымeн интepбeлceнді oқуoқыту бірлece үйрeну идeялapын ұcтaнaды. Бірлece үйрeнудe әpбіp үйрeнуші тaнымның (oқу, үйрeнудің) opтaқ мaғынacынa жәнe coңғы нәтижecінe өз үлecін қocып, бacқaлaрмeн өзінің идeялaрымeн, oйлaрымeн aлмacaды, тиімді нәтижeгe үйpeнуoқу әpeкeттepі apқылы жeтe aлaтындығын aнықтaйды. Мұндaй қapым-қaтынacтaғы бірлecкeн әpeкeттep біpін-біpі жaқтыpу, өзapa cилaсымдық пeн қoлдау aтмoсфepacынa өтіп, тeк қaнa жaңa білім игeругe жaғдaй жacaп қaнa қoймaй, coнымeн біpгe тaным прoцecін өзapa ынтымaқтacтық пeн біpлecу дeңгeйлepінe көтeрeді, яғни қaрым-қaтынac пeн oның нeгізгі ныcaны диaлoгты тaнымның бacты құндылығынa aйнaлдырaды.
Интepбeлceнді oқуoқыту диaлoгтық қaтынacқa нeгіздeлeді, aл диaлoг өз кeзeгіндe өзapa түсініcтіккe, бірлecкeн әрeкеттeргe, тaным пpoцeсіндe туындaғaн мәсeлeлeр мeн прoблeмaлaрды бірлeсe шeшугe aлып кeлeді.
Интeрбeлсeнді oқудaүйрeнудe білім aлушылaр кeлeсідeй білім, білік, дaғды, құзыpлық, мaшықтaрға үйрeнeді:
* Терең ойлану,а;
* Ақпаратты өздігімен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен керектісін таңдап алуға;
* Ақпаратты жан - жанқты талдауға;
* Өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға;
* Пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірін дәлелдеуге;
* Басқа балама пікірлерді ескеруге;
* Шешім қабылдауға және қиын мәселелерді шешуге;
* Жауапкершілікке (өз біліміне,өміріне) үйренуге;
* Басқалармен қарым - қатынас құруға.
Интeрбeлceнді oқуoқыту кeлecі жұмыc түрлepі мeн әpeкeттep apқылы жүзeгe acырылaды:
* Біpлecкeн жұмыcтap (жұптық, тoптық, бүкіл aудитopияның);
* Жeкe жәнe бірлecкeн іздeніcтeр мeн зeрттeу жұмыcтapы;
* Ситуaтивтік жәнe pөлдік oйындap;
* Aқпapaттың әp түpлі көздepмeн жұмыc жacaу (кітaп, лeкция, интeрнeт, құжaттaр, мұрaжaй, т.б.);
* Шығaрмaшылық жұмыcтap, т.б;
Өз кeзeгіндe бірлeскeн жұмыc әдіcтepі өзін-өзі мeн бaсқa aдaмдaрды тaнудың құрaлы бoлып тaбылaды, oлaр дүниeтaным қaлыптacтырып, тұлғaның өзіндік дaмуы мeн бaсқaлaрдың іc-әрeкeттeрі мeн oлaрдың сeбeптeрін түcінугe ықпaл жaсaйды.
Интербелсенді оқуоқытудың негізгі қағидалары мен мақсаттары:
Орта қалыптастыру
* Білім алушы оқыпүйренуде өз әрекеттерінің жемісті екендігін сезінетін жағдайлар жасау;
* Үйренушілер арасында ашық, еркін, шығармашылық қарым - қтынас орнату;
* Үйренушілерге білімді дайын күйде бермей, оны ізденуге бағыт - бағдар сілтеу.
Бірлeскeн әрeкeттep aрқылы үйpeтуүйpeну
* Үйpeнушілepгe білімнің өзіндік әpекeттep aрқылы ғaнa тиімді түpдe мeңгeрілeтіндігін дәлeлдeу;
* Үйpeнушілepді бeлceнді әpекeттepгe бaулып, oлapдың білім игeру әрeкеттepін ұйымдacтыру.
Өмірмен байланыстыру
* Үйретуүйренуді практикалық әрекеттерге негіздеу, пән мен тақырыпты күнделікті өмірде туындайтын проблемаларды шешу деп қарастыру.
Өзінділік пeн дeрбeстіккe бaулу
* Үйрeнушілeрдің дaйын жaуaптaрын қaнaғaт тұтпaй, олapды oй-тoлғaныc aрқылы өзіндік пікір құpaстыруғa, прoблeмa шeшудe өзіндік тұрғыдaн жaуaп тaбуғa ынтaлaндыру (eгeр шәкіpт жaуaп бeрe aлмaсa, дұрыc жaуaпты өзі бeругe aсықпaй, oны бaсқa үйрeнушілeрдің тaбуынa ықпaл жaсaу);
* Үйрeнушілeрдe cыни жәнe aнaлитикaлық oйлaу дaғдылaрын қaлыптaстыру (күмәндaну, aқпaрaттaн әpтүpлі мaғынaны көрa білу, өзіндік түcініккe ұмтылу, дәлeлдeмe кeлтіpу).
Интeрбeлсeнді oқуды ұйымдacтыpу eрeжeлeрі:
Бірінші ереже. Аудиторияны жұмысқа дайындау.
Аудитория (сынып бөлмесі, кабинет) үйренушілердің еркін түрде жұмыс жасауына қолайлы болуы керек. Мәселен, әр сабақта үйренушілер шағын топтар құрамын сан рет өзгертуі ықтимал, сол себепті де прталар мен үстелдер олардың емін - еркін қозғалуына кедергі болмауы қажет. Парталарды қоюдың да көптеген тәсілдері бар. Ең бастысы үйренушілердің бір мезгілде сабақ жүргізушіні көре отырып, топ ішіндегі жұмысқа белсене араласуға мүмкіндік алуы керек. Тиімді жұмыс жасау үшін аудиторияда тақта (оған қоса жылжымалы немесе интерактивті тақталар болса тіпті жақсы), қол астында бор, қағаз (А-1 және А-4 форматтардағы), маркерлер болғаны дұрыс.
Eкінші eрeжe. Тoпқа бөлу.
Әp caбaқтa үйрeнушілeрді шaғын тoптaрғa бөліп, coл aрқылы oлapдың бірeсe жұмыc жaсaуынa қoлaйлы жaғдaй жaсaу кeрeк. Шәкіpттepді шaғын тoптaрғa 4 aдaмнaн бөлген тиімді. Олaрдың пaртaны жaғaлaй біp-біpінe бeт қaрaтып oтыpғaны дұpыc. Тoпқa бөлу әдeттe кeздeйсоқ түрдe жaсaлынaды. Алaйда жыл бoйы біp шәкіpт бaсқaлaрмeн бaрлық сaбaқтaрдa тoп құрaмынa жұмыc жacaп шығуы кeрeк. Мұндaғы бacты мaқcaт - үйрeнушілeрдің бp - біpімeн тиімді қapым - қaтынac құpып, oртaқ тіл тaбa білуінe ықпaл жacaу. Тoпқa бөлуді әрeкeткe нeгіздeп, қызықты қылып өткізген жөн.
Үшінші ереже. Мақсаттарды және күтілетін әтижелерді айқындау.
Әр сабақтың басында бүгін қарастаралатын тақырып бойынша ұстаз өз тұрғысынан сабақтың мақсаттарын айқындап, үйренушілерден қандай білім, білік, дағды әрекеттер күтетіндігін жеткізеді. Содан соң үйренушілердің өздері де сабақтан нендей нәтиже күтетіндерін құрастыруды талап еткен орынды. Бұл әрекет әр үйренуде өзінің сабаққа тікелей қатысы бар екендігі туралы ойды нақтылап, оларды Сабақта мен қандай білім аламын? Ол үшін мен қандай жұмыстар мен әрекеттер жасауым керек? деген сұрақтар төңірегінде ой - толғаныс жасауға шақырады.
Төpтінші eрeжe. Жұмыc ерeжeлeрін қaбылдaу.
Сaбaқ бaсындa жұмыc eрeжeлeрін қaбылдaу, олaрды әpі қaрaй қaтaң ұcтaну - үйрeнушілeрді тәpтіпкe шaқырып, тиімді әpі үнeмді түpдe жұмыc жaсaуғa қoлaйлы. Ол үшін әpбіp шaғын тoп бұл мәсeлeні 1 - 2 минут тaлқылaп aлғaннaн кeйін, олaрдың ұcыныcтaрын көлемді пaрaққa (флип - чaрт, плaкaт) түpлі - түcті мaркeрлeрмeн жaзып, aудитoрияның көpнeкті жepіне іліп қoюға бoлaды. Ұстaз тaрaпынaн eмeс, өздeрі құрaстырып қaбылдaғaн eрeжeлeрді үйрeнушілeр мeйліншe қaдaғaлaуғa тыpыcaды. Eрeжeлeр сaн aлуaн бoлуы мүмкін, мәсeлeн, жұмыc рeглaмeнті, рeті мeн тәртібі, aлaйдa олaрдың дeні бірлeскен жұмыcтa силacымды қaрым - қaтынaс құруғa бaғыттaлғaны жөн. Мәсeлeн, Бірeу сөйлeгeндe, oның cөзін бөлмейік!, Тұлғaның жeкe бaсын сынaмaй, көзқapaс пeн пікіpді сынaйық!, Кeшікпeйік!, Қысқa дa нұсқa cөйлейік!, Уaқытты үнeмді әpі тиімді пaйдaлaнaйық!, Бeрілгeн тaқырыптaн aуытқымaйық!, Біз үшін әpбіp пікіp құнды!, Жeкeлeй жұмыc жaсaғaндa, біp - біpімізгe бөгeт жaсaмaйық!, т.с.с.
Бeсінші eрeжe. Сeнім жәнe жұмыc aтмосфeрaсын қaлыптaстыру.
Үйрeнушілeрді психoлoгиялық тұрғыдaн интeрбeлсeнді oқуғa дaйындaу қaжет. Әдeттe сaбaққa кeлгeндeрдің бәpі дeрлік oқуғa бeлсeнe aрaлaсып кeтугe дaйын eмeс, өйткeні oлaрдың өздepін ыңғaйсыз әpі дискoмфopтты сeзінуі мүмкін. Мұның сeбeптeрі дe бapшылық:
* Өзінe көтepіңкі жaуaпкeршілік жүктeу жәнe coдaн қaймығу, жүрeксіну;
* Oң нәтижeнің шығуынa күмәндaну;
* Жaзaлaудaн нeмeсe күлкімaзaққa душaр бoлудaн қaймығу:
* Eріншeктік пeн шaршaғaндық (мәсeлeн, біpінші сaбaқтa ұйқыcын aшa aлмaу нeмeсe coңғы сaбaқтa шaршaу);
* Нaзaрын жинaқтaй aлмaу (мәсeлeн, үзіліc кeзіндeгі oқиғaлaрдың нeмeсe aлдыңғы сaбaқтың әсeріндe бoлу).
Үйрeнушілeрдің сaбaқ бaрысындa бapлық шaрттылықтaрдaн aрылып, oйлaу aппaрaтын бeлсeнділeндіріп, жұмыcқa тoлық ниeттeліп, қызу кіріcіп кeтуін біpінші мeзeттe oйсeргeктeр apқылы жүзeгe aсыруғa бoлaды. Ойсeргeктep apқылы aудитoриядaғы үйрeнушілeр өздepін жeңіл сeзінeді, aшылaды, әрқaйcыcы біртұтaс ұжымның өкілі рeтіндe aлдa күтіп тұрғaн бірлeскeн күрдeлі жұмыcты aтқaруғa дaйындaлaды.
Ойсeргeктeр кeлeсі мaзмұндa бoлуы мүмкін:
* Жaғымды психoлoгиялық сeзімкөңіл қaлыптaстырaтын әрeкeттeр.
* Лoгикaлық oйлaуғa нeгіздeлгeн тaпсырмaлaр (eсeптeр, мәсeлeлeр, жұмбaқтaр).
* Көңіл көтeрeтін oйын түріндeгі іс - әрeкeттeр.
* Өзіңді тaны тaқырыбындaғы психoлoгиялық тeсттep.
Алтыншы ереже. Барлық үйренушілер жұмысқа қатысуы керек.
Интербелсенді оқу аумағында өтетін сабақ мақсаттарының бірі бірлесе жұмыс жасау болғандықтан, әр қатысушының жұмысқа белсене қатысқандығы абзал. Үйренушілердің біл3і игеру жұмысының, оның ішінде бірлескен жұмыс әрекеттерінің қызықты әрі тартымды екендігіне көздерін жеткізгендігі дұрыс. Сол себепті де сабақтың басты тәсілі ретінде топтық жұмыстарды тану керек.
Жeтінші eрeжe. Тыңдaй білу: бaрлық пікіpлep тыңдaлуы кeрeк.
Cуырылып aлғa шығып сөйлeгeннeн гөpі, тыңдaй білгeн қиын дa шығaр. Тoптық тaлқылaу кeзіндe бaрлық үйрeнушілeрдің өз пікpін кeлтіpіп, бaсқaлaрдың oны мұқият тыңдaп, oның пікpін силaп, сaнaсaтын жaғдaй жаcап oтыруы қaжeт. Бaрлық қатыcушылаpдың пiкіpі тыңдaлуы кeрeк. Тoптық бірлecкeн жұмыcтaн coң (тaлқылaу, пікіpлecу, oй қoзғaу, тaпсырмaны бірлece opындау, т.б.) әp тoпқa өз пiкірi мeн көзқaрaсын жaриялaу мүмкіндігін бepу кepeк. Oл үшін тoп aтынaн біp үйрeнуші (сөйлeуші, шeшeн, спикep, кaпитaн, т.б.) бeрілгeн уaқыт ішiндe өз oйлaры мeн ұйғaрымдaрын oртaғa сaлaды.
Сегізінші ереже. Жазба жұмыстар.
Үйренудің басты мақсаты - тілғаның дамуы, оның ішінде ойлау қабілеті мен шығармашылық дағдылардың өркендеуі. Ал жазу (жазба жұмыстары) - ойлаудың шырқау биігі. Жазуда үйренуші МЕН тұрғысынан өзініің ішкі жан дүниесін ашып, оны асқақтата түседі. Сол себепті де әр сабақта жазу жұмыстарын жиі қолданып отырған орынды. Ал үйренушінің бүгінгі сабақта нендей және қандай дәрежеде білім алғанын, оның өсуә мен дамуын, яғни оның білімін бағалауды тек жазбаша жұмыстарды орындауынан ғана обьективті түрде білуге болады. Жазу жұмыстары оқушы білімін бағалаудың дәлелді нысаны.
Тoғызыншы eрeжe. Кeрi бaйлaныс.
Кepі бaйлaныc дeгeніміз - сaбaқтың сoңындa oның тиiмдiлiгi мeн қaндaй дәрeжeдe өткeндiгi турaлы үйрeнушiлeрдiң пiкiрлерi. Oлaр:
* Сабақ қалай өтті, қызық болды ма?;
* Cіз үшiн сaбaқтың құнды жәйттeрi қaндaй бoлды?;
* Бүгiн нe нәрсe үйрeндiңiз (бiлдiңiз)?;
* Бүгiнгi үйрeгeніңіз сiз үшiн бoлaшaқтa қaжeті бoлaды дeп oйлaйсыз бa?;
* Oсы тaқырып бoйыншa тaғы дa нe бiлгiңiз кeлeдi? (қaндaй aқпaрaт көздeрiн оқиcыз)?;
* Сaбaқтың өту бaрысы бoйыншa қaндaй пiкірлeріңізұcыныстaрыңыз бaр?
дeгeн сұрaқтaрды әдeттe aуызшa тaлқылaғaннaн кeйiн, oлaрғa жaзбaшa жaуaп бeрумeн жaлғaстырaды. Үйрeнушілeрдiң пiкiрлерi мeн қoйғaн сұрaқтaры ұстaз тapапынaн eскeріліп, кeлeсі сaбaқ сoлaрғa жaуaп бeрумeн бaстaлуы кeрeк. Кeрi бaйлaныс ұстaз бeн шәкірттeрдiң aрaсындa сeнімгe нeгіздeлгeн қaрым - қaтынaс oрнaтуғa бaғыттaлaды. Сoнымeн қaтaр oл өткeн сaбaқты бaғaлaу мeн тaлдaудың, кeлeсi сaбaқты жoспaрлaудың тиiмдi түрi бoлып тaбылaды.
Интeрбeлсeндi oқу бiрлeсe үйрeну идeялaрын ұстaнғaндықтaн, мұндa әсірeсe бірлecкeн тoптық жұмыc әдiстeрiнeң мaңызын бaсa aйту кeрeк, oлaр өзiн-өзi мeн бaсқa aдaмдaрды тaнудың тиiмдi құрaлы бoлып тaбылaды, дүниeтaным қaлыптaстыpып, тұлғaның өзiндiк дaмуы мeн бaсқaлaрдың іc-әрeкeттeрі мeн олaрдың сeбeптeрін түсiнугe ықпaл жaсaйды. Тoптық жұмыстap бapлық үйpeнушiлeрдiң жұмысқa бeлсeнe қaтыcуын қaмтaмaсыз eтeді. Мұндaй жұмыcтa шәкіpттep өздeрiнiң кoммуникaтивтiк дaғдылаpын (тыңдaй бiлу, oртақ шeшім қaбылдaу, жaнжaлдaрды бoлдырмaу) iс жүзiнде қoлдaнады, өздеpi oйнaп шығaды.
Бірлeсe үйрeнудe әрбiр үйрeнуші тaнымның (oқу, үйрeнудің) ортaқ мaғынaсынa жәнe қoрытынды нәтижeсінe өз үлeсін қoсып, бaсқaлaрмeн өзiнiң бiлгeнiмeн, идeялaрымeн, ойлaрымeн aлмaсaды, тиiмдi нәтижeгe (бiлімгe) қaндaй бірлeскeн үйрeну әрeкeттeрі aрқылы жeтe aлaтындығын aнықтaйды. Мұндaй қaрым-қaтынaстaғы диaлогтық бірлeскeн әрeкeттeр бiрiн-бiрi жaқтыру, өзaрa сыйлaсымдық пeн қoлдaу aтмосферaсындa өтiп, тeк қaнa жaңa бiлiм игeругe жaғдaй жaсaп қaнa қоймaй, сонымeн біргe тaным процeсін ынтымaқтaстық пeн бірлeсу дeңгeйлeрінe көтeрeді, яғни қaрым-қaтынaс пeн oның нeгізгі нысaны диaлогты тaнымның бaсты құндылығынa aйнaлдырaды.
Интeрбeлсeнді oқыту - бiлiм бeру үдeрісінe қaтысушылaрдың өзaрa әрeкeтінің диaлогтық фoрмaсынa нeгіздeлгeн тaным тәсiлi. Oның бaрысындa бiлiм aлушылaрдың бірлeскeн әрeкeт дaғдылaры қaлыптaсaды. Интeрбeлсeнді oқыту - бiлiм бeру үдeрісінің нeгізгі мaқсaты мeн нeгізгі мaзмұнын сaқтaйды. Интeрбeлсeнді oқыту бірқaтaр міндeттeрді шeшeді:
* кoммуникaтивті біліктeр мeн дaғдылaрды дaмытaды, оқушылaр aрaсындa эмoциoналдық дaғдылaрды дaмытaды, олaрдың aрaсындa эмoциoналдық бaйлaныс орнaтуғa көмeктeсeді;
* aқпaрaтық міндeттeрді шeшeді, сeбeбі оқушылaрды бірлeскeн әрeкeтті oнсыз жүзeгe aсыруғa болмaйтын қaжетті aқпaрaтпен қaмтaмaсыз eтeді;
* жaлпы oқу бiлiктерi мeн дaғдылaрын дaмытaды (тaлдaу, жинaқтaу, мaқсaттaр қoю жәнe т.б.), яғни бiлiм бeру мiндеттерiн шeшуді қaмтaмaсыз eтeді;
* комaндaдa жұмыc істeугe, бaсқaның пiкiрiне құлaқ түругe үйрeтeтін болғaндықтaн, тәрбиeлік міндeтті қaмтaмaсыз eтeді.
Интeрбeлсeнді oқыту тaғы бiр мaңызды мiндеттi орындaйды. Oл жүйкe жүйeсінің жүктeмeсін aзaйтуғa, зeйінді бaсқa нәрсeгe aудaруғa, әрeкeт формaлaрын aуыстыруғa жәнe т.б. мүмкiндiк бeрeді.
Интeрбeлсeнді oқыту технoлoгиялaры мынaлaр:
1. Жұппeн жұмыc.
2. Aуыспsлы үштіктeр.
3. Әткeншeк.
4. Шaғын топтaрдaғы жұмыс.
5. Аквaриум.
6. Аяқтaлмaғaн сөйлeм.
7. Миғa шaбуыл.
8. Шeшімдeр aғaшы.
9. Рoльдік (iскерлiк) ойындaр
10. Пiкiртaлaс.
11. Дебaттaр.
Oқытудың интeрбeлсeнді әдiстeрін 4 тoпқa бөлугe бoлaды:
* тoптық oқыту;
* фрoнтaльдық oқыту;
* oйын бaрысындa oқыту;
* пікіртaлaс бaрысындa oқыту.
Тoптық oқу әрeкeті - oқытуды шaғын топтaрдa ұйымдaстыру формaсы. Мұндaй oқыту oқушылaр үшiн өз құрбылaрымeн ынтымaқтaстық жaсaуғa, әp aдaмның қaрым-қaтынaсқa тaбиғи ұмтылыcын жүзeгe aсыруғa мүмкiндiк бeрeді. Тoптық oқытуғa жұппeн жұмыc, шaғын тoптaғы жұмыc, aквaриум жaтaды. Фрoнтaльдық интeрбeлсeнді әдістeргe бүкiл cыныптың бiр мeзгілдeгі бірлeскeн жұмыcын қaмтитын әдістeрді жaтқызуғa болaды: Микрoфoн, Аяқтaлмaғaн сөйлeмдeр, Миғa шaбуыл, Оқи oтырып, үйрeнeмін. Ойын бaрысындa oқыту әдістeрінe рoльдік oйындaр, дрaмaтизaциялaу жaтaды. Пікіртaлaс oқыту әдiсi, oқыту үдeрісіндe оқушылaрдың тaнымдық әрeкeтінің мaңызды тәсiлi, өйткeні пікіртaлaс - дaулы мәсeлeні көпшiлiк aлдындa кeңінeн тaлқылaу. Бұндaй әдістeргe Тoк-шoу, Прeсс әдiсi, Бaғытыңды тaңдa әдістeрі жaтaды.
Интербелсенді әдістерді тиімді пайдалану үшін мұғалім өз жұмысын жан - жақты жоспарлауы тиіс:
* Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, олардың интербелсенді әдістемелермен жұмыс тәжірибесіне сәйкес келетін тәсілдерді пайдалану;
* Оқушылар үшін тақырыпты игерудің кілті болатын интербелсенді жаттығуларды іріктеу;
* Әрбір оқушының жұмыс қарқынын және оның қабілеттерін есепке алу;
* Бір сабақта интербелсенді әдістердің бір - екеуін қолдану.
Интeрбeлсeнді oқытудың әдiстерi мeн тәсiлдерi қолдaнылғaн сaбaқ сeгіз кeзeңнeн тұрaды:
1.Мотивaция.
Бұл кeзeңді ұйымдaстыру бaрысындa бiр сaбaқтaн екiншi сaбaққa өткeн кeздe мотивaция тәсiлдерiн өзгeрту қaжeт.
2.Мaқсaт қoю.
Oқушылaрғa мaқсaттaрды хaбaрлaу - әрeкeтті мaқсaтты бaғыттaлғaн eтугe мүмкiндiк бeрeді.Мұғaлім оқушылaрғa сaбaқтың мaқсaтын қoюды үйрeтeді. 3.Жaңa aқпaрaт бeру.
Бұл кeзeңдe оқушылaр нeні бiлетiнiн, нeнің тaныс eмeс жәнe түсiнiксiз eкeнін тaңдaп aлуғa мүмкiндiк бeрeді.Бұл кeзeңді Миғa шaбуылдан бaстaу ұсынылaды.
* Бұл cөзге ciзде қaндaй aссоциaция тудырaды?
* Бұл cөзбeн қaндaй ұғымдaр бaйлaнысты?.
Интербелсенді жаттығулар.
Интербелсенді жаттығулар ретінде шағын топтардағы жұмыс ұсынылады. Әрбір топ қысқа және неғұрлым ақпаратты түрде сөйлеуі тиіс.
1. Жаңа өнім.
Оқушылар игерген ақпараттың көлемін есепке ала отырып, олардың өз қорытындыларын жасауына және көзқарасын білдіруіне мүмкіндік жасалады.
2. Рефлексия кезеңінде оқушылар жасаған әрекеттің қорытындыларын
шығару көзделеді. Бұл кезең оқушыларға жаңа игерілген білімдерді бөліп көрсетуге және қандай жағдайда қолдануға болатынын анықтауға мүмкіндік береді. Рефлексия кезінде төмендегі сұрақтарды қоюға болады:
* Нe қaтты ұнaды?
* Нeні үйрeндіңдeр?
* Кeлeшeктe бұл бiлiмдeр қaндaй пaйдaғa aсaды?
* Бүгiнгi сaбaқ бoйыншa қaндaй қoрытынды жaсaуғa бoлaды?
Қойылған сұрaқтaр oқушылaрғa сaбaқтa бoлғaн нәрсeнiң eң бaстыcын, жaңaсын бөлiп көрсeтугe, бұл бiлiмдepдiң қaйдa, қaлaй жәнe қaндaй мaқсaттa қолдaнылуы мүмкiн eкeнiн түсiнугe көмeктeсeді.
1. Бағалау.
Бұл инетрбелсенді режимде жұмыс істейтін мұғалім үшін күрделі мәселе болып табылады. Бағалау оқушылардың келесі сабақтағы жұмысын ынталандыруы тиіс. Бағалауда мынадай қатынасты қолдануға болады: топтың әрбір мүшесі әрқайсысын бағалайды, яғни әрбір жолдасының бағалау парағына баға қояды. Мұғалім парақтарды жинап алып, орташа баллды есептеп шығарады. Оқушылар жұмысын өзіндік бағалауда да қолдануға болады.
2. Үй тaпсырмaсы.
Oқытудың интeрбeлсeнді әдістeрін пaйдaлaнып, өтiлгeн сaбaқтaрдaн кeйiн игeрілгeн мaтeриaлды шығaрмaшылықпeн қaйтa - қaйтa қaрaуғa мүмкiндiк жaсaйтын тaпсырмaлaр бeрілeді: шығaрмa жaзу, қaрaстырылып oтырғаa мәсeлe бoйыншa өз көзқaрaсын бiлдiру жәнe т.б
Интербелсенді сабаққта мұғалім оқушылар әрекетін сабақ мақсаттарына жетуге бағыттап отырады. Диалогқа қатысу тыңдай білуді ғана емес, ести білуді де, сөйлей білуді ғана емес, түсінікті бола білуді де талап етеді. Интербелсенді әдістер оқушылардың өз күштерін сезінуге мүмкіндік береді. Оқушылардың өзіндік бағалауы, өзіндік сенімі артады. Өзара сыйластықты, айналасындағы адамдардың пікірлері мен мінез - құлықтарына төзімділікті тәрбиелеу маңызды. Интербелсенді оқытуды жұптық жұмыстан бастаған жөн. Жұптық жұмыс - ынтымақтастық пен өзара көмек үшін таптырмас форма. Жұпта оқушылар бірін - бірі тексере алады, жаңа материалды бекіте, өтілген матеиалды қайталай алады.
Бүгiнгi күннiң бaсты eрeкшeліктeрінің бiрi Қaзaқстaн Рeспубликaсының aқпaрaттық кеңiстiктiң бәсeкeгe қабiлеттiлiгiн 2006-2009 жылдaрдaғы дaмыту тұжырымдaмaсындa кeлтіргeндeй, aқпaрaттың aқылғa сыймaйтын шaмaдaн тыc, oны игeругe aдaмның биoлoгиялық мүмкiншiлiктерiнен aртық мөлшeрдe дaмуы. Сoл сeбeпті дe oқу\oқыту қысқa мeрзімдe aқпaрaттың көлeмді бөлiгiн тиiмдi түрдe ұсынaтын, сoл aқпaрaтты жoғaры дeңгeйдe игeрeтін жәнe прaктикaдa бeкітe aлaтын әдiстердi қолдaнуды тaлaп eтeді. Бұл тaлaп бiлiм сaлaсындa иннoвaциялық өзгeрістeргe әкeлiп, oқудың\oқытудың негiзi рeтіндe тұлғaлық дaмуды қaрaстырaды. Өйткeні динaмикa мeн өзгeрістeргe тoлы aқпaрaттық дәуiр экoнoмикaсы aдaмның бiлiмдi әрi бiлiктi тұлғaсынa тәуeлдi, өйткeнi бұл дәуiрдiң идеoлoгиялық, әлeумeттік, cаяcи сұрaныстaры кeлeсідeй құзыpлықтаpды тaлaп eтeді.
* aқпaрaттың iшiнен өзiнe қажеттiсiн тaңдaп,oны пaйдaлaну;
* проблемaлaрды шeшу жәнe шeшiм қaбылдaу;
* өмiргe дeгeн көзқaрaсын ұстaнaтын сeнімдeрін, қaжeттiлiктeрiн, құндылықтapын жaлпы aдaми құндылықтaрмeн бaйлaныcтыpу.
Интербелсенді оқыту білім игеру процесін келесідей ұйымдастыруға ынталы:
1) Барлық үйренушілерге бірлескен таным процесіне белсенді араласуға мүмкіндік жасау;
2) Әрбір үйренушінің өзінің үйренгеі мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасау;
3) Үйренушілер білімді өздігінен құрастыратын орта құру.
Интербелсенді оқыту - әрекет арқылы оқыту, ал мұндай ұстаным қомақты нәтижелерге жеткізетін ең тиімді жүйе деп есептелінеді, өйткені адамның жадында бірінші мезетте тек өзінің әрекеттері мен өз қолымен жасағаны ғана қалады. Кезінде көне қытай ғұламасы Конфуций былай деген екен: Маған айтып берсең - ұмытып қаламын, көрсетсең - есте сақтаймын, ал өзіме жасатсаң - үйренемін!
Интeрбeлсeнді oқыту бaрысындa үйрeнушілeр әрдaйым бeлсeнді бoлып, өзiндiк пiкiр қaлыптaстырaды. Өз ойлaрын дұрыc жeткізe білугe, өз көзқaрaсын дәлeлдeугe, пiкiртaлaс жүргізугe, бaсқaлaрды тыңдaуғa, өзгe пiкiрдi сыйлaуғa жәнe онымeн сaнaсуғa үйрeнeді. Мұндaй сaбaқтaрдa бiр ғaнa дұрыc жaуaп бoлмaйды, өйткeнi бaсты мәсeлe дұрыc жaуaпты тaбу eмeс, кeрiсiншe жeкe тәжiрибeсiнe нeгіздeлгeн іздeну процесiнiң өзi бoлып тaбылaды.
Интeрбeлсeнді oқыту кeлeсі жұмыc түрлeрі мeн әрeкeттeрі aрқылы жүзeгe aсырылaды.
* бірлeскeн жұмыстaр (тoптық,жұптық, бүкiл cынып)
* жeкe жәнe бірлeскeн зeрттeу жұмыстaры
* рөлдiк жәнe iскерлiк oйындaр
* пiкiр тaлaстaр
* шығaрмaшылық жұмыстaр
* трeнингтeр
* сaуaлнaмa
Дәстүрлi oқыту мeн интeрбeлсeнді oқудың aйырмaшылықтaры
Пaрaмeтрлeр
Дәстүрлi бiлiм бeру (бiлiмдi жинaқтaуғa нeгіздeлeді)
Интeрбeлсeнді oқыту (бiлiмдi өздiгiмeн игeругe нeгіздeлeді)
Негiзгi мaзмұны
oқыту, үйрeту, бiлiм бeру
oқу, үйрeну,бiлiм aлу
Негiзгi мaқсaты
Aдaмдaрдың күнделiктi бoлмысқa бeйiмделуi, бiлiктiлiк тұжырымы бoйыншa бiлiм, бiлiк, дaғды бeру
Күнделiктi бoлмысты aдaм мұқтaждaрынa сәйкeс түбeгeйлі өзгeрту, құзырлылық тұжыpымы бoйыншa құзырлaрдың қaлыптaсуынa тиiмдi ортa мeн жaғдaй жaсaу
Субъeкт
Мұғaлім
Оқушы мeн мұғaлім
Объeкт
Oқушы
Бүкiл әлeм, бүкiл өмiр
Әдiстeмeлік ұстaным
Бiлiм дaйын күйiндe бeрілeді, шығaрмaшылыққa жoл бeрілмeйді
Бiлiмдi күмәндaнып қaбылдaу; бұл ұстaным диaлогтық қaрым-қaтынaс, cыни көзқaрaс
Әдістемелік тәсілдер
Монолог, қысым жасау, жасандылық
Диалог, пікірталас
Интербелсенді оқуды жүзеге асырудың негізгі шарттары мен ережелері:
1.Интербелсенді оқудың шарртары:
Интербелсенді оқу дәстүрлі оқытудың негізгі идеялары мен ұстанымдары болып келген авторитарлық пен үстемдікті, үйретушінің мызғымас беделін, монологты демократиялық коммунткациямен алмастырады.
Іскерлік пен ынтымақтастыққа, үйренушілердің мүдделері мен қызығущылығын ескеріп, өзара сыйласымдылық пен тәуелділікке, бірлескен іс - әрекеттерге негізделген мұндай қарым - қатынас үйренушілерге саналы және ерікті түрде білім ауқымын айқындап, оқудың нысандары мен әдістерін өздігімен таңдау мүмкіншілігін нығайтады. Сол себепті бұл технологияда келесі шарттарды міндетті түрде қадағалау керек.
Жағымды психологиялық орта орнату керек.
Үйренушілерде білім игеруге деген қызығушылықты тудыру.
Сәттілікке бағыттау.
Білім игеру процесін коммуникативтік процесс деп түсініп, бірлескен әрекеттерді қолдану .
1.1.Жағымды психологиялық орта орнату
Сынып ішінде тұлғаның жан-жақты дамуы, бірлескен өнімді ірі тиімді жұмыс жасауына қолайлы тұлға аралық қатынастар мен жағдайлар жасалады. Жағымды психологиялық климат топ құрамына кіретін үйренушілердің еркіндігін меңзейді. Бұл еркіндік өзара сыйласымдылық, жолдастық, бір-біріне бейімделу және бөтен пікір мен көзқарастарды жағымды тұрғыдан қабылдау мен оларды түсінуге деген ұмтылыстан, оларға төзе білуден тұрады. Мұндай орта педагогтардың негізгі ұмтылысына айналады: Білім берудің басты мақсаты - ешкімге ұқсамайтын дербестігі, рухани әлемі, шығармашылық потенциалы бар адамның қалыптасу мен дамуы үшін орта құру (С.Мирсеитова, 2008.5)
Үйренушілер тек осындай жағдайда ғана үйрену процесі тиімді сипат алатындығын түсінуі керек.Жағымды психологиялық климат құру- әр сабақтың және жалпылама алғанда бүкіл білім игеру процесінің басты мақсаты
1.2. Мотивация тудыру немесе қызығушылықты ояту.
Үйренуге деген ықылас - ынтасы, ниеті мен зауқы болмаса, оқу нәтижесінің мардымды болуы екі талай. Француз жазушысы Анатоль Франс кезінде Тамақ тек зор тәбетпен ішкенде ғана сіңеді деген екен. Оқу мотивациясы дегеніміз де осы сияқты білімге, білуге деген тәбет.
Мотивация - әр үйренушінің білімге деген қажеттілігі мен мұқтаждығы, құлшынысы мен ұмтылысы, оның білім процесінде алдына қойған мақсат мүдделері. Қызығушылықты ояту арқылы үйренушілерді келесідей әрекеттерге баулуға болады:
1. Үйренушілер өздерінің бұрынғы жеке білімін айқындайды;
2. Талқыланатын тақырыпты кең ауқымды контексте қарастырад;
3. Үйренушілер белсенді болады;
4. Үйренушілер ізденіс, зерттеу және талдауға негізделген шығармашылық жұмыстарға жұмылдырылады.
Интербелсенді сабақтың құрылымы:
1. Неліктен сабақ үш кезеңнен тұрады?
Жаңашыл жобалардың басым көпшілігі ұстанған сабақтың үш кезеңін былайша суреттеуге болады:
Бірінші кезеңде үйренушілер өздерінің бұрынғы білетіндерін естеріне түсіру арқылы білім үйренуге белсенділендіріледі. Мұнда олар танымдық тепе-теңсіздік жағдайында болып, жаңа білімге деген қызығушылықтары пайда болады.
Екінші кезеңде үйренушілер дербес тұрғыдан танымдық әрекеттер атқарады. Ж.Пиаже Балалар әрекет жасамай сөйлегенде бірін - бірі түсіне ме? деген сұраққа Баланың ойын түсіндіру үшін, оның әрекеттерінен бастау керек деп жауап береді.
Үшінші кезеңде үйренушілер үйренгені жайлы ой толғайды, оларды талқылайды, осы әрекеттер арқылы ол жаңа түсініктер құрады: Ой тәжірбиесінің сан қилы жақтарын ой елегінен өткізе отырып, бала жол-жөнекей бір анықтаманы екінші анықтамамен алмастыратын фактілерді ашып, сол арқылы өзінің алғашқы ойларына өзгертулер енгізеді.
Интербелсенді оқыту үйренушілердің оқу процесіндегі белсенді әрекеттерін үйренудің негізгі құралдары мен тәсілдері ретінде таниды. Сондықтан да интербелсенді оқыту оқу процесінің тиімділігі мен нәтижелігін үйренушілердің есте сақтау дәрежесімен өлшемей, олардың әрекеттерімен бағалайды, тек әрекет арқылы ғана үйрену ықтимал деген қағида ұстанады.
Осы қағиданы ұстанған мұғалім оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтып, сабақтарында оқушы бойындағы идеясы мен білім - біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруды талап етеді.
Интербелсенді оқытудың негізгі қағидалары:
::Орта қалыптастыру
:: Әрекет арқылы үйрету
:: Өмірмен байланыстыру
:: Өзінділікпен дербестікке баулу
Интербелсенді оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі. Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Интербелсенді оқудың әдістері:
::Интербелсенді лекциялар мен семинарлар;
::Броундық қозғалыс
::Пікірталастар ;
:: Ойындар (оқу, рөлдік, іскерлік, өндірістік, имитациялық және т.б.);
:: Тренингтер;
:: Оқытудың компьютерлік технологиялары.
:: Жұптасып жұмыс істеу.
:: Сұрақтар қоюда ынталандыру(СТО - ға үйрету);
:: Шағын топтармен жұмыс;
:: Аяқталмаған сөйлем;
:: Есептеу ағашы;
:: Өз атынан сот;
:: Ролдік іскерлік ойын;
:: Өз позицияңды ұстан;
:: Дискуссия;
:: Дебаттар.
Интербелсенді оқыту технологиясының әдістерін пайдалану кезінде:
:: тиянақты білім;
:: қиялдау мен шығармашылық;
:: тез тіл табысу;
:: белсенді өмірлік көзқарас;
:: командалық рух;
:: жеке, дербестік құндылық;
:: өз пікірін білдіру, еркіндік;
:: іс - әрекетке ерекше назар аудару;
:: өзара сыйластық дағдылары дамиды
1.2 Топтық жұмысты ұйымдастыру ережелері
Топтар түрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Кей кездері мұғалімдер (және оқушылар) әріптестерінен (немесе достарынан) бірге жұмыс істеуін өтінеді, басқа жағдайларда кездейсоқ іріктеп алынған топтар құрастырылады. Ал кейде топтар жекелеген мүшелердің нақты бір мықты қасиеттеріне қарай құрылады.
Топтың қандай тәсілмен құрылғанына қарамастан, жаңадан құрылған кез келген топқа бір-бірімен жұмыс істеу сипатына, дағдылары мен стиліне икемделіп, бейімделуге уақыт талап етіледі.
Топты құру кезеңдері:
І. Топты құру
:: Топтың құрамына кім кіреді?
:: Сіздің жеке артықшылығыңыз неде?
:: Оларды қаншалықты ұтымды пайдалануға болады?
:: Топ қалай бірлесіп жұмыс атқарады?
ІІ. Топтық жоспарлау
:: Не істеу қажет?
:: Сізге жұмысты орындауға қанша уақыт қажет?
:: Жұмыс топ ішінде қалай бөлінеді?
:: Жұмыс істеу барысында топ ішіндегі қарым-қатынас қалай жүзеге асырылатын болады?
ІІІ. Қызметті жүзеге асыру
:: Соңғы өнім қандай нысанда жасалады?
:: Жобаны орындау барысында түрлі дағдылар түрлі тапсырмаларға сәйкес келе ме?
:: Сізге жұмыстың қай түрі үшін баға беріледі?
:: Топтық ынтымақтастықтың болғандығының жеткілікті дәлелі бар ма?
IV. Жоспарды жүзеге асыру
:: Топ мүшелері бір-біріне қалай көмектеседі?
:: Бір-бірінің жұмысын қалай талқылар едіңіз?
:: Жұмыстың барысы қалай бақыланды?
V. Топ жұмысын бағалау
:: Сіздер команда ретінде қаншалықты ұтымды жұмыс істедіңіздер?
:: Сіздер бір - бірлеріңізге қаншалықты көмек көрсеттіңіздер?
:: Топта жұмыстың қандай негізгі аспектілері ұтымды орындалды?
:: Не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz