«Дәстүрлі емес тарих сабақтары»
КІРІСПЕ
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ...
1.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері ... ... ...
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер ... ... ... ...
2 2.ТАРИХТЫ ОҚЫТУДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДА ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ӘДІСТЕРДІҢ РӨЛІ..
2.1 Cабақтың түрлері және оның дидактикалық құрлымы ... ... ... ... ...
2.2 Білім берудегі дәстүрлі емес әдістердің тұлға қалыптастырудағы ролі
2.3Жаңа технологиялардың тиімді әдістері арқылы түрлі тапсырмаларды және ойын элементтерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.1 Оқытудың инновациялық технологиясы
3.2 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың біліктілігін арттыру
3.3 Интерактивті оқыту әдісін қолданудың тиімділігі.
ҚОРЫТЫНДЫ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ...
1.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері ... ... ...
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер ... ... ... ...
2 2.ТАРИХТЫ ОҚЫТУДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДА ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ӘДІСТЕРДІҢ РӨЛІ..
2.1 Cабақтың түрлері және оның дидактикалық құрлымы ... ... ... ... ...
2.2 Білім берудегі дәстүрлі емес әдістердің тұлға қалыптастырудағы ролі
2.3Жаңа технологиялардың тиімді әдістері арқылы түрлі тапсырмаларды және ойын элементтерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.1 Оқытудың инновациялық технологиясы
3.2 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың біліктілігін арттыру
3.3 Интерактивті оқыту әдісін қолданудың тиімділігі.
ҚОРЫТЫНДЫ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазіргі кезде жастарға білім берудің маңызы өте зор болып отыр. Бүгінгі мектеп оқушысы ертеңгі қоғамымыздың болашағын жалғастырушы. Олай болса олардың сауатты да, саналы азамат ретінде қалыптасуларында тарихи, әдеби тәрбие берудің қаншалықты маңызды екендігі де түсінікті. Ертеңімізді сеніп тапсыратын жас ұрпақ үшін ең қымбат қазына білім болып табылатын тарихи сананы қалыптастыру кезек күттірмейтін міндет.
Тарих ғылым, пән ретінде аса маңызды білім саласына жатады. Өйткені ол бүкіл адам баласының басынан өткізген жағдайын, тарихи тәжірибесін баяндайды. Тарихи білім әрбір адамға қажет. Тарихи білімді адам ғана өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін дұрыс анықтай алады. Сондықтан да дүние жүзіне белгілі ойшылдардың, ғұлама ғалымдардың тарихтың маңызы туралы айтпағандары жоқ. «Тарихты білмей – өткенді, қазіргі жағдайды, келешекті болжау қиын», - деп Әбу-Насыр әл-Фараби айтса, Ахмет Байтұрсынұлы «Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы – тарих» - деп өте жоғары бағалаған.
Осыдан болар әрбір тәуелсіз, дамыған ел өз мемлекетінің, халқының тарихын оқытып үйретуге, алдымен оны мектепте оқытуға ерекше мән береді.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен өз елінің тарихын, Қазақстан тарихын, Қазақстан тарихын оқытуға айрықша ден қойды. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев жұртшылық алдында сөйлеген сөздерінде, өзінің еңбектерінде тарихты оқып білу неліктен қажет екеніне үнемі назар аударып келеді. Оның Қазақстан тарихын оқып үйренудің қажеттігі туралы: «Бұл – тәуелсіз Қазақстанның азаматы ғасырлар тоғысында өзінің арғы-бергі тарихи жолын ой елегінен өткізіп, «Кеше кім едік? Бүгін кімбіз? Ертен кім боламыз?» деген төңіректе ойлансын деген сөз.
Тарих ғылым, пән ретінде аса маңызды білім саласына жатады. Өйткені ол бүкіл адам баласының басынан өткізген жағдайын, тарихи тәжірибесін баяндайды. Тарихи білім әрбір адамға қажет. Тарихи білімді адам ғана өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін дұрыс анықтай алады. Сондықтан да дүние жүзіне белгілі ойшылдардың, ғұлама ғалымдардың тарихтың маңызы туралы айтпағандары жоқ. «Тарихты білмей – өткенді, қазіргі жағдайды, келешекті болжау қиын», - деп Әбу-Насыр әл-Фараби айтса, Ахмет Байтұрсынұлы «Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы – тарих» - деп өте жоғары бағалаған.
Осыдан болар әрбір тәуелсіз, дамыған ел өз мемлекетінің, халқының тарихын оқытып үйретуге, алдымен оны мектепте оқытуға ерекше мән береді.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен өз елінің тарихын, Қазақстан тарихын, Қазақстан тарихын оқытуға айрықша ден қойды. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев жұртшылық алдында сөйлеген сөздерінде, өзінің еңбектерінде тарихты оқып білу неліктен қажет екеніне үнемі назар аударып келеді. Оның Қазақстан тарихын оқып үйренудің қажеттігі туралы: «Бұл – тәуелсіз Қазақстанның азаматы ғасырлар тоғысында өзінің арғы-бергі тарихи жолын ой елегінен өткізіп, «Кеше кім едік? Бүгін кімбіз? Ертен кім боламыз?» деген төңіректе ойлансын деген сөз.
1.Тұрлығұл Т. Т. Мектепте Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен әдістемесі. Оқу-әдістемелік құрал. – Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, 2003. -256 б.
2.Елубай С. Болашақ ұрпаққа көркем әдіебиет керек пе? //Алматы ақшамы. 2014 ж. №25
3.Аманжолова К. Қазақ ССР тарихын оқытуда көркем әдебиетті пайдалану. Алматы, 1989.
4.Т. Хазіретәлі. Мектепте тарихты оқыту әдістемесі. Алматы, 2004.
5.Мухамеджанов А. Р. Узбекистон тарихы. Тошкент: Уқитувчи, 1994.
6.Методологические проблемы развития педагогической науки (под ред. П. Р. Атутова и др.), Москва: Педагогика, 1985.
7.Лемберг Р. Г. Дидактические очерки. Алма-Ата, 1960.
8.Мұқанов М. М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы: Мектеп, 1962
9. Д.Салқынбек «Халқымыздың тарихы мен патриоттық тәрбие», «Қазақстан тарихы» әдістемелік журналы, 24- бет, №6, 2009 жыл.
10.Методика преподования истории в средней школе (С. А. Ежова и др.) Москва: Просвещение, 1986.
11. Б.Әбдіғұлова «Тарих сабақтарының тиімді формалары», «Қазақ тарихы» ғылыми-әдістемелік журналы , 43- бет, №3, 2010 жыл.
12. Т.Хазретәлі «Мектепте тарихты оқыту әдістемесі», Алматы-2004, 98-бет.
13. Б.Әбдіғұлова «Тарих сабақтарының тиімді формалары», «Қазақ тарихы» ғылыми-әдістемелік журналы , 44- бет, №3, 2010 жыл.
14. «Методика обучения истории в средней школе: пособие для учителей». В двух частях. Москва, «Просвещение», 1978 год, том 1.
15. Төлеубаева Г. Тарихты оқытудағы әдістемелік технологиялар. Қазақ тарихы, №2, 2009ж.
16. «ХХ ғасырдағы қазақ мектебі: даму болашағы» атты республикалық ғылыми – практикалық конференция материалдары. – Алматы, 2006
17. Қазақмстан Республикасының «Білім туралы » заңы
18. Қазақстан тарихы – әдістемелік журнал . Алматы 2006-2010ж.ж
19. Д.Айтахунова Тарих сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытудағы логикалық тапсырмалардың маңызы //Қазақстан тарихы әдістемелік журналы 2005 № 4
20. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006.
21. Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008.
22. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004
23.Б.Оразалина «Ақпараттық технологияларды оқытудағы тіл дамыту жұмыстары» Білім технологиялары - 2010. - №2
24.Н.Исабек «Компьютерлік технологияны пайдаланудың оңтайлы өлшемдері» Қазақстан мектебі - 2009. -№7
25.М. Халелова «Электронды оқулықтың тиімділігі». Қазақстан кәсіпкері – 2011. - №9
26. Н.Ә.Назарбаев 2012 ж14 желтоқсан «Қазақстан – 2050 даму стратегиясы»
27. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
28. С.Т.Мұхамбетжанова,Ж.Ә.Жартынова «Интерактивті технологиямен жұмыс жасаудың әдіс – тәсілдері – Алматы,2008
29. А.Иманбаева «Оқу – тәрбие үрдісін ақпараттандыру» Қазақстан мектебі,№2,20
2.Елубай С. Болашақ ұрпаққа көркем әдіебиет керек пе? //Алматы ақшамы. 2014 ж. №25
3.Аманжолова К. Қазақ ССР тарихын оқытуда көркем әдебиетті пайдалану. Алматы, 1989.
4.Т. Хазіретәлі. Мектепте тарихты оқыту әдістемесі. Алматы, 2004.
5.Мухамеджанов А. Р. Узбекистон тарихы. Тошкент: Уқитувчи, 1994.
6.Методологические проблемы развития педагогической науки (под ред. П. Р. Атутова и др.), Москва: Педагогика, 1985.
7.Лемберг Р. Г. Дидактические очерки. Алма-Ата, 1960.
8.Мұқанов М. М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы: Мектеп, 1962
9. Д.Салқынбек «Халқымыздың тарихы мен патриоттық тәрбие», «Қазақстан тарихы» әдістемелік журналы, 24- бет, №6, 2009 жыл.
10.Методика преподования истории в средней школе (С. А. Ежова и др.) Москва: Просвещение, 1986.
11. Б.Әбдіғұлова «Тарих сабақтарының тиімді формалары», «Қазақ тарихы» ғылыми-әдістемелік журналы , 43- бет, №3, 2010 жыл.
12. Т.Хазретәлі «Мектепте тарихты оқыту әдістемесі», Алматы-2004, 98-бет.
13. Б.Әбдіғұлова «Тарих сабақтарының тиімді формалары», «Қазақ тарихы» ғылыми-әдістемелік журналы , 44- бет, №3, 2010 жыл.
14. «Методика обучения истории в средней школе: пособие для учителей». В двух частях. Москва, «Просвещение», 1978 год, том 1.
15. Төлеубаева Г. Тарихты оқытудағы әдістемелік технологиялар. Қазақ тарихы, №2, 2009ж.
16. «ХХ ғасырдағы қазақ мектебі: даму болашағы» атты республикалық ғылыми – практикалық конференция материалдары. – Алматы, 2006
17. Қазақмстан Республикасының «Білім туралы » заңы
18. Қазақстан тарихы – әдістемелік журнал . Алматы 2006-2010ж.ж
19. Д.Айтахунова Тарих сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытудағы логикалық тапсырмалардың маңызы //Қазақстан тарихы әдістемелік журналы 2005 № 4
20. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006.
21. Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008.
22. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004
23.Б.Оразалина «Ақпараттық технологияларды оқытудағы тіл дамыту жұмыстары» Білім технологиялары - 2010. - №2
24.Н.Исабек «Компьютерлік технологияны пайдаланудың оңтайлы өлшемдері» Қазақстан мектебі - 2009. -№7
25.М. Халелова «Электронды оқулықтың тиімділігі». Қазақстан кәсіпкері – 2011. - №9
26. Н.Ә.Назарбаев 2012 ж14 желтоқсан «Қазақстан – 2050 даму стратегиясы»
27. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
28. С.Т.Мұхамбетжанова,Ж.Ә.Жартынова «Интерактивті технологиямен жұмыс жасаудың әдіс – тәсілдері – Алматы,2008
29. А.Иманбаева «Оқу – тәрбие үрдісін ақпараттандыру» Қазақстан мектебі,№2,20
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
______________ С.Қуаныш
_____________2017 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Дәстүрлі емес тарих сабақтары
5В011400-Тарихмамандығы бойынша
Орындаған: Қалымжанова А.
Ғылыми жетекшісі.,т.ғ.к.: Сармурзина Н
Норма-бақылау: Жұматова Г.
Атырау 2017
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Гуманитарлық ғылымдар және шеттілдер факультеті Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы 5В011400-тарих мамандығы 4-курс студенті Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған бакалаврлық бітіру жұмысына
СЫН-ПІКІР
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Бітіруші студент Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған жұмысы өтe күрдeлі дe, қиын мәceлe. Мақсаты, оқытудың жаңа технологияларын, жаңа әдістерін, қолданудың тиімділігін көрсету. Өйткeні, тарих пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді пайдалана оқыту арқылы оқушы білімін тереңдетіп, оқушының сабақты шығармашылық ізденіспен меңгеру жолдары әлі де толық зерттеуді талап ететін тақырыптардың бірі. Олай болса диплом жұмысы өзектілігі жоғары, тақырып бойынша тұжырымы бар, талапқа сай жазылған жұмыс деп есептейміз.
Жұмыты жазуда зерттеушілердің еңбектері мен баспасөз материалдары дерек ретінде қолданысқа енгізілген. Зерттеу жұмысында түзетуге болатын қателіктер кездеседі, бірақ бұл пікір жұмыстың сапасына әсерін тигізбейді. Ғылыми жұмысты жазу барысында студент зерттеу жұмыстарында қолданылатын талдау, тұжырымдау, сараптама жасау сияқты әдістерді ұтымды пайдаланғандығы анық көрінеді..
Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында орындаған бакалаврлық ғылыми-зерттеу жұмысы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 125-бұйрығымен (18.03.2008) бекітілген Жоғары оқу орындарындағы білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылаудан, аралық және қорытынды аттестаттаудың үлгі ережесінің 112.2 тармағы талаптарына сәйкес орындалған ғылыми жұмыс екенін атап көрсете келе, өте жақсы деп бағалап, Тарих бакалавры академиялық дәрежесін беруге болады деп санаймыз.
Ә.Жангелдин атындағы орта мектеп
директоры: Қабиева М.Т.
Жоғары санатты тарих пәнінің мұғалімі: Мұханбеталиева Ж.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Гуманитарлық ғылымдар және шеттілдер факультеті Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы 5В011400-тарих мамандығы 4-курс студенті Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған бакалаврлық бітіру жұмысына
ПІКІР
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары мол деректік негізге сүйене отырып, талапқа сай жазылған. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі бөлім, қорытындыдан тұрады. Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты, міндеттері айқын көрсетілген. Негізгі бөлімде Педагогикалық жаңа технологияларға: саралап оқыту технологиясы, бағдарламалап оқыту технологиясы, оқытудың компьютерлік технологиясы, дамыта оқыту технологиясы, ойын арқылы оқыту технологиясы, білім беруді ізгілендіру технологиясы т.б. жайлы нақты мәліметтер объективті сараланып, зерттеліп, жан-жақты баяндалған. Қорытындыда жұмысқа нақты тұжырым жасалған. Зерттеуде салыстырмалы тарихи талдау, жинақтау және қорыту әдістері пайдаланылған. Ғылыми зерттеу еңбектер мен құжаттар және баспасөз беттерінде жарық көрген материалдар сыни тұрғыда сұрыпталған. Сондықтан студенттің дипломдық зерттеу жұмысы, танымдық мәні зор, болашақта әлі де басқа ғылыми зерттеулерге жол ашатын маңызды ғылыми зерттеу деп санаймыз.
Қазақстан және дүниежүзі
тарихы кафедрасының аға оқытушысы, т.ғ.к.: Н.Сармурзина
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ...
1.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері ... ... ...
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер ... ... ... ...
2 2.ТАРИХТЫ ОҚЫТУДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДА ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ӘДІСТЕРДІҢ РӨЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Cабақтың түрлері және оның дидактикалық құрлымы ... ... ... ... ...
2.2 Білім берудегі дәстүрлі емес әдістердің тұлға қалыптастырудағы ролі
2.3Жаңа технологиялардың тиімді әдістері арқылы түрлі тапсырмаларды және ойын элементтерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.1 Оқытудың инновациялық технологиясы ... ... ... ... ... ... .
3.2 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың біліктілігін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Интерактивті оқыту әдісін қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кезде жастарға білім берудің маңызы өте зор болып отыр. Бүгінгі мектеп оқушысы ертеңгі қоғамымыздың болашағын жалғастырушы. Олай болса олардың сауатты да, саналы азамат ретінде қалыптасуларында тарихи, әдеби тәрбие берудің қаншалықты маңызды екендігі де түсінікті. Ертеңімізді сеніп тапсыратын жас ұрпақ үшін ең қымбат қазына білім болып табылатын тарихи сананы қалыптастыру кезек күттірмейтін міндет.
Тарих ғылым, пән ретінде аса маңызды білім саласына жатады. Өйткені ол бүкіл адам баласының басынан өткізген жағдайын, тарихи тәжірибесін баяндайды. Тарихи білім әрбір адамға қажет. Тарихи білімді адам ғана өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін дұрыс анықтай алады. Сондықтан да дүние жүзіне белгілі ойшылдардың, ғұлама ғалымдардың тарихтың маңызы туралы айтпағандары жоқ. Тарихты білмей - өткенді, қазіргі жағдайды, келешекті болжау қиын, - деп Әбу-Насыр әл-Фараби айтса, Ахмет Байтұрсынұлы Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы - тарих - деп өте жоғары бағалаған.
Осыдан болар әрбір тәуелсіз, дамыған ел өз мемлекетінің, халқының тарихын оқытып үйретуге, алдымен оны мектепте оқытуға ерекше мән береді.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен өз елінің тарихын, Қазақстан тарихын, Қазақстан тарихын оқытуға айрықша ден қойды. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев жұртшылық алдында сөйлеген сөздерінде, өзінің еңбектерінде тарихты оқып білу неліктен қажет екеніне үнемі назар аударып келеді. Оның Қазақстан тарихын оқып үйренудің қажеттігі туралы: Бұл - тәуелсіз Қазақстанның азаматы ғасырлар тоғысында өзінің арғы-бергі тарихи жолын ой елегінен өткізіп, Кеше кім едік? Бүгін кімбіз? Ертен кім боламыз? деген төңіректе ойлансын деген сөз.
Бұл - әрбір азамат туған елінің, туған халқының тарихы ешкіммен де олқы еместігін түсінсін деген сөз.
Бұл - әрбір азамат тарих қойнауына ойша тереңдеу арқылы өзінің ата-бабалары қалдырған осындай кең байтақ жердің лайықты мұрагері болуға ұмтылсын деген сөз.
Білім мазмұнын жетілдіруде оның құрылымын анықтауда бүгінгі заман талабына сай жаңа технологияны пайдалануда оқытушылар педагогикалық жаңа технологияларға сүйенуі тиіс. Педагогикалық жаңа технологияларға: саралап оқыту технологиясы; бағдарламалап оқыту технологиясы; оқытудың компьютерлік технологиясы; Монахов технологиясы; дамыта оқыту технологиясы; ойын арқылы оқыту технологиясы; білім беруді ізгілендіру технологиясы т.б. жайлы нақты мәліметтерді жаңа ақпараттық технология негізінде қажетіне қарай сабақта пайдалана білуі керек. Ол үшін мектеп ұжымы жаңа технологиялардың қайсысын қолданғанда тиімді болатынын алдын ала болжап, бағдарлап, жоспарлауы тиіс. Білім мазмұнын жаңарту, білім беру жүйесін дамыту, жетілдіру өмір талабының объективті заңдылығы.
Қазіргі білім жүйесінің негізгі міндеті - адамның ішкі жан дүниесінің, соған негіздеу. Мектеп педагогикасының күрделі де маңызды мәселесі - оқушыны оқыту, білім беру үрдісін жетілдіру, оқытудың жаңа технологияларын, жаңа үлгілерін пайдалану, жалпы білім беру реформасын жасау. Қазақстан Республикасының білім беру бағдарламасында білім беру, оқыту сапасын көтеру және тарихты оқытуда белгілі бір нәтижеге аз уақытта жетуге бағытталған оқытудың жаңа технологияларын практикаға енгізу қажеттігі жөнінде айтады 1,3]. Соңғы кездерде мектептерде, соның ішінде жоғары сыныптарда жоғарыда көрсетілген оқытудың әр түрлі жаңа технологиялары пайдаланылып, практикаға енгізілуде. Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Оқытудың жаңа технологияларын, жаңа әдістерін, қолданудың тиімділігін көрсету. Тарих пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді пайдалана оқыту арқылы оқушы білімін тереңдетіп, оқушының сабақты шығармашылық ізденіспен меңгерту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
-жаңа әдістердің тарихты меңгертудегі қызметін айқындау;
-технологияларды пайдаланып оқытудың тиімділігін айқындау;
- әр түрлі әдістерде оқытудың элементтерін сабақта пайдалану жолдарын көрсету;
-деңгейлік тапсырмаларды тарих пәнін оқытуда қолданудың тиімді жақтарын көрсету;
Зерттеу пәні. Тарих пәнін оқытуда дәстүрлі емес әдістерді пайдаланудың маңызы.
Зерттеу нысаны. Дәстүрлі емес әдістерді пайдаланып оқыту арқылы оқушыларға үздіксіз білім берудің, тарихты меңгертудің ұтымды әдістемесін ұсыну. Жаңа әдістерді қолдану арқылы оқытудың тиімді жолдарын көрсету.
Зерттеудің әдістанымдық негізі. Әдіскер-ғалымдардың зерттеулері, ғылыми еңбектері,тарих, педагогика, психология ғылымдарының оқытудағы, білім берудегі соңғы жетістіктері басшылыққа алынды.
Диплом жұмысының теориялық-методологиялық негіздері. Диплом жұмысының теориялық және методологиялық негізін қалыптастыруда отандық және шетелдік зерттеушілердің ғылыми жұмыстары негізге алынды. Ғылыми зерттеудің жалпы тарихи жүйелік әдістер пайдаланылды. Іргелі еңбектер мен зерттеулерді, деректерді ғылыми тұрғыда сараптауда нақты тарихи салыстырмалы, талдау, жинақтау, қорыту тәсілдері таңдалды. Бұл орта мектепте тарихи көркем шығармаларды оқытудың әдіс-тәсілдерін алдын алу үшін, жан-жақты зерттеуге мол септігін тигізеді. Мұның өзі алынған мәліметтердің толықтығы мен шынайылық деңгейін анықтауға мүмкіндік болды.
"Мектептің тірегі де, тілеуі де оқыта білетін мұғалім" деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше, жас ұрпаққа заман талабына сәйкес білім беру мүмкін емес. Осы мақсаттарды жүзеге асырудың алғы шарты - оқу-тәрбие жұмысын басқаруды әрі жүйелі жоспарлай білу, сол жоспарды жүзеге асыру. Біздің жалпы білім беретін орта мектеп жұмысында инновациялық процесті жобалау және бағдарлы білім берудегі мақсатымыз - шығармашылық ізденістегі ұстаздар қатарын толықтыру, білім беру мен оқыту әдістемесін жаңа технологиялармен байыту, жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанның бәсекеге қабілетті жеке тұлғасын тәрбиелеу болып табылады. Зерттеу жұмысында қарастырылған тұжырымдар мен мәселелер тарихты оқытудың әдістемесін теориялық тұрғыдан толығып жетілуіне мүмкіндік береді.
Зерттеудің тәжірибедегі маңыздылығы. Жұмыста ұсынылған амал-тәсілдерді мектепте тарихты меңгертуде қолдануға болады. Жұмыста берілген жаттығу жұмыстары мен тапсырмалар, тілді меңгертуге байланысты қолданылған мәтіндер тарих сабағының сапасын арттыруға, оқушылардың білім деңгейін көтеруге, жаңа сабақты тез меңгеруге мүмкіндік береді.
Еңбектің құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері
Мектепте оқытылатын тарих пәні өзінің негізін тарих ғылымынан алады, ал ол ғылымның аса маңызды салаларына жатады. Кез келген өркениетті, дамыған елдер өз мемлекетінің барлық азаматтарын тарихи біліммен қаруландыруға ұмтылады және де оны алдымен өз халқының, өз елінің тарихын оқытып үйретуден бастайды. Тарихи білімді меңгерген адам өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін, басқа да, іс-әрекеттерін дәл анықтай алады. Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Мемлекеттік саясат жөніндегі Ұлттық Кеңес бекіткен 1995 жылғы Қазақстан Республикасында тарихи сана қалыптастыру тұжырымдамасын қабылдаған [2] болатын. Бұл тұжырымдамада оқу орындарында тарихты, әсіресе Қазақстан тарихын оқытудың алдын-ала межелеу жөнінде аса жауапты міндеттер қойылған. Ол міндеттер алдымен жалпы білім беретін мектептерде жүзеге асады. Өйткені елдің барлық азаматтарына жүйелі тарихи білім беретін оқу орны - мектеп. Ол пәнді оқытатын - тарихшы мұғалімдер. Сондықтан да университеттер мен пединституттардың тарих факультеттерінде болашақ тарихшылар 4-5 жыл оқып, орта мектептің тарихшы мұғалімі деген мамандық алады.
Тарихты оқыту - күрделі үрдіс, ол өзара байланысты: оқытудың мақсатын анықтау, білім мазмұнын іріктеу, білімді оқытып-үйрету және оны меңгеруге басшылық ету - оқушылардың оқу қызметі - және оқытудың нәтижесі сияқты құрамдас бөлімдерден құралады. Оқыту үрдісі үнемі қозғалыста болады, демек дамып отырады, ол туындаған қайшылықтарды шешу арқылы жетіледі. Қазақстан тарихы курсының оқыту мақсатын анықтау қиындау мәселенің бірі. Өйткені коммунистік идеология үстемдік еткен жылдардағы оқыту мақсаты түбірімен өзгерді. Осыған орай Қазақстан тарихын оқыту міндеттеріне де елеулі өзгерістер енгізіліп отыр. Бұл мәселелерге кейін арнайы тоқтайтын болғандықтан әзірше проблеманың аса маңыздылығын айтумен шектелдік.
Мақсатын анықтаудан кейінгі маңызды мәселе білім мазмұнын анықтау, іріктеу. Тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі бұл мәселені шешуде алдымен Қазақстан тарихы ғылымының әдіснамасына сүйенеді, соны басшылыққа алады. Соның негізгі ғылыми ұстанымдарына сүйене отырып, педагогика ғылымының білім мазмұнына қоятын талаптары мен критерийлерін ескеріп, Қазақстан тарихы мектеп курсының білім мазмұнын анықтайтын ұстанымдарды белгілейді. Осыдан кейін барып Қазақстан тарихының теориясы мен әдістемесі мектеп курсының ең қолайлы, тиімді мазмұнын, курстың құрылымын, нақты тарихи фактілер мен негізгі ұғымдарды қалыптастыратын білім көлемін және де тарихты оқыту барысында оқушылар игеріп, маеңгеретін біліктерді анықтайды.
Жоғарыда айтылғандарға қарамастан тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі тарих ғылымдарына жатпайды, ол педагогикалық ғылымдарға қосылады. Өйткені оның зерттейтін негізгі нысандары: оқытудың білім мақсаты, білім мазмұны, оқушылардың оқу қызметі қалай ұйымдастырылады, оның тиімді жолдары қайсысы? Оқыту нәтижесі өте жақсы болу үшін оқулықтардың қандай түрі және олардың әдістемелік құрылымы қандай болу керек? Мұғалім қалай оқытуы керек? Оқыту нәтижесі қалай тексеріледі және оның қорытындысы оқытуды одан әрі жетілдіру үшін қалай пайдаланылады? Тарихты оқыту барысында қандай курсаралық, пәнаралы байланыстарды жүзеге асыруға болады? - деген сияқты көптеген мәселелер.
Тарихты оқытуға тікелей қатысты осы және басқа да мәселелерді шешудің өзіндік жолдары бар, оларды зерттейтін де, белгілейтін де педагогика ғылымы. Аталған мәселелерді шешумен тарих ғылымы емес, педагогика ғылымы айналысады, олар педагогикалық теорияларға сүйенгенде ғана дұрыс шешіледі. Олардың ішіндегі кейбір аса маңызды мәселелер: білім мазмұнын анықтау немесе жетілдіру, оқытудың ұйымдастыру формалары мен әдістерін жетілдіру, оқулықтарды жақсарту, оқытуды оңтайландыру т.б. тек ғылыми-педагогикалық эксперимент жүргізу арқылы ғана дұрыс шешіледі.
Осыған байланысты тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі ғылыми педагогикалық пән деп есептелінеді.
Тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі ғылыми пән болғандықтан ол осы пәннің аса маңызды проблемаларын зерттеумен де шұғылданады. Ол проблемаларды - қайшылықтарды шешу үшін эксперимент жұмысы жүргізіледі. Мұндай жұмысқа мектеп мұғалімдері де қатыса алады. Оның барысында мұғалім ғылыми жұмыс жүргізуді үйренеді, ғылыми-әдістемелік мақалалар дайындайды, озат мұғалімдер тәжірибесімен танысады, оны жинақтап қорытады, көпшілікке таратады, бұған өз тәжірибесін де қосады. Мұндай зерттеу жұмыстарына қатысып, оны талапқа сай жүргізу үшін мұғалім педагогикалық зерттеу жұмыстарының әдіс-тәсілдерін жақсы білуі тиіс. Тарих пәнінің оқытылуы мәселелерін зерттеуде: тәжірибені зерттеу, бақылау, әңгімелесу, түрлі сипатты сауалнамалар жүргізу, қорытындысын шығару сияқты басқа да зерттеу әдістері қолданылады [5, 28-30].
Мемлекеттік білім стандартының ендірілуіне байланысты енді оқытудың нәтижесіне, демек оны анықтауға бұрынғыдан гөрі баса назар аударылуы тиіс. Оқыту нәтижесін тексеру әдіс-тәсілдерінің уақыт өткен сайын күрделене түсетіндігін, оның жаңа компоненттермен толығатынын өмір көрсетіп отыр. Кейінгі жылдары мерзімді баспасөз беттерінде оқушылардың оқу пәнінен алатын базалық білімінің мүмкін және міндетті деңгейлері, олардың дайындық дәрежесіне қойылатын талаптар, сол талаптардың жүзеге асуын анықтайтын сұрақтар мен тапсырмалар үлгілері жарияланды. Тарих пәнінен де осындай үлгілер дайындалды және олар осы курстың жаңа бағдарламаларының құрамына ендірілді. Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрлерінен басқа, дәстүрлі емес түрлері де пайда болуда. Олар, әрине, қоғамның жаңару, жетілдіру жағдайында білім беру саласын жаңалаумен тығыз байланыста іске асуда. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың мұнда дәстүрлі емес түрлері көбінесе оның жеке әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсат - әрбір сабақтың оқу-тәрбиелік мүмкіндіктерінің мол екенін көрсете отыра, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Олардың қатарына дәріс, конференция, пікірталас, компьютерлік сабақтарды жатқызуға болады. Бірақ, жоғарыда аталған сабақтың дәстүрлі емес түрлері - оның жаңа немесе жеке түрлеріне жатпайды. Себебі, ондай сабақтардың дидактикалық құрылымы анықталмаған, ешбір дидактикалық қағидаларға негізделмеген. Сабақта қолданатын дәстүрлі емес жеке тәсіл-амалдарға жататын: жарыс, сайыс, бәйге, аукцион, көкпар, ойын, саяхат - сабақтың құраушылары деп қарау керек. Әрине, дәстүрлі емес сабақтар қатаң құрылымы және қалыптасқан жұмыс кестесі бар күнделікті оқу жұмыстарына қарағанда әдеттегідей емес ой, ұйымдастыру, өткізу тәсілдері оқушыларға өте ұнайды. Дегенмен де ол мұғалімдерге оқыту жұмысында осындай тәсілдерді көптеп сабақтар жүйесінде пайдалануға кеңес береді. Дәстүрлі емес сабақтар - қалыптан тыс, күнделікті сабақтан өзгеше сабақтың жаңартылған түрлері.
Дәстүрлі емес сабақтарды өтілу нұсқасы мен мақсат-міндеттеріне қарай 3 топқа бөлуге болады: ой қорыту сабағы, ойын сабағы, жарыс сабақтары.
Оқушылардың білімін, біліктілігін, ойлау қызметінің даму дәрежесін, тәрбиелігін тексеру аса маңызды жұмыс болғандықтан он үлкен дайындықпен және жауапкершілікпен, жоспарлы түрде жүргізіп отыру қажет. Алдымен оларға қойылатын талаптарды біліп алған дұрыс.
1. Тарих пәнінен оқушылардың білімін, біліктілігін, тарих сабатарында
қалыптасқан тәрбиелілігін тексерудің ең қолайлы жолы ауызша тексеру. Оның бірнеше тиімді жағы бар. Оқушы жауабын тыңдай отырып, мұғалім шәкіртінің тарихи білімінің шамасын, білім өресін, тарихи ойы мен тілінің қаншалықты дәрежеде қалыптасқанын, тарихи ұғымдар мен мен терминдерді, негізгі даталарды меңгеру деңгейін, ойлау қызметінің қаншалықты дамығанын т.б. анықтай алады. Оқушы жауап беріп тұрып, басқа қажетті құралдарды: картаны, оқулықты, тақтаны, басқа да құралдарды қатар пайдалана алады. Білімді, әрі жақсы сөйлейтін оқушының сындарлы жауабы басқа оқушыларға пайдалы әсер етері сөзсіз. Сол сиқты білімі нашар оқушы болса, төмен жауабы үшін зі де білімі сол деңгейдегі басқа оқушылар да қысылады. Бірақ оқушының ауызша жауабын барлық оқушы, әсіресе мұғалім мұқият тыңдай отырып, оның толықтығына, беріктігіне, оқушыда, тәрбиеліктің қалыптасу дәрежесіне назар аударғаны, оның ойлау қызметінің, даму дәрежесін анықтағаны дұрыс. Ол үшін төмендегі талаптарды ескеру керек.
oo Оқушы сұрақтағы негізгі объектіге қатысты барлық білімді білетін болса, білім толық деп есептелінеді; осы сұрақтағы білімнің басқа біліммен байланысын білсе, білім терең деп есептелінеді. Сондай-ақ білімнің саналылықпен меңгерілуіне, жүйелілігіне, кез келген ситуацияда шапшаң пайдалана білуге де бірқатар талаптар қойылады.
oo Оқушылардың алған білімдері олардың тәрбиелілігіне әсер етті деп есептелінеді, егер де оқушы жауап берген сұрағының мазмұнына қарай өзінің ішкі сезіміндегі, сеніміндегі, жан-дүниесіндегі өзгерістерді білдірсе, тарихи оқиғаның, құбылыстың мазмұнына қарай ренжу, қуану т.б. сезімдерін байқатса.
oo Оқушы өзінің жауабында кездесетін тарихи оқиғаларды бұрын болып өткен осындай 2-3 тарихи оқиғамен (7-8с.) салыстырып, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсетіп бере алса, ал жоғары (9-11с.) сынып оқушылары ол ұқсас белгілер арасындағы айырмашылықтардың себептерін түсіндіріп бере алса, мұның өзі оқушылардың ойлау қызметінің дамығандығын көрсетеді.
2. Оқыту нәтижесін анықтаудың басқа да жолдары бар. Соның бірі - оқушылардың білім дәрежесін деңгейлерге бөлу. Олар міндетті және мүмкін деңгейлер. Оқушы берілген сұрақтың ең негізгі білім элементтерін білсе, мәселен, көтерілістің негізгі себебін, басталуын, негізгі оқиғаларын, басшыларын, салдарын айтып бере алса, онда осы сұрақтың жауабын міндетті деңгей көлемінде білгені. Ал оқушы көтерілістің себептерін, оның ішіндегі негізгі себептерін айырып көрсете алса, сылтауын, қорғаушы күштерін білсе, басшыларын түгел атап, олардың батырлығы мен ерліктеріне нақты мысал келтірсе, халық алдындағы басқа басқа қайраткерлік қызметін білсе, көтеріліс оқиғаларын басынан, аяқталуына дейін түгел біліп, картадан көрсетіп берсе, жеңілу себептерін, тарихи маңызын ашып айта алса, онда бұл жауап мүмкін деңгейге жеткен деп бағаланады. Мүмкін деңгейге шек қойылмайды. Тарих пәнінің мұғалімі Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңындағы: ...ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарға, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға, шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамытуға, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыруға, азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, республиканың қоғамдық-саяси экономикалық және мәдени өміріне белсене қатысуға, әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баулуға, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеуге, мемлекеттік, орыс, шетел тілдерін меңгеруге көмектесуі тиіс - деген міндеттерді орындауға күш салады.
Қазіргі кезеңде мектепте тарихты оқытудың басты міндеті - жастарды адам баласының өткен шындық тарихымен таныстыру, дүниежүзілік мәдениеттің басты-басты жетістіктермен сусындату, өткен тарихты өздігінше сын көзімен талдай отырып, келешекті бағдарлайтын, шығармашылықпен ойлана отырып, олардан дұрыс қорытынды жасай алатын, тарихи деректермен өздігінше жұмыс істеп, өз білімін үнемі толықтырып отыратын, алған білімін күнделікті өмірде қолдана алатын азамат тәрбиелеу екені үнемі назарда болуы тиіс. Жоғарыда аталған, халыққа білім беру саласы алдында тұрған жалпы міндеттерден Қазақстан тарихын оқытуда үнемі ескеріп отыруды қажет ететін төмендегі нақты міндеттер шығады, олар:
oo саяси тарихқа, идеялық ағымдар мен олардың тарихына, күресіне
сондай-ақ, көрнекті тарихи қайраткерлердің қызметіне, іс-әрекетіне көбірек орын беру, ал оның есесіне шаруашылыққа қатынасты сандық көрсеткіштерге, соғыстарға, қанды төңкерістерге т.б орынды азайту;
oo тарих ғылымының соңғы жаңалықтарын үнемі ескеріп, олармен
оқушыларды мүмкідігінше таныстырып отыру, белгілі ғылыми мәселелер бойынша балама көзқарастардың болатындығын және оның қажеттігін, ескеру, тарихи үрдістердің көпқырлылығын, көптүрлілігін нақты дәлелдермен көрсету;
oo Қазақстан тарихын туған өлкенің, дүниежүзінің әсіресе көрші
елдер, халықтар тарихымен, республикамыз түрлі салаларда тығыз байланыс жасап отырған мемлекеттер тарихымен, сондай-ақ өткен тарихи оқиғаларды мүмкідігіне қарай қазіргі кезеңмен байланыстырып отыру;
oo Мәдениет пен өнер тарихына көбірек орын беру, қазақ халқының
төл мәдениетінің дамып өркендеуін, Республиканы мекендеген басқа да халықтардың мәдени жетістіктерін, халықтар арасындағы мәдени байланыстарға, олардың бір-бірін толықтырып, жетілдіруге тигізген ықпалын көрсетуге баса көңіл бөлу;
oo Кеңес өкіметі тұсында Қазақстанда қол жеткен табыстарды,
сондай-ақ кездескен қиындықтарды, кеткен кемшіліктер мен қателіктерді, әсіресе қазақ халқына кездескен ауыр қасірет пен нәубеттерді, олардың себеп-салдарын тарихи шындық тұрғысынан ашып көрсету, ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы идеялық күресті, оның белсенді қайраткерлерін, олардың қызметін, жүргізген идеялық күресін толығырақ баяндау;
oo Қазақстан тарихын басқа пәндермен, курстармен әсіресе тарихтың
басқа курстарымен, сондай-ақ ана тілі, дүниетану, әдебиет, жағырапия, құқық негіздері, эстетика, экология, философия, экономика т.б. байланыстырып отыру, ғылымның сол салдарынан қажетті мәлімдер ендіру;
oo діннің тарихын, оның адамзат үшін атқарған пайдалы қызметін,
сондай-ақ оның қарама-қайшы әрекетін тарихи шындық тұрғысынан көрсету т.б. Мұнан басқа да, әсіресе бірқатар нақты тәрбиелік міндеттер жүктеледі.Олар арнаулы тарауда баяндалады.
Қазақстан тарихын оқытуға қойылып отырған жоғарыда аталған мақсаттар мен міндеттер бұл бағдарламаның мүлде жаңа, өзгеше екені, оны төмендегідей сипатты белгілері дәлелдейтініне негіз болып отыр.
Қазақстан тарихының жүйелі курсы негізі мектептің 5-9 сыныптарында оқытылады, оған 221 сағат уақыт бөлінеді. Ол Қазақстан жеріндегі адамзат тарихын ежелгі заманнан бастап бүгінгі күнге дейін қамтиды, демек оқушылар біршама жүйелі, аяқталған білім алады.
Курсытың құрылымы: 5-6 сыныптарда ежелгі Қазақстан тарихы оқылады. Ол төмендегіше бөлінген: 5-сыныпта алғашқы адамдар пайда болған кезеңнен, тайпа одақтары мен ертедегі мемлекеттер құрылғанға дейінгі дәуір қамтылады; 6-сыныпта - тайпа одақтары мен мемлекеттердің құрылғанынан бастап б.з V ғасырына дейінгі аралық қамтылады. Бұл екі сыныпта тарих пәнін оқытуға 34 сағаттан уақыт бөлінеді. 7-сыныпта - орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы (б.з V-ХVІІІ ғ.ғ.), 8-сыныпта - жаңа замандағы Қазақстан тарихы (ХVІІІ-ХХ ғасырдың 1914 жылына дейін), 9-сыныпта - қазіргі заман Қазақстан тарихы (ХХ ғ.1914-2000 жж.) оқытылады. Соңғы үш сыныпта да бұл курсты оқытуға 51 сағаттан уақыт бөлінеді. Сөйтіп, 5-тен бастап барлық сыныптарда тарихтың екі курсын қатар оқыту және басқа сабақтарда тарих пәнінің жүйелі курсын оқуға қажетті біраз дайындық алады және Қазақстан тарихының бірқатар фактілерін, оқиғаларын баяндайтын әңгімелермен танысады [5, 51-53].
Қорытындылайтын болсам, Қазақстан Республикасының Білім заңына сәйкес бекіткен оқу бағдарламасының стандарттарына қарай орта мектепте тарих пәнінің теориялық аспектілері міндетті түрде орындалу қажет. Яғни оқушыны бағалау, сағат санының бекітілуіне қарай сабақ өткізу, ашық сабақ өткізу, т.б іс-шараларды өткізіп тұрулары қажет.
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер
Тарих - мектепте оқылатын басты да негізгі пәндердің бірі. Жасыратыны жоқ, тарих пәніне деген оқушылардың құлқы, ықласы төмендеп кеткені бәрімізді ойландыруы тиіс. Кешегісіз бүгініміз, ал бүгінсіз ертеңіміз жоқ екенін шәкірт тарих арқылы білеітіні ақиқат. Олай болса, мәселе пән оқытылса жетеді деген түсініктен айығып, қайта осы пән арқылы халқының тарихын терең ұғынып, оны саналы меңгеру арқылы адамгершілік сапалар негізін сабақта алуға тиісті деп қараған жөн. Тарих сабағы - адамгершілік пен отаншылдыққа, достық пен интернационализмді сезініп, өткен өмірді терең білу арқылы ертеңге деген дұрыс бағдар жасаудың тиімді жолы болуға тиіс [6, 7].
Мектеп оқушыларын оқытуға, тәрбиелеуге және дамытуға осындай жоғары талап қойылып отырғанда, барлық қазақ мектебінде тарих сабағының сапасын жақсарту басты міндеттердің бірі болып табылады.
Сабақтың сапалы болуы оны дайындауға, жоспарлауғажәне өткізуге байланысты. Бұл мәселелер төртінші тақырыпта айтылады. Мұнда, әсіресе, сабақтың білім-танымдық, тәрбиелік және оқушының ақыл-ойын дамытушылық міндеттерін анықтауға көп орын берілген.
Мұнан кейінгі төрт тақырыпта айтылатын мәселелер де сабақты жетілдіруге тікелей қатысты. Олардың бірінде тарихтың жетілдірілген программасының талаптарын күнделікті сабақта жүзеге асыру жолдары баяндалса, екіншісінде - тарих сабақтарын оптималдандыру жолдары көрсетіледі.
Сабақтың сапалы болуы мұғалімге және оның басшылығымен оқушылардың сабақ үстінде атқаратын оқу қызметінің белсенділігіне байланысты.
Тарих сабақтарын жетілдіру туралы айтылған әдістемелік кеңестер мен ұсыныстар тікелей V-XІ сыныптарға қатысты. Ал, нақты мысалдар көбіне дүние жүзі тарихынан, ішінара Қазақстан тарихынан келтіріледі, мұның өзі ғылыми-зерттеу жұмысының осы курстар бойынша жүргізілгеніне байланысты. Осыған қарамастан мұнда айтылған ұсыныстарды басқа тарих курстарын оқыту барысында да шығармашылықпен пайдалануға болады.
Мұғалімнің жұмысы шығармашылық еңбекті, көп ізденуді қажет ететіні белгілі. Осы еңбекте келтірілетін ғылыми тұжырымдар мен әдістемелік ұсыныстарды әрбір мектептің, сыныптың және мұғалімнің өзінің нақты білімдік-дайындық жағдайы мен мүмкіндігін ескере отырып пайдаланған дұрыс [7, 3-4].
Әдістеме дегеніміз - методика. Методика сөзі ежелгі грек тілінен аударғанда - таным тәсілі , зерттеу жолы деген ұғымдарды береді. Әдіс дегеніміз - нақты міндетті шешудің , әлдебір мақсатқа жетіудің тәсілі. Сонда , әдістеме бұл әдістер жиынтығы кешені. Тарихты оқыту әдістемесі - тарихты оқытудың міндеттері, мазмұны және әдіс тәсілдері туралы педагогикалық ғылымдардың бір саласы. Ол тиімділігі мен сапасын арттыру мақсатында тарихты оқыту процессінің заңдылығын зерттеу және оқып үйренуге арналады. Сонымен әдістеме оқу процесін ұйымдастыру мен оның негізгі факторларынжетілдіруге бағытталады [7, 4-6].
ХХ ғасыр басындағы көрнекті әдіскер К. А. Иванов әдістеменің маңызды міндеттері деп сол ғылымды оқу пәні ретінде жақсы жолға қоюға алып баратын оқытудың айқындау , бағалау, бейнелеу тәсілдерін атайды. Әдістеме тарихты қалай оқыту мәселесін қарастырады және зерттейді.
Осылайша әдістеме пәні - педогогикалық процесс,мұғалімнің тарихты оқытуы,оқушының тарихты оқуы. Ал әдістеменің нысаны - оқытудың әдістері, мазмұны ,ұйымдастырылуы және түрлері.
Тарихты оқыту - өзара байланыста және үнемі қозғалыста болатын құрауыштардың басын біріктіретін өте күрделі процесс. Ол оқыту мақсаты - оның мазмұны - білім беру және игеруге басшылық жасау - оқушылардың оқу әрекеті - оқыту нәтижесі деген тізбекті құрайды.Оқыту процесіндегі қозғалыс оның ішкі қайшылықтарынжою барысында іске асады.Ол қайшылықтар оқыту мақсаты мен қол жеткен нәтиже арасында , қолданылуы жоспарластырылған және нақты қолданылған оқыту құралдары мен әдістерінің арасында пайда болады.
Тарихты оқыту процесінің диалектикалығы сияқты әдістемені оқып-үйрену де үнемі даму үстінде болады.тарихты оқыту әдістемесі қоғам алдында тұрған жас ұрпақты тәрбиелеудің кешенді міндеттерін іске асыруға қызмет жасайды.
Тарихты оқыту әдістемесі тарих ғылымдарымен бірге философия, әлеуметтану, мәдениеттану, педагогика, психология, дидактика талаптары логика сияқты ғылым салаларымен де тығыз байланыста дамиды . Бұл салалардың материалдарынпайдалану шығармашылық сипат алады , өйткені әдістеме пәні оларды тарихты оқыту процесін жетілдіру мақсатында қорытып, жаңғыртып пайдаланады.
Мұғалім мен оқушының оқу процесі күрделі және көп қырлы болып келеді. Оның тиімділігі оқушы әрекетінің сипатымен айқындалады. Мұғалім өз пәнін қаншалықты жетік білгенімен оқушылардың қызығушылығын оятып, шығармашылық әрекетін ұйымдастыра алмаса , айтарлықтай табысқа жете алмайды.
Өмірде нашар сабақ берушілерді көп кездестіреміз, олардың пайда болуы өз пәнін жетік білмеуіне байланысты емес, ең бастысы олар өз білімдерін өзгелерге оңай жолмен түсінліре алмайды. Өйткені, олар оқушыларға тарихи материалды баяндаудың әдістемелік негіздермен таныс емес, тіпті пәннің әдістемесінен жеткілікті хабары жоқ. Сондықтан пәннің әдістемесін не үшін оқытамын ? Қалай оқытамын ? Немен оқытамын ? деген сұрақтарға жауап тақырыпта басты назарда болуы тиіс [7, 9].
Мектепте тарихты оқыту әдістемесі пәнінің міндеттері мен негізгі факторлары. Тарихты оқытудың негізгі факторлары мына сұрақтардың жауаптарына байланысты:
oo Мемлекет пен қоғам белгілеген мақсаттар :
oo Стандартпен бағдарламаларда бекітіліп,солардың негізінде оқулықтарда баяндалған тарихи білімнің мазмұны мен құрылымы;
oo Оқыту процесінің ғылыми-әдістемелік ұйымдастырылуы (оқыту мен оқудың түрлері, әдістері мен әдістемелік тәсілдері, құралдары;
oo Оқушылардың танымдық мүмкіндіктері;
oo Оқыту нәтижелері мен айқындалады.
1.Тарихты оқытудың мақсаттары мемлекет дамуының әртүрлі кезеңдерінде өзгеріп отырды. Кеңестік кезеңге дейінгі мектептерде тарихты оқытуда көптеген объективті жетістіктер болғанымен, оның мазмұнында ұлы орыстық шовинизм, ұлы державалық астамшылық басым болды. Қазақстандағы мектептердің өзінде Қазақстан тарихына қатысты мәселелер оқытылмады. Кеңестік кезеңде тарих пәнінің мазмұнында жоғарыда аталған саяси белгілер коммунистік, таптық сипат алды. Ол кезеңдегі тарих пәнінің мақсаты маркстік-лениндік дүниетанымға негізделіп, коммунистік идеяларға бағытталды. Егемендік алғаннан соң, Қазақстан тарихы жеке пән ретінде оқу бағдарламасына енгізіліп оқытыла бастады.
Қазіргі кезеңде тарихи білім берудің мақсаттары былай айқындалған:
oo Оқушылардың ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі адамзаттың тарихи даму жолы туралы тарихи білімдерді игеру:
oo Тарихи білім негізінде оқиғалар мен өмірлік құбылыстарды ой елегінен өткізе алу қабілетін дамыту;
oo Отансүйгіштік, тарихи тәжірибе, гуманизм идеялары негізінде оқушылардың рухани құндылық бағдарлары мен көзқарасын қалыптасыру;
oo Халықтардың тарихы мен мәдениетіне қызығушылық пен құрметін дамыту
Қазіргі кезде тарихты оқытудың мақсаттарын айқындау одан әрі жалғасуда. Соған сәйкес мынадай міндеттерді атауға болады.
oo Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, табиғаттың, мәдениеттің және қоршаған ортаның байланыстарын қорғау қажеттілігін сезіне білетін отансүйгіш азамат тәрбиелеу;
oo Оқушыларды қоғаммен адамзаттың ежелгісімен,бүгінімен таныстырып,
оларды өткен бабалардың әлеуметтік, адамгершілік тәлім-тәрбиесін бейімдеу;
oo Қазіргі қоғамға кіріккен және оны жетілдіруге ұмтылатын тұлға қалыптастыру;
oo Тұлғаны ұлттық және әлемдік мәдениетке кіріктіруге бейімдеу;
oo Әр түрлі көзқарастар жүйесін есепке ала отырып, оқушылардың пікірлері мен көзқарастарды еркін таңдау құқын қорғауын қамтамасыз ету, гуманистік және демократиялық құндылықтарға бағыттау;
oo Тарихи білімдер мен әдістерді қолданып, қоғамдық ойдағы жаңа мағлұматтарды өз позициясы тұрғысынан сын көзімен бағалап талдай алу дағдысын қалыптастыру.
Тарихты оқутыдың негізгі факторлары оқу процесінде кешенді түрде жүйемен іске асады. Жүйе дегеніміз - өзара әрекеттесіп, тығыз байланыста болып, белгілі бір тұтастық, бірлік құрайтын бөліктердің жиынтығы. Оқу факторларымен ішкі тұтастық қасиеті оқыту процесіне дұрыс ықпал жасап, оның сапасының жақсаруына жол ашады.
2.Мектепте тарихты оқытудың мазмұны тарих ғылымының дамуы барысында өзгеріп отырады. Әдістеме отандық және жалпы тарихтың негізгі оқиғалары, фактлері мен құбылстарын таңдауға; теориялық жинақтау мен анықтамалар қалыптастыруға көмектеседі. Мектепте оқыту үшін таңдап алынған тарихтың мазмұны мемлекеттік стандарт, бағдарлама, оқулық түрінде көрініс табады. Оқушылар ол мазмұнды сыныптық, сыныптан тыс және мектептен тыс оқу түрлерін қамтитын оқытуды ұйымдасытрудың белгілі бір әдістемесі арқылы меңгереді.
3. Әдістер (әрекет тәсілдері) әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, сөздік, баспа-қол жазбалық (мәтінмен жұмыс). Көрнекі, практикалық деген сияқты. Олардың мәні қалай оқыту керек деген сұраққа жауап беріп, мұғалім мен оқушының екі жақты әрекетін айқындайды. Жақсы жолға қойылған оқытудың әдістемесі оқушылардың бойында тарихи білім мен танымдық дағдыларды, ғылыми көзқарас пен сенімді қалыптастырып, дамытуда тиімді нәтиже береді.
Әдіс, тәсілдер мен оқытудың түрлері ( жалпысыныптық, топтық, дербес), сабақ типтері (қайталау-жинақтау, семинар, зертханалық, саяхат-сабақ), сабақ үстіндегі мұғалім әрекеті мен оқушының оқу құралдары тығыс байланысты. Оқу жұмысының құралдарына оқу процесін қамтамасыз етуге керекті оқулық жұмыс дәптері , тарихи карта, оқу картиналары, диафильм, т.б сияқты заттарды жатқызамыз.
Оқу материал мазмұнының, тиісті оқыту әдістемесінің ұйымдастырылуы және оқушылардың танымдық қызметі формаларының біртұтастығы негізінде оқушылар оқыту мақсатына қол жеткізеді.
4. Оқушылардың танымдық мүмкіндіктері оқушының жасына және соған сәйкес тарихи білім мен дағдыны игеру деңгейіне тікелей байланысты. Тарихи танымға ұмтылуға күш жұмсау тұлғаның ойлауын, қиялын, ерік-жігерін және сезімдік қасиеттерін дамытуға айтарлықтай ықпал жасайды. Оқу процесінде оқушылардың тарихи білімді меңгеру және қолдану қабілеті дамиды.
Қабілеттілік дегеніміз не? Ол тариты оқып-игеруде табысқа жетуде алғышарт болатын тұлғаның дербес ерекшеліктері. Ол қабілеттілік әрекеттің әдістері мен тәсілдерін тез, терең және оңай меңгеруден байқалады.
5. Оқыту нәтижелері алға қойған мақсаттарды іске асырумен тікелей байланысты. Ол оқушылардың қол жеткізген білім мен дағдысының, олардың интеллектуалдық, эмоциялық және ерік-жігерінің деңгейін танытады. Білімін дәлелдеу және негіздеу, ең бастыны бөліп алу, себеп-салдарлы байланыстарды анықтап, қалыптасқан мәселені шешуде қажетті білімді қолдана алудан көрінеді.
Жалпы білім беретін мектепте Қазақстан тарихын оқыту ерекше маңызды. Өйткені кез келген мемлекеттің азаматы өз елінің, мемлекетінің, сол мемлекетті мекендеп отырған халықтардың, оның өзінде де алдымен сол елге аты берілген халықтың тарихын білуге міндетті. Өз халқының, елінің тарихын, мәдениетін сүйе білмеген адам, басқа, басқа халықты, оның мәдениетін сыйлай да, құрметтей де алмайды, оларды білуге ұмтылмайды. Ал осы Республиканың азаматтарына Қазақстан тарихын жаппай оқытып үйрететін бірден-бір оқу орны - жалпы білім беретін мектеп. Қазақстан тарихының білімдік, тәрбиелік міндетін мектепте оқытылатын басқа пәндердің бірде-біреуі атқара алмайды.
Қазақстан тарихын оқытудың мақсаты - оқушыларға оның жерін ежелгі заманнан бастап осы күнге дейін мекендеп келген адамзаттың жүріп өткен тарихи жолын, адамдар жасаған құндылықты, мәдениетті яғни олар жинаған тарихи тәжірибенің негізін оқытып үйрету.
Тарих пәнінің мұғалімі Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңындағы: ...ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарға, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға, шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамытуға, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыруға, азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, республиканың қоғамдық-саяси экономикалық және мәдени өміріне белсене қатысуға, әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баулуға, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеуге, мемлекеттік, орыс, шетел тілдерін меңгеруге көмектесуі тиіс - деген міндеттерді орындауға күш салады.
Мектепте тарихты оқытудағы әдістеменің орны мен ролі. Әдістеменің маңызы мектептегі тарих пәнінің мұғалімі үшін:
oo Белгілі бір жастағы оқушылардың тарих пәні бойынша білім мен дағды деңгейін анықтауға;
oo Сынып, курс, бөлім және тақырып бойынша оқытудың мақсатын нақтылауға;
oo Оқу процесінің әртүрлі кезеңдеріндегі жұмыс тиімділігін анықтап, оқыту міндетін нақтылауға;
oo Оқыту мазмұнын қолданылатын әдістер және тәсілдермен ұштастыруға;
oo Тест, қисынды тапсырма ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
______________ С.Қуаныш
_____________2017 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Дәстүрлі емес тарих сабақтары
5В011400-Тарихмамандығы бойынша
Орындаған: Қалымжанова А.
Ғылыми жетекшісі.,т.ғ.к.: Сармурзина Н
Норма-бақылау: Жұматова Г.
Атырау 2017
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Гуманитарлық ғылымдар және шеттілдер факультеті Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы 5В011400-тарих мамандығы 4-курс студенті Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған бакалаврлық бітіру жұмысына
СЫН-ПІКІР
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Бітіруші студент Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған жұмысы өтe күрдeлі дe, қиын мәceлe. Мақсаты, оқытудың жаңа технологияларын, жаңа әдістерін, қолданудың тиімділігін көрсету. Өйткeні, тарих пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді пайдалана оқыту арқылы оқушы білімін тереңдетіп, оқушының сабақты шығармашылық ізденіспен меңгеру жолдары әлі де толық зерттеуді талап ететін тақырыптардың бірі. Олай болса диплом жұмысы өзектілігі жоғары, тақырып бойынша тұжырымы бар, талапқа сай жазылған жұмыс деп есептейміз.
Жұмыты жазуда зерттеушілердің еңбектері мен баспасөз материалдары дерек ретінде қолданысқа енгізілген. Зерттеу жұмысында түзетуге болатын қателіктер кездеседі, бірақ бұл пікір жұмыстың сапасына әсерін тигізбейді. Ғылыми жұмысты жазу барысында студент зерттеу жұмыстарында қолданылатын талдау, тұжырымдау, сараптама жасау сияқты әдістерді ұтымды пайдаланғандығы анық көрінеді..
Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында орындаған бакалаврлық ғылыми-зерттеу жұмысы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 125-бұйрығымен (18.03.2008) бекітілген Жоғары оқу орындарындағы білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылаудан, аралық және қорытынды аттестаттаудың үлгі ережесінің 112.2 тармағы талаптарына сәйкес орындалған ғылыми жұмыс екенін атап көрсете келе, өте жақсы деп бағалап, Тарих бакалавры академиялық дәрежесін беруге болады деп санаймыз.
Ә.Жангелдин атындағы орта мектеп
директоры: Қабиева М.Т.
Жоғары санатты тарих пәнінің мұғалімі: Мұханбеталиева Ж.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Гуманитарлық ғылымдар және шеттілдер факультеті Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы 5В011400-тарих мамандығы 4-курс студенті Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары тақырыбында жазған бакалаврлық бітіру жұмысына
ПІКІР
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Қалымжанова Арайлымның Дәстүрлі емес тарих сабақтары мол деректік негізге сүйене отырып, талапқа сай жазылған. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі бөлім, қорытындыдан тұрады. Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты, міндеттері айқын көрсетілген. Негізгі бөлімде Педагогикалық жаңа технологияларға: саралап оқыту технологиясы, бағдарламалап оқыту технологиясы, оқытудың компьютерлік технологиясы, дамыта оқыту технологиясы, ойын арқылы оқыту технологиясы, білім беруді ізгілендіру технологиясы т.б. жайлы нақты мәліметтер объективті сараланып, зерттеліп, жан-жақты баяндалған. Қорытындыда жұмысқа нақты тұжырым жасалған. Зерттеуде салыстырмалы тарихи талдау, жинақтау және қорыту әдістері пайдаланылған. Ғылыми зерттеу еңбектер мен құжаттар және баспасөз беттерінде жарық көрген материалдар сыни тұрғыда сұрыпталған. Сондықтан студенттің дипломдық зерттеу жұмысы, танымдық мәні зор, болашақта әлі де басқа ғылыми зерттеулерге жол ашатын маңызды ғылыми зерттеу деп санаймыз.
Қазақстан және дүниежүзі
тарихы кафедрасының аға оқытушысы, т.ғ.к.: Н.Сармурзина
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ...
1.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері ... ... ...
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер ... ... ... ...
2 2.ТАРИХТЫ ОҚЫТУДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУДА ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ӘДІСТЕРДІҢ РӨЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Cабақтың түрлері және оның дидактикалық құрлымы ... ... ... ... ...
2.2 Білім берудегі дәстүрлі емес әдістердің тұлға қалыптастырудағы ролі
2.3Жаңа технологиялардың тиімді әдістері арқылы түрлі тапсырмаларды және ойын элементтерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
3.1 Оқытудың инновациялық технологиясы ... ... ... ... ... ... .
3.2 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың біліктілігін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Интерактивті оқыту әдісін қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кезде жастарға білім берудің маңызы өте зор болып отыр. Бүгінгі мектеп оқушысы ертеңгі қоғамымыздың болашағын жалғастырушы. Олай болса олардың сауатты да, саналы азамат ретінде қалыптасуларында тарихи, әдеби тәрбие берудің қаншалықты маңызды екендігі де түсінікті. Ертеңімізді сеніп тапсыратын жас ұрпақ үшін ең қымбат қазына білім болып табылатын тарихи сананы қалыптастыру кезек күттірмейтін міндет.
Тарих ғылым, пән ретінде аса маңызды білім саласына жатады. Өйткені ол бүкіл адам баласының басынан өткізген жағдайын, тарихи тәжірибесін баяндайды. Тарихи білім әрбір адамға қажет. Тарихи білімді адам ғана өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін дұрыс анықтай алады. Сондықтан да дүние жүзіне белгілі ойшылдардың, ғұлама ғалымдардың тарихтың маңызы туралы айтпағандары жоқ. Тарихты білмей - өткенді, қазіргі жағдайды, келешекті болжау қиын, - деп Әбу-Насыр әл-Фараби айтса, Ахмет Байтұрсынұлы Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы - тарих - деп өте жоғары бағалаған.
Осыдан болар әрбір тәуелсіз, дамыған ел өз мемлекетінің, халқының тарихын оқытып үйретуге, алдымен оны мектепте оқытуға ерекше мән береді.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен өз елінің тарихын, Қазақстан тарихын, Қазақстан тарихын оқытуға айрықша ден қойды. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев жұртшылық алдында сөйлеген сөздерінде, өзінің еңбектерінде тарихты оқып білу неліктен қажет екеніне үнемі назар аударып келеді. Оның Қазақстан тарихын оқып үйренудің қажеттігі туралы: Бұл - тәуелсіз Қазақстанның азаматы ғасырлар тоғысында өзінің арғы-бергі тарихи жолын ой елегінен өткізіп, Кеше кім едік? Бүгін кімбіз? Ертен кім боламыз? деген төңіректе ойлансын деген сөз.
Бұл - әрбір азамат туған елінің, туған халқының тарихы ешкіммен де олқы еместігін түсінсін деген сөз.
Бұл - әрбір азамат тарих қойнауына ойша тереңдеу арқылы өзінің ата-бабалары қалдырған осындай кең байтақ жердің лайықты мұрагері болуға ұмтылсын деген сөз.
Білім мазмұнын жетілдіруде оның құрылымын анықтауда бүгінгі заман талабына сай жаңа технологияны пайдалануда оқытушылар педагогикалық жаңа технологияларға сүйенуі тиіс. Педагогикалық жаңа технологияларға: саралап оқыту технологиясы; бағдарламалап оқыту технологиясы; оқытудың компьютерлік технологиясы; Монахов технологиясы; дамыта оқыту технологиясы; ойын арқылы оқыту технологиясы; білім беруді ізгілендіру технологиясы т.б. жайлы нақты мәліметтерді жаңа ақпараттық технология негізінде қажетіне қарай сабақта пайдалана білуі керек. Ол үшін мектеп ұжымы жаңа технологиялардың қайсысын қолданғанда тиімді болатынын алдын ала болжап, бағдарлап, жоспарлауы тиіс. Білім мазмұнын жаңарту, білім беру жүйесін дамыту, жетілдіру өмір талабының объективті заңдылығы.
Қазіргі білім жүйесінің негізгі міндеті - адамның ішкі жан дүниесінің, соған негіздеу. Мектеп педагогикасының күрделі де маңызды мәселесі - оқушыны оқыту, білім беру үрдісін жетілдіру, оқытудың жаңа технологияларын, жаңа үлгілерін пайдалану, жалпы білім беру реформасын жасау. Қазақстан Республикасының білім беру бағдарламасында білім беру, оқыту сапасын көтеру және тарихты оқытуда белгілі бір нәтижеге аз уақытта жетуге бағытталған оқытудың жаңа технологияларын практикаға енгізу қажеттігі жөнінде айтады 1,3]. Соңғы кездерде мектептерде, соның ішінде жоғары сыныптарда жоғарыда көрсетілген оқытудың әр түрлі жаңа технологиялары пайдаланылып, практикаға енгізілуде. Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Оқытудың жаңа технологияларын, жаңа әдістерін, қолданудың тиімділігін көрсету. Тарих пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді пайдалана оқыту арқылы оқушы білімін тереңдетіп, оқушының сабақты шығармашылық ізденіспен меңгерту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
-жаңа әдістердің тарихты меңгертудегі қызметін айқындау;
-технологияларды пайдаланып оқытудың тиімділігін айқындау;
- әр түрлі әдістерде оқытудың элементтерін сабақта пайдалану жолдарын көрсету;
-деңгейлік тапсырмаларды тарих пәнін оқытуда қолданудың тиімді жақтарын көрсету;
Зерттеу пәні. Тарих пәнін оқытуда дәстүрлі емес әдістерді пайдаланудың маңызы.
Зерттеу нысаны. Дәстүрлі емес әдістерді пайдаланып оқыту арқылы оқушыларға үздіксіз білім берудің, тарихты меңгертудің ұтымды әдістемесін ұсыну. Жаңа әдістерді қолдану арқылы оқытудың тиімді жолдарын көрсету.
Зерттеудің әдістанымдық негізі. Әдіскер-ғалымдардың зерттеулері, ғылыми еңбектері,тарих, педагогика, психология ғылымдарының оқытудағы, білім берудегі соңғы жетістіктері басшылыққа алынды.
Диплом жұмысының теориялық-методологиялық негіздері. Диплом жұмысының теориялық және методологиялық негізін қалыптастыруда отандық және шетелдік зерттеушілердің ғылыми жұмыстары негізге алынды. Ғылыми зерттеудің жалпы тарихи жүйелік әдістер пайдаланылды. Іргелі еңбектер мен зерттеулерді, деректерді ғылыми тұрғыда сараптауда нақты тарихи салыстырмалы, талдау, жинақтау, қорыту тәсілдері таңдалды. Бұл орта мектепте тарихи көркем шығармаларды оқытудың әдіс-тәсілдерін алдын алу үшін, жан-жақты зерттеуге мол септігін тигізеді. Мұның өзі алынған мәліметтердің толықтығы мен шынайылық деңгейін анықтауға мүмкіндік болды.
"Мектептің тірегі де, тілеуі де оқыта білетін мұғалім" деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше, жас ұрпаққа заман талабына сәйкес білім беру мүмкін емес. Осы мақсаттарды жүзеге асырудың алғы шарты - оқу-тәрбие жұмысын басқаруды әрі жүйелі жоспарлай білу, сол жоспарды жүзеге асыру. Біздің жалпы білім беретін орта мектеп жұмысында инновациялық процесті жобалау және бағдарлы білім берудегі мақсатымыз - шығармашылық ізденістегі ұстаздар қатарын толықтыру, білім беру мен оқыту әдістемесін жаңа технологиялармен байыту, жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанның бәсекеге қабілетті жеке тұлғасын тәрбиелеу болып табылады. Зерттеу жұмысында қарастырылған тұжырымдар мен мәселелер тарихты оқытудың әдістемесін теориялық тұрғыдан толығып жетілуіне мүмкіндік береді.
Зерттеудің тәжірибедегі маңыздылығы. Жұмыста ұсынылған амал-тәсілдерді мектепте тарихты меңгертуде қолдануға болады. Жұмыста берілген жаттығу жұмыстары мен тапсырмалар, тілді меңгертуге байланысты қолданылған мәтіндер тарих сабағының сапасын арттыруға, оқушылардың білім деңгейін көтеруге, жаңа сабақты тез меңгеруге мүмкіндік береді.
Еңбектің құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ТАРИХИ БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Оқушыларға тарихи білім берудің теориялық аспектілері
Мектепте оқытылатын тарих пәні өзінің негізін тарих ғылымынан алады, ал ол ғылымның аса маңызды салаларына жатады. Кез келген өркениетті, дамыған елдер өз мемлекетінің барлық азаматтарын тарихи біліммен қаруландыруға ұмтылады және де оны алдымен өз халқының, өз елінің тарихын оқытып үйретуден бастайды. Тарихи білімді меңгерген адам өзі өмір сүрген қоғамдағы орынын, атқаратын қызметін, басқа да, іс-әрекеттерін дәл анықтай алады. Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Мемлекеттік саясат жөніндегі Ұлттық Кеңес бекіткен 1995 жылғы Қазақстан Республикасында тарихи сана қалыптастыру тұжырымдамасын қабылдаған [2] болатын. Бұл тұжырымдамада оқу орындарында тарихты, әсіресе Қазақстан тарихын оқытудың алдын-ала межелеу жөнінде аса жауапты міндеттер қойылған. Ол міндеттер алдымен жалпы білім беретін мектептерде жүзеге асады. Өйткені елдің барлық азаматтарына жүйелі тарихи білім беретін оқу орны - мектеп. Ол пәнді оқытатын - тарихшы мұғалімдер. Сондықтан да университеттер мен пединституттардың тарих факультеттерінде болашақ тарихшылар 4-5 жыл оқып, орта мектептің тарихшы мұғалімі деген мамандық алады.
Тарихты оқыту - күрделі үрдіс, ол өзара байланысты: оқытудың мақсатын анықтау, білім мазмұнын іріктеу, білімді оқытып-үйрету және оны меңгеруге басшылық ету - оқушылардың оқу қызметі - және оқытудың нәтижесі сияқты құрамдас бөлімдерден құралады. Оқыту үрдісі үнемі қозғалыста болады, демек дамып отырады, ол туындаған қайшылықтарды шешу арқылы жетіледі. Қазақстан тарихы курсының оқыту мақсатын анықтау қиындау мәселенің бірі. Өйткені коммунистік идеология үстемдік еткен жылдардағы оқыту мақсаты түбірімен өзгерді. Осыған орай Қазақстан тарихын оқыту міндеттеріне де елеулі өзгерістер енгізіліп отыр. Бұл мәселелерге кейін арнайы тоқтайтын болғандықтан әзірше проблеманың аса маңыздылығын айтумен шектелдік.
Мақсатын анықтаудан кейінгі маңызды мәселе білім мазмұнын анықтау, іріктеу. Тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі бұл мәселені шешуде алдымен Қазақстан тарихы ғылымының әдіснамасына сүйенеді, соны басшылыққа алады. Соның негізгі ғылыми ұстанымдарына сүйене отырып, педагогика ғылымының білім мазмұнына қоятын талаптары мен критерийлерін ескеріп, Қазақстан тарихы мектеп курсының білім мазмұнын анықтайтын ұстанымдарды белгілейді. Осыдан кейін барып Қазақстан тарихының теориясы мен әдістемесі мектеп курсының ең қолайлы, тиімді мазмұнын, курстың құрылымын, нақты тарихи фактілер мен негізгі ұғымдарды қалыптастыратын білім көлемін және де тарихты оқыту барысында оқушылар игеріп, маеңгеретін біліктерді анықтайды.
Жоғарыда айтылғандарға қарамастан тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі тарих ғылымдарына жатпайды, ол педагогикалық ғылымдарға қосылады. Өйткені оның зерттейтін негізгі нысандары: оқытудың білім мақсаты, білім мазмұны, оқушылардың оқу қызметі қалай ұйымдастырылады, оның тиімді жолдары қайсысы? Оқыту нәтижесі өте жақсы болу үшін оқулықтардың қандай түрі және олардың әдістемелік құрылымы қандай болу керек? Мұғалім қалай оқытуы керек? Оқыту нәтижесі қалай тексеріледі және оның қорытындысы оқытуды одан әрі жетілдіру үшін қалай пайдаланылады? Тарихты оқыту барысында қандай курсаралық, пәнаралы байланыстарды жүзеге асыруға болады? - деген сияқты көптеген мәселелер.
Тарихты оқытуға тікелей қатысты осы және басқа да мәселелерді шешудің өзіндік жолдары бар, оларды зерттейтін де, белгілейтін де педагогика ғылымы. Аталған мәселелерді шешумен тарих ғылымы емес, педагогика ғылымы айналысады, олар педагогикалық теорияларға сүйенгенде ғана дұрыс шешіледі. Олардың ішіндегі кейбір аса маңызды мәселелер: білім мазмұнын анықтау немесе жетілдіру, оқытудың ұйымдастыру формалары мен әдістерін жетілдіру, оқулықтарды жақсарту, оқытуды оңтайландыру т.б. тек ғылыми-педагогикалық эксперимент жүргізу арқылы ғана дұрыс шешіледі.
Осыған байланысты тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі ғылыми педагогикалық пән деп есептелінеді.
Тарихты оқыту теориясы мен әдістемесі ғылыми пән болғандықтан ол осы пәннің аса маңызды проблемаларын зерттеумен де шұғылданады. Ол проблемаларды - қайшылықтарды шешу үшін эксперимент жұмысы жүргізіледі. Мұндай жұмысқа мектеп мұғалімдері де қатыса алады. Оның барысында мұғалім ғылыми жұмыс жүргізуді үйренеді, ғылыми-әдістемелік мақалалар дайындайды, озат мұғалімдер тәжірибесімен танысады, оны жинақтап қорытады, көпшілікке таратады, бұған өз тәжірибесін де қосады. Мұндай зерттеу жұмыстарына қатысып, оны талапқа сай жүргізу үшін мұғалім педагогикалық зерттеу жұмыстарының әдіс-тәсілдерін жақсы білуі тиіс. Тарих пәнінің оқытылуы мәселелерін зерттеуде: тәжірибені зерттеу, бақылау, әңгімелесу, түрлі сипатты сауалнамалар жүргізу, қорытындысын шығару сияқты басқа да зерттеу әдістері қолданылады [5, 28-30].
Мемлекеттік білім стандартының ендірілуіне байланысты енді оқытудың нәтижесіне, демек оны анықтауға бұрынғыдан гөрі баса назар аударылуы тиіс. Оқыту нәтижесін тексеру әдіс-тәсілдерінің уақыт өткен сайын күрделене түсетіндігін, оның жаңа компоненттермен толығатынын өмір көрсетіп отыр. Кейінгі жылдары мерзімді баспасөз беттерінде оқушылардың оқу пәнінен алатын базалық білімінің мүмкін және міндетті деңгейлері, олардың дайындық дәрежесіне қойылатын талаптар, сол талаптардың жүзеге асуын анықтайтын сұрақтар мен тапсырмалар үлгілері жарияланды. Тарих пәнінен де осындай үлгілер дайындалды және олар осы курстың жаңа бағдарламаларының құрамына ендірілді. Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрлерінен басқа, дәстүрлі емес түрлері де пайда болуда. Олар, әрине, қоғамның жаңару, жетілдіру жағдайында білім беру саласын жаңалаумен тығыз байланыста іске асуда. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың мұнда дәстүрлі емес түрлері көбінесе оның жеке әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсат - әрбір сабақтың оқу-тәрбиелік мүмкіндіктерінің мол екенін көрсете отыра, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Олардың қатарына дәріс, конференция, пікірталас, компьютерлік сабақтарды жатқызуға болады. Бірақ, жоғарыда аталған сабақтың дәстүрлі емес түрлері - оның жаңа немесе жеке түрлеріне жатпайды. Себебі, ондай сабақтардың дидактикалық құрылымы анықталмаған, ешбір дидактикалық қағидаларға негізделмеген. Сабақта қолданатын дәстүрлі емес жеке тәсіл-амалдарға жататын: жарыс, сайыс, бәйге, аукцион, көкпар, ойын, саяхат - сабақтың құраушылары деп қарау керек. Әрине, дәстүрлі емес сабақтар қатаң құрылымы және қалыптасқан жұмыс кестесі бар күнделікті оқу жұмыстарына қарағанда әдеттегідей емес ой, ұйымдастыру, өткізу тәсілдері оқушыларға өте ұнайды. Дегенмен де ол мұғалімдерге оқыту жұмысында осындай тәсілдерді көптеп сабақтар жүйесінде пайдалануға кеңес береді. Дәстүрлі емес сабақтар - қалыптан тыс, күнделікті сабақтан өзгеше сабақтың жаңартылған түрлері.
Дәстүрлі емес сабақтарды өтілу нұсқасы мен мақсат-міндеттеріне қарай 3 топқа бөлуге болады: ой қорыту сабағы, ойын сабағы, жарыс сабақтары.
Оқушылардың білімін, біліктілігін, ойлау қызметінің даму дәрежесін, тәрбиелігін тексеру аса маңызды жұмыс болғандықтан он үлкен дайындықпен және жауапкершілікпен, жоспарлы түрде жүргізіп отыру қажет. Алдымен оларға қойылатын талаптарды біліп алған дұрыс.
1. Тарих пәнінен оқушылардың білімін, біліктілігін, тарих сабатарында
қалыптасқан тәрбиелілігін тексерудің ең қолайлы жолы ауызша тексеру. Оның бірнеше тиімді жағы бар. Оқушы жауабын тыңдай отырып, мұғалім шәкіртінің тарихи білімінің шамасын, білім өресін, тарихи ойы мен тілінің қаншалықты дәрежеде қалыптасқанын, тарихи ұғымдар мен мен терминдерді, негізгі даталарды меңгеру деңгейін, ойлау қызметінің қаншалықты дамығанын т.б. анықтай алады. Оқушы жауап беріп тұрып, басқа қажетті құралдарды: картаны, оқулықты, тақтаны, басқа да құралдарды қатар пайдалана алады. Білімді, әрі жақсы сөйлейтін оқушының сындарлы жауабы басқа оқушыларға пайдалы әсер етері сөзсіз. Сол сиқты білімі нашар оқушы болса, төмен жауабы үшін зі де білімі сол деңгейдегі басқа оқушылар да қысылады. Бірақ оқушының ауызша жауабын барлық оқушы, әсіресе мұғалім мұқият тыңдай отырып, оның толықтығына, беріктігіне, оқушыда, тәрбиеліктің қалыптасу дәрежесіне назар аударғаны, оның ойлау қызметінің, даму дәрежесін анықтағаны дұрыс. Ол үшін төмендегі талаптарды ескеру керек.
oo Оқушы сұрақтағы негізгі объектіге қатысты барлық білімді білетін болса, білім толық деп есептелінеді; осы сұрақтағы білімнің басқа біліммен байланысын білсе, білім терең деп есептелінеді. Сондай-ақ білімнің саналылықпен меңгерілуіне, жүйелілігіне, кез келген ситуацияда шапшаң пайдалана білуге де бірқатар талаптар қойылады.
oo Оқушылардың алған білімдері олардың тәрбиелілігіне әсер етті деп есептелінеді, егер де оқушы жауап берген сұрағының мазмұнына қарай өзінің ішкі сезіміндегі, сеніміндегі, жан-дүниесіндегі өзгерістерді білдірсе, тарихи оқиғаның, құбылыстың мазмұнына қарай ренжу, қуану т.б. сезімдерін байқатса.
oo Оқушы өзінің жауабында кездесетін тарихи оқиғаларды бұрын болып өткен осындай 2-3 тарихи оқиғамен (7-8с.) салыстырып, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсетіп бере алса, ал жоғары (9-11с.) сынып оқушылары ол ұқсас белгілер арасындағы айырмашылықтардың себептерін түсіндіріп бере алса, мұның өзі оқушылардың ойлау қызметінің дамығандығын көрсетеді.
2. Оқыту нәтижесін анықтаудың басқа да жолдары бар. Соның бірі - оқушылардың білім дәрежесін деңгейлерге бөлу. Олар міндетті және мүмкін деңгейлер. Оқушы берілген сұрақтың ең негізгі білім элементтерін білсе, мәселен, көтерілістің негізгі себебін, басталуын, негізгі оқиғаларын, басшыларын, салдарын айтып бере алса, онда осы сұрақтың жауабын міндетті деңгей көлемінде білгені. Ал оқушы көтерілістің себептерін, оның ішіндегі негізгі себептерін айырып көрсете алса, сылтауын, қорғаушы күштерін білсе, басшыларын түгел атап, олардың батырлығы мен ерліктеріне нақты мысал келтірсе, халық алдындағы басқа басқа қайраткерлік қызметін білсе, көтеріліс оқиғаларын басынан, аяқталуына дейін түгел біліп, картадан көрсетіп берсе, жеңілу себептерін, тарихи маңызын ашып айта алса, онда бұл жауап мүмкін деңгейге жеткен деп бағаланады. Мүмкін деңгейге шек қойылмайды. Тарих пәнінің мұғалімі Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңындағы: ...ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарға, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға, шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамытуға, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыруға, азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, республиканың қоғамдық-саяси экономикалық және мәдени өміріне белсене қатысуға, әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баулуға, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеуге, мемлекеттік, орыс, шетел тілдерін меңгеруге көмектесуі тиіс - деген міндеттерді орындауға күш салады.
Қазіргі кезеңде мектепте тарихты оқытудың басты міндеті - жастарды адам баласының өткен шындық тарихымен таныстыру, дүниежүзілік мәдениеттің басты-басты жетістіктермен сусындату, өткен тарихты өздігінше сын көзімен талдай отырып, келешекті бағдарлайтын, шығармашылықпен ойлана отырып, олардан дұрыс қорытынды жасай алатын, тарихи деректермен өздігінше жұмыс істеп, өз білімін үнемі толықтырып отыратын, алған білімін күнделікті өмірде қолдана алатын азамат тәрбиелеу екені үнемі назарда болуы тиіс. Жоғарыда аталған, халыққа білім беру саласы алдында тұрған жалпы міндеттерден Қазақстан тарихын оқытуда үнемі ескеріп отыруды қажет ететін төмендегі нақты міндеттер шығады, олар:
oo саяси тарихқа, идеялық ағымдар мен олардың тарихына, күресіне
сондай-ақ, көрнекті тарихи қайраткерлердің қызметіне, іс-әрекетіне көбірек орын беру, ал оның есесіне шаруашылыққа қатынасты сандық көрсеткіштерге, соғыстарға, қанды төңкерістерге т.б орынды азайту;
oo тарих ғылымының соңғы жаңалықтарын үнемі ескеріп, олармен
оқушыларды мүмкідігінше таныстырып отыру, белгілі ғылыми мәселелер бойынша балама көзқарастардың болатындығын және оның қажеттігін, ескеру, тарихи үрдістердің көпқырлылығын, көптүрлілігін нақты дәлелдермен көрсету;
oo Қазақстан тарихын туған өлкенің, дүниежүзінің әсіресе көрші
елдер, халықтар тарихымен, республикамыз түрлі салаларда тығыз байланыс жасап отырған мемлекеттер тарихымен, сондай-ақ өткен тарихи оқиғаларды мүмкідігіне қарай қазіргі кезеңмен байланыстырып отыру;
oo Мәдениет пен өнер тарихына көбірек орын беру, қазақ халқының
төл мәдениетінің дамып өркендеуін, Республиканы мекендеген басқа да халықтардың мәдени жетістіктерін, халықтар арасындағы мәдени байланыстарға, олардың бір-бірін толықтырып, жетілдіруге тигізген ықпалын көрсетуге баса көңіл бөлу;
oo Кеңес өкіметі тұсында Қазақстанда қол жеткен табыстарды,
сондай-ақ кездескен қиындықтарды, кеткен кемшіліктер мен қателіктерді, әсіресе қазақ халқына кездескен ауыр қасірет пен нәубеттерді, олардың себеп-салдарын тарихи шындық тұрғысынан ашып көрсету, ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы идеялық күресті, оның белсенді қайраткерлерін, олардың қызметін, жүргізген идеялық күресін толығырақ баяндау;
oo Қазақстан тарихын басқа пәндермен, курстармен әсіресе тарихтың
басқа курстарымен, сондай-ақ ана тілі, дүниетану, әдебиет, жағырапия, құқық негіздері, эстетика, экология, философия, экономика т.б. байланыстырып отыру, ғылымның сол салдарынан қажетті мәлімдер ендіру;
oo діннің тарихын, оның адамзат үшін атқарған пайдалы қызметін,
сондай-ақ оның қарама-қайшы әрекетін тарихи шындық тұрғысынан көрсету т.б. Мұнан басқа да, әсіресе бірқатар нақты тәрбиелік міндеттер жүктеледі.Олар арнаулы тарауда баяндалады.
Қазақстан тарихын оқытуға қойылып отырған жоғарыда аталған мақсаттар мен міндеттер бұл бағдарламаның мүлде жаңа, өзгеше екені, оны төмендегідей сипатты белгілері дәлелдейтініне негіз болып отыр.
Қазақстан тарихының жүйелі курсы негізі мектептің 5-9 сыныптарында оқытылады, оған 221 сағат уақыт бөлінеді. Ол Қазақстан жеріндегі адамзат тарихын ежелгі заманнан бастап бүгінгі күнге дейін қамтиды, демек оқушылар біршама жүйелі, аяқталған білім алады.
Курсытың құрылымы: 5-6 сыныптарда ежелгі Қазақстан тарихы оқылады. Ол төмендегіше бөлінген: 5-сыныпта алғашқы адамдар пайда болған кезеңнен, тайпа одақтары мен ертедегі мемлекеттер құрылғанға дейінгі дәуір қамтылады; 6-сыныпта - тайпа одақтары мен мемлекеттердің құрылғанынан бастап б.з V ғасырына дейінгі аралық қамтылады. Бұл екі сыныпта тарих пәнін оқытуға 34 сағаттан уақыт бөлінеді. 7-сыныпта - орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы (б.з V-ХVІІІ ғ.ғ.), 8-сыныпта - жаңа замандағы Қазақстан тарихы (ХVІІІ-ХХ ғасырдың 1914 жылына дейін), 9-сыныпта - қазіргі заман Қазақстан тарихы (ХХ ғ.1914-2000 жж.) оқытылады. Соңғы үш сыныпта да бұл курсты оқытуға 51 сағаттан уақыт бөлінеді. Сөйтіп, 5-тен бастап барлық сыныптарда тарихтың екі курсын қатар оқыту және басқа сабақтарда тарих пәнінің жүйелі курсын оқуға қажетті біраз дайындық алады және Қазақстан тарихының бірқатар фактілерін, оқиғаларын баяндайтын әңгімелермен танысады [5, 51-53].
Қорытындылайтын болсам, Қазақстан Республикасының Білім заңына сәйкес бекіткен оқу бағдарламасының стандарттарына қарай орта мектепте тарих пәнінің теориялық аспектілері міндетті түрде орындалу қажет. Яғни оқушыны бағалау, сағат санының бекітілуіне қарай сабақ өткізу, ашық сабақ өткізу, т.б іс-шараларды өткізіп тұрулары қажет.
1.2 Оқушыларға тарихи білім берудегі негізгі әдістемелер
Тарих - мектепте оқылатын басты да негізгі пәндердің бірі. Жасыратыны жоқ, тарих пәніне деген оқушылардың құлқы, ықласы төмендеп кеткені бәрімізді ойландыруы тиіс. Кешегісіз бүгініміз, ал бүгінсіз ертеңіміз жоқ екенін шәкірт тарих арқылы білеітіні ақиқат. Олай болса, мәселе пән оқытылса жетеді деген түсініктен айығып, қайта осы пән арқылы халқының тарихын терең ұғынып, оны саналы меңгеру арқылы адамгершілік сапалар негізін сабақта алуға тиісті деп қараған жөн. Тарих сабағы - адамгершілік пен отаншылдыққа, достық пен интернационализмді сезініп, өткен өмірді терең білу арқылы ертеңге деген дұрыс бағдар жасаудың тиімді жолы болуға тиіс [6, 7].
Мектеп оқушыларын оқытуға, тәрбиелеуге және дамытуға осындай жоғары талап қойылып отырғанда, барлық қазақ мектебінде тарих сабағының сапасын жақсарту басты міндеттердің бірі болып табылады.
Сабақтың сапалы болуы оны дайындауға, жоспарлауғажәне өткізуге байланысты. Бұл мәселелер төртінші тақырыпта айтылады. Мұнда, әсіресе, сабақтың білім-танымдық, тәрбиелік және оқушының ақыл-ойын дамытушылық міндеттерін анықтауға көп орын берілген.
Мұнан кейінгі төрт тақырыпта айтылатын мәселелер де сабақты жетілдіруге тікелей қатысты. Олардың бірінде тарихтың жетілдірілген программасының талаптарын күнделікті сабақта жүзеге асыру жолдары баяндалса, екіншісінде - тарих сабақтарын оптималдандыру жолдары көрсетіледі.
Сабақтың сапалы болуы мұғалімге және оның басшылығымен оқушылардың сабақ үстінде атқаратын оқу қызметінің белсенділігіне байланысты.
Тарих сабақтарын жетілдіру туралы айтылған әдістемелік кеңестер мен ұсыныстар тікелей V-XІ сыныптарға қатысты. Ал, нақты мысалдар көбіне дүние жүзі тарихынан, ішінара Қазақстан тарихынан келтіріледі, мұның өзі ғылыми-зерттеу жұмысының осы курстар бойынша жүргізілгеніне байланысты. Осыған қарамастан мұнда айтылған ұсыныстарды басқа тарих курстарын оқыту барысында да шығармашылықпен пайдалануға болады.
Мұғалімнің жұмысы шығармашылық еңбекті, көп ізденуді қажет ететіні белгілі. Осы еңбекте келтірілетін ғылыми тұжырымдар мен әдістемелік ұсыныстарды әрбір мектептің, сыныптың және мұғалімнің өзінің нақты білімдік-дайындық жағдайы мен мүмкіндігін ескере отырып пайдаланған дұрыс [7, 3-4].
Әдістеме дегеніміз - методика. Методика сөзі ежелгі грек тілінен аударғанда - таным тәсілі , зерттеу жолы деген ұғымдарды береді. Әдіс дегеніміз - нақты міндетті шешудің , әлдебір мақсатқа жетіудің тәсілі. Сонда , әдістеме бұл әдістер жиынтығы кешені. Тарихты оқыту әдістемесі - тарихты оқытудың міндеттері, мазмұны және әдіс тәсілдері туралы педагогикалық ғылымдардың бір саласы. Ол тиімділігі мен сапасын арттыру мақсатында тарихты оқыту процессінің заңдылығын зерттеу және оқып үйренуге арналады. Сонымен әдістеме оқу процесін ұйымдастыру мен оның негізгі факторларынжетілдіруге бағытталады [7, 4-6].
ХХ ғасыр басындағы көрнекті әдіскер К. А. Иванов әдістеменің маңызды міндеттері деп сол ғылымды оқу пәні ретінде жақсы жолға қоюға алып баратын оқытудың айқындау , бағалау, бейнелеу тәсілдерін атайды. Әдістеме тарихты қалай оқыту мәселесін қарастырады және зерттейді.
Осылайша әдістеме пәні - педогогикалық процесс,мұғалімнің тарихты оқытуы,оқушының тарихты оқуы. Ал әдістеменің нысаны - оқытудың әдістері, мазмұны ,ұйымдастырылуы және түрлері.
Тарихты оқыту - өзара байланыста және үнемі қозғалыста болатын құрауыштардың басын біріктіретін өте күрделі процесс. Ол оқыту мақсаты - оның мазмұны - білім беру және игеруге басшылық жасау - оқушылардың оқу әрекеті - оқыту нәтижесі деген тізбекті құрайды.Оқыту процесіндегі қозғалыс оның ішкі қайшылықтарынжою барысында іске асады.Ол қайшылықтар оқыту мақсаты мен қол жеткен нәтиже арасында , қолданылуы жоспарластырылған және нақты қолданылған оқыту құралдары мен әдістерінің арасында пайда болады.
Тарихты оқыту процесінің диалектикалығы сияқты әдістемені оқып-үйрену де үнемі даму үстінде болады.тарихты оқыту әдістемесі қоғам алдында тұрған жас ұрпақты тәрбиелеудің кешенді міндеттерін іске асыруға қызмет жасайды.
Тарихты оқыту әдістемесі тарих ғылымдарымен бірге философия, әлеуметтану, мәдениеттану, педагогика, психология, дидактика талаптары логика сияқты ғылым салаларымен де тығыз байланыста дамиды . Бұл салалардың материалдарынпайдалану шығармашылық сипат алады , өйткені әдістеме пәні оларды тарихты оқыту процесін жетілдіру мақсатында қорытып, жаңғыртып пайдаланады.
Мұғалім мен оқушының оқу процесі күрделі және көп қырлы болып келеді. Оның тиімділігі оқушы әрекетінің сипатымен айқындалады. Мұғалім өз пәнін қаншалықты жетік білгенімен оқушылардың қызығушылығын оятып, шығармашылық әрекетін ұйымдастыра алмаса , айтарлықтай табысқа жете алмайды.
Өмірде нашар сабақ берушілерді көп кездестіреміз, олардың пайда болуы өз пәнін жетік білмеуіне байланысты емес, ең бастысы олар өз білімдерін өзгелерге оңай жолмен түсінліре алмайды. Өйткені, олар оқушыларға тарихи материалды баяндаудың әдістемелік негіздермен таныс емес, тіпті пәннің әдістемесінен жеткілікті хабары жоқ. Сондықтан пәннің әдістемесін не үшін оқытамын ? Қалай оқытамын ? Немен оқытамын ? деген сұрақтарға жауап тақырыпта басты назарда болуы тиіс [7, 9].
Мектепте тарихты оқыту әдістемесі пәнінің міндеттері мен негізгі факторлары. Тарихты оқытудың негізгі факторлары мына сұрақтардың жауаптарына байланысты:
oo Мемлекет пен қоғам белгілеген мақсаттар :
oo Стандартпен бағдарламаларда бекітіліп,солардың негізінде оқулықтарда баяндалған тарихи білімнің мазмұны мен құрылымы;
oo Оқыту процесінің ғылыми-әдістемелік ұйымдастырылуы (оқыту мен оқудың түрлері, әдістері мен әдістемелік тәсілдері, құралдары;
oo Оқушылардың танымдық мүмкіндіктері;
oo Оқыту нәтижелері мен айқындалады.
1.Тарихты оқытудың мақсаттары мемлекет дамуының әртүрлі кезеңдерінде өзгеріп отырды. Кеңестік кезеңге дейінгі мектептерде тарихты оқытуда көптеген объективті жетістіктер болғанымен, оның мазмұнында ұлы орыстық шовинизм, ұлы державалық астамшылық басым болды. Қазақстандағы мектептердің өзінде Қазақстан тарихына қатысты мәселелер оқытылмады. Кеңестік кезеңде тарих пәнінің мазмұнында жоғарыда аталған саяси белгілер коммунистік, таптық сипат алды. Ол кезеңдегі тарих пәнінің мақсаты маркстік-лениндік дүниетанымға негізделіп, коммунистік идеяларға бағытталды. Егемендік алғаннан соң, Қазақстан тарихы жеке пән ретінде оқу бағдарламасына енгізіліп оқытыла бастады.
Қазіргі кезеңде тарихи білім берудің мақсаттары былай айқындалған:
oo Оқушылардың ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі адамзаттың тарихи даму жолы туралы тарихи білімдерді игеру:
oo Тарихи білім негізінде оқиғалар мен өмірлік құбылыстарды ой елегінен өткізе алу қабілетін дамыту;
oo Отансүйгіштік, тарихи тәжірибе, гуманизм идеялары негізінде оқушылардың рухани құндылық бағдарлары мен көзқарасын қалыптасыру;
oo Халықтардың тарихы мен мәдениетіне қызығушылық пен құрметін дамыту
Қазіргі кезде тарихты оқытудың мақсаттарын айқындау одан әрі жалғасуда. Соған сәйкес мынадай міндеттерді атауға болады.
oo Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, табиғаттың, мәдениеттің және қоршаған ортаның байланыстарын қорғау қажеттілігін сезіне білетін отансүйгіш азамат тәрбиелеу;
oo Оқушыларды қоғаммен адамзаттың ежелгісімен,бүгінімен таныстырып,
оларды өткен бабалардың әлеуметтік, адамгершілік тәлім-тәрбиесін бейімдеу;
oo Қазіргі қоғамға кіріккен және оны жетілдіруге ұмтылатын тұлға қалыптастыру;
oo Тұлғаны ұлттық және әлемдік мәдениетке кіріктіруге бейімдеу;
oo Әр түрлі көзқарастар жүйесін есепке ала отырып, оқушылардың пікірлері мен көзқарастарды еркін таңдау құқын қорғауын қамтамасыз ету, гуманистік және демократиялық құндылықтарға бағыттау;
oo Тарихи білімдер мен әдістерді қолданып, қоғамдық ойдағы жаңа мағлұматтарды өз позициясы тұрғысынан сын көзімен бағалап талдай алу дағдысын қалыптастыру.
Тарихты оқутыдың негізгі факторлары оқу процесінде кешенді түрде жүйемен іске асады. Жүйе дегеніміз - өзара әрекеттесіп, тығыз байланыста болып, белгілі бір тұтастық, бірлік құрайтын бөліктердің жиынтығы. Оқу факторларымен ішкі тұтастық қасиеті оқыту процесіне дұрыс ықпал жасап, оның сапасының жақсаруына жол ашады.
2.Мектепте тарихты оқытудың мазмұны тарих ғылымының дамуы барысында өзгеріп отырады. Әдістеме отандық және жалпы тарихтың негізгі оқиғалары, фактлері мен құбылстарын таңдауға; теориялық жинақтау мен анықтамалар қалыптастыруға көмектеседі. Мектепте оқыту үшін таңдап алынған тарихтың мазмұны мемлекеттік стандарт, бағдарлама, оқулық түрінде көрініс табады. Оқушылар ол мазмұнды сыныптық, сыныптан тыс және мектептен тыс оқу түрлерін қамтитын оқытуды ұйымдасытрудың белгілі бір әдістемесі арқылы меңгереді.
3. Әдістер (әрекет тәсілдері) әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, сөздік, баспа-қол жазбалық (мәтінмен жұмыс). Көрнекі, практикалық деген сияқты. Олардың мәні қалай оқыту керек деген сұраққа жауап беріп, мұғалім мен оқушының екі жақты әрекетін айқындайды. Жақсы жолға қойылған оқытудың әдістемесі оқушылардың бойында тарихи білім мен танымдық дағдыларды, ғылыми көзқарас пен сенімді қалыптастырып, дамытуда тиімді нәтиже береді.
Әдіс, тәсілдер мен оқытудың түрлері ( жалпысыныптық, топтық, дербес), сабақ типтері (қайталау-жинақтау, семинар, зертханалық, саяхат-сабақ), сабақ үстіндегі мұғалім әрекеті мен оқушының оқу құралдары тығыс байланысты. Оқу жұмысының құралдарына оқу процесін қамтамасыз етуге керекті оқулық жұмыс дәптері , тарихи карта, оқу картиналары, диафильм, т.б сияқты заттарды жатқызамыз.
Оқу материал мазмұнының, тиісті оқыту әдістемесінің ұйымдастырылуы және оқушылардың танымдық қызметі формаларының біртұтастығы негізінде оқушылар оқыту мақсатына қол жеткізеді.
4. Оқушылардың танымдық мүмкіндіктері оқушының жасына және соған сәйкес тарихи білім мен дағдыны игеру деңгейіне тікелей байланысты. Тарихи танымға ұмтылуға күш жұмсау тұлғаның ойлауын, қиялын, ерік-жігерін және сезімдік қасиеттерін дамытуға айтарлықтай ықпал жасайды. Оқу процесінде оқушылардың тарихи білімді меңгеру және қолдану қабілеті дамиды.
Қабілеттілік дегеніміз не? Ол тариты оқып-игеруде табысқа жетуде алғышарт болатын тұлғаның дербес ерекшеліктері. Ол қабілеттілік әрекеттің әдістері мен тәсілдерін тез, терең және оңай меңгеруден байқалады.
5. Оқыту нәтижелері алға қойған мақсаттарды іске асырумен тікелей байланысты. Ол оқушылардың қол жеткізген білім мен дағдысының, олардың интеллектуалдық, эмоциялық және ерік-жігерінің деңгейін танытады. Білімін дәлелдеу және негіздеу, ең бастыны бөліп алу, себеп-салдарлы байланыстарды анықтап, қалыптасқан мәселені шешуде қажетті білімді қолдана алудан көрінеді.
Жалпы білім беретін мектепте Қазақстан тарихын оқыту ерекше маңызды. Өйткені кез келген мемлекеттің азаматы өз елінің, мемлекетінің, сол мемлекетті мекендеп отырған халықтардың, оның өзінде де алдымен сол елге аты берілген халықтың тарихын білуге міндетті. Өз халқының, елінің тарихын, мәдениетін сүйе білмеген адам, басқа, басқа халықты, оның мәдениетін сыйлай да, құрметтей де алмайды, оларды білуге ұмтылмайды. Ал осы Республиканың азаматтарына Қазақстан тарихын жаппай оқытып үйрететін бірден-бір оқу орны - жалпы білім беретін мектеп. Қазақстан тарихының білімдік, тәрбиелік міндетін мектепте оқытылатын басқа пәндердің бірде-біреуі атқара алмайды.
Қазақстан тарихын оқытудың мақсаты - оқушыларға оның жерін ежелгі заманнан бастап осы күнге дейін мекендеп келген адамзаттың жүріп өткен тарихи жолын, адамдар жасаған құндылықты, мәдениетті яғни олар жинаған тарихи тәжірибенің негізін оқытып үйрету.
Тарих пәнінің мұғалімі Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңындағы: ...ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарға, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға, шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамытуға, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыруға, азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, республиканың қоғамдық-саяси экономикалық және мәдени өміріне белсене қатысуға, әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баулуға, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеуге, мемлекеттік, орыс, шетел тілдерін меңгеруге көмектесуі тиіс - деген міндеттерді орындауға күш салады.
Мектепте тарихты оқытудағы әдістеменің орны мен ролі. Әдістеменің маңызы мектептегі тарих пәнінің мұғалімі үшін:
oo Белгілі бір жастағы оқушылардың тарих пәні бойынша білім мен дағды деңгейін анықтауға;
oo Сынып, курс, бөлім және тақырып бойынша оқытудың мақсатын нақтылауға;
oo Оқу процесінің әртүрлі кезеңдеріндегі жұмыс тиімділігін анықтап, оқыту міндетін нақтылауға;
oo Оқыту мазмұнын қолданылатын әдістер және тәсілдермен ұштастыруға;
oo Тест, қисынды тапсырма ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz