«Қазақ және ағылшын тілдеріндегі (адам, қоғам, табиғат) мақал-мәтелдердің этномәдени сипаты»

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

Аударма ісі және шетел тілдері кафедрасы

Қорғауға жіберілді

Аударма ісі және шетел тілдері

кафедрасының меңгерушісі

А. Х. Хайржанова

«»2016ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қазақ және ағылшын тілдеріндегі (адам, қоғам, табиғат)

мақал-мәтелдердің этномәдени сипаты»

5В020700 - «Аударма ісі» мамандығы бойынша

Орындаған: Төлеген Айтолқын Жайыққызы

Ғылыми жетекші: Хайржанова Акмарал Хатиповна

ф. ғ. к

Норма бақылау:

Атырау 2016

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

1 МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР - ХАЛЫҚТЫҢ ТІЛДІК БЕЙНЕСІ РЕТІНДЕ

1. 1Мақал-мәтелдердің қалыптасуының дерек көздері . . .

1. 2Мақал-мәтелдердің жинақталуы мен зерттелу тарихы . . .

1. 3Қазақ және ағылшын мақал-мәтелдерінің жасалу жолдары . . .

1. 4Мақал-мәтелдерді топтастырудың негізгі принциптері . . .

1. 5 Қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдердің құрылымдық және мағыналық ерекшеліктері мен ұқсастықтары . . .

1. 6Ағылшын мақал-мәтелдерін қазақ тіліне аударуда туындайтын қиындықтар . . .

2ҚАЗАҚ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДІҢ ЭТНОМӘДЕНИ СИПАТЫ

2. 1Лингвистика және этнолингвистикалық зерттеулер . . .

2. 2 Қазақ және ағылшын мақал - мәтелдерінің этнолингвистикалық сипаты . . .

2. 3 Қазақ және ағылшын мақал-мәтелдерін тақырыптар бойынша топтастыру . . .

2. 4«Адам» концептін құрайтын мақал-мәтелдердің этномәдени сипаты.

2. 5«Қоғам» туралы мақал-мәтелдердің этномәдени сипаты . . .

2. 6«Табиғат» туралы мақал-мәтелдердің этномәдени сипаты . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде ғылымда туыстығы жоқ тілдермен салыстыра-салғастыра зерттеу мәселесі кеңінен өріс алып келеді. Бұл орайда тіл біліміндегі негізгі мәселелер адам, тіл және мәдениетке байланысты туып отыр. Тілді, тілдік бірліктерді адами факторлармен, адами құндылықтармен бірлікте қарастыру қазіргі тіл білімінің алға тартып отырған басты бағыттарының бірі. Бүгінгі күні адами факторларға ерекше мән беріп, тіл иесінің тілдік бірліктерді дұрыс, ұтымды қолдану, мән-мағыналарын терең түсіну мәселесі ғылыми еңбектерде жиі кездеседі. Осындай зерттеу жұмыстарында ұлттық құндылықтарға қатысты мәдени деректерге көп көңіл бөлініп, тіл тек тұлғалық (формалық) жағынан ғана емес, сонымен қатар ол мағыналық, ұғымдық, мәдени-концептілік тұрғыдан жиі қарастырылып, талданатын болды. Тілді ұлттың тарихымен, мәдениетімен, рухани қазынасымен, яғни дүниетанымымен тығыз қарым-қатынаста, бірлікте алып қарастырылған жағдайда ғана ұлттық тілдің табиғатын шынайы танып білуге жол ашылады.

Ұлт мәдениетінің қай түрінде болмасын, онда сол ұлттың бүкіл таным болмысы мен тұрмыс-тіршілік суреті сақталған. Белгілі бір ұлттың тарихынан, мәдениетінен, таным болмысынан, тұрмыс-тіршілігінен хабардар ететін тілдік бірліктерге ең алдыменбіз тілдегі фразеологизмдер, мақал-мәтелдер, нақыл сөздер жатады, себебі бұл тілдік бірліктер белгілі бір ұлттың өзге ұлттардан менталдық айырмашылығын көрсететін, салт-дәстүр ерекшеліктерін білдіретін ұлттық өмір көріністерінің айнасы болып табылады.

Біздің елімізде қазақ тілі мен орыс тілін салғастыра зерттеуге арналған еңбектер құрылымы әр түрлі тілдерді салыстыра-салғастыра зерттеудің үлгісі болды. Қазіргі кезде қазақ және ағылшын тілдерін салыстыра-салғастыра зерттеу кейінгі уақытта ғана қолға алына бастағандықтан, әлі де болса шешімін таппаған талай мәселелер, міндеттер баршылық. Осындай тың, қиын, өзекті мәселелердің бірі - қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдерді лингвистикалық және этномәдени тұрғыдан салғастыра зерттелуі. Алдымен мақал-мәтелдердің негізгі мәніне тоқталар болсақ, мақал-мәтел (лат. -proverbium, adagium, франц - proverbe, неміс тілінде - Sprichwort, ағылшын тілінде - proverb) ауызша айтылған, ешбір әдеби немесе фольклорлы шығармамен байланысы жоқ, бірақ нәтиже, ақыл, дәлелдеме ретінде жаппай қолданылатын афоризмдер. Мақал-мәтелдерді көптеген тілдердің лингвистикасында паремия деген терминде қолданады. Паремия грек тілінде «paroimia» мақал-мәтел деген мағынаны білдіреді. [1]

Мақал-мәтелдерден халықтың ой-санасы, дүниеге көзқарасы, ақыл- өнегесі мол көрініс тапқан. Мақал-мәтелдер ой дәлдігімен, мазмұн тереңдігімен, түр жағынан ықшамдылығымен ерекшеленеді. Онда өмірдің сан алуан салалы құбылыстарына баға беріліп, ой түйінделіп, халықтың ғасырлар бойғы тәжірибесі негізінде пікір айтылады. [2, 15]

Халық терең ойды аядай қалыпқа сыйғызып, шебер беруге тырысқан. Сөйтіп, «тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін» жинақтап, қорытып береді. Онда халық тарихы, әлеуметтік тіршілігі, ақыл-өнегесі кең көрініс тапқан.

Мақал-мәтелдерде халқымыз жақсылық пен жауыздықты, адамдық пен арамдықты, еңбеккерлік пен еріншектікті, жомарттық пен сараңдықты салыстыра сөз етеді. Адамгершілік жолына нұсқан, мін келтіретін жамандық пен жауыздық қылықтардың барлығын батыл сынап, жиренте әшкерелеп, бүкіл жұртшылыққа адамгершілікке тән мінез, қылықтардың барлығын ұсынады.

Өкінішке орай ғылым мен техниканың, жалпы өркениеттің қарыштап алға дамыған заманында біз дайын құндылықтарға әбден үйреніп, төселіп кеттік. Олар - әлемдік ғаламтор өнімдері, электрондық өнімдер, т. б. Сөз жоқ бұл құндылықтардың да өмірде алатын орны зор. Дегенмен, адамдардың арасындағы «тірі» қарым-қатынасқа жетпейді. Көпшілігіміздің сөйлеу мәдениетіміз, сөздік қорымыз, ұтқыр, ойлы сөйлеу шеберлігіміз кемшін түсіп жататыны жасырын емес. Себебі ата-бабаларымыз тобықтай түйінмен-ақ адамға дұрыс жол сілтей алған. Мақалдар мен мәтелдерде адамның жан-жақты тәрбие алуына үлкен мән берген, тәлім-тәрбиені мақал-мәтел арнасына шеберлікпен сыйғыза білген. Мақалдар мен мәтелдердің мазмұны бабаларымыздың өмір тәжірибесін қамти отырып, біздің санамызды, әсемдік сезімімізді, талғамымызды, көзқарасымызды дамытады. Сонымен қатар ұлтымыздың мақал-мәтелдері сөздің мағынасын түсіне білуімізге және тапқырлыққа баулиды, шеберлікке, шығармашылыққа бастайды, көркем сөз табиғатына жетелейді әрі ұшқыр, көңілге қонымды, ойлы, бейнелі сөйлеуге үйретеді, сөйлеу мәдениетін дамытады.

Оның үстіне мақалдарымыздың бен мәтелдеріміз тіл үйренуде, сауатты жазып, ойды көрікті әрі көркем етіп жеткізуде, тіл сауаттылығына баулуда ең тиімді, ең құнды құрал ретінде де маңызы зор деп есептеймін.

Мақалдар мен мәтелдердің ғибраттық, өсиеттік мәні дүниетану қабілетіміздің дамуына баулумен және ұлтжандылыққа тәрбиелеумен қатар, өмір шындығының көрінісі ретінде ұлтымыздың тарихымен танысуға да септігін тигізеді деп ойлаймын.

«Қазақ халқы да өзге халықтар сияқты - әр - қилы заманннан өтіп, сұрыптала сұлуланып, жинала сақталып, бүгінгі күнге жеткен көл - көсір фольклоры бар халық. Соның ішінде мақал-мәтелдерге өте бай ел. Тегінде, қазақ мақал -мәтелдерінің қағазға түсуі, кітапқа кіруі, кешеулеу басталғанына және тірнектеушісі оншама көп болмағанына қарамастан, бұл күндерде кітап болып халық қолында жүрген қазынамызды олқысына да алмаймыз, місе де тұтпаймыз.

Әрине, осы күнге дейін фонетика-фонологиялық, синтаксистік, семантикалық тұрғыдан зерттеу жоқтың қасы емес болса да, бүгінде осы мақал-мәтелдер туыстық байланысы жоқ ағылшын тілімен салыстыра - салғастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.

Төменде жұмыста біз мақал-мәтелдердің қазақ және ағылшын тілінде зерттелуі, пайда болу тарихы және екі тілдегі мақал-мәтелдердің этномәдени сипатына, ерекшелігіне тоқталып өтеміз.

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдердің этномәдени сипатын анықтау тіл білімінде арнайы зерттелмеген. Сондықтан түркі-герман тілдеріндегі мақал-мәтелдерді этнолингвистикалық тұрғыдан салғастыра зерттеуде, әлі шешуін таппаған талай мәселелер, міндеттер тұр. Діні, мәдениеті, тарихы, әлеуметтік және саяси жолдары бөлек қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдердің этнолингивстикалық, ұлттық-мәдени ерекшеліктеріне көңіл бөліп, олардың ортақ айшықтарын талдап, әр халықтың рухани мұрасы болып табылатын мақал-мәтелдердегі деректер мен мәліметтерді ғылыми түрде зерттеуге деген қажеттілікті осы жұмыстың өзектілігі анықтайды.

Сондай-ақ екі тілдегі мақал-мәтелдердің семантикалық құрылымындағы ерекшеліктері мен ұлттық сипатын айқындау аса маңызды болып отыр.

Зерттеу мақсаты - екі тілдегі мақал-мәтелдердің пайда болу тарихына тоқталып, жасалу жолдарындағы ерекшеліктер мен ұқсастықтарды анықтау. Осы мақсатқа байланысты мынадай міндеттер қойылды:

1. Мақал-мәтелдердің екі тілде пайда болуына тоқталу, мысалдар жинастырып, жүйелеу;

2. Мақал-мәтелдердің жасалу жолдарын зерттеу, екі тілдегі мақал-мәтелдердің мағыналық-құрылымдық ерекшеліктерін анықтау.

3. Екі тілдегі мақал-мәтелдерді этнолингвистикалық тұрғыдан сипаттау.

4. Этнолингвистикалық сипаттағы екі тілдегі мақал-мәтелдерді жинақтап, олардың тақырыптық-мағыналық топтарын анықтау.

Зерттеу нысаны: Зерттеудің нысанын құрылымы әр түрлі туыстығы жоқ қазақ және ағылшын тілдеріндегі этнолингвистикалық сипаттағы мақал-мәтелдер құрайды.

Зерттеу пәні: Туыс емес, құрылымы әр түрлі тілдердегі мақал-мәтелдердің дерек көздерін, шығу тарихын, мағына қалыптасуындағы уәждерін этнолингвистикалық тұрғыдан талдап, олардың мағыналарындағы ұқсастықтар мен ерекшеліктеріне ұлттық-мәдени тұрғыдан сипаттама беру.

Зерттеудің деректік көзі: Зерттеу жұмысы барысында қазақ тіліндегі Ә. Қайдар, Қ. Алпысбаева, Ө. Тұрманжанов мақал-мәтелдер жинақтарынан, ағылшын тілінде Райдаут, Рональд; Уиттинг, Клиффордтың ағылшын мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігінен және ағылшын мақал-мәтелдерінің және фразеологиялық тіркестерінің сөздігінен алынған мақал-мәтелдер қолданылды.

Зерттеу әдістері: Зерттеу жұмысы барысында зерттеу тақырыбы туралы ой пікірлерді жинақтап, оларды талдап, сараптау және оларға ортақ тұжырымдар келтіру, салыстырмалы және сипаттамалық, салғастырмалы талдаулар жүргізу, ғылыми талдаудың этнолингвистикалық, тарихи этимологиялық, мағыналық талдау, диахронды сипаттау, контекстік талданым сияқты түрлері қолданылды.

Әдіснамалық негізі: Мақал-мәтелдердің шығу тарихы, этимологиясы туралы еңбектер, теориялық зерттеулер әдіснамалық негізге алынды. негізге алынды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:

-арақатынасы өте алшақ тілдердің мақал-мәтелдерін салыстырмалы негізде алғаш рет зерттеу;

-мақал-мәтелдердің құрамы мен құрылымы, мағынасы және тілде қалыптасуы тұрғысынан өзара айырмашылықтары мен ұқсастықтары көрсетілді;

-мақал-мәтелдер ұлтқа тән мінез құлықтың және ұлттық менталитеттің көрінісі ретінде алғаш рет салыстырылып зерттеліп отыр;

-жұмыста рухани және материалдық мәдениеті әр түрлі екі ұлттың өзіндік ерекшеліктері мен менталитетін сипаттайтын, яғни этномәдени ақпараты бар мақал-мәтелдерге этнолингвистикалық талдау жасалынды;

-екі тілдің мақал-мәтелдерін зерттеу барысында екі ұлттың өзіндік ойлау және түсінулері боынша айырмашылықтары мен ұқсастықтары болатыны анықталды.

Зерттеу жұмысының теориялық мәні: Бұл зерттеу жұмысы ағылшын және қазақ тілдерін салыстыра зерттеуде өз септігін тигізеді. Сондай-ақ, зерттеудің нәтижелері мен тұжырымдарын ағылшын және қазақ тілдерін зерттеу жұмыстарында, салыстырмалы тіл білімінде қолдануға болады.

Зерттеу жұмысының практикалық мәні: Бұл зерттеу жұмысының тұжырымдарын, нәтижелері мен қорытындыларын жоғары оқу орындарының ағылшын тіл бөлімінде семинар, лекция сабақтары мен арнайы курстарға қосымша материал ретінде қолдануға болады. Сонымен қатар, ағылшын және қазақ тілдеріндегі мақал-мәтелдер сөздігін құрастыру барысында кеңінен қолдануға болады.

Практикалық базасы: Қазақ және ағылшын мақал-мәтелдерінің тақырыптары мен мағынасын зерделеу барысында Ә. Қайдар, Райдаут, Рональд еңбектері мен түсіндірме сөздіктер негізге алынды.

Диплом жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытындыдыдан, қазақ және ағылшын тілдерінде пайдаланнылған әдебиет тізімінен тұрады.

1 МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР - ХАЛЫҚТЫҢ ТІЛДІК БЕЙНЕСІ РЕТІНДЕ

1. 1 Мақал-мәтелдердің қалыптасуының дереккөздері

Мақал-мәтелдер - әрбір халықтың көне де байырғы рухани қазынасы. Ол өз бастауын адам баласының тым ертедегі саналы қоғам құрған балаң кезінен алып, ғасырлар бойы сұрыпталып, толассыз толығып келе жатқан құбылыс, халық даналығының қорланып жиналған қоры, атадан балаға, ұрпақтан ұрпаққа ауысып келе жатқан рухани мирасы. [3]

Мақал-мәтелдердің пайда болып, қалыптасуы үлкен екі түрлі объективті факторға байланысты. Оның біреуі - ішкі фактор да, екіншісі - сыртқы фактор.

Мақал-мәтелдердің ішкі факторларға байланысты пайда болуы мен қалыптасуының ең алғашқы себептері мен тәсілдері әр алуан. Солардың ең бастысы: біріншіден, саналы қауымның өзі өмір сүрген табиғи ортаны, табиғат құбылыстарын танып-білуіне, екіншіден, тіршілік көзі - еңбек процестерін, кәсіпшілікті меңгергу, үшіншіден, адамдар арасындағы қарым-қатынастардың қыр-сырын терең ұғынуына байланысты болса керек.

Мақал-мәтел жанрының дүниеге келуінің екінші бір объективті себебі: табиғат құбылыстарының өзгеруі мен заңдылықтарын танып-білуден, тірлік-тіршілік көздерін меңгеруден, адамдар арасындағы сан алуан қарым-қатынастардың қыр-сырын терең ұғынудан туындаған ой-тұжырымын, тәжірибе-тағылымын көп сөзбен ұзақ баяндаудан гөрі, тұжырымдап, қорытып, қысқа да нұсқа түрінде айтып жеткізу мақсатына байланысты. Қазақтың «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар» деп айтуы да осыдан туындаған мақал. Үлкендердің жас ұрпаққа айтатын өнеге-өсиеті, ғибрат сөздері, ақыл-кеңесі қанша ұзақ айтылса да, ұнамды, пайдалы, әсерлі болса да, бәрі бірдей толық есте сақталып, жадында жатталмауы мүмкін. Сондықтан да, ертедегі данышпан бабаларымыз жастарға, қалың жұртқа бағыштаған өсиет-өнегесін, ғибрат-тағылымдарын қорыта келе, елдің есінде қалатындай етіп қысқа да нұсқа түрінде бір ауыз түйінін бейнелеп айтуға тырысқан. Мысалдан: «Қызым саған айтам, келінім сен тыңда» мақалы қысқа да нақты айтылып, тәлім-тәрбиеге беруге бағытталған.

Мақал-мәтелдердің көбісі үлкен тебіреністің нәтижесінде өмірге келген. Оның қастерлілігі де, қарымдылығы да осында. Елдің, халықтың ұлттық жан дүниесі көрсете отыра, мақал-мәтелдер зор мәнге ие.

Қазақ қауымында халық даналығы - мақал-мәтелдердің толассыз дамып, толыға келе, бай қазына болып қалыптасуының тағы бір объективті себебі - ана тіліміздің мол рухани байлықты бойына сақтай білетін бейнелі де көркем табиғатына байланысты. [4, 35]

Міне, осы факторлардың негізінде қалыптасып, дамыған, бүгінде 15 мыңға жеткен мақал-мәтелдері көненің көзі, дананың сөзі ретінде қазақ халқының өзімен бірге жасап, атадан балаға, ұрпақтан ұрпаққа беріліп, елдің жадында сақталып келе жатқан асыл мұра балып саналады.

Мақал-мәтелдер белгілі бір қоғамда өмір сүргендердің барлығынан бірдей бұлжытпай орындалуы қатаң талап етілетін заңдар кодексінің жинағы емес. Сан ғасырлар бойы халықтың бүкіл болмысын, өмір жолын паш ететін елдің ескерткіші болуымен қастерлі.

Мақал-мәтелдер қорының толассыз толығуы жанды құбылыс. Мысалдан, «Тозға түспегеннің бәрі тарих емес» деген мәтел бар. Мағынасы, «тозға жазылған хат қана ұзақ сақталатын тарих болып саналады», яғни «хатқа түспей, ауызша айтылған әңгіменің бәрі тарих емес» дегенді білдіреді.

Енді жаңа дәуірде пайда болған, жаңа нарықтық қатынастың, шағын кәсіпкерлердің пайда болуына байланысты: «Шағын кәсіп - елге нәсіп» деген мақалды алсақ, ол ел заманына сай елбасының қолдауымен елімізде шағын кәсіпкерлердің іс-әрекетін дәріптеуден туындап отыр.

Міне, осылай пайда болып, халық есінде сақталып, даналықтың ұйытқысына айналған қазақ мақал-мәтелдердің құрылымдық, мазмұндық табиғаты күрделі, қолданыс ауқымы да кең, тақырыптары да әр алуан.

Ағылшын мақал-мәтелдерінің пайда болу тарихы әр түрлі. Мақал-мәтелдер өз бастауын, негізін адамдардың ойлау қасиеттерінің дамуы мен шеберліктерінің нәтижесінде пайда болады, оның ішінде Конфуций, Платон т. б. сияқты ғұлама адамдарды атауға болады. Өзге мақалдар поэзия, өлеңдер, жарнамалар, фильмдер, көркем әдебиеттен алынады. Көп мақал-мәтелдер оқиға - әңгіме желісінде пайда болып, оқиға соңында қолданылған. «Who will bell the cat?» мақалы тышқанның мысықтан құтқару жоспары туралы оқиғаның соңында қолданылады. Осыдан байқайтынымыз, мақал-мәтелдер әр түрлі жағдайда пайда болған, енді соларға толығырақ тоқталсақ.

1. Мақал-мәтелдердің пайда болуы ағылшын халқының тарихының негізінде қалыптасқан салт-дәстүрлер, тарихи оқиғаларға, кәсібіне, тұрмыс-салтына, наным-сенімдеріне байланысты. Олардың көбісі жазу болмағанға дейін пайда болған. Мақал-мәтел болу үшін кез-келген айтылымды халық қабылдауы керек. Кез-келген мақал белгілі бір адам мен белгілі бір қоғамдық жағдайға байланысты шығарылып пайда болып отырған. Мұндай мақалдар ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. «Make hay while the sun shines» мақалы өз бастауын егістік жұмыстарынан алады. Содан кейін адамдар әр түрлі жолмен өз ойларын жеткізіп, мақал күнделікті жатталып есте қалады. «Don’t put all your eggs in the basket» мақалы саудагерлердің сауда-саттық жасауда, қарым-қатынас нәтижесінде пайда болған. [5]

Мақалдар халықтық даналыққа шақырады. Олар адамдарға сенімділік туғызады, адам тәжірибесі ештеңені қалт еткізбейді және ұмытпайды.

Мақал-мәтелдерден халықтың өзіне тән мінез-құлқын көруге болады. Ағылшындар тәртіп, әрбір іс-әрекетті өз уақытында орындауға өте тиянақты, қатал келеді. «Early to bed and early to rise makes a man healthy, wealthy and wise», ал қазақ тілінде «Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық». Соған байланысты ағылшындардың ұстамдылығы, өз эмоциясын жасыру қатал тәртіптің нәтижесі болып табылады. «Be swift to hear, slow to speak». «Көп тыңдап, аз сөйле». «The least said the soonest mended. «Көп сөз - бос сөз» ағылшындардың негізгі ұстанымдары болып табылады.

Сондай-ақ ағылшын мақалдарында еңбек процесінің жүйелілігі байқалады:

Feather by feather a goose is plucked; If at first you don't succeed, try, try, try again (Еңбек те, ерлік те ептілікті тілейді) .

Мақал-мәтелдер тек әлемдегі әр түрлі құбылыстар мен жағдайларды сипаттау үшін ғана емес, тұтас халықтың мәдениетін көрсетеді.

Мақал-мәтелдің семантикасы оны құрайтын сөйлемнің мағынасын бөлектемейді. Ол тұтас, күрделі синтаксистік жағдайдың бөлігі болып табылады.

Бұл мақалдар өте қарапайым болса да халықтың тұрмыста қолданатын айтылымдары болып табылады. Мысалы: «As you sow, so you reap», қазақша баламасы «Не ексең, соны орасың».

2. Кейбір ағылшын мақалдары басқа тілдерден кіріккен. Ағылшын мақалдарының бастауын латын, француз, испан тілдерінен алады. Өзге тілдерден кіріккен мақалдар ағылшын тіліне тез сіңіп үлгерсе, ал кейбіреулері толып сіңісіп үлгермей қалған. «He gives twice who gives quickly» мақалы өз нұсқасында еш өзгеріссіз қалды.

А. Тейлор латын тілінің ағылшын мақал-мәтелдерінің дамуына әсері өте зор екендігін айтады. Ерте кезде латын тілінің ықпалы зор болып, латын тілін білу білімді, интеллектуалды, мәдениеттіліктің белгісі болып есептелген. [6, 195] Сондықтан мектептерде, монастырьлерде сабақтың латын тілінде оқытылуы латын мақал-мәтелдерінің ағылшын тіліне көптеп енуіне өз ықпалын тигізді. Оның ішінде латын мақалдары афоризмдерден басталады.

Сондай-ақ ағылшын мақалдарының дамуына грек тілі де өз үлесін қосты. Грек тілінен бастау алған мақал-мәтелдер ағылшын мақалдарымен мағынасы жағынан өте ұқсас келеді. Мысалдан: Цицеронның «Two heads are better than one», қазақ тілінде де ұқсас мағынасы «Кеңесіп пішкен тон келте болмас. » мақалымен тұспа-тұс келеді.

«Per aspera ad astra» мақалы француз тілінен енген. Ағылшын баламасы «Through hardships to the stars», бұл мақал ағылшындардың әуе қорғанының ұраны болып табылады.

3. Библиядан алынған мақалдар да кіріккен, себебі Библия ивриттен аударылған, онда ежелгі еврейлердің дана сөздері берілген. Көнеде Библия кеңінен оқылатын, сондықтан көп айтылымдар халықтың жадында қалғаны соншалықты көп халық мақалдардың Библиядан шыққанын біле бермейді. Дж. Хезелтайн В. Смиттің сөздігіне кіріспе жасағанда қарапайым халыққа күнделікті өмірден мысал келтіру арқылы жеткізген. Халық болса сол айтылған ойларды өздеріне қолайлы ғып өзгертіп мақалдар ретінде жеткізіп отырған.

Дегенмен ағылшынның көп мақалдары қасиетті жазудан алынған:

You cannot serve God and mammon.

The spirit is willing, but the flesh is weak.

Spare the rod and spoil the child.

You can’t make bricks without straw.

Saw the wind and reap the whirlwind.

4. Басқа мақал-мәтелдер өзге әдебиеттерден, оқулықтардан алынған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.