Еркін күрес
I Еркін күрестің партердағы техникасы. 6
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау . 9
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері. 11
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК.ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ 15
2.2 ЖАТТЫҒУЛАРЫ 21
2.3 Еркін күрес техникасы. 23
III ЕРКІН КҮРЕС ТАРИХЫ 24
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау . 9
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері. 11
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК.ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ 15
2.2 ЖАТТЫҒУЛАРЫ 21
2.3 Еркін күрес техникасы. 23
III ЕРКІН КҮРЕС ТАРИХЫ 24
I Еркін күрестің партердағы техникасы.
Еркін күрес техникасы дегеніміз жеңіске жетуге бағытталған белгілі бір әрекеттер жүйесі. Күрес тактикасында аса тиімді әр түрлі әрекеттер қарастырылып шықты. Оларды шабуылдау, корғану, карсы шабуылдау әрекеттері деп бөлуге болады. Осылардың ішінде палуанның техникалық шеберлігін арттыруға ең пайдалысы шабуылдау әрекеттері болып табылады. Күрес техникасына нашар палуандар әдетте, өзіне қолайсыз әрі тиімсіз амалдарды пайдаланады, Сөйтіп. көбінесе қарсыластарынын, бетін қайтаруға ғана күш салады. Ал мүндай амалдар шабуылдаушы жақтың күші басым болса ғана нәтиже береді. Техникасы жақсы палуандар көбінесе күші басым қарсыласын да жеңіп кетеді. Бүл үшін олар түрліше қимылдар жасап, қорғанып, қарсы шабуылға шығып, не күш жағынан, не уакыт жағынан ұтады.
Күрес техникасын аныктау үшін куресушілердің барлық негізгі қимылдарын талдаудан өткізу кажөт. Мүндай талдауды ең алдымен ол қимылдарды орындауға жүмсалатын механикалық күш түрғысынан қарау керек.
Ең карапайым қимылды орындағанның өзінде де адам денесінің бірқатар органдары өзара қимылға келіп, оны орталық нерв жүйесі реттеп тұратындығы белгілі. Сондықтан күрес техникасын талдап анықтағанда жеке бұлшық ет қызметі қарастырылмаиды. Өйткені күресте онын, қысу немесе тарту күші, тарту узақтығы, шапшаңдығы пайдаланылады. Сонымен, палуандар қозғалысында әсер етуші күш ретінде мыналар ескеріледі:
салмақ күші;
булшық еттін, тарту күші;
дененің инертті (қимылсыз тұрған кез-
дегі) қарсылығы.
Осы күштер әсер еткенде палуан де-несі әр түрлі жағдайға түсвді, онын, жеке бөліктерін рычаг ретінде қарастыру ыңғайлы.
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды. Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады. Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X) дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық сызығы тіреу алаңының шетінен
Еркін күрес техникасы дегеніміз жеңіске жетуге бағытталған белгілі бір әрекеттер жүйесі. Күрес тактикасында аса тиімді әр түрлі әрекеттер қарастырылып шықты. Оларды шабуылдау, корғану, карсы шабуылдау әрекеттері деп бөлуге болады. Осылардың ішінде палуанның техникалық шеберлігін арттыруға ең пайдалысы шабуылдау әрекеттері болып табылады. Күрес техникасына нашар палуандар әдетте, өзіне қолайсыз әрі тиімсіз амалдарды пайдаланады, Сөйтіп. көбінесе қарсыластарынын, бетін қайтаруға ғана күш салады. Ал мүндай амалдар шабуылдаушы жақтың күші басым болса ғана нәтиже береді. Техникасы жақсы палуандар көбінесе күші басым қарсыласын да жеңіп кетеді. Бүл үшін олар түрліше қимылдар жасап, қорғанып, қарсы шабуылға шығып, не күш жағынан, не уакыт жағынан ұтады.
Күрес техникасын аныктау үшін куресушілердің барлық негізгі қимылдарын талдаудан өткізу кажөт. Мүндай талдауды ең алдымен ол қимылдарды орындауға жүмсалатын механикалық күш түрғысынан қарау керек.
Ең карапайым қимылды орындағанның өзінде де адам денесінің бірқатар органдары өзара қимылға келіп, оны орталық нерв жүйесі реттеп тұратындығы белгілі. Сондықтан күрес техникасын талдап анықтағанда жеке бұлшық ет қызметі қарастырылмаиды. Өйткені күресте онын, қысу немесе тарту күші, тарту узақтығы, шапшаңдығы пайдаланылады. Сонымен, палуандар қозғалысында әсер етуші күш ретінде мыналар ескеріледі:
салмақ күші;
булшық еттін, тарту күші;
дененің инертті (қимылсыз тұрған кез-
дегі) қарсылығы.
Осы күштер әсер еткенде палуан де-несі әр түрлі жағдайға түсвді, онын, жеке бөліктерін рычаг ретінде қарастыру ыңғайлы.
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды. Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады. Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X) дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық сызығы тіреу алаңының шетінен
СОДЕРЖАНИЕ
I Еркін күрестің партердағы техникасы. 6
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау . 9
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері. 11
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК-ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ 15
2.2 ЖАТТЫҒУЛАРЫ 21
2.3 Еркін күрес техникасы. 23
III ЕРКІН КҮРЕС ТАРИХЫ 24
I Еркін күрестің партердағы техникасы.
Еркін күрес техникасы дегеніміз жеңіске жетуге бағытталған белгілі бір
әрекеттер жүйесі. Күрес тактикасында аса тиімді әр түрлі әрекеттер
қарастырылып шықты. Оларды шабуылдау, корғану, карсы шабуылдау әрекеттері
деп бөлуге болады. Осылардың ішінде палуанның техникалық шеберлігін
арттыруға ең пайдалысы шабуылдау әрекеттері болып табылады. Күрес
техникасына нашар палуандар әдетте, өзіне қолайсыз әрі тиімсіз амалдарды
пайдаланады, Сөйтіп. көбінесе қарсыластарынын, бетін қайтаруға ғана күш
салады. Ал мүндай амалдар шабуылдаушы жақтың күші басым болса ғана нәтиже
береді. Техникасы жақсы палуандар көбінесе күші басым қарсыласын да жеңіп
кетеді. Бүл үшін олар түрліше қимылдар жасап, қорғанып, қарсы шабуылға
шығып, не күш жағынан, не уакыт жағынан ұтады.
Күрес техникасын аныктау үшін куресушілердің барлық негізгі қимылдарын
талдаудан өткізу кажөт. Мүндай талдауды ең алдымен ол қимылдарды орындауға
жүмсалатын механикалық күш түрғысынан қарау керек.
Ең карапайым қимылды орындағанның өзінде де адам денесінің бірқатар
органдары өзара қимылға келіп, оны орталық нерв жүйесі реттеп тұратындығы
белгілі. Сондықтан күрес техникасын талдап анықтағанда жеке бұлшық ет
қызметі қарастырылмаиды. Өйткені күресте онын, қысу немесе тарту күші,
тарту узақтығы, шапшаңдығы пайдаланылады. Сонымен, палуандар қозғалысында
әсер етуші күш ретінде мыналар ескеріледі:
салмақ күші;
булшық еттін, тарту күші;
дененің инертті (қимылсыз тұрған кез-
дегі) қарсылығы.
Осы күштер әсер еткенде палуан де-несі әр түрлі жағдайға түсвді, онын,
жеке бөліктерін рычаг ретінде қарастыру ыңғайлы.
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды.
Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік
болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да
өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік
туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық
тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады.
Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу
алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы
бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және
дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі
анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X)
дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық
сызығы тіреу алаңының шетінен қашықтауынл қарай үлкейе береді, Айқас
кезінде аяк терын алшағырақ қойып, аздап бүксө, палуан денесі орнықтырақ
болады. Алайда аяқтарын тым алшақ қойып немеса көбірек бүгіп жіберсе,
спортшы денесін шапшаң игере алмай қалады.
Осындай қимылдар жасау үшін ең қолайлы жағдайды куресте палуанның
тұрысы деп атайды. Бұл мынадай жағдай аяқтары иығынан сәл алшақтау, бір
аяғы (сол немесе оң) бір табан алға қойылған; тізелері аздап бұгілген,
бүлшық еттері бос, кез келген бағытта тез қимылдауға дайын, денесі сәл ғана
еңкейген, ал алға қойған аяғы жағындағы иығы да солай қарай бурылған.
Әсіресе, жалпы ауырлық центріне ерекше көңіл аудару қажет. Ол шабуылдау
кезінен басқа уақытта тіреу алаңының ортасында (аяқтарының арасында) болуы
тиіс.
Орнықтылық бурышын қауіпті бағытта арттағы аяқты палуан өзінің
турған іүйін сақтайтындай етіп, ал қауіпті бағыт арсы жакта қалатындай етіп
тағы да ейін қога арқылы арттыруға болады.
Турған күйінде қозғалтудың алғашкы әті,әдетте ауырлық центрі
вертикалын тік сызығын тіреу алаңының алғы шетінен асырып, тепе-тендіктен
шығумен байланысты. Алайда тепе-теңдіктен сәл айырылудың езін қарсыласы
шабуылдау үшін пайдаланып кетуге әзір турған жағдайда (яғни айқасу
кезеңінде) ауырлық центрін тіреу алаңынан шығарғанда аса сақ болған дұрыс.
Аяқты аттағанда (егер бул шабуылдауға байланысты болмаса) мына ережені
сақтау керек, әр уақытта әуелі қозғалу бағытына жакын тұрған аяқты ат-тау
керек және оған салмағын бірден ту-сірмеуі қажет,,Салмағы әуелі орнындағы
аяғына түсуі, содан кейін барып аттаған аяғына түсуі тиіс. Будан соң
арттағы аяғын ыңғайлы туру қалпына келетіндей қа-шықтыкқа ңоюы керек.
Аяқтарын осылай чозғағанда қозғалатын бағытта орнықты-лық бурышын ^рттыру
мүмкіндігі туады. Демек спортшының тепе-теңдігін тез қалпына келтіруіне
болады
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау .
Кеңес дэуірінде еркін күрестен арнайы жарыстар өткізіліп журді. 1950
жьшдарға дейін үш турлі: 66 кг-га дейін -жеңіл, 82 кг-га дейін - орта жэне
82 кг-нан жоғары қарай ауыр салмақ дэрежелері бойынша жарыстар өткізіліп
турды. Жарыстың өту үзақтығы белсенді. Әр белдесуге 10 минуттан уакыт
беріледі. Жэне бір күнде төрттен артық белдесу курес өткізуге рұқсат
етілмейтін болды. Әр белдесуден кейін демалуға ең аз дегенде 30 минут уақыт
берілді. Жарыс арнайы эзірленген күрес кілемнің үстінде болатын бо.лды.
Кілем үстіндегі төреші палуандарды "қоян-колтық ұстастырғаннан" кейін
күресті бастауға ысқырық арқылы рұқсат беріледі. Белдесу барысында упай
саны емес, таза жеңіс кана есепке алынды. Демек, карсыластардың біреуінің
жауырыны жерге тигенде гана белдесу токтатылады. Белдесу тең аяқталмайды.
Екеуі тең тусіп жатса, сол 10 минут ішінде қолданған әдіс-тәсілдері
ескеріліп, жеңіс үпай санымен есептелді.
Мүндай жарыстьщ нәтижесі бойынша атақ жэне разряд беріледі.
Спортшылардың, салмақ категориясын анықтау үшін өлшеу, жарыс
басталатын куні ереже бойынша жарыстың, басталуына кем дегенде екі сағат
қалғанда өткізіледі салмақты өлшеу 30 минутқа созылады. Салмақты өлшеуден
жарты сағат бұрын (және жарты сағат бойына) жарысқа қатысушыларға
салмақтарын ресми турде өлшеу таразыда тексеріліп көруге право беріледі.
өлшегенде кешіккен немесе келмей қалған спортшы жарыстан шығарылады.
Жарысқа қатысушы өлшенген кезде өзін куэландыратын суреті бар документ
көрсетуге міндетті.
Жарысқа қатысушылар шешінініп өлшенеді, өлшну нэтижелері протоколға
түсіріледі протоколға түсіріледі.
Жеке жэне жекелей командалық жарыстарда спортшы өлшенген кезінде оған
.белгіленген тек бір ғана салмақ категориясы бойынша қатысуға ерікті.
Спортшыларды бас төреші тағайындайды комиссия өлшейді.
Ал ескерту алған жэне жарыстан шығарылған (ережені бүзғанда жэне
екінші рет сақтандырғаннан кейін де сайыста белсенділік көрсетпегені үшін)
спортшы балл бойынша жеңді деп есептеледі.
Еркін күрестің кеңес дәуірінде дейін дәстүрлі белдесу түрі 1950
жылдардан бері қарай мүлде өзгеріп кеткен. Қазір ол еркін күрес деп
аталғанымен, күрес түрі, ережесі, айла-тэсілдері - барлығы да негізінен
жапонның "дзю-до" деп аталатын курекше үқсап шықты. Оны мынадай белгілерден
байқауға болады.
Біріншіден, палуандар кілем үстіне шыққанда "қоян-қолтық үстасып"
белдеспейді, жапон күресіндегі сияқты кілем устінде еркін журіп куреседі.
Ол бір-бірінің қай жерінен ұстаса да өз еркі.
Екіншіден бүрынғы еркін күрестен ережесінде болмаған ұпай санымен
жеңісті анықтау ережесі енгізілді.
Үшіншіден, тең аяқталатын белдесу турі де 1971 жылдан оері қарай пайда
болды. Бірақ төрешілер жеңісті артықша қайсарлық көрсеткен палуанға береді.
Еркін күрестен үлкеы нэтижеге жеткендерге берілетін "Қазақстан спорт
шебері" деген спорттық жоғары атақ белгіленді. Жарысқа қатысушы палуандар
міндетті түрде дэрігерлік комиссиядан өтеді жэне жарыс кезінде дэрігерлік
бақылауда болады.
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері.
Күрес жеке-жеке қарапайым қозғалыстан (ол қозғалыс кеңістік жәие уақыт
арқылы бір-бірімен байланысты) тұратын тұтас рекет болып табылады. Яғни
әрбір әдіс, қол, аяқ, дене арқлы жасалатын қарапайым қозғалыстан тұрады ол
карапайым козғалыс деп аталады. Күресте шартта түрде қозғалыстар былайша
бөлінеді:
қлдардың козғалысы — ұстау, орап устау, қысу, итеру, жулқу, тұю,
тарту, тіреу, басу, т. с. с.
аяқтардың қозғалысы — қою, аттау, кейін қою, адымдап кету, бұгу, жазу,
іліп щалу, қағу, устіне салу, итеру, т. с. с.
дененің қозғалысы — еңкею, тік көтеру, иілу, бурылу, қысу, -ітеру,
қула-ту, т. с. с.
Палуанның қимылдарының біразы бір мезгілде, біразы бірінен соң бірі
орында-лады. Барлық әдістерді шартты түрде карапайым қозғалыс және қозғалу
фазасы деп бөлуге болады.
Куресушінің негізгі жағдайы және қозғалыстары, олардың биомеханикалық
талдауы (тіреү алаңы, жалпы ауырлың цен-трі).
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды.
Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік
болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да
өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік
туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық
тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады.
Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу
алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы
бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және
дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі
анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X)
дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық
сызығы тіреу алаңының шетінен қашықтауынл қарай үлкейе береді, Айқас
кезінде аяк терын алшағырақ қойып, аздап бүксө, палуан денесі орнықтырақ
болады. Алайда аяқтарын тым алшақ қойып немеса көбірек бүгіп жіберсе,
спортшы денесін шапшаң игере алмай қалады.
Осындай қимылдар жасау үшін ең қолайлы жағдайды куресте палуанның
тұрысы деп атайды. Бұл мынадай жағдай аяқтары иығынан сәл алшақтау, бір
аяғы (сол немесе оң) бір табан алға қойылған; тізелері аздап бұгілген,
бүлшық еттері бос, кез келген бағытта тез қимылдауға дайын, денесі сәл ғана
еңкейген, ал алға қойған аяғы жағындағы иығы да солай қарай бурылған.
Әсіресе, жалпы ауырлық центріне ерекше көңіл аудару қажет. Ол шабуылдау
кезінен басқа уақытта тіреу алаңының ортасында (аяқтарының арасында) болуы
тиіс.
Орнықтылық бурышын қауіпті бағытта арттағы аяқты палуан өзінің
турған іүйін сақтайтындай етіп, ал қауіпті бағыт арсы жакта қалатындай етіп
тағы да ейін қога арқылы арттыруға болады.
Турған күйінде қозғалтудың алғашкы әті,әдетте ауырлық центрі
вертикалын тік сызығын тіреу алаңының алғы шетінен асырып, тепе-тендіктен
шығумен байланысты. Алайда тепе-теңдіктен сәл айырылудың езін қарсыласы
шабуылдау үшін пайдаланып кетуге әзір турған жағдайда (яғни айқасу
кезеңінде) ауырлық центрін тіреу алаңынан шығарғанда аса сақ болған дұрыс.
Аяқты аттағанда (егер бул шабуылдауға байланысты болмаса) мына ережені
сақтау керек, әр уақытта әуелі қозғалу бағытына жакын тұрған аяқты ат-тау
керек және оған салмағын бірден ту-сірмеуі қажет,,Салмағы әуелі орнындағы
аяғына түсуі, содан кейін барып аттаған аяғына түсуі тиіс. Будан соң
арттағы аяғын ыңғайлы туру қалпына келетіндей қа-шықтыкқа ңоюы керек.
Аяқтарын осылай чозғағанда қозғалатын бағытта орнықты-лық бурышын ^рттыру
мүмкіндігі туады. Демек спортшының тепе-теңдігін тез қалпына келтіруіне
болады.
Күресуші дүрыс түрып, қозғалатын болса, қорғанғанда қатты қарсылық көр-
сетіп, шабуылдауына да ыңғайлы болады.
Шабуылды бастарда, әдетте, спортшы оны тактикалық әрекеттермен
дайындап алады. Егер палуан дұрыс.тұратын болса, шабуылдаушының әрекет етуі
қиындай-ды, ал шабуылға ұшыраған спортшының тепе-теңдігін сақтап қалуы
оңай. Қарсы-ласы шабуылдаған палуан мынадай жол-дармен тік турған қалпын
сақтайды:
булшык еттеріне күш түсіреді және денесін алғашқы күйінде қатайта
ұстайды;
денесін қарсыласының жулқыған не-месе итерген жағынаи қарсы жаққа
козғалтады
Оның осылайша белсенді қарсылык гсөрсетуіне салмағы да кемектеседі.
Кей-бір жағдайларда қарсыласының жумсаған күшін дененің кей жерін босаңсытү
(колдауын, кеүдесін) аркылы да бейтараптауна боладьі.
Шабуылдаушь. күрескен кезде қарсыласының тепе-теңдігінен айырылатын
және оны сақтайтын сәттерін ескеруі кажет. Көптеген амалдар шабуылдаушының
өзінің тепе-теңдіпнен айрылып қалуына да байланысты. Осылайша тепе-
тендіктен айрылу тәсілді орындау бағьітьінда қатты қозғалыс жасауға қолайлы
жағдай туғызады. Бұл кезде карсыластың орныктылық дәрежесін міндетті түрде
ескеріп, оны орнынан тайдырып жығу бағьітында әдіс қолдаиу кажет.
Қорғану мақсатында жасалатын қи-мылдар да көбінесе қарсыласты тепе-тен-
діктен шығаруға негізделеді. Мүндай жағдайда шабуылға үшыраған палуан
қорғана турып шабуыл бағытында (карсы жакқа тепе-теңдігін жоғалту есебінен;
щабуылдаушы тойтара алмайтындай орнықтыпык бүрышын жасайды.
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК-ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ
Күрес спортымен шүғылдану арқылы ерік-жігер қасиетін тэрбиелеу эр
түрлі кедергілер барысында жүзеге асады. Кедергілер - спорттық дайындық,
жаттығу және жарыс барысында кездеседі.
Жігерлілік - ол үлкен бақыт, үлкен мақтаныш, ол дарындылықтан да
анағүрлым артық. Себебі дарындъшық - қыз баланың өзімен бірге туып дамыған
бейімдігі, ал жігерлілік - ол адамның өз сана сезімдерін жақсылыққ
масаттанбай, қиындыққа езілмей, берілмей, неге болса да төзу, шыдау жэне
осыларды қайткен күнде де жеңу - деп сипаттаған екен Бальзак Жігерлілік -
адамдардағы асыл касиеттердің шоқтығы, бұған барлық: батылдық, табандылық,
мақсатқа талпынушылық, қажығандыққа жол бермеушілік, ойына алған асыл
мақсаттарын қайткен күнде де орындаушылық секілді бастапқы қабілеттер
жатады. Қыз балалардың мінезіндегі спорттың эсерінен дамып қалыптасқан
осы қасиеттердің бірі - мақсатқа талпынушылық. Әрине, адамның сырт бітімі
канша эдемі, тартымды болғанымен ол адамның мінез-құлқында шынайы тазалық
әдемі адам деп алмаймыз.
Спорт - адамға сүлулық әкеледі делік. Бірақ біз сұлулыкты жан-жақты
түсінеміз. Ал сұлулық - бүл бет жүзінің ажары, күллі дененің мінсіз болуы,
сонымен бірге рухани дүниетаным тереңдігі. Алайда, адамдардың сырт бейнесі
олардың үйлесімді түрде дамығанын көрсете алмайды. Сырт көзге жақсы киінген
сымбатты адамды көріп сүйсініп (ол өз жүмысын да жақсы да атқаруы мүмкін),
бірақ оның мэдениетсіздігін көріп сезгенде көңілге реніш экелетін сэттер де
болады.
Спортпен шүғылдану барысында дене қабілеттері, табандылық, алғырлық
қалыптасып, оқу мен еңбек етуге ынтасы оянып қана қоймайды, сонымен бірге
ерік-жігер қасиеті де жылдам дамиды.
Қыз баланың денсаулығын нығайту, дене қабілеттерін шыңцау, түлғалық
қасиеттерін тэрбиелеуде спорт түрлерінің, соның ішінде күрес спортының орны
ерекше. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I Еркін күрестің партердағы техникасы. 6
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау . 9
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері. 11
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК-ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ 15
2.2 ЖАТТЫҒУЛАРЫ 21
2.3 Еркін күрес техникасы. 23
III ЕРКІН КҮРЕС ТАРИХЫ 24
I Еркін күрестің партердағы техникасы.
Еркін күрес техникасы дегеніміз жеңіске жетуге бағытталған белгілі бір
әрекеттер жүйесі. Күрес тактикасында аса тиімді әр түрлі әрекеттер
қарастырылып шықты. Оларды шабуылдау, корғану, карсы шабуылдау әрекеттері
деп бөлуге болады. Осылардың ішінде палуанның техникалық шеберлігін
арттыруға ең пайдалысы шабуылдау әрекеттері болып табылады. Күрес
техникасына нашар палуандар әдетте, өзіне қолайсыз әрі тиімсіз амалдарды
пайдаланады, Сөйтіп. көбінесе қарсыластарынын, бетін қайтаруға ғана күш
салады. Ал мүндай амалдар шабуылдаушы жақтың күші басым болса ғана нәтиже
береді. Техникасы жақсы палуандар көбінесе күші басым қарсыласын да жеңіп
кетеді. Бүл үшін олар түрліше қимылдар жасап, қорғанып, қарсы шабуылға
шығып, не күш жағынан, не уакыт жағынан ұтады.
Күрес техникасын аныктау үшін куресушілердің барлық негізгі қимылдарын
талдаудан өткізу кажөт. Мүндай талдауды ең алдымен ол қимылдарды орындауға
жүмсалатын механикалық күш түрғысынан қарау керек.
Ең карапайым қимылды орындағанның өзінде де адам денесінің бірқатар
органдары өзара қимылға келіп, оны орталық нерв жүйесі реттеп тұратындығы
белгілі. Сондықтан күрес техникасын талдап анықтағанда жеке бұлшық ет
қызметі қарастырылмаиды. Өйткені күресте онын, қысу немесе тарту күші,
тарту узақтығы, шапшаңдығы пайдаланылады. Сонымен, палуандар қозғалысында
әсер етуші күш ретінде мыналар ескеріледі:
салмақ күші;
булшық еттін, тарту күші;
дененің инертті (қимылсыз тұрған кез-
дегі) қарсылығы.
Осы күштер әсер еткенде палуан де-несі әр түрлі жағдайға түсвді, онын,
жеке бөліктерін рычаг ретінде қарастыру ыңғайлы.
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды.
Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік
болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да
өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік
туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық
тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады.
Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу
алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы
бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және
дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі
анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X)
дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық
сызығы тіреу алаңының шетінен қашықтауынл қарай үлкейе береді, Айқас
кезінде аяк терын алшағырақ қойып, аздап бүксө, палуан денесі орнықтырақ
болады. Алайда аяқтарын тым алшақ қойып немеса көбірек бүгіп жіберсе,
спортшы денесін шапшаң игере алмай қалады.
Осындай қимылдар жасау үшін ең қолайлы жағдайды куресте палуанның
тұрысы деп атайды. Бұл мынадай жағдай аяқтары иығынан сәл алшақтау, бір
аяғы (сол немесе оң) бір табан алға қойылған; тізелері аздап бұгілген,
бүлшық еттері бос, кез келген бағытта тез қимылдауға дайын, денесі сәл ғана
еңкейген, ал алға қойған аяғы жағындағы иығы да солай қарай бурылған.
Әсіресе, жалпы ауырлық центріне ерекше көңіл аудару қажет. Ол шабуылдау
кезінен басқа уақытта тіреу алаңының ортасында (аяқтарының арасында) болуы
тиіс.
Орнықтылық бурышын қауіпті бағытта арттағы аяқты палуан өзінің
турған іүйін сақтайтындай етіп, ал қауіпті бағыт арсы жакта қалатындай етіп
тағы да ейін қога арқылы арттыруға болады.
Турған күйінде қозғалтудың алғашкы әті,әдетте ауырлық центрі
вертикалын тік сызығын тіреу алаңының алғы шетінен асырып, тепе-тендіктен
шығумен байланысты. Алайда тепе-теңдіктен сәл айырылудың езін қарсыласы
шабуылдау үшін пайдаланып кетуге әзір турған жағдайда (яғни айқасу
кезеңінде) ауырлық центрін тіреу алаңынан шығарғанда аса сақ болған дұрыс.
Аяқты аттағанда (егер бул шабуылдауға байланысты болмаса) мына ережені
сақтау керек, әр уақытта әуелі қозғалу бағытына жакын тұрған аяқты ат-тау
керек және оған салмағын бірден ту-сірмеуі қажет,,Салмағы әуелі орнындағы
аяғына түсуі, содан кейін барып аттаған аяғына түсуі тиіс. Будан соң
арттағы аяғын ыңғайлы туру қалпына келетіндей қа-шықтыкқа ңоюы керек.
Аяқтарын осылай чозғағанда қозғалатын бағытта орнықты-лық бурышын ^рттыру
мүмкіндігі туады. Демек спортшының тепе-теңдігін тез қалпына келтіруіне
болады
1.1 Еркін күрестің мазмұнын сипаттау .
Кеңес дэуірінде еркін күрестен арнайы жарыстар өткізіліп журді. 1950
жьшдарға дейін үш турлі: 66 кг-га дейін -жеңіл, 82 кг-га дейін - орта жэне
82 кг-нан жоғары қарай ауыр салмақ дэрежелері бойынша жарыстар өткізіліп
турды. Жарыстың өту үзақтығы белсенді. Әр белдесуге 10 минуттан уакыт
беріледі. Жэне бір күнде төрттен артық белдесу курес өткізуге рұқсат
етілмейтін болды. Әр белдесуден кейін демалуға ең аз дегенде 30 минут уақыт
берілді. Жарыс арнайы эзірленген күрес кілемнің үстінде болатын бо.лды.
Кілем үстіндегі төреші палуандарды "қоян-колтық ұстастырғаннан" кейін
күресті бастауға ысқырық арқылы рұқсат беріледі. Белдесу барысында упай
саны емес, таза жеңіс кана есепке алынды. Демек, карсыластардың біреуінің
жауырыны жерге тигенде гана белдесу токтатылады. Белдесу тең аяқталмайды.
Екеуі тең тусіп жатса, сол 10 минут ішінде қолданған әдіс-тәсілдері
ескеріліп, жеңіс үпай санымен есептелді.
Мүндай жарыстьщ нәтижесі бойынша атақ жэне разряд беріледі.
Спортшылардың, салмақ категориясын анықтау үшін өлшеу, жарыс
басталатын куні ереже бойынша жарыстың, басталуына кем дегенде екі сағат
қалғанда өткізіледі салмақты өлшеу 30 минутқа созылады. Салмақты өлшеуден
жарты сағат бұрын (және жарты сағат бойына) жарысқа қатысушыларға
салмақтарын ресми турде өлшеу таразыда тексеріліп көруге право беріледі.
өлшегенде кешіккен немесе келмей қалған спортшы жарыстан шығарылады.
Жарысқа қатысушы өлшенген кезде өзін куэландыратын суреті бар документ
көрсетуге міндетті.
Жарысқа қатысушылар шешінініп өлшенеді, өлшну нэтижелері протоколға
түсіріледі протоколға түсіріледі.
Жеке жэне жекелей командалық жарыстарда спортшы өлшенген кезінде оған
.белгіленген тек бір ғана салмақ категориясы бойынша қатысуға ерікті.
Спортшыларды бас төреші тағайындайды комиссия өлшейді.
Ал ескерту алған жэне жарыстан шығарылған (ережені бүзғанда жэне
екінші рет сақтандырғаннан кейін де сайыста белсенділік көрсетпегені үшін)
спортшы балл бойынша жеңді деп есептеледі.
Еркін күрестің кеңес дәуірінде дейін дәстүрлі белдесу түрі 1950
жылдардан бері қарай мүлде өзгеріп кеткен. Қазір ол еркін күрес деп
аталғанымен, күрес түрі, ережесі, айла-тэсілдері - барлығы да негізінен
жапонның "дзю-до" деп аталатын курекше үқсап шықты. Оны мынадай белгілерден
байқауға болады.
Біріншіден, палуандар кілем үстіне шыққанда "қоян-қолтық үстасып"
белдеспейді, жапон күресіндегі сияқты кілем устінде еркін журіп куреседі.
Ол бір-бірінің қай жерінен ұстаса да өз еркі.
Екіншіден бүрынғы еркін күрестен ережесінде болмаған ұпай санымен
жеңісті анықтау ережесі енгізілді.
Үшіншіден, тең аяқталатын белдесу турі де 1971 жылдан оері қарай пайда
болды. Бірақ төрешілер жеңісті артықша қайсарлық көрсеткен палуанға береді.
Еркін күрестен үлкеы нэтижеге жеткендерге берілетін "Қазақстан спорт
шебері" деген спорттық жоғары атақ белгіленді. Жарысқа қатысушы палуандар
міндетті түрде дэрігерлік комиссиядан өтеді жэне жарыс кезінде дэрігерлік
бақылауда болады.
II Еркін күрестегі техникалық тәсілдері.
Күрес жеке-жеке қарапайым қозғалыстан (ол қозғалыс кеңістік жәие уақыт
арқылы бір-бірімен байланысты) тұратын тұтас рекет болып табылады. Яғни
әрбір әдіс, қол, аяқ, дене арқлы жасалатын қарапайым қозғалыстан тұрады ол
карапайым козғалыс деп аталады. Күресте шартта түрде қозғалыстар былайша
бөлінеді:
қлдардың козғалысы — ұстау, орап устау, қысу, итеру, жулқу, тұю,
тарту, тіреу, басу, т. с. с.
аяқтардың қозғалысы — қою, аттау, кейін қою, адымдап кету, бұгу, жазу,
іліп щалу, қағу, устіне салу, итеру, т. с. с.
дененің қозғалысы — еңкею, тік көтеру, иілу, бурылу, қысу, -ітеру,
қула-ту, т. с. с.
Палуанның қимылдарының біразы бір мезгілде, біразы бірінен соң бірі
орында-лады. Барлық әдістерді шартты түрде карапайым қозғалыс және қозғалу
фазасы деп бөлуге болады.
Куресушінің негізгі жағдайы және қозғалыстары, олардың биомеханикалық
талдауы (тіреү алаңы, жалпы ауырлың цен-трі).
Күрескен кезде палуандар көбінесе тіреу алаңын көзбен бақылайды.
Мұндай жағдайда тіреу алаңы екі табаны мен табандарының арасындағы кеңістік
болып табылады. Палуанныц жағдайына қарай оның аяқтарын тірейтін алаңы да
өзгеріп отырады. Әрине тіреу алаңы неғұрлым үлкен болса, палуанның берік
туратыи дығы да табиғи нәрсе. Жалпы ауырлы центріне түсетін тузу сызық
тіреу алаңь ның шетіне келсе немесе одан шығып кетсе, тепе-теңдік бүзылады.
Сондықтан палуан қимылдаған кезде ауырлық центрінің түзу сызығы тіреу
алаңының ортасына жақын болуының маңызы зор.
Палуан денесінің белгілі бір бағыттағы орнықтылығы орнықтылық бурышы
бойынша сипатталады. Орнықтылық бурышы дегеніміз ауырлық сызығы және
дененің ауырлық центрін тіреу алаңының шетімем (дененің орныцтылық дәрежесі
анықталатын жақтағы) қосатын сызық арасындағы бурыш. Орнықтылық бурышы (X)
дененің ауырлық центрі төмендеп, тіреу алаңы үлкейген сайын жане ауырлық
сызығы тіреу алаңының шетінен қашықтауынл қарай үлкейе береді, Айқас
кезінде аяк терын алшағырақ қойып, аздап бүксө, палуан денесі орнықтырақ
болады. Алайда аяқтарын тым алшақ қойып немеса көбірек бүгіп жіберсе,
спортшы денесін шапшаң игере алмай қалады.
Осындай қимылдар жасау үшін ең қолайлы жағдайды куресте палуанның
тұрысы деп атайды. Бұл мынадай жағдай аяқтары иығынан сәл алшақтау, бір
аяғы (сол немесе оң) бір табан алға қойылған; тізелері аздап бұгілген,
бүлшық еттері бос, кез келген бағытта тез қимылдауға дайын, денесі сәл ғана
еңкейген, ал алға қойған аяғы жағындағы иығы да солай қарай бурылған.
Әсіресе, жалпы ауырлық центріне ерекше көңіл аудару қажет. Ол шабуылдау
кезінен басқа уақытта тіреу алаңының ортасында (аяқтарының арасында) болуы
тиіс.
Орнықтылық бурышын қауіпті бағытта арттағы аяқты палуан өзінің
турған іүйін сақтайтындай етіп, ал қауіпті бағыт арсы жакта қалатындай етіп
тағы да ейін қога арқылы арттыруға болады.
Турған күйінде қозғалтудың алғашкы әті,әдетте ауырлық центрі
вертикалын тік сызығын тіреу алаңының алғы шетінен асырып, тепе-тендіктен
шығумен байланысты. Алайда тепе-теңдіктен сәл айырылудың езін қарсыласы
шабуылдау үшін пайдаланып кетуге әзір турған жағдайда (яғни айқасу
кезеңінде) ауырлық центрін тіреу алаңынан шығарғанда аса сақ болған дұрыс.
Аяқты аттағанда (егер бул шабуылдауға байланысты болмаса) мына ережені
сақтау керек, әр уақытта әуелі қозғалу бағытына жакын тұрған аяқты ат-тау
керек және оған салмағын бірден ту-сірмеуі қажет,,Салмағы әуелі орнындағы
аяғына түсуі, содан кейін барып аттаған аяғына түсуі тиіс. Будан соң
арттағы аяғын ыңғайлы туру қалпына келетіндей қа-шықтыкқа ңоюы керек.
Аяқтарын осылай чозғағанда қозғалатын бағытта орнықты-лық бурышын ^рттыру
мүмкіндігі туады. Демек спортшының тепе-теңдігін тез қалпына келтіруіне
болады.
Күресуші дүрыс түрып, қозғалатын болса, қорғанғанда қатты қарсылық көр-
сетіп, шабуылдауына да ыңғайлы болады.
Шабуылды бастарда, әдетте, спортшы оны тактикалық әрекеттермен
дайындап алады. Егер палуан дұрыс.тұратын болса, шабуылдаушының әрекет етуі
қиындай-ды, ал шабуылға ұшыраған спортшының тепе-теңдігін сақтап қалуы
оңай. Қарсы-ласы шабуылдаған палуан мынадай жол-дармен тік турған қалпын
сақтайды:
булшык еттеріне күш түсіреді және денесін алғашқы күйінде қатайта
ұстайды;
денесін қарсыласының жулқыған не-месе итерген жағынаи қарсы жаққа
козғалтады
Оның осылайша белсенді қарсылык гсөрсетуіне салмағы да кемектеседі.
Кей-бір жағдайларда қарсыласының жумсаған күшін дененің кей жерін босаңсытү
(колдауын, кеүдесін) аркылы да бейтараптауна боладьі.
Шабуылдаушь. күрескен кезде қарсыласының тепе-теңдігінен айырылатын
және оны сақтайтын сәттерін ескеруі кажет. Көптеген амалдар шабуылдаушының
өзінің тепе-теңдіпнен айрылып қалуына да байланысты. Осылайша тепе-
тендіктен айрылу тәсілді орындау бағьітьінда қатты қозғалыс жасауға қолайлы
жағдай туғызады. Бұл кезде карсыластың орныктылық дәрежесін міндетті түрде
ескеріп, оны орнынан тайдырып жығу бағьітында әдіс қолдаиу кажет.
Қорғану мақсатында жасалатын қи-мылдар да көбінесе қарсыласты тепе-тен-
діктен шығаруға негізделеді. Мүндай жағдайда шабуылға үшыраған палуан
қорғана турып шабуыл бағытында (карсы жакқа тепе-теңдігін жоғалту есебінен;
щабуылдаушы тойтара алмайтындай орнықтыпык бүрышын жасайды.
2.1 КҮРЕСПЕН ШҰҒЫЛДАНУ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРІК-ЖІГЕР ҚАСИЕТІН ШЫҢДАУ
Күрес спортымен шүғылдану арқылы ерік-жігер қасиетін тэрбиелеу эр
түрлі кедергілер барысында жүзеге асады. Кедергілер - спорттық дайындық,
жаттығу және жарыс барысында кездеседі.
Жігерлілік - ол үлкен бақыт, үлкен мақтаныш, ол дарындылықтан да
анағүрлым артық. Себебі дарындъшық - қыз баланың өзімен бірге туып дамыған
бейімдігі, ал жігерлілік - ол адамның өз сана сезімдерін жақсылыққ
масаттанбай, қиындыққа езілмей, берілмей, неге болса да төзу, шыдау жэне
осыларды қайткен күнде де жеңу - деп сипаттаған екен Бальзак Жігерлілік -
адамдардағы асыл касиеттердің шоқтығы, бұған барлық: батылдық, табандылық,
мақсатқа талпынушылық, қажығандыққа жол бермеушілік, ойына алған асыл
мақсаттарын қайткен күнде де орындаушылық секілді бастапқы қабілеттер
жатады. Қыз балалардың мінезіндегі спорттың эсерінен дамып қалыптасқан
осы қасиеттердің бірі - мақсатқа талпынушылық. Әрине, адамның сырт бітімі
канша эдемі, тартымды болғанымен ол адамның мінез-құлқында шынайы тазалық
әдемі адам деп алмаймыз.
Спорт - адамға сүлулық әкеледі делік. Бірақ біз сұлулыкты жан-жақты
түсінеміз. Ал сұлулық - бүл бет жүзінің ажары, күллі дененің мінсіз болуы,
сонымен бірге рухани дүниетаным тереңдігі. Алайда, адамдардың сырт бейнесі
олардың үйлесімді түрде дамығанын көрсете алмайды. Сырт көзге жақсы киінген
сымбатты адамды көріп сүйсініп (ол өз жүмысын да жақсы да атқаруы мүмкін),
бірақ оның мэдениетсіздігін көріп сезгенде көңілге реніш экелетін сэттер де
болады.
Спортпен шүғылдану барысында дене қабілеттері, табандылық, алғырлық
қалыптасып, оқу мен еңбек етуге ынтасы оянып қана қоймайды, сонымен бірге
ерік-жігер қасиеті де жылдам дамиды.
Қыз баланың денсаулығын нығайту, дене қабілеттерін шыңцау, түлғалық
қасиеттерін тэрбиелеуде спорт түрлерінің, соның ішінде күрес спортының орны
ерекше. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz