Шошқа обасына жалпы сипаттама

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе3-4 ІІ. Негізгі бөлім 2. 1 Шошқа обасына жалпы сипаттама5-7 2. 2 Дерттенуі7-9 2. 3Шошқа обасымен ауырған шошқаның сойыс өнімдерін ветеринариялық санитариялық сараптау 9-10 ІІІ. Қорытынды10 ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі _11

І. Кіріспе Мал дәрiгерiнiң аса жауапты мiндетi - тағамдық өнiмдер арқылы адамға жұғатын аурулардың алдын-алу болып табылады. Сонымен қатар, мал ауруларын таратпау, сыртқы ортаны қорғау, ауру малдан алынған өнiмдердi залалсыздандыру күрделi де жауапты жұмыс. Жұқпалы аурумен ауырған мал ұшасы мен ағзаларын малдәрiгерлiк-санитариялық сараптан өткiзгенде, мал дәрiгерi оның сойғаннан кейiнгi балауының ерекшелiктерiне көңiл аударады, малдәрiгерлiк-санитариялық сарапты үлкен ұқыптылықпен жүргiзiп, алынған өнiмдерге тиiстi баға беруі керек. Сойылған мал ұшасындағы өзгерiстер аурудан өлген мал тәнiндегi өзгерiстермен салыстырғанда әлде қайда көмескi болады, тiптi байқалмауы да мүмкiн. Малдәрiгерлiк-санитариялық сараптау аса жауапты жұмыс, тағамға пайдалануға болмайтын ауру малдың етiн жеп адам ауруға шалдықса, мал дәрiгерi заң алдында жауап бередi. Осы ретте С. С. Евсеенконың 1884ж. «Адам медицинасы адамды қорғаса, ветеринариялық медицина адамзатты сақтайды» деген өлмес сөзiн еске алғанымыз орынды ма деп ойлаймыз. Малдәрiгерлiк-санитариялық сараптауда малдардың жұқпалы ауруларын адам үшiн қауiптiлiгiне қарай үш топқа бөлуге болады: Бiрiншiсi мал өнiмдерi (сүт, ет т. б. ) арқылы жұғатын індетті аурулар. Оған топалаң, туберкулез, бруцеллез, аусыл, құтырық, қатерлi iсiк, қойдың жыбырлағы (брадзот), энтеротоксемиясы (секіртпе), қозының анаэробты дизентериясы, Ауески ауруы, шошқа тұмауы, жылқының iндеттi қан аздығы, Ку-қызбасы, лейкоз, сары ауру, листериоз, мелиоидоз (жалған маңқа), некробактериоз, күл, псевдотуберкулез, шошқа тiлмесi, маңқа, тулеремия, хламидиоз, түйе обасы, эпизоотиялық лимфангит (африка маңқасы, ботриомикоз), фузариотоксикоз, малдың хламидиозды іш тастауы жатады. Екiншiсi, мал өнiмдерi арқылы адамға жұқпайтын антропозооноздар (боғлама ботриомикоз, стахиоботриотоксикоз, сiреспе) . Үшiншiсi, адам ауырмайтын зооноздар, күлдiреуiктi ауру, вирустiк диарея, шошқаның күлдiреуiктi экзантемасы, шошқаның дизентериясы, диплококк септицемиясы, қатерлi катаралдық қызба, қой мен ешкiнiң iндеттi агалактиясы, шошқаның атрофиялық ринитi, ешкiнiң кебенегi, iрi қараның iндеттi ринотрахейтi, колибактериоз, сақау, iсiк ауру (колиэнтеротоксемия), парагрипп-3 (көлiк қызбасы), паратуберкулез, пастереллез (геморрагиялық септицемия), iрi қара малдың ала өкпесi (перипневмония), стрептококкоз, iрi қараның обасы, шошқа обасы , қарасан, жылқының ринопневмониясы (вирустiк iш тастау), эпизодтық пневмония, шошқаның эпизодтық энцефаломиелитi (Тешен ауруы), шошқаның жыбырлағы (аэробты дизентерия), жылқының делбесi.

ІІ. Негізгі бөлім 2. 1 Шошқа обасына жалпы сипаттама. Шошқаның обасы (Pestis suum, чума свиней) - баса жұғымтал, жіті байқалғанда өлітиіп, гемморогиялық диатезбен, ал жітілеу және созылмалы түрде өткенде өкпенің крупозды, ішектің крупозды - диференттік қабынумен ерекшеленетін жұқпалы ауру. Барлық жастағы шошқаның жұқпалы ауруы. Тарихи деректер: Шошқаның бұл ауруының клиникалық белгілерін алғаш рет Оңтүстік Африкада Хутчен (1903) сипаттады, ал Тейлор (1905) оны эксперименттік жолмен жұқтыруға болатындығын дәлелдеді. Мартгомери 1911-1921 жылдары жан-жақты зерттеулер жүргізіп, ауруды вирус қоздыратындығын, үй шошқасына жасырын вирус алып жүретін жабайы шошқадан жұғатындығын анықтады. Сондықтан, кейінгі уақытта ауру осы зерттеушісінің атымен атала бастады. 1957 жылға дейін бұл індет Африканың экватордан төмен орналасқан елдерде ғана байқалады. Кейіннен ауру басқа құрлықтарға да тарап, қазіргі уақытта Португалия, Испания, Орталық және Оңтүстік Американың шошқа шаруашылығы дамыған бірқатар елдерінде тұрақты орын алды. [1] Қоздырушысы: European shwinefever pestivirus, құрамында РНҚ бар Togovirdae тұқымдастығына Pestivirus туыстығына жатады. Ол ауру малдың түрлi ағзалары мен ұлпаларында (ет, қан, iшкi ағзалар, лимфа түйiндерi, етi т. б. ) зақымдайды. Салқындатылған шошқа етiнде 7 ай, тұздалғанында 3 айға дейiн сақталады. 78°С ыстықтықта бiр сағаттың iшiнде өледi. Кептiрiлген етте 20 тәулiкке дейiн өмiр сүредi. Қыйда, өлекседе 3-5 күннен кейiн өледi. 1-2% күйдіргіш натрий, 5% әк, 5% натрий хлориды 1 сағ өлтіреді. Көлемі 35-40 нм иммунологиялық қасиеті жағынан бір- біріне туыстас екі серологиялық топтан ( А, В, ) тұратын бір типке жатады. А тобына барлық жастағы шошқаларда жіті өтетін індет қоздыратын, қоянға бейімделген және төменгі температурада торша өсінділерінде өсетін вакциналық штаммдар жатады. В тобына жататын штаммдар негізінен торайларды ауыртады, ал басқа топтарда созылмалы немесе телімсіз емес түрін қоздырады. Бұл топтарды бір- бірінен ажырату үшін қыздыру арқылы белсенділігін жою әдісін, өзара бейтараптау, иммунофлуоресценция реакцияларын кешенді түрде қолдану және торайларға қойылатын биосынама пайдаланады. Шошқа обасының вирусы мен сиырдың диареясы вирусының антигендік туыстығы бар. Зертханалық жануарлар шошқа обасының вирусына төзімді. Бұл вирусқа тек қана шошқа бейім. Ауырып жазылған жануарлардың қанында вирусты бейтараптайтын, агглютинациялайтын және комплементті байланыстыратын антиденелерді кездістіруге болады. Вирус шошқа эмбрионынң алғашқы торша өсінінде және қайталап егілетін ПК-15 торшасының өсінінде өсіп өнеді, ЦПӘ тудырмайды. Вирустың өсінде бар жоғын және індеттік белсенділігін ИФР арқылы анықтайды. Шошқа обасының вирусын қоян организміне бейімдеп өсіруге болады, соның негізінде олардың шошқаға уыттылығы төмендеп вакцина дайындайтын штаммдар алынады. Сондай-ақ, вирустың торша өсіндерінде өсуге бейімделген штаммдары да бар. Төзімділігі. Вирус 60 С 10 минутта, ал қайнатқанда сол сәтте күшін жояды. Шошқа қораларда 1 жылға дейін уыттылығын жоймайды. Төменгі температурада жақсы сақталады -5 С қандағы вирус 6 ай, ал оған 0, 5 пайыз карбол қышқылын қосқанда 1 жылдан артық уыттылығын жоймайды. Тоңазытылған етте 2-4 ай, тұздалан етте 10 айдан артық, ысталған етте 3 ай, мұздатылған етте бірнеше жылға дейін уыттылығын сақтайды. Өлексе мен көңде 3-5 күнде, топырақта 1-2 аптада күшін жояды. Дезинфекция жасау үшін күйдіргіш натрийдің 2-3 пайыз, формальдегидтің 2, 5 пайыз ерітінділері, хлорлы әктің 15-20 пайыз тұнбасы пайдаланылады. Олар вирусты 1 сағатта өлтіреді. Індеттік ерекшеліктері: табиғи жағдайда обамен жасына, тұқымына қарамастан үй және жабайы шошқалар аурады. Асыл тұқымды шошқалар ауруға бейімірек келеді. Жабайы щошқаларда табиғи қалыптасқан төзімділік болады. Ауру қозырушысының бастауы- ауру және аурып айыққан вирус алып жүруші шошқалар. Ауруды таратуда және індеттік жағдайдың сақталып шиеленісуінде анықталмай қалған жасырын вирус алып жүрушілер ерекше қауіпті болады. Вирус алып жүру 3-10 айға созылады. Ауру жануарлар вирусты несеп, нәжіс, танау мен көзден аққан сора арқылы бөліп шығарады. Вирусты сыртқы ортаға бөлу аурудың жасырын кезінде басталып, клиникалық белгілері білінген сайын ұлғая түседі. Берілу факторларына вируспен ластанған су, жем - шөп, төсеніш, көң, өлексе, малдан алынған өнімдер мен шикізат, ет комбинаттары, қасапхана мен асхананың зарарсыздандырылмаған қалдықтар жатады. Індеттің таралуында механикалық тасымалдаушылардың алатын орны ерекше; жабайы жануарлар. Оба көбінесе ауру және аурудан айыққан вирус алып жүрушіліерді жануарлармен бірге жүргенде жұғады. Вирус шошқа денесіне негізінен ас қорыту жүйесі, тыныс мүшелері арқылы енеді. Клегейлі қабықтар және жарақаттанған тері арқылы жұғуы мүмкін. Шаруашылық ішінде ауру негізінен жануарларға бір-біріне көлбеу жолмен (алиментарлық, аэрогендік) ал оба өзіне тән емес түрде өткенде тікелей (плацента) арқылы берілуі мүмкін. Аурудан сау шаруашылықтарға әдетте ауру қодырушысы зарарсыздандырылмаған асхана, қасапхана қалдықтары мен, әр түрлі көлік қатынас құралдарымен, вирус алып жүрушілермен енеді. Шошқаны сойып, оның өнімдерін өңңдейтін кәсіпорындағы ветеринариялық санитариялық ережелерді сақтамау, алынған өнімдерді бақылаусыз сату аурудың таралу себебі болады. Оба жылдың қай мезгіліндеде байқалуы мүмкін, дегенмен, көбінесе күзге қарай, шошқаны жиі аулап алу, сату және сою аурудың шығуына әсерін тигізеді. Жаңадан пайда болған індет тез тарап, кең етек алады. Егер оба орманда вирус алып жүрушілермен енген болса, әуелі шошқалардың аздаған бөлігі ғана аурып тек 10-15 күннен кейін жаппай байқалуы мүмкін. Ауруға шалдығу көрсеткіші 95-100 пайыз, ал өлім көрсеткіші 60-100 пайызға. Оба вирусның сыртқы төзімділігі және вирус алып жүрушілердің әсерінен ауру шыққан жер бірте -бірте ауру ошағына айналады. Обадан сау емес шаруашылықтарда жануарлар иммунитетінің әсерінен вирус уыттылығы төмендеп індет сылбыр өтеді де, шошқалар көбінесе созылмады аурады, өспей қалады. Обаны уыттылығы төмен В серотобының вирусы қоздырғанда мегежіндердің іш тастауы, төлдің өлі тууы немес әлсіз болып кейіннен көп шығынға ұшырауы сияқты аурудың өщіне тән емес түрлері байқалады. [2] 2. 2 Дерттенуі Оба вирусы шошқа организмне енгеннен кейін лимфоит ұлпаларда көбейіп, сағаттан кейін сол маңдағы сөл түйіндеріне енеді. 1тәуліктен кейін ғана қанға өтіп, организмге түгел жайылады, бірақ, негізінен көк бауыр, сөл түйіндері, бауыр, жілік майы сияқты лифоидты торшаларға бай ағзаларға жинақталады. Вирус енген қан тамырларының эндотелий қабаты зақымданып, өліеттенеді. осындай тамырлар жарылып, көптеген қанталаулар кездеседі. Соның салдарынан қан айналу жүйесінің жұмысы бұзылып, оның әсерінен сөл түйіндерінде, ішекте, басқада ағзаларда өлітеттені ошақтары пайда болады. Қан түзу органдарының зақымдануана байланысты қан аздық, лейкопения өрбіп, лимфоидты макрофакты ұлпалар семіп, соның салдарынан жалпы иммундық жүйенің қызметі бұзылады.

$C:\Users\USER\Desktop\19000_380530.jpg$

1- Сурет: Шошқа обасымен ауырған шошқа мүшесіндегі патологиялық-анатомиялық өзгерістер

Өлексенің сіресуі тез арада басталады. Геморрогиялық диатез және лимфоидты ағзалардың зақымдану белгілері байқалады. Ауыздың, қынаптың, артқы тесік пен конъюнктиваның кілегейлі қабықтары көкшілденіп, қанталайды. Артқы тесік пен мұрыннан қан немесе қан аралас сұйық ағады. Теріде көптеген қанталаулар болады. Сөл түйіндері ұлғайып, қанталап, оларда ұйыған қан немесе гемотома кездеседі. Көкірек және құрсақ қуыстарында фибрин, кейде қан аралас серозды геморрагиялық экссудат болады. Көк бауыр қара қошқылданып, шектен тыс ұлғаяды, басқа ішкі ағзалар да ұлғайып, ісінеді, көптеген қанталаулар кездеседі. Өкпенің домбығуы байқалады. Тері астындағы шелдің, құрсақ қуысындағы ағзалардың, шажырқайдың қан тамырлары ұйымаған қанға толы болады. Бүйректер қанға толы, бауыр мен өттің қабы ұлғайған. Ағзаларда дистрофиялық және өліеттену құбылыстары байқалады. [3] Балау. Обаны індеттанулық клиникалық, паталогиялық-анатомиялық деректерге сүйеніп анықтайды. Зертханалық зерттеулердң нәтижесінде бактериялық инфекциялардан ажыратады. Аурудың жылдам таралып, жасына, күйіне, жыл мезгіліне қарамастан ауыр түре өтіп, көп шығынғы ұшырауы өлекседегі өзіндік өзгерістер обаны анықтауға мүмкіндік береді. Күмәнді болған жағайда зертханалық зерттеулер жүргізіледі. Зертханаға торайлардың өлексесін түгелімен немес қанын, ішкі үлпершек ағзаларын, сөл түйіндерін жібереді. Серологиялық реакцилардан ИФР, КБР, БР пайдаланылады ал түпкілікті диагноз қою үшін шошқаға жұқтыру арқылы биосынама пайдаланылады. Ажыратып балау. Обаны вирустық гастроэнтериттен, дизентериядан, сальмонеллезден, пастереллезден, тілмеден және уланулардан ажырау керек. Вирустық гастроэнтерит пен дизентерияда негізінен шошқалардың іші өтіп көбінесе торайлар аурады. Тілме әдетті жылдың жылы уақытында болып оған 3-12 айлық шошқалар бейімдеу келеді. Ал пастереллез кең ауқымда таралмайды, спорадиа түрінде кезігеді. Салмонеллезбен торайлар ауырып іші өтіп, бірақ теріде қан құйылулар кездеспейді. Улануды тиісті токсикологиялық зерттеулер арқылы ажыратылады. [4]

2. 3 Шошқа обасымен ауырған шошқаның сойыс өнімдерін ветеринариялық санитариялық сараптау Сойғаннан кейiнгi диагностика. Обамен ауырған шошқаның ұшасы нашар қансызданады. Қаңқа еттерi болбыр, арасына қанды-сары инфильтрат сiңген. Терiсiнiң үстiнде iрiлi уақты қызыл дақтары бар. Тыныс жолдарының кiлегей қабықтары қанталаған, iсiңкi, бронхтары қабынған. Кiлегей және сiрлi қабықтарында, лимфа түйiндерiнде, iшкi ағзаларында қан құйылғаны байқалады. Жүрек етi болбыр, сұр-қызыл түстi. Көк бауыры өзгермегенмен көпшiлiк жағдайда геморрагиялық инфильтрат кездеседi. Бауыры болбыр. Лимфа түйiндерi ұлғайған, қатты, тiлгенде мәрмәр-қызыл түстi. Бүйректiң қабығының астына қан құйылған, құрсақ қуысының кiлегей қабықтары iсiңкi, қызарған. Бүйен мен тік iшектiң шырышты қабықтары iсiңкi, қызарған және дифтериялық некроз ошақтары (бутондары) бар. Үстiнен кебек тәрiздес немесе фиброзды жұқа қабықпен жабылған. Шошқаның обасын сальмонеллез, пастереллез сияқты жұқпалы аурулардың бактериялары асқындырады, бұның өзi ағзалар мен ұлпалардағы патологиялық-анатомиялық өзгерiстердi күшейтедi. Санитариялық баға. Сезімдік көрсеткiштерi нашар, етiнiң түсi бозғылт-сары, қан құйылған, ет және дәнекер ұлпаларында инфильтрат жиналған және басқа дистрофиялық үрдістердiң белгiсi болса, ұша мен ағзаларды утильге жiбередi. Өзгерiссiз ұша мен ағзаларды бактериологиялық әдiспен сальмонеллаға тексередi. Егер сальмонелла табылмаса, ондай ұшаны пiсiрген және ысталып-пiсiрген шұжық дайындауға немесе қайнатып пiсiруге жiбередi. Ал, ет пен ағзалардан сальмонелла табылған жағдайда ағзаларды утильге жiбередi, етiн пiсiрiп зарарсыздандырады немесе ет нанын және ет консервiлерiн дайындауға жiбередi. Обаға қарсы егiлген шошқаның дене қызуы көтерiлген болса немесе сойғаннан кейiн обаға тән патологиялық-анатомиялық өзгерiстер табылса, оған берiлетiн санитариялық баға обамен ауырған шошқанiкiндей. Ауру шошқаның терiсiн сыпырмай ыстық сумен жидiтедi немесе үйiтедi. Ал, терiсi сыпырыла қалса, тиiстi ережеге сай залалсыздандырады. [5]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.