Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Химиялық инженерия инситуты
Қолданбалы химия кафедрасы
Еркебай А.А
Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы
ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 - Кәсіптік оқыту
Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Химиялық инженерия институты
Қолданбалы химия кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
ҚХ Кафедра меңгеруші
хим.ғыл.кандидаты
________ А.С. Каленова
__ _______ 2017ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру
саласындағы ерекшеліктері
5В012000 - Кәсіптік оқыту
Орындаған Еркебай А.А
Пікір беруші Диплом жетекші
х.ғ.к.,аға ғылым қызметкер хим.ғыл.кан ____________Буленова К.Ж __________Сатыбалдиева Н.К
__ _______ 2017ж. __ _______ 2017ж.
Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Инженерлік химия инситуты
Қолданбалы химия кафедрасы
5В012000 - Кәсіптік оқыту
БЕКІТЕМІН
ҚХ Кафедра меңгеруші
хим.ғыл.кандидаты
________ А.С. Каленова
__ _______ 2017ж.
Дипломдық жұмыс орындауға
ТАПСЫРМА
Білім алушы :Еркебай Айжамал Абайқызы
Тақырыбы: Интербелсенді оқыту әдістерің орта-кәсіптік білім беру
саласындағы ерекшеліктеріУниверситет басшысының 20 жылғы _№ -б бұйрығымен бекітілген
Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ____ ______________ 20__ж
Жұмысқа алғашқы деректер: Әділет орта-кәсіптік білім беру оқу орнында диплом алдындағы тәжірибеден өту кезінде жинақталған деректер
Дипломдық жұмыста қарастырылатын мәселелер тізімі:
а)Инmeрбeлсeндi оқыту әдісін зерттеу;
б)Тәжірибелік бөлім;
в)Қауіпсіздік және еңбекті қорғау бөлімі
Сызбалық материалдар тізімі(міндетті сызбалар дәл көрсетілуі тиіс):
MS Office бағдарламасының Power Point қосымшасында жасалған слайд түрінде көрсетілетін презентациялық деректер.
Ұсынылатын негізгі әдебиет 58 атау
Әлімов А. Интербелсенді әдістерді жоғарғы оқу орындарында қолдану: оқу құралы. - Алматы, 2013
АҢДАТПА
Дипломдық жұмыс төрт тараудан тұрады:
-Әдеби шолу;
-Зерттеу объектілері мен әдістері;
-Тәжірибелік бөлім;
-Қауіпсіздік және еңбекті қорғау бөлімі.
Осы дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша Әділет колледжінде тәжірибе жасалынды.
Тұлғаның оқытуда оның қaрқындылығы психологиялық,педагогикaлық
ғылымдaр және білім бeру тәжірибeсiнде өзeктi мәсeлердің бірі.Оқытyшының мiндeті бәрiн айқындaп бeру ғaна емес,студeнттi терең ойлayға,прaктикалық әрeкeттeрдiң дaғдысын үйрeтeтіндігіндe.
Сол себептен бұл дипломдық жұмыста орта-кәсіптік білім беру оқу
орындарында оқытудың белсенді әдістерін қолданудың қажеттілігі,ерекшелігі тәжірибелік бөлімде қарастырылған.Бeлсeндi оқытудa оқытушы мен бiлiм aлушының рөлi aнықтaлып ,студенттiң оқу бaрысындaғы бeлсендiлiгiн aрттыру үшiн қолданылaтын әдістердiң түсiнiгі,олaрды қолданудың eрeкшeлiктерi көрсетілген.Оқу үрдiсiнe бeлсeндi әдiстерді қолдaну жaйлы ұсыныстaр берілген.
АННОТАЦИЯ
Дипломная работа состоит из четырех разделов:
-литобзор;
-методы и объекты исследовани;
- экспериментальная часть
- охрана труда и техническая безопасность отдел.
Проблемa aктивности личности в обучeнии - однa из актуaльных в
психологичeскoй, пeдагoгическoй нaуке и oбрaзoвaтeльной прaктике. Зaдача
педaгoга зaключаeтся в том, чтoбы не толькo дoступнo всё расскaзaть и
покaзaть, нo и нaучить учeникa мыслить, привить ему нaвык прaктичeских
дeйствий.
Этoму мoгут спосoбствoвать aктивные фoрмы и метoды oбучения. В рaбoте рaскрывaется проблемa aктивности личнoсти в oбучeнии,дaётся хaрактеристикa aктивных метoдов oбучения, рассмaтривaются осoбeнности их испoльзовaния нa урoке.
В этoй диплoмной работе была рaссмотренa неoбходимoсть использoвания активных методов обучения в вузе. Oпределeнa рoль препoдавaтеля и студeнта в учебнoм процeссe.
ABSTRACT
The thesis consists of four sections:
-litobzor;
-Methods and objects of research;
- experimental part
- Occupational safety and technical safety department
Prоblеm of аctіvity оf the pуrsonаlity in trаining - onе of аctuаl іn
psychоlogicаl,pedаgogicаl science аnd educаtionаl prаcticе. Thе tаsk of thе tеachеr cоnsists in thаt nоt оnly аvаilаble to tеll everуthіng and to shоw, but аlsо to teаch the pupіl to thіnk, іmpаrt to it skіll of prаctіcаl аctiоns. It cаn bе prоmоtеd by аctivе fоrms аnd trаining methоds. In wоrk the рroblеm of аctivitу of the pеrsonalitу in
trаinіng revеals, the chаractеristіc of аctivе mеthоds of trаinіng is gіven, fеatures of
thеir usе аt a lеsson are cоnsidеred.
In the аrticle the necеssity of the usе of аctive methods of educаting wаs
considered for instіtutiоn of hіgher lеarnіng. Hоwled the rоle of teаcher and
studеnt is certаin in an еducatiоnal procеss.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 9
Әдеби шолу 11
1.1 Интербелсенді әдiстеменің теориялық негiздeмесi,пайда болу тарихы. 11
1.2 Интeрбелсeнді оқыту дегeніміз нe?Интербелсенді оқыту әдісін енгізу себептері. 13
1.2.1 Дәстүрлi oқыту мен интербелсенді oқытудың aйырмaшылығы. 19
1.3 Интeрбелсенді оқыту технологиясының негізгі түрлері. 27
1.4 Интeрбелсендi оқытyды жүзeге асырyдың шарттаpы мен еpежелeрі. 29
2. Зерттеу объектілері мен әдістері 32
2.1 Зерттеу объектiлері 32
2.2 Зeрттеy әдістеpi 33
3. Тәжірибелік бөлім 34
3.1 Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған дөңгелек үстел,дискуссия,дебат әдістері. 35
3.2. Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған іскерлік және рөлдік ойындар әдістері. 44
3.3 Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған case study әдісі 50
4.Қауіпсіздік және еңбек қорғау 54
4.1 Қауіпсіздік, еңбек қорғау бойынша заңға сүйену және ұйымдастыру сұрақтары 55
4.2 Қауіпті зиянды өндірістік факторлар 56
4.3 Электр қауіпсіздігі 58
4.4 Жұмыс орындарында микроклиматтың нормативті көрсеткіштерін қамтамасыз ету 59
4.5 Технологиялық құрылғыларды қауіпсіз пайдалану және орналастыру 60
4.6 Жасанды жарықтандыруды ұйымдастыру 62
4.7 Техникалық регламент талаптарын еңгізу және оларды сақтау мониторингі
4.8 Жасанды жарықтандыруды есептеу 65
Қорытынды 68
Анықтамалар,шартты белгілер және қысқартылған сөздер 70
Пайдаланылған әдебиеттер 71
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Берілген жұмыс қазіргі таңда дамып келе жатқан интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы дамуы,ерекшеліктері мәселесі қарастырылған. Жұмыстың бірінші бөлімінде интербелсенді оқыту әдістемесінің негізгі пайда болу теориялары,анықтамасы,методологиялы қ негіздемесіне назар аударылды. Қазіргі кездегі дамыпа келе жатқан қоғамға тез бейімделе алатын мамандар қажет. Ал ол мамандарды дайындауда білім беру жүйесін қоғам дамуына сай жаңарту жетістікке жетудің кілті болып табылады. Осы себептен педагогикалық инновацияларды білім беру жүйесіне енгізу қажеттілігі туындап отыр. Жаңа әдістің енгізілу себебінің бастамасы осы болды.Осы алғашқы бөлімде енгізілу себептері толық қамтылды. Екінші,үшінші бөлімде зерттеу нысандары,объектілері келтірілген.Теорияларды іс жүзінде қолданып тәжірибе жасау үшін жоспарлар дайындалды. Дөңгелек үстел,дискуссия,дебаттар,миға шабуыл,рөлдік ойындар сынды интербелсенді әдістің негізгі түрлері талқыланып,тәжірибе жасалынып,соңында SWOT анализ жасалды.Жұмыстың қортынды бөлімінде дипломдық жұмыстың нәтижелері бойынша нақты қорытындылар жасалды.
Жұмыстың өзектілігі. Президент Нұрсұлтан Назарбаев 2006 жылы мамыр айының 26 жұлдызында Л.Н Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінде оқыған "Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына " лекциясында : "Жеке тұлғаны функционалдық әзірлеу тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшу жүріп жатыр. Жаңа тұжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді,өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін ескерге мүмкіндік береді" деп айтқан[7].яғни бүкіл әлемге бәсеке бола алатын білім экономикасына жету үшін бәсекеге түсе алатын білім беру бағарламаларын орта-кәсіптік білім беру саласында қолдану өзекті мәселелердің бірі. Орта-кәсіптік білім беру саласында жаңа әдістерді енгізу мәселенің пайда болу себептерінің бірден-бір бастауы осы. Берілген дипломдық жұмыста интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласында қолданудың негізі, ерекшеліктер, мәселелері,келешегі,мүмкіндіктері сипатталды.
Жұмыстың мақсаты интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін айқындау.Осыған орай мынадай міндеттер шешімін тапты:
-коммуникативті біліктер мен дағдыларды дамытуды жүзеге асыру;
-ақпараттық міндеттер;
-студенттердің топта жұмыс істеуде,тәрбиелік міндеттер;
-жаңа технологияның маңызды міндеттері.
Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы.Студенттердің оқытушымен тығыз қарым-қатынас орната алуы,студенттердің өзара қарым-қатынасының артуы.Жаңа білім беру әдісінің терең зерттеп,теорияларды іс жүзінде қолданып тәжірибе жасау,нәтижелерін талқылау арқылы жетістікке жету жолдарын жоспарланды,ерекшеліктерін талқылай отырып орта-кәсіптік білім беру саласын бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Жұмыстың практикалық құндылығы. Тәжірибе арқылы студенттердің сабақ үлгерім көрсеткіші 90% пайызға дейін артты.Өз шығармашылықтарын арттырды.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
0.1 Интербелсенді әдiстеменің теориялық негiздeмесi,пайда болу тарихы.
Интербелсенді оқыту әдісінің теориялық негізі білім беру саласында дамыған,кеңінен таралған студент пен оқытушының өзара қарым-қатынасын анықтайтын 3 түрлі әдіс зерттеуден басталады.[4]
1.Пассивті әдістер
2. Активті әдістер
3.Интербелсенді әдістер
Әр әдістің өзінің ерекшеліктері бар.
1.Пассивті әдіс
1- сурет - Пассивті әдіс
студент
Оқытушы
Студент
Пассивті әдіс-бұл әдісте оқытушы басты кейіпкер,ал білім алушы пассивті рөлде,тыңдаушы болып табылады.Оқытушы ме студент арасындағы байланыс сұрақ қою барысында,өздік жұмыс,бақылау жұмысы,тест алу кезеңізде ғана пайда болады. Қазіргі ғылыми көзқарас бойынша бұл әдістің бірнеше пайдалы мүмкіндіктері бола тұра сабақ өтуге тиімсіз.Бұл студент үшін сабаққа дайындалудың ең оңай тәсілі.
Әдістің кемшілігі:
-Студентке білім берудің оңай жолы;
-Сабақ барысында студенттің ынтасының жоғалуына себепші болуы мүмкін;
-Студент тек қабылдаушы рөлін атқаруы,ізденуші оқытушының болуы;
-Оқытушы мен студенттің өзара қарым-қатынасының жеткліксіздігі;
Осы себептерден бұл әдіс қазіргі кезде тиімсіз болып саналады.
1. Активті әдіс
2 - сурет - Активті әдіс.
Бұл әдісте-сабақ кезінде оқытушы мен студент арасындағы қарым-қатынас тепе-тең болады,яғни студент бұл әдісте тыңдарман ғана емес,белсенді қатысушы бола алады.Активті әдістің мәні-оқытушы мен студенттің тек құқылы екенінде.
Пассивті әдісте оқытушы мен студенттің өзара қарым-қатынасы-авториталдық стиль түрінде болса,активті әдіс демократиялық стиль негізінде.
Қазіргі таңда көзқарастар бойынша активті әдіс пен интербелсенді әдіс арасында ұқсастықтар,теңестірулер кездеседі,дегенмен екеуінің айырмашылықтары көп.Активті әдісті интербелсенді әдістің ең озық нысаны ретінде қарастыруға болады.
3 - сурет - Интербелсенді оқыту
Студент
Студентт
Оқытушы
Студент
Интербелсенді оқыту әдісі(3-сурет)-ағылшын тілінен келген "interactive" сөзінен шыққан, "inter" дегеніміз "өзара" , "act" - "әрекет жасау" мағынаны білдіреді. Сонымен интербелсенді оқыту әдісі(ИОӘ)-үйренушілер мен үйретушілердің арасындағы оқытудың өзара белсенді жұмыс істеу әдісі.[1]
"Интербелсенді оқыту" - қолданысқа енген жаңаша ұғымдардың бірі.Бұл термин алғаш рет 1990 жылдары педагогиканың кеңістігінде пайда бола бастаған.Пайда болу мерзіміне қатысты түрліше нұсқалар бар.Кейбір ғалымдардың зерттеуінше негізінен терминнің пайда болуы интернет желісінің дамуымен байланысты.Қашықтықтан оқыту,онлайн сабақ оқыту жүйесі,электронды оқулықтар пайда бола бастауы педагогика саласына жаңаша оқыту технологиясының туындауына себеп болғаны жайлы деректер келтірген.Ал басқа бір топ ғалымдардың пікірі бойынша ИОӘ пайда болуын дуальдо оқыту жүйесінің қолдануымен байланыстырады.
Интербелсенді оқыту теориясының тұжырымдамалық негізі XX ғасырдың екінші жартысынан бастау алған. Гуманистік психология және психотрепия концепциясында 1950-1960 жылдары интербелсенді әдіс тұжырымдамасы көрсетілген.Алайда кейбір ғалымдардың пайымдауынша 1930 жылы ағылшын ғалымы Рег Реванс "белсенді оқыту(Action learning)" тұжырымдамасын енгізді.Бұл көзқарасқа жақтаушылар дәлел ретінде,бастапқыда педагогикалық әдебиетте "Интерактивті оқыту технологиясы"(1960ж) "Интерактивті әдістер"(1990ж) терминдерінің қолданылуын атап өткен. 1990 жылдардан кейін бұл терминдер "Белсенді оқыту" және "Оқытудың белсенді әдістері" ұғымымен жаңа оқыту жүйесі пайда бола бастаған.[5]
1975 жылы неміс зерттеушісі Ганс Фриц қатысушылармен педагогикалық процес арасындағы өзара іс-қимыл процессінің негізгі нысаны болып табылатын "Интерактивті педагогика" ұғымын енгізді.
КСРО оқытушылары 1980 жылдан бастап интербелсенді оқыту әдісінің негізіне кіретін топтық диалог нысанын тәжірибе жүзінде игере бастаған.
1980 жылдардың соңында бірқатар авторлар,оның ішінде В.А Гузеев, М.В. Кларин, Е.С Полат, В.А Сластенин оқытудың әдістерін "Пассивті әдіс"(дәстүрлі әдіс) және "Активті әдіс",сондай-ақ "Интербелсенді оқыту" деп бөлді.
Жаһандық Word Wide Web (1991) және бірінші веб-шолғыш(1994) құрылды.Осы сәттен бастап білім беру саласында "Интербелсенді оқыту" әдісі қарқынды даму барысында болды.
Ал қазіргі кезде интербелсенді оқыту әдісінің қолданылуы аясы өте ауқымды.Кез-келген білім бер саласында оң нәтижеге жету үшін түрлі тәжрибелік жұмыстар атқарылып келеді.
1.2 Интeрбелсeнді оқыту дегeніміз нe?Интербелсенді оқыту әдісін енгізу себептері.
"Интербелсенді" дегеніміз- біреумен қоян-қолтық қарым қатынаста болу,онымен бірлесе ірекет жасау,диалог құру.Ал "интербелсенді оқу" дегеніміз өзара қарым-қатынасқа негізделген оқыту әдісі.[2]
Интербелсенді оқыту үйренушілердің білім алу процесіндегі белсенді әрекеттерін үйренудің негізіг әдіс-тәсілдері ретінде таныс.Сол себепті ИО білім алу жәнебілім беру процесінің тиімділігі мен жетістігі,нәтижесін білім алушының есте сақтауымен өлшемей,олардың әрекеттерімен бағалайды,тек әрекет арқылы үйрену ықтималдығына сүйенеді.
Интербелсенді оқыту білім алушының өз тәжірибесімен,және де өзге білім алушылардың тәжірисі тұрғысынан жасаған белсенді қарым-қатынасқа негізделген.Бұл жерде білім алушылардың тәжірибесі деп отырғанымыз-олардың өзіндік идея-пікірлері,көзқарастары,қызығуш ылықтар,қорытындылары,сындары деп айтуға болады.Ал әр студенттің тәжірибесі әртүрлі,таным процесінде студенттер өз тәжірибесімен бөліседі,осындай қарым-қатынаста жаңаша білім құрастырылып,студенттер саналы түрде бір-біріне сабақты игеруге себепші бола алады.
Интербелсенді әдістің негізгі мақсаты:
-білім берудегі оқыту сапасын жоғарылату нәтижесінде білім алушылардың қабілетін,білімге құштарлығын,қызығушылығын,дарын-қаб ілеттерін,зейінін,дербестігін шыңдау;
-білім алушылар арасында шығармашылық қарым-қатынас орнату;
-білім алушыға өз бетімен ізденуге үйрету;
-білім алушы өзінің жетістіктерін сезетіндей,білім алу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың толық айқындалған және мақсатын алдын ала болжауға болатын шарттар жасау;
Интербелсенді әдістің негізгі қағидасы: "Маған айтып берсең ұмытып қаламын,көрсетсең-есте сақтаймын,өзіме жасатсаң-үйренемін" (Конфуций).Себебі адамның есінде тек өзінің іс-қимылдары мен өз қолымен жасағаны қалады.
Интербелсенді оқытудың негізгі мәселелері:
-Мазмұн (не нәрсеге үйрету керек?) ;
-Әдістеме (қалай үйрету-уйрену керек?) ;
-Нәтиже (Не үшін үйрену керек?нәтижесі қалай болу керек) .
Мұндай ұстанымдар қомақты нәтижеге жетелейтін тиімді жүйе.[3]
1 -кесте - Интербелсенді оқыту әдісінің қағидалары мен мақсаттары
Қағидалар
Мақсаттар
Орта қалыптастыру
-Студент білім алу барысында өз әрекеттерінің жемісті екенін сезінетін орта қалыптастыру;
-Студенттер арасында ашық-жарқын шығармашылық қатынас ортасын қалыптастыру;
-Студенттердің өздері ізлденетін жағдай қалыптастыру.
Әрекет арқылы үйретуүйрену
-Студенттерге білімнің өзіндік әрекеттер арқылы ғана тиімді түрде меңгерілетіндігін түсіндіру;
-Студенттерді белсенді әрекеттерге баулу,оларды игеру әрекеттерін ұйымдастыру;
Өмірмен байланыстыру
-Үйрету мен үйренуді тәжірибелік әрекеттерге негіздеу;
-пән мен тақырыпты күнделікті өмірде туындайтын мәселелер ретінде шешу деп қарастыру;
Өзінділік пен дербестікке баулу
Студенттердің дайын жауаптарын қанағат тұтпай,олардың ой толғаныстары арқылы өзіндік пікір құрастыруға,мәселде шешуде өзіндік тұрғыдан жауап табуға ынталандыру.Егер студент жауап бермесе басқа да студенттер мен ой бөлісу;
-Студенттердің сыни және аналитикалық ойлау дағдыларын қалыптастыру (өзіндік түсінікке ұмтылу,күмандану,ақпараттардан әртүрлі мағыналарды көре білу,дәлелдеме келтіру).
Интербелсенді әдістің пайда болуы мен даму салдарына байланысты жаңа міндеттер қойылған. Білім алушыға тек білім берумен шектелмей танымдық қызығушылықтары мен шығармашылық қабілеттерін,зейінді ойлау,тәуелсіз болуды,дағыдысын қалыптсатыруды қамтамасыз етуі жүктемесі бар.Ақпараттардың қарқынды дамуы жаңа міндеттердің туындауының бірден-бір себепшісі.
Адамның мектепте,орта-кәсіптік білім беру орталықтарында немес жоғарғы оқу орнында алған білімі,оған еңбек етуде өмірлік қызмет етуі мүмкін,дегенмен қазіргі ақпарат заманында белгілібір белеске жету үшін үнемі алған білімін жаңарту арқылы өзін-өзі дамытып отыру тиіс.Бұл жолда адамнан танымдық белсенділік пен тәуелсіз болу талап етіледі.
Танымдық белсенділік-студентке өзінің интелектуалды және эмоционалды процесін басқаруына,студенттің оқуға ұмтылуына,жеке және жалпы тапсырмаларды орындауға,оқытушы мен басқа студенттердің тәжірибелеріне қызығушылығын оятады.
Танымдық дербестік-алға ұмытылысы мен қабілетін дербес түсінуге,жаңа жағдайларды өз бетінше бақылауға,туындаған мәселелердің шешімін табуына,білім алу барысында ақпараттарды оқу,оларды түсіну ғана емес,жаңа ақпараттарды да ізденуге жетелейді.Басқа студенттер және оқытушылар тарапынан білдірілетін сыни көзқарастарға жауап беруге дайын болуды,басқа адамдардың көзқарастарына бағыныштылықтан сақтап,тәуелсіз болуға үйретеді.
Танымдық белсенділік пен дербестік-интербелсенді оқыту әдісінің сапасын сипаттаушы.Білім алушының білімге,оқуға деген құштарлығының ерекше көрінісі. Танымдық белсенділік пен танымдық дербестік әдістің ағымдық сипатын және қарқындылығын көрсетеді.
Интербелсенділіктің ерекшеленетін белсенді 3 деңгейі бар.
2 - кесте - Интербелсенділіктің белсенді 3 деңгейі
Деңгей
Сипаттамасы
Іскерлік немесе шеберлік белсенділігі
Білім алушының түсіну,талпынысы,есте сақтау,шебер ойнау қабілеттілігі,меңгеру тәсілдерін қолдану бойынша ерекшеленеді.
Түсіндіру белсенділігі
Білім алушының меңгеріп,басқа тұлғаларға түсіндіре білу қабілетін шыңдауымен ерекшеленеді.
Шығармашылық белсенділігі
Білім теориялық түсіну барысында өз бетінше қосымша ақпараттарды ізденуіне,тапсырмаларды өз бетінше шешу,шығармашылық қабілеттерін айқындау және дамытуымен ерекшеленеді.
Білім беру саласына дәстүрлі емес оқыту әдістерін енгізу мәселесінің пайда болу себептері[8]:
-Ғылым саласының дамуы,әлеуметтік-қоғамдық өмірдің аспектілерін қамтитын әр бағыттағы салаларын қоса алғанда,осы себептердің салдарынан орта-кәсіптік білім беретін оқу орындарының түлектері кәсіби қызметі барысында негізгі деп саналған дағдыларының маңызды атрибуттары ретінде гипотеза жасау,болжамдарын дамыту,оптимальді мәселелердің шешімін табу,жобалау,моделдеуді іске асыра білу қажеттілігі;
-Қазіргі заман талабына сай бәсекеге қабілетті еңбек нарғын қалыптастырумен,білім алу кезінде-ақ түлектерді болашақ кәсіби мамандығын таңдауға жетелейтін,ынталандыратын және оқу,өндірістік,диплом алды тәжірибелер кезінде қажетті құзыреттерді бекіту;
-Қоғамның әлеуметтік саласы,қызмет көрсету саласының дамуы,ырғақты жақсаруы,себебі олар жаңа әдіс-тәсілдерді,технологияларды,әр түрлі саладағы қарқындылықты дамыту,сол мәселелерді шешу үшін қолайлы,үнемді әдістерді табу қажеттілігін талап етуі;
Қоғамда орын алып отырған осы өзекті өзгерістерге назар аударып,заман талабына сай білім беру жүйесі арнайы инновациялық даму режиміне өту қажеттіліг туындады,бірқатар зерттеушілердің пікірлері бойынша,дәстүрлі білім берудің үздік дәстүрлерін сақтап қалуы және осы уақыттағы басқа дамыған елдердегі кәсіби оқу жүйелерін дамыту технологияларын өабылдау қажет,оларға халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкес отандық тәжірибе жатады.Педагогика саласындағы инновациялық технологиялардың бірнеше анық тұжырымдамалары бар,мысалға атап айтқанда ол педагогикалық аймақтағы интербелсенді технологияларды білдіреді және оның жекеленген құрамдас сипаттамаларын жақсарту барысында тұтастай алғандағы білім беру жүйесі.[9] Бұл технологияның дамуына бірнеше педагог-ғалымдар үлкен үлес қосты.Атап айтар болсақ И:П Подласы, А.Д Симоненко, А.А Шапкин, А.И Андреев, А.А Сластенин және де басқада педогог-ғалымдар бар.
Тұлға ретінде дамыған білім алушының кешенді маңызды ерекшеліктерін үйрену интербелсенді технологияны қолданумен қатар,нақты процестің өтуін қарастырады және осы үшін өзін-өзі ынталандыру,шыңда үшән жағдай жасау қажет.Нәтижеде білім алушыда білім беру жүйесінде тек қана субъект болып қалмай,мамандық меңгеру барысында өз ішкі қызығушылық-қабілетін аша алатын адам болып шыға алады.
Осы сұрақ-мәслені шешудің жолы ретінде ұжымға,диалогқа негізделген студенттердің танымдық белсенділігі мен танымдық дербестігін арттырушы,ынталандырушы белсенді оқыту әдістерін қолдану болып табылады,студенттердің белсенділігін арттырудың жоғарғы деңгейі болып табылады.Осы мәселені шешу барысында еркін пікір,тәжірибе ауысу орын алады.Сондықтанда мұндай "білім беру тәжірибесі" бүгінгі күнгі үздік оқыту әдісі ретінде танылып отыр.Осы міндеттемелерге,қойылған талаптарға сай оқыту әдістеріне топ болып үйрену,ми шабуылы,эвристикалық оқыту,проблемалық оқыту,кросс-талқылаулар,дебаттар,жо ба әдісі,іскерлік,рөлдік ойындар,бизнес себеті,форумдар,әдістемелік стратегиялар,бірлесіп оқыту,талқылау т.б жатады.[10]
Дүниежүзілік білім беру тәжірибесінде белсенді оқыту әдісін ұйымдастыруда кең танымалдылыққа ие болған 90-шы жылдардың ортасында жарық көрген "Сын пікірдің оқу және хат арқылы дамуы" педагогикалық технологиясы болып табылады.Бұл технологиялардың авторлары-америкалық оқытушылар Дженни Стилл,Кертис Мередит және Чарлз Темпр мен Скотт Уолтер.[58]
Дж.А Браус пен Д.Вуд сын пікірді ойлауға объективті сын білдіріп,ақылға қонымды,логикалық іс-әрекетке сай жұмыс жасауға,дүниеге сн қилы көзқараспен қарап өз-нанымдарынан бас тартуға ,мәселені шешуге жаңа мүмкіндіктер беруге көмектесетін "дұрыс,рефлексті ойлау" деп түсіндіреді.
Америкалық педагог "Сын пікірдің оқу және хат арқылы дамуы" бағдарламасының қатысушы Д.Клустер сын-пікірді ойлаудың сипаттамаларын бес негізгі пунктке бөлген.[56]
3 - кесте - Сын-пікірді ойлаудың пункттері
Пункт
Анықтамасы
Бірінші
Сын-пікірді ойлау өзіндік ойлау дегенді білдіреді,сын-пікірді тек индивидуалды сипатта ғана бола алады.
Екінші
Ақпарат жібермелі болып табылады,яғни сын-пікірді ойлаудың соңғы шешімі емес.
Үшінші
Сын-пікірді ойлау шешілуі керек мәселенің анықталуы мен оған сұрақ қою арқылы бастау алады.
Төртінші
Сын-пікірді ойлау сендірмелі аргументацияға талпынады.
Бесінші
Сын-пікірді ойлауда әлеуметтік-қоғамдық ойлау бар.Кез келген ой-пікір басқалармен бөлісіп,талқылана бастаған кезде тексеріліп,шыңдала түседі.
Шындығында тарихи сандар,заңдар,нақты дәлелдер және оқиғаларды білу мен маңыздылығын жоққа шығару қиын мәселе,дегенмен ақпараттармен дұрыс жұмыс жасау қабілеттілігі,нақты-негізгі ойды анықтай білу,арасындағы байланысты дұрыс қадағалау,бағалай-пайдалана білу,теріс ақпараттарды саралай білу және бұрыстығын дәлелдей алу,оған баға беру қабілеттері де маңызды болып саналады.Осы сынды әдістер студенттерді болашақта өгеруші дамып отырған әлемнің шарттарын сәйкес тәжірибелік істерді дұрыс,бағдарлы,нәтижелі жасауға бағыттайды.Сонымен бұл технология арқылы әр оқытушы да,білім алушы да өзінің кәсіби шеберлігін дамыта алады.
Инновациялық технологияны қолдануды жақтаушылардың көптігіне қарамастан,барлық елдерде,соның ішінде өз елімізде олардың белсенді түрде тәжірибе жасауда,әдісті енгізуде біраз кедергілер кездеседі.[28]
Жаңа әдіске қарсыласудың себептері:
-Экономикалық: жұмыс күнінің,еңбекақының қысқартылуы еңбек интенсификациясы мен оны төлеудің дамушы редуциялануы,түбі жұмыссыздыққа себеп болуы;
-Жекелей:дағдыланған еңбек әдістерін сынауды жеке бастың реніші ретінде қабылдануы,қайта оқуға қалаудың болмауы,жаңа әдістің мағынасын,нәтижесін түсінбеу,қорқыныш,педагогикалық шығармашылықты жоғалту;
-Әлеуметтік:қоғамда қалыптасқан қоғамдық-әлеуметтік байланыстарды өз дәрежесінде сақтауға деген талпыныс.
Білім беру саласындағы жаңа әдістердің пайда болуы,олардың білім саласына енгізілулері,әсіресе орта-кәсіптік оқыту орындарындағы білікті,ізденуші маман болуға жетелейтін белсенді оқу әдістерінің енгізу барысындағы қарама-қарсы субъективті және объективті себептерге қарамастан,өзіндік даму жолы,өзіндік даму құқығы,жеке инициатива,жеке шығармашылық ойлар қалыптасқан.Оқытудың интербелсенді әдістері білім беру парадигмасына бағытталған жеке даумы мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді,себебі олар гуманизация және гуманитаризация мәселелерін жаңа мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестендіреді.
Осылайша,педагогикалық интербелсенді әдістерді игеру орта-кәсіптік білім беру орындарының педагогикалық құрамдарының маңызды тапсырмасы болып табылады.Оқу барысындағы,нәтижелі,сапалы эвристикалық шығармашылық мақсаттарды нықтау,орнықтыру мамандарды дайындаудың барлық жүйесінде сапалы дүниелерді талап етеді.
1.2.1 Дәстүрлi oқыту мен интербелсенді oқытудың aйырмaшылығы.
Неге үйрету(оқыту мазмұны)?+Қалай үйрету(оқыту әдістемесі)?=дидактикалық жүйе.Дәстүрлі оқыту тақырыбына келсек,бірінші термин айқын,ол - дәстүр.
Дәстүрлі оқыту-дәстүрлі менталитет,дәстүрлі құндылықтар иерархиясын беруге арналған.
Дәстүрлі оқыту ұрпақтан ұрпаққа жетіп келе жатқан,тарихы терең оқыту түрі.[11]
Дәстүрлі оқыту технологиясының әдісі негізінен метафизикалық әдіснама,яғни бұл дегеніміз сандық,мазмұндық әдіснама.Дәстүрлі оқыту білім алушыда білім,білік,дағды алуға қажетті ақылы,санасы бар деп есептеліп сол ақыл-санаға білімді құю әдістің негізі болып табылады.
Дәстүрлі оқытуды негізгі екі түрге бөлінеді.
1. Репродуктивті
2. Түсіндірмелі-иллюстрациялық.
Репродуктивті әдіс-белгігілі студенттердің шығармашылығын дамыту үшін қолданылатын дәстүрлі әдістің түрі.
Түсіндірмелі-иллюстрациялық әдісте мұғалім түрлі дайын ақпаратты береді,ал студенттер қабылдайды.Ақпаратты жүзеге асыру және жадында мұғалімнің жазба фактісі тұрады.Ақпаратты ауызша сөз,жалызған хабарлама-ақпараттар,көрнекі құралдар арқылы мұғалім жүзеге асырады.[13]
Осылайша дәстүрлі оқытудың екі түрі де студентке дайын білім беруді мақсат етеді.
ДОТ құрылымы:
1. Ұйымдастыру уақыты;
2. Үй жұмысын тексеру;
3. Студенттердің білім,дағдыларын тексеру;
4. Студенттерге сабақ мақсатын қою;
5. Жаңа ақпарат қабылдауға бейімдеу;
6. Түсіндіру,бастапқы сараптама;
7. Жаңа сабақты бастау;
8. Жаттығулар,тапсырмалар беру арқылы жаңа сабақты меңгерту;
9. Білімді жетілдіру,шығармашылықты қолдану;
10. Сыныпта оқыған және де алдыңғы білімдерін қоса қорытындылау;
11. Тапсырмалар нәтижелерін тексеру,студенттердің білімін бағалау.
12. Келесі сабаққа үйтапсырмасын беру;
13. Сабақты қорытындылау.
Бұл құрылымның мәселесі: ақпаратты таратқыш ретінде мұғалімнің болуы,әрқашан уақыттың шектелуі болып табылады;әсіресе соңғы сабақтарда мұғалімнің шаршауы әсерінен тек қана назарға іліккен,қабылдау қабілеті жоғары студенттермен ғана жұмыс жасаумен шектеледі;шаршауының әсерінен студенттерде қызуғушылық оята алмауы.
Сондықтан дәстүрлі оқыту қазіргі таңда басқа жаңа оқыту технологияларының негізін қалаушы,шығу тарихы болып саналады.[12]
Дәстүрлі оқыту бұл бүгінгі күннің негізгі ақиқаты.Қазіргі кезде оқытушылардың 60 пайызы әлі де осы оқыту әдісін пайдаланады,және де басты мәселе бұл тәсілден бас тартқылары келмейді,өздерінің білім беру тәсілдерін жаңартуды қаламайды.Уақыт,күш жігері жеткіліксізбе?әлде шын мәнңнде ештеңені де өзгертудің қажеті жоқ па?[15]
Жоғары атап өткендей заман талабына сай мұғалім өзгерістер енгізу керек.Себебі заман талабы өзгеріп жатыр,білім берудің сапасына да қойылатын талаптардың жаңарылуы,білім алушы түлектердің санының артуы бәрі де себеп.Студенттерге өздері сияқты ойлайтын,білім алуға қызушылықты арттыратын өзін түсінетін мұғалімдер әрқашанда қызықты.
Дәстүрлі оқыту студенттер үшін қызықсыз,және де сабақ берудің қалыпты түрі болып қалыптасып қалған.Күнделікті сабақты олар күнделікті әдеттегі құбылыс ретінде ойлайды,бұл арқылы студент сабаққа қызығушылығын жоғалтып,сабақ ол үшін зерігерлі бола бастайды,сабақта ой-қиялы сан жақта болады.Сабаққа келерде сабақ өтудің бірқалыптылығын біліп,үйден сабаққа деген қызығушылығы төмен болып келеді.
Дәстүрлі оқыту технологиясының басқа оқыту технологиялардан ерекшелігі:
-Студенттердің таным қабілеттері және жас мөлшері шамамен бір деңгейде болады;
-топтағы білім алушылардың санының тұрақтылығы;
-сабақтың орта жылдық жоспармен оқу бағдарламаларына,оқулықтарға негізделген,кестемен жүргізіледі;
-білім алушылар жылдың бір мезгілінде,белгілі бір сағатта барады;
-оқытудың негізгі бірлігі-сабақ;
-сабақ барысында жоспарланған тақырып ғана түсіндіріледі;
-білім алушылар білім,білік,дағдысын сол тақырып бойынша толықтырады және сол мақсатта ғана игереді;
-сабақ тек мұғалімнің басшылығымен жүреді;
-білім алушылардан тесттер,өзіндік жұмыстар,бақылау жұмыстары алынады.Бағалауда осы типте өтеді.
-мұғалім-басқарушы,студент-орындауш ы болады.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меғгеруіне кепілдік бермей отырғандығы білім алушылардың сапасынан,білім жетістіктерінің нәтижесінен көрініс табуда.
Осыған орай білім,оқу-тәрбие үрдісін дамытудың жаңа технологияларын жетілдіріп,орта-кәсіптік білім беру орындарында да сабақ беруде қолданып білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.[16]
SWOT-анализ:
ДОӘ артықшылығы:
-дәстүрлі педагогика;
-Білім,білік,дағыдының басты нысанда болуы;
-студенттің кейбір саладағы іс-әрекеттерін құрастырудың жалпылама ұстанымдарына сүйенуі,анықталған мәселелерді шешудің дайын әдістері.
ДОӘ кемшілігі:
- студенттердің белсенділгінің жеткіліксіздігі;
- мұғалімнің жетекші рөл атқаруы;
- өз шешімдерін жеке қабылдай алмауы;
- толық емес оқыту;
-Үлгерімі төмен студенттердің назардан тыс қалуы;
-әрекеттік стильі-авторитарлы
-қолданылатын әдістің кемшіліктері;
-студенттің өздігімен жұмыс жасауға аз уақыттың бөлінуі;
-Дәстүрлі оқытудың жаттауға,есте сақтауға негізделуі;
-дара және бөліп оқыту мүмкіндіктерінің жеткіліксіздігі;
-студенттерматериалды теориялық түрғыда игеруі.
ДОӘ қауіп-қатері:
- студенттердің қызығушылығының төмендеуі;
- Дайын еңбекке үйренуі;
- құштарлықтың жоғалу қаупі;
- шешім қабылдауда мұғалімге деген тәуелділіктің қалыптасуы;
- топтық,ұжымдық қарым-қатынастың төмендеуі;
- тұлға ұғымын қалыптастыра алмауы;
- шығармашылық қабілетін шыңдай алмауы,кейбір студенттердің арасында мүлде қабілетін ескермеуі;
- Мұғалімді тек қана-мұғалім ретінде ғана қабылдау қаупі;
-Білім сапасының нашарлауы.
Дәстүрлі оқытудың мазмұны мен құрылымы студенттің сабақ бойынша ақпаратты теориялық тұрғыда игерсе,ал тәжірибеде қолданылуы шектеулі болғанын айттық.Бұл әрине тәжірибелі іс-әрекеттерді белгіленген алгоритм бойынша орындауға көп еліктетті,бірақ әрбір-әрекетті нақты орындауды талап етті.Оқу үрдісіндегі оқу әрекеттері мұғалімнің басшылығымен орындалуы жиі көрініс тапты.
Ал білім берудің жаңа технологиялары студенттің тұлғалық,кәсіби-тұлғалық қасиеттерін дамыта отырып,оның меншікті потенциалына негізделе,өз-бетімен танымдық іс-әрекеттерді жүргізу,тапсырмаларды жеке,дербес орындап,шығармашылық, интеллектуальды қасиеттерін жетілдіруді,өзін-һзі жетелеуді үйретуге көздейді.
Оқытудың жаңа технологиялары-интербелсенді оқыту технологиялары.
Белсенді оқыту-шығармашылыққа,ынтымақтастыққ а негізделген,шығармашылық жұмыспен сабақ жүргізетін мұғалім және белсенді ойлауға бағытталған студент арасындағы ынтымақтаса оқыту түрі.Өз студенттеріне демократиялы қарым-қатынас жасайтын мұғалім студенттеріне бағытталған тәсілде әрекет жасайды.
Интербелсенді оқыту-студенттердің білім саласындағы жеке құзыреттіліктерін аңғару емес,шәкіртті дербестікке,білім алу үшін ақпарат іздеу,ақпараттарды талдау қабілетін шыңдау,мәселелерді шешу үшін өз білімдерін қолдануды үйретуге жетелеу.Мұғалімге жүктелген тапсырмаларды студенттермен бөлісуі,сабақтың 10 пайызы мұғалім иелігінде болса,80 пайызы студенттің иелігінде болады.
Бұл жаңа оқыту технологиясы қай тұстарымен ерекшеленеді?Тиімділігі неде?Қандай артықшылықтары бар?
- Мұғалімдер сабақты өз бетінше жоспарлай алады;
- Сабақ типологиясын білу;
- Ойын нысандарын пайдалану,бұл әдіс білім беру мақсатын жоғары нәтижеге жетуге көмектеседі;
- Сабақтың тәрбиелік функциясын жоспарлау;
- Білім алушыларға оқылатын материалдан тұлға мағынасын ашуға көмектесу;
- Оқу процесінің практикалық бағыттылығы;
- Сабақтың мазмұнын студенттің шығармашылық қабілетімен ұштастыру;
- Сабақ өту әдістерін таңдауда оңтайлы байланыс түрін таңдау;
- Сабақ өтуде әртүрлі технологияларды дамыта оқыту,оларды саралау;
- Студенттерге дербестігін таныту үшін жағдай жасау;
-Оқу құралдарын ұтымды пайдалану(оқулықтар,құралдар,техник алық құралдар);
- Білім беру технологиясы бойынша компьютерлерді пайдалану,қосу;
- Үй жұмысынсаралау;
- Қолайлы гигиеналық жағдайларды қамтамасыз ету;
- Эстетикалық жағдайларын қамтамасыз ету;
- Студенттің жеке тұлғасын құрметтеу,қарым-қатынастың үйлесімділігі;
- Педагогикалық технологияда шеберлік,әртістік,орындаушылық қабілеттерді пайдалану;
- Технологиялық сабақ картасы.
Интербелсенді технолгия әдісінде сабақтың міселелі кезеңі-технологиялық сабақ картасын құрастыруға тоқталайық:
Технологиялық сабақ картасы-бұл сабақты кесте арқылы графикалық жобалауға,құрылымдау параметрі.Осындай параметрлер арқылы мұғалім сабақтың мақсатын,оқу материалының мазмұнын,әдіс-тәсілдерін,білім алушылардың,мұғалімнің қызметін анықтауға болады.Технологиялық сабақ картасы мұғалімдердің сабақ дайындалу барысын жеңілдетеді,уақытын тиімді пайдалануға көмектеседі.Ең бастысы сабақ-студент үшін жайлы,қолайлы орта ұйымдастыру,мұғалім үшін жайлы сезімнің болуын қамтамасыз етуі керек.[18]
Бұл стильдегі сабақ барысында мұғалімге де көп жағдаяттар байланысты болады,егжей-тегжейлі тоқталатын болсақ:
Оқытушының қызметінің демократиялық стильі- мұғалімге студенттердің ойын тыңдауға,студенттерге шешім қабылдауға мүмкіндік береді,назарға тек қана студенттің үлгерімін ғана емес,оның жеке қасиеттеріне де көңіл бөледі.Әдістің негізі-мотивация,кеңес,өтінімдер.[2 3]Мұғалімнен өз мамандығына қанағаттану,икемділік,өзі және басқаларды жоғары қабылдау,табиғилық,ашық-достық қарым-қатынас талап етіледі.
Әрбір мұғалім-оқытудың сапасы,білім аллушының білім сапасы өзіне де байланысты екенін білуі керек.
Сондықтан заманауи сабақ біз үшін не ?Бұл сабақ-таным,ашу,даму-өсу,өзін-өзі тану,жетілдіру,дәлелдеу,қарама-қайш ылық,қызуғушылық,кәсіби біліктілік,ынта,сенім,қажеттілік,бі лім сапасына баспалдақ.Әрбір мұғалім өз пікіріне ие.[19]
Интербелсенді әдісті пайдалану кезінде мұғалімдердің рөлі күрт өзгереді,ол тек қана процесті реттеп отырады және оны жалпы ұйымдастырумен айналысады,қажетті тапсырмаларды алдын-ала дайындайды,топқа сұрақтарды,талқылауға арналған тақырыптарды қалыптастырады,кеңестер береді,тапсырманың орындалу ретін,уақытын бақылайды.
В.А Сухомлинский,кім өзінің оқытушы екенін ұмытса,сол нағыз жақсы оқытушы деген.Мұғалімге оқытушылық үнді тастап,негізгі ынталануын көрсетсе,өзінің "жоғарыда" тұрғанын ұмытып,студенттің "жанында" тұрса ,студенттер ретінде үн қатып тұрса,қарым-қатынас жасаудың шынайы қызығушылығын байқатса,сол жақсы ұстаз.[21]
SWOT анализ:
ИОӘ артықшылығы:
- Мұғалімнің бағытаушы болуы;
- Жұппен,топпен жұмыс,өзара қарым-қатынастың дамуы;
- Бағалаудың жаңа түрлерін пайдалану;
-студенттер көп уақыт бойы дербес жұмыс жасайды;
-студенттің сұраққа жауапты өзі ізденуі;
-оқытдың жаңаша түрлерінің қолданылуы;
-өмірлік машықтардың қалыптасуы;
-оқу материалдарын тиімді пайдалануға бейімдейді.
ИОӘ мүмкіндіктері:
-терең ойлануға,жеке рефлекциялық қабілеттерді дамыта алуы;
- студенттердің өз жеке пікір,идеяларын талдау,баға бере алуы;
-материалдарды өзі түсніп,таразылап,оның ішінен керектісін таңдап ала алуы;
-өздігімен жаңа түсінік пен блім құрастыру;
-білім алу барысында жеке басының құндылықтарын,сенімін қалыптастыру,белсенді өмірлік позиция ұйымдастыруы;
-пікірталасқа қатысу,өз ой-пікірін дәлелдей алу;
-басқа балама пікірлемен жұмыс жасай алуы;
-дербес,тәуелсіз болуы;
-тиімді қарым-қатынас түрі;
-білім алушылар ұжымында бірлесе жұмыс жасаудың рухани және моральдік ережелерді үйренуі;
-топты ұжым ретінде қабылдап,білім алу қабырғасынан ұжыммен жұмыс жасауды игеруі;
-студенттердің қызығушылығының артуы;
-студенттердің әрекетінің-көпжоспарлығы;
-мінез-құлықтың өзгеруіне көмектесседі.
ИОӘ кемшілігі мен қауіп-қатері:
-Оқытушының студенттерді бақылау әрекеті төмендесе,студенттерде жалқаулықтың туындау қаупі;
Сонымен,интербелсенді әдіс,әр білім алушының оқытудың барлық кезеңдерінде белсенді әрекетке бағыттайды,сол арқылы білім алу үрдісін мәнді етеді.Қорыта айтқанда,әрбір оқыту технологиясын қолдану арқылы белгілі бір жетістіктерге жете алуға болады.Болшақ ұрпақтың жеке тұлға болып қалыпсауында,өзінің "менін" қалыптастыруда,білім беру жүйесін ізгілендіру,дамыған қоғамда,инновациялық үрдісте тиімді қолдану қазіргі заман талабы.Әлемдік деңгейде білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде нәтижеге бағдарлану.
4 - кесте - Дәстүрлі оқыту мен интербелсенді оқытудың айырмашылығы
Дәстүрлі оқыту
Интербелсенді оқыту
Мәні
Білім,білік,дағыны меңгерту
Студенттің өзін-өзі субъект ретінде сезінуі.
Мақсаты
Білім,ептілік,дағдыны игерту
Әрбір студентке оқып-тану үрдісінде өзгеретін субъектісі ретінде дамыта жасау,қасиет-қабілеттерін дамыту.
Дамудағы негізгі факторы
Білім,ептілік,дағдының ережелері.
Психикалық ақыл-ой тәсілдері
Оқытушының рөлі
Басқарушы,жетекші,дайын білімді түсіндіруші,бақылаушы,бағалаушы
Танымдық іс-әрекетті ұйымдастырушы,
ұжымдық істердің ұйытқысы
Студенттің рөлі
Орындаушы
Басқарушы
Оқытушының талабы
Мен сияқты істе
Ойланып істе
Оқытушы қызметі
Білім беру
Тұлға қалыптастыру,адам етіп жетілдіру
Әрекеттесу стилі
Авторитарлы
Демократиялы
Оқыту әдісі
Мәліметтілік
Ізденісті-зерттеушілік
Сабақты ұйымдастыру формасы
Фронтальды-топтық
Жеке бастық-топтық
Әдіс-тәсілдері
Көрсету-түсіндіру-жаттықтыру-бақыла -бағалау
Оқу мақсаттарының қойылуы,зерттеушілік әрекет,табылған мәліметтерді талдау,шешімді тексеру
Әрекеттесу түрі
Басқарушы мен бағынушы
Іскерлік-серіктестік,
ынтымақтастық
Студент позициясы
Қызығуы аз,пассивті
Белсенді,ынталы,
қызушылығы жоғары
Оқуға деген мотив
Эпизодты түрде
Әрқашан және мақсатты
Студентке берілетін уақыт
Өте аз
салыстырмалы
Қарым-қатынас стилі
монологты
диалогты
Дәстүрлі оқыту Интербелсенді оқыту
Оқыту сабағы Бәсекелестік сабағы
Кіріспе сабағы Қиял сабағы
Бақылау сабағы Диспут сабағы
Білім,дағдыларды бекіту сабағы Шығармашылық сабағы
Өзіндік жұмыс Өнер сабағы
Тәжірибелік жұмыс сабағы Ойын сабағы
Аралас сабақ Конференция сабағы
Қортынды-қайталау сабағы КВН сабағы
Саяхат сабағы
Аукциондық білім
Эврика сабағы
4 -сурет - Дәстүрлі оқыту мен интербелсені оқыту технологияларының сабақ құрылымдарының айырмашылықтары.
1.3 Интeрбелсенді оқыту технологиясының негізгі түрлері.
Елімізде танымал интербелсенді технологиялардың бұл тізімі Құрмановтың жинағы бойынша сараланған.Аталмыш технологияларды басым бөлігі елімізде қолданысқа ие болған,және де кең таралған.[30][1]
1. Л.В Занковтың дамыта оқыту технологиясы;
2. Д.В Эльконин мен В.В Давыдовтың дамыта оқыту жүйесі;
3. Проблемалық оқыту теориясы.
4. Мазмұндық жалпыламалау теориясы;
5. Бағдарламалық оқыту;
6. Ақыл әрекеттерін кезеңдеп қалыптастыру тұжырымдамасы;
7. Танымдық қызығушылық дамыту теориясы;
8. Оқытуды оптимизациялау теориясы;
9. Оқу әрекетін белсендірц теориясы;
10. Оқытудың бейімделу жүйесі;
11. Гуманистік-тұлғалық тәсілге негізделген жүйе;
12. Интенсивті оқытудың әдістемелік жүйесі;
13. Тұнғиыққа шому технологиясы;
14. Модульдік технология;
15. Кредиттік оқыту технологиясы;
16. Оқытудың ұжымдық технологиясы;
17. Дамытатын орта бастауыш оқыту технологиясы;
18. Әрекеттік қарым-қатынас негізінде құрылған технология;
19. Тәрбие технологиясы;
20. Субъективті критицизим технологиясы;
21. Схемалар теориясы;
22. Дидактикалық бірліктер теориясы;
23. Гуманистік педагогика;
24. Толық меңгеру технологиясы;
25. Парасат құрылым технологиясы;
26. "Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту" технологиясы;
27. "Step by step" халықаралық технологиясы;
28. Пікір-сайыс халықаралық бағдарламасы;
29. Эвристикалық оқыту технологиясы;
30. "Ұжымдық ойлану әрекеттері-адамның өзін-өзі дамыту моделі"технологиясы
31. "Өзін-өзі тану" үйрету моделі;
32. Мәселе қойып оқыту технологиясы;
33. Қашықтықтан оқыту технологиясы.
Жоғары да аталған технологиялардан басқа да интербелсенді оқыту технологияларының түрлері бар.Осы аталған технологиялардың ішінде елімізде кең таралғандары: "Кредиттік оқыту технологиясы", "Модулдік технология", "Дамыта оқыту технологиясы", "Мәселе қойып оқыту технологиясы", "Қашықтықтан оқыту технологиясы" т.б.
Кредиттік оқыту технологиясы-алғаш рет Америкада қолданысқа енген.1870 жылдары Гарвард университетінің Президенті Чарльз Элиот негізін қалаған. "Кредит" сөзі "сағат" деген мағынаны береді.1891 жылдардан бастап Американың орта білім беру орындарында,жоғарғы оқы орындарында кредиттік технологияны енгізе бастаған.Біздің елімізде тәуелсіздік алған жылдардан кейін,2000-шы жылдардан бастап қолданысқа енген.[34]
Кредиттік оқыту технологиясы бұл-білім беру технологиясы,студенттің өз бетімен дамуына,білім алу деңгейін көтеруге,шығармашылықты шыңдауға,оқу негізінде білім көлемін кредит негізінде есепке алуға негізделген.
Кредиттік технология бойынша "міндетті" сабақтар және "таңдау" сабақтары болады.Тапсырмаларды өткізу мерзімі белгіленеді.
Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу әдістемелік кешені :
-Әр пән бойынша силабус;
-Практикалық сабақтан;
-Студенттің өзіндік жұмысы бойынша тапсырмалардан т.б тұрады.
Қазіргі кезде кредиттік технология мемлекетіміздің ЖОО-да жүйелі түрде қолданылады.
Модулдік оқыту технологиясы-білім алу мазмұнын,білімді игеру қарқынын,өз бетінше жұмыс істеу қабілетін дамытуға,оқытудың жаңа әдіс-тәсілдері бойынша білім берудің дербестігін қамтамасыз етеді.[24]
"Модуль" дегеніміз алдағы жоспарланған нәтижеге жету үшін сараланған,дидактикалық тексеруден өткен білім,білік,дағдының мазмұн бірлігі,әдістемелік нұсқауы,модулдік технологияның негізгі құралы.
Оқу модулі үш бөлімнен тұрады:кіріспе,сөйлесу бөлімі,қорытынды.
Кіріспе бөлімінде оқытушы студенттерді оқудың жалпы құрылымы,мақсат-мүддесімен таныстырады.Осыдан соң оқытушы өзінің көрнекі құралдары арқылы,сызба,кесте көмегімен оқу материалдарын қысқаша уақыт ішінде түсіндіреді.
Сөйлесу бөлімінде негізінен топтық жүйеде өткізіледі.Бұл бөлім студенттердің өзара қарым-қатынасына негізделеген.Студенттер тапсырманы өз мүмкіндіктеріне сүйене отырып таңдай алады.Сөйлесу бөлімінің тағы бір ерекшелігі-оқытудың белсенділігі,ойын формаларының кеңінен қолданылуы.
Қорытынды бөлім дегеніміз-бақылау бөлімі.Студенттер сөйлесу бөлімінде жинақтаған мәліметтерін өз бетінше жеткізуі талап етіледі.
МОТ құрылымы:
-оның мазмұнына;
-Оқытудың жалпы мақұсатын белгілеу;
-Жалпы белгіленген мақсатты бекіту,нақтылау;
-Студенттердің білім деңгейін алдын ала бақылау;
-Оқу әрекетінің жиынтығы;
-Нәтижені бағалау.
МОТ мүмкіндіктері:
-студент тұлғасының танымдық қасиеттерін,қабілеттерін дамыта алуы;
-жағымды қызығушылық танытуға белсенділік;
-белсенді сөздік қорын,ауызша және жазбаша тілін дамытуға септігін тигізеді;
-студентті қиындықтарға даярлау,шығармашылыққа баулу,өзін-өзі өзектілендіруі қабілетінің дамуы.
Бұл интербелсенді технология студенттердің оқу материалын меңгерудегі деңгейін 4 ке бөледі.
1. Репродуктивті деңгей.Стантартты білім негізінде құрылған тапсырмалар беріледі.Бұл тапсырмалар студенттерге берген үй жұмыстарынан және оқулықтарынан алынады.
2. Алгоритмдік деңгей.Мұнда,оқытушының түсіндіруімен қабылданған жаңа ақпаратты пайдалана отырып,жауап табуға негізделген.Бұл деңгейде тапсырмаларды орындауда студенттің ой белсенділігі ықпал етеді.
3. Эвристикалық деңгей.Студент өзі ізденіп,талыпын тапсырмаларға өз бетінше жауап іздейді.Мұнда қосымша әдебиеттерді пайдалана алады.Мұнда да негізгі қызметті студенттің ой белсенділігі атқарады.
4. Шығармашылық деңгей.Студент өзінің шыңармашылыққа негізделген еңбегін,өзіндік дағдысын,білім сапасын дамуын қамтамасыз етеді.
Сонымен модулдік технология-студенттің белсенді оқу қызметін ұйымдастырады,студент өз іс-әрекетін жоспарлай,бақылай,талдай алады.
Білімді толық меңгертуде оқытушының жұмыс жүйесі құрылады:
-студенттерді білім алу және оқыту мақсатымен таныстыру,
-оқытушының материалды қысқаша түсіндіруі;
-студенттерге материалды зерттеу жұмысы негізінде беру;
-студенттердің әрбір сабақта іс-әрекетін бақылау-бағалау үшін диалогтық қарым-қатынас негізінде ұйымдастыру;
-барлық тақырып бойынша тест,сынақхат,бақылау жұмыстарын алу;
-Жалпы тақырыпты қайталау негізінде меңгерту.
1.4 Интeрбелсендi оқытyды жүзeге асырyдың шарттаpы мен еpежелeрі.
Интербелсенді оқыту технологиясының жүзеге асыру 4 негізгі шартқа біріктірілген.Олар:
-Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру;
-Студенттерде білім алуға деген қызығушылықты тудыру;
-Білім игеру барысында студенттерді сәттілікке бағыттау;
-Бірлескен әрекеттерді қолдану.
I.Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру.
Бүгінгі таңдағы білім беру процесінде " жағымды орта " ұғымы маңызды аксиома болып келеді.Интербелсенді оқытуда студенттердің өзара қарым-қатынасы,оқытушымен қарым-қатынасы,бірлескен әрекеттер арқылы жағымды психологиялық климат,сенімді атмосфераны құрайды.Бұл аса маңызды процесс.Оқытушы бар кұш-жігерінбілім беруге жұмсамай жүйелі нәтижеге арқа сүйейді.Альберт Энштейн "Мен өз шәкірттерімді ешқашанда үйретпеймін,оларға білім игеру үшін тек жағымды орта жасаймын" деп айтқан екен.
Топтағы студенттер арасында еркін қарым-қатынас,өзара әрекеттесу мен ынтымақтастық болса,студенттерге өзіндік идеясын ұсынуға,талқылау,а мүмкіндік туады,студенттерде тапсырманы орындауға деген ынтасы артады.Мұндай орта студенттерге таным,ізденіс,еркін пікір алмасуға жағдай жасайды,әрбір студентке өз білімі мен топтағы басқада студенттердің білімінің толығуына жауапкершілікті жүктейді.Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру оқытушылардың негізгі ұмытылысына айналды: "Білім берудің басты мақсаты-ешкімге ұқсамайтын дербес,рухани әлемі бар адамның қалыптасуы үшін орта жасау".
Жағымды психологиялық ортаны құру процесінде оқытушы мен студенттерден белгілі ережелерді сақтау талап етілуі керек.
1.Сабақ барысында қатысушылардың әрқайсысымен өзара сыпайы қарым-қатынас құруга мүдделі болу;
2. Өзара әрекет жасауда қатаң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Химиялық инженерия инситуты
Қолданбалы химия кафедрасы
Еркебай А.А
Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы
ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 - Кәсіптік оқыту
Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Химиялық инженерия институты
Қолданбалы химия кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
ҚХ Кафедра меңгеруші
хим.ғыл.кандидаты
________ А.С. Каленова
__ _______ 2017ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру
саласындағы ерекшеліктері
5В012000 - Кәсіптік оқыту
Орындаған Еркебай А.А
Пікір беруші Диплом жетекші
х.ғ.к.,аға ғылым қызметкер хим.ғыл.кан ____________Буленова К.Ж __________Сатыбалдиева Н.К
__ _______ 2017ж. __ _______ 2017ж.
Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
Инженерлік химия инситуты
Қолданбалы химия кафедрасы
5В012000 - Кәсіптік оқыту
БЕКІТЕМІН
ҚХ Кафедра меңгеруші
хим.ғыл.кандидаты
________ А.С. Каленова
__ _______ 2017ж.
Дипломдық жұмыс орындауға
ТАПСЫРМА
Білім алушы :Еркебай Айжамал Абайқызы
Тақырыбы: Интербелсенді оқыту әдістерің орта-кәсіптік білім беру
саласындағы ерекшеліктеріУниверситет басшысының 20 жылғы _№ -б бұйрығымен бекітілген
Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ____ ______________ 20__ж
Жұмысқа алғашқы деректер: Әділет орта-кәсіптік білім беру оқу орнында диплом алдындағы тәжірибеден өту кезінде жинақталған деректер
Дипломдық жұмыста қарастырылатын мәселелер тізімі:
а)Инmeрбeлсeндi оқыту әдісін зерттеу;
б)Тәжірибелік бөлім;
в)Қауіпсіздік және еңбекті қорғау бөлімі
Сызбалық материалдар тізімі(міндетті сызбалар дәл көрсетілуі тиіс):
MS Office бағдарламасының Power Point қосымшасында жасалған слайд түрінде көрсетілетін презентациялық деректер.
Ұсынылатын негізгі әдебиет 58 атау
Әлімов А. Интербелсенді әдістерді жоғарғы оқу орындарында қолдану: оқу құралы. - Алматы, 2013
АҢДАТПА
Дипломдық жұмыс төрт тараудан тұрады:
-Әдеби шолу;
-Зерттеу объектілері мен әдістері;
-Тәжірибелік бөлім;
-Қауіпсіздік және еңбекті қорғау бөлімі.
Осы дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша Әділет колледжінде тәжірибе жасалынды.
Тұлғаның оқытуда оның қaрқындылығы психологиялық,педагогикaлық
ғылымдaр және білім бeру тәжірибeсiнде өзeктi мәсeлердің бірі.Оқытyшының мiндeті бәрiн айқындaп бeру ғaна емес,студeнттi терең ойлayға,прaктикалық әрeкeттeрдiң дaғдысын үйрeтeтіндігіндe.
Сол себептен бұл дипломдық жұмыста орта-кәсіптік білім беру оқу
орындарында оқытудың белсенді әдістерін қолданудың қажеттілігі,ерекшелігі тәжірибелік бөлімде қарастырылған.Бeлсeндi оқытудa оқытушы мен бiлiм aлушының рөлi aнықтaлып ,студенттiң оқу бaрысындaғы бeлсендiлiгiн aрттыру үшiн қолданылaтын әдістердiң түсiнiгі,олaрды қолданудың eрeкшeлiктерi көрсетілген.Оқу үрдiсiнe бeлсeндi әдiстерді қолдaну жaйлы ұсыныстaр берілген.
АННОТАЦИЯ
Дипломная работа состоит из четырех разделов:
-литобзор;
-методы и объекты исследовани;
- экспериментальная часть
- охрана труда и техническая безопасность отдел.
Проблемa aктивности личности в обучeнии - однa из актуaльных в
психологичeскoй, пeдагoгическoй нaуке и oбрaзoвaтeльной прaктике. Зaдача
педaгoга зaключаeтся в том, чтoбы не толькo дoступнo всё расскaзaть и
покaзaть, нo и нaучить учeникa мыслить, привить ему нaвык прaктичeских
дeйствий.
Этoму мoгут спосoбствoвать aктивные фoрмы и метoды oбучения. В рaбoте рaскрывaется проблемa aктивности личнoсти в oбучeнии,дaётся хaрактеристикa aктивных метoдов oбучения, рассмaтривaются осoбeнности их испoльзовaния нa урoке.
В этoй диплoмной работе была рaссмотренa неoбходимoсть использoвания активных методов обучения в вузе. Oпределeнa рoль препoдавaтеля и студeнта в учебнoм процeссe.
ABSTRACT
The thesis consists of four sections:
-litobzor;
-Methods and objects of research;
- experimental part
- Occupational safety and technical safety department
Prоblеm of аctіvity оf the pуrsonаlity in trаining - onе of аctuаl іn
psychоlogicаl,pedаgogicаl science аnd educаtionаl prаcticе. Thе tаsk of thе tеachеr cоnsists in thаt nоt оnly аvаilаble to tеll everуthіng and to shоw, but аlsо to teаch the pupіl to thіnk, іmpаrt to it skіll of prаctіcаl аctiоns. It cаn bе prоmоtеd by аctivе fоrms аnd trаining methоds. In wоrk the рroblеm of аctivitу of the pеrsonalitу in
trаinіng revеals, the chаractеristіc of аctivе mеthоds of trаinіng is gіven, fеatures of
thеir usе аt a lеsson are cоnsidеred.
In the аrticle the necеssity of the usе of аctive methods of educаting wаs
considered for instіtutiоn of hіgher lеarnіng. Hоwled the rоle of teаcher and
studеnt is certаin in an еducatiоnal procеss.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 9
Әдеби шолу 11
1.1 Интербелсенді әдiстеменің теориялық негiздeмесi,пайда болу тарихы. 11
1.2 Интeрбелсeнді оқыту дегeніміз нe?Интербелсенді оқыту әдісін енгізу себептері. 13
1.2.1 Дәстүрлi oқыту мен интербелсенді oқытудың aйырмaшылығы. 19
1.3 Интeрбелсенді оқыту технологиясының негізгі түрлері. 27
1.4 Интeрбелсендi оқытyды жүзeге асырyдың шарттаpы мен еpежелeрі. 29
2. Зерттеу объектілері мен әдістері 32
2.1 Зерттеу объектiлері 32
2.2 Зeрттеy әдістеpi 33
3. Тәжірибелік бөлім 34
3.1 Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған дөңгелек үстел,дискуссия,дебат әдістері. 35
3.2. Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған іскерлік және рөлдік ойындар әдістері. 44
3.3 Интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін анықтаудағы қолданылған case study әдісі 50
4.Қауіпсіздік және еңбек қорғау 54
4.1 Қауіпсіздік, еңбек қорғау бойынша заңға сүйену және ұйымдастыру сұрақтары 55
4.2 Қауіпті зиянды өндірістік факторлар 56
4.3 Электр қауіпсіздігі 58
4.4 Жұмыс орындарында микроклиматтың нормативті көрсеткіштерін қамтамасыз ету 59
4.5 Технологиялық құрылғыларды қауіпсіз пайдалану және орналастыру 60
4.6 Жасанды жарықтандыруды ұйымдастыру 62
4.7 Техникалық регламент талаптарын еңгізу және оларды сақтау мониторингі
4.8 Жасанды жарықтандыруды есептеу 65
Қорытынды 68
Анықтамалар,шартты белгілер және қысқартылған сөздер 70
Пайдаланылған әдебиеттер 71
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Берілген жұмыс қазіргі таңда дамып келе жатқан интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы дамуы,ерекшеліктері мәселесі қарастырылған. Жұмыстың бірінші бөлімінде интербелсенді оқыту әдістемесінің негізгі пайда болу теориялары,анықтамасы,методологиялы қ негіздемесіне назар аударылды. Қазіргі кездегі дамыпа келе жатқан қоғамға тез бейімделе алатын мамандар қажет. Ал ол мамандарды дайындауда білім беру жүйесін қоғам дамуына сай жаңарту жетістікке жетудің кілті болып табылады. Осы себептен педагогикалық инновацияларды білім беру жүйесіне енгізу қажеттілігі туындап отыр. Жаңа әдістің енгізілу себебінің бастамасы осы болды.Осы алғашқы бөлімде енгізілу себептері толық қамтылды. Екінші,үшінші бөлімде зерттеу нысандары,объектілері келтірілген.Теорияларды іс жүзінде қолданып тәжірибе жасау үшін жоспарлар дайындалды. Дөңгелек үстел,дискуссия,дебаттар,миға шабуыл,рөлдік ойындар сынды интербелсенді әдістің негізгі түрлері талқыланып,тәжірибе жасалынып,соңында SWOT анализ жасалды.Жұмыстың қортынды бөлімінде дипломдық жұмыстың нәтижелері бойынша нақты қорытындылар жасалды.
Жұмыстың өзектілігі. Президент Нұрсұлтан Назарбаев 2006 жылы мамыр айының 26 жұлдызында Л.Н Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінде оқыған "Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына " лекциясында : "Жеке тұлғаны функционалдық әзірлеу тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшу жүріп жатыр. Жаңа тұжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді,өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін ескерге мүмкіндік береді" деп айтқан[7].яғни бүкіл әлемге бәсеке бола алатын білім экономикасына жету үшін бәсекеге түсе алатын білім беру бағарламаларын орта-кәсіптік білім беру саласында қолдану өзекті мәселелердің бірі. Орта-кәсіптік білім беру саласында жаңа әдістерді енгізу мәселенің пайда болу себептерінің бірден-бір бастауы осы. Берілген дипломдық жұмыста интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласында қолданудың негізі, ерекшеліктер, мәселелері,келешегі,мүмкіндіктері сипатталды.
Жұмыстың мақсаты интербелсенді оқыту әдістерінің орта-кәсіптік білім беру саласындағы ерекшеліктерін айқындау.Осыған орай мынадай міндеттер шешімін тапты:
-коммуникативті біліктер мен дағдыларды дамытуды жүзеге асыру;
-ақпараттық міндеттер;
-студенттердің топта жұмыс істеуде,тәрбиелік міндеттер;
-жаңа технологияның маңызды міндеттері.
Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы.Студенттердің оқытушымен тығыз қарым-қатынас орната алуы,студенттердің өзара қарым-қатынасының артуы.Жаңа білім беру әдісінің терең зерттеп,теорияларды іс жүзінде қолданып тәжірибе жасау,нәтижелерін талқылау арқылы жетістікке жету жолдарын жоспарланды,ерекшеліктерін талқылай отырып орта-кәсіптік білім беру саласын бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Жұмыстың практикалық құндылығы. Тәжірибе арқылы студенттердің сабақ үлгерім көрсеткіші 90% пайызға дейін артты.Өз шығармашылықтарын арттырды.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
0.1 Интербелсенді әдiстеменің теориялық негiздeмесi,пайда болу тарихы.
Интербелсенді оқыту әдісінің теориялық негізі білім беру саласында дамыған,кеңінен таралған студент пен оқытушының өзара қарым-қатынасын анықтайтын 3 түрлі әдіс зерттеуден басталады.[4]
1.Пассивті әдістер
2. Активті әдістер
3.Интербелсенді әдістер
Әр әдістің өзінің ерекшеліктері бар.
1.Пассивті әдіс
1- сурет - Пассивті әдіс
студент
Оқытушы
Студент
Пассивті әдіс-бұл әдісте оқытушы басты кейіпкер,ал білім алушы пассивті рөлде,тыңдаушы болып табылады.Оқытушы ме студент арасындағы байланыс сұрақ қою барысында,өздік жұмыс,бақылау жұмысы,тест алу кезеңізде ғана пайда болады. Қазіргі ғылыми көзқарас бойынша бұл әдістің бірнеше пайдалы мүмкіндіктері бола тұра сабақ өтуге тиімсіз.Бұл студент үшін сабаққа дайындалудың ең оңай тәсілі.
Әдістің кемшілігі:
-Студентке білім берудің оңай жолы;
-Сабақ барысында студенттің ынтасының жоғалуына себепші болуы мүмкін;
-Студент тек қабылдаушы рөлін атқаруы,ізденуші оқытушының болуы;
-Оқытушы мен студенттің өзара қарым-қатынасының жеткліксіздігі;
Осы себептерден бұл әдіс қазіргі кезде тиімсіз болып саналады.
1. Активті әдіс
2 - сурет - Активті әдіс.
Бұл әдісте-сабақ кезінде оқытушы мен студент арасындағы қарым-қатынас тепе-тең болады,яғни студент бұл әдісте тыңдарман ғана емес,белсенді қатысушы бола алады.Активті әдістің мәні-оқытушы мен студенттің тек құқылы екенінде.
Пассивті әдісте оқытушы мен студенттің өзара қарым-қатынасы-авториталдық стиль түрінде болса,активті әдіс демократиялық стиль негізінде.
Қазіргі таңда көзқарастар бойынша активті әдіс пен интербелсенді әдіс арасында ұқсастықтар,теңестірулер кездеседі,дегенмен екеуінің айырмашылықтары көп.Активті әдісті интербелсенді әдістің ең озық нысаны ретінде қарастыруға болады.
3 - сурет - Интербелсенді оқыту
Студент
Студентт
Оқытушы
Студент
Интербелсенді оқыту әдісі(3-сурет)-ағылшын тілінен келген "interactive" сөзінен шыққан, "inter" дегеніміз "өзара" , "act" - "әрекет жасау" мағынаны білдіреді. Сонымен интербелсенді оқыту әдісі(ИОӘ)-үйренушілер мен үйретушілердің арасындағы оқытудың өзара белсенді жұмыс істеу әдісі.[1]
"Интербелсенді оқыту" - қолданысқа енген жаңаша ұғымдардың бірі.Бұл термин алғаш рет 1990 жылдары педагогиканың кеңістігінде пайда бола бастаған.Пайда болу мерзіміне қатысты түрліше нұсқалар бар.Кейбір ғалымдардың зерттеуінше негізінен терминнің пайда болуы интернет желісінің дамуымен байланысты.Қашықтықтан оқыту,онлайн сабақ оқыту жүйесі,электронды оқулықтар пайда бола бастауы педагогика саласына жаңаша оқыту технологиясының туындауына себеп болғаны жайлы деректер келтірген.Ал басқа бір топ ғалымдардың пікірі бойынша ИОӘ пайда болуын дуальдо оқыту жүйесінің қолдануымен байланыстырады.
Интербелсенді оқыту теориясының тұжырымдамалық негізі XX ғасырдың екінші жартысынан бастау алған. Гуманистік психология және психотрепия концепциясында 1950-1960 жылдары интербелсенді әдіс тұжырымдамасы көрсетілген.Алайда кейбір ғалымдардың пайымдауынша 1930 жылы ағылшын ғалымы Рег Реванс "белсенді оқыту(Action learning)" тұжырымдамасын енгізді.Бұл көзқарасқа жақтаушылар дәлел ретінде,бастапқыда педагогикалық әдебиетте "Интерактивті оқыту технологиясы"(1960ж) "Интерактивті әдістер"(1990ж) терминдерінің қолданылуын атап өткен. 1990 жылдардан кейін бұл терминдер "Белсенді оқыту" және "Оқытудың белсенді әдістері" ұғымымен жаңа оқыту жүйесі пайда бола бастаған.[5]
1975 жылы неміс зерттеушісі Ганс Фриц қатысушылармен педагогикалық процес арасындағы өзара іс-қимыл процессінің негізгі нысаны болып табылатын "Интерактивті педагогика" ұғымын енгізді.
КСРО оқытушылары 1980 жылдан бастап интербелсенді оқыту әдісінің негізіне кіретін топтық диалог нысанын тәжірибе жүзінде игере бастаған.
1980 жылдардың соңында бірқатар авторлар,оның ішінде В.А Гузеев, М.В. Кларин, Е.С Полат, В.А Сластенин оқытудың әдістерін "Пассивті әдіс"(дәстүрлі әдіс) және "Активті әдіс",сондай-ақ "Интербелсенді оқыту" деп бөлді.
Жаһандық Word Wide Web (1991) және бірінші веб-шолғыш(1994) құрылды.Осы сәттен бастап білім беру саласында "Интербелсенді оқыту" әдісі қарқынды даму барысында болды.
Ал қазіргі кезде интербелсенді оқыту әдісінің қолданылуы аясы өте ауқымды.Кез-келген білім бер саласында оң нәтижеге жету үшін түрлі тәжрибелік жұмыстар атқарылып келеді.
1.2 Интeрбелсeнді оқыту дегeніміз нe?Интербелсенді оқыту әдісін енгізу себептері.
"Интербелсенді" дегеніміз- біреумен қоян-қолтық қарым қатынаста болу,онымен бірлесе ірекет жасау,диалог құру.Ал "интербелсенді оқу" дегеніміз өзара қарым-қатынасқа негізделген оқыту әдісі.[2]
Интербелсенді оқыту үйренушілердің білім алу процесіндегі белсенді әрекеттерін үйренудің негізіг әдіс-тәсілдері ретінде таныс.Сол себепті ИО білім алу жәнебілім беру процесінің тиімділігі мен жетістігі,нәтижесін білім алушының есте сақтауымен өлшемей,олардың әрекеттерімен бағалайды,тек әрекет арқылы үйрену ықтималдығына сүйенеді.
Интербелсенді оқыту білім алушының өз тәжірибесімен,және де өзге білім алушылардың тәжірисі тұрғысынан жасаған белсенді қарым-қатынасқа негізделген.Бұл жерде білім алушылардың тәжірибесі деп отырғанымыз-олардың өзіндік идея-пікірлері,көзқарастары,қызығуш ылықтар,қорытындылары,сындары деп айтуға болады.Ал әр студенттің тәжірибесі әртүрлі,таным процесінде студенттер өз тәжірибесімен бөліседі,осындай қарым-қатынаста жаңаша білім құрастырылып,студенттер саналы түрде бір-біріне сабақты игеруге себепші бола алады.
Интербелсенді әдістің негізгі мақсаты:
-білім берудегі оқыту сапасын жоғарылату нәтижесінде білім алушылардың қабілетін,білімге құштарлығын,қызығушылығын,дарын-қаб ілеттерін,зейінін,дербестігін шыңдау;
-білім алушылар арасында шығармашылық қарым-қатынас орнату;
-білім алушыға өз бетімен ізденуге үйрету;
-білім алушы өзінің жетістіктерін сезетіндей,білім алу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың толық айқындалған және мақсатын алдын ала болжауға болатын шарттар жасау;
Интербелсенді әдістің негізгі қағидасы: "Маған айтып берсең ұмытып қаламын,көрсетсең-есте сақтаймын,өзіме жасатсаң-үйренемін" (Конфуций).Себебі адамның есінде тек өзінің іс-қимылдары мен өз қолымен жасағаны қалады.
Интербелсенді оқытудың негізгі мәселелері:
-Мазмұн (не нәрсеге үйрету керек?) ;
-Әдістеме (қалай үйрету-уйрену керек?) ;
-Нәтиже (Не үшін үйрену керек?нәтижесі қалай болу керек) .
Мұндай ұстанымдар қомақты нәтижеге жетелейтін тиімді жүйе.[3]
1 -кесте - Интербелсенді оқыту әдісінің қағидалары мен мақсаттары
Қағидалар
Мақсаттар
Орта қалыптастыру
-Студент білім алу барысында өз әрекеттерінің жемісті екенін сезінетін орта қалыптастыру;
-Студенттер арасында ашық-жарқын шығармашылық қатынас ортасын қалыптастыру;
-Студенттердің өздері ізлденетін жағдай қалыптастыру.
Әрекет арқылы үйретуүйрену
-Студенттерге білімнің өзіндік әрекеттер арқылы ғана тиімді түрде меңгерілетіндігін түсіндіру;
-Студенттерді белсенді әрекеттерге баулу,оларды игеру әрекеттерін ұйымдастыру;
Өмірмен байланыстыру
-Үйрету мен үйренуді тәжірибелік әрекеттерге негіздеу;
-пән мен тақырыпты күнделікті өмірде туындайтын мәселелер ретінде шешу деп қарастыру;
Өзінділік пен дербестікке баулу
Студенттердің дайын жауаптарын қанағат тұтпай,олардың ой толғаныстары арқылы өзіндік пікір құрастыруға,мәселде шешуде өзіндік тұрғыдан жауап табуға ынталандыру.Егер студент жауап бермесе басқа да студенттер мен ой бөлісу;
-Студенттердің сыни және аналитикалық ойлау дағдыларын қалыптастыру (өзіндік түсінікке ұмтылу,күмандану,ақпараттардан әртүрлі мағыналарды көре білу,дәлелдеме келтіру).
Интербелсенді әдістің пайда болуы мен даму салдарына байланысты жаңа міндеттер қойылған. Білім алушыға тек білім берумен шектелмей танымдық қызығушылықтары мен шығармашылық қабілеттерін,зейінді ойлау,тәуелсіз болуды,дағыдысын қалыптсатыруды қамтамасыз етуі жүктемесі бар.Ақпараттардың қарқынды дамуы жаңа міндеттердің туындауының бірден-бір себепшісі.
Адамның мектепте,орта-кәсіптік білім беру орталықтарында немес жоғарғы оқу орнында алған білімі,оған еңбек етуде өмірлік қызмет етуі мүмкін,дегенмен қазіргі ақпарат заманында белгілібір белеске жету үшін үнемі алған білімін жаңарту арқылы өзін-өзі дамытып отыру тиіс.Бұл жолда адамнан танымдық белсенділік пен тәуелсіз болу талап етіледі.
Танымдық белсенділік-студентке өзінің интелектуалды және эмоционалды процесін басқаруына,студенттің оқуға ұмтылуына,жеке және жалпы тапсырмаларды орындауға,оқытушы мен басқа студенттердің тәжірибелеріне қызығушылығын оятады.
Танымдық дербестік-алға ұмытылысы мен қабілетін дербес түсінуге,жаңа жағдайларды өз бетінше бақылауға,туындаған мәселелердің шешімін табуына,білім алу барысында ақпараттарды оқу,оларды түсіну ғана емес,жаңа ақпараттарды да ізденуге жетелейді.Басқа студенттер және оқытушылар тарапынан білдірілетін сыни көзқарастарға жауап беруге дайын болуды,басқа адамдардың көзқарастарына бағыныштылықтан сақтап,тәуелсіз болуға үйретеді.
Танымдық белсенділік пен дербестік-интербелсенді оқыту әдісінің сапасын сипаттаушы.Білім алушының білімге,оқуға деген құштарлығының ерекше көрінісі. Танымдық белсенділік пен танымдық дербестік әдістің ағымдық сипатын және қарқындылығын көрсетеді.
Интербелсенділіктің ерекшеленетін белсенді 3 деңгейі бар.
2 - кесте - Интербелсенділіктің белсенді 3 деңгейі
Деңгей
Сипаттамасы
Іскерлік немесе шеберлік белсенділігі
Білім алушының түсіну,талпынысы,есте сақтау,шебер ойнау қабілеттілігі,меңгеру тәсілдерін қолдану бойынша ерекшеленеді.
Түсіндіру белсенділігі
Білім алушының меңгеріп,басқа тұлғаларға түсіндіре білу қабілетін шыңдауымен ерекшеленеді.
Шығармашылық белсенділігі
Білім теориялық түсіну барысында өз бетінше қосымша ақпараттарды ізденуіне,тапсырмаларды өз бетінше шешу,шығармашылық қабілеттерін айқындау және дамытуымен ерекшеленеді.
Білім беру саласына дәстүрлі емес оқыту әдістерін енгізу мәселесінің пайда болу себептері[8]:
-Ғылым саласының дамуы,әлеуметтік-қоғамдық өмірдің аспектілерін қамтитын әр бағыттағы салаларын қоса алғанда,осы себептердің салдарынан орта-кәсіптік білім беретін оқу орындарының түлектері кәсіби қызметі барысында негізгі деп саналған дағдыларының маңызды атрибуттары ретінде гипотеза жасау,болжамдарын дамыту,оптимальді мәселелердің шешімін табу,жобалау,моделдеуді іске асыра білу қажеттілігі;
-Қазіргі заман талабына сай бәсекеге қабілетті еңбек нарғын қалыптастырумен,білім алу кезінде-ақ түлектерді болашақ кәсіби мамандығын таңдауға жетелейтін,ынталандыратын және оқу,өндірістік,диплом алды тәжірибелер кезінде қажетті құзыреттерді бекіту;
-Қоғамның әлеуметтік саласы,қызмет көрсету саласының дамуы,ырғақты жақсаруы,себебі олар жаңа әдіс-тәсілдерді,технологияларды,әр түрлі саладағы қарқындылықты дамыту,сол мәселелерді шешу үшін қолайлы,үнемді әдістерді табу қажеттілігін талап етуі;
Қоғамда орын алып отырған осы өзекті өзгерістерге назар аударып,заман талабына сай білім беру жүйесі арнайы инновациялық даму режиміне өту қажеттіліг туындады,бірқатар зерттеушілердің пікірлері бойынша,дәстүрлі білім берудің үздік дәстүрлерін сақтап қалуы және осы уақыттағы басқа дамыған елдердегі кәсіби оқу жүйелерін дамыту технологияларын өабылдау қажет,оларға халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкес отандық тәжірибе жатады.Педагогика саласындағы инновациялық технологиялардың бірнеше анық тұжырымдамалары бар,мысалға атап айтқанда ол педагогикалық аймақтағы интербелсенді технологияларды білдіреді және оның жекеленген құрамдас сипаттамаларын жақсарту барысында тұтастай алғандағы білім беру жүйесі.[9] Бұл технологияның дамуына бірнеше педагог-ғалымдар үлкен үлес қосты.Атап айтар болсақ И:П Подласы, А.Д Симоненко, А.А Шапкин, А.И Андреев, А.А Сластенин және де басқада педогог-ғалымдар бар.
Тұлға ретінде дамыған білім алушының кешенді маңызды ерекшеліктерін үйрену интербелсенді технологияны қолданумен қатар,нақты процестің өтуін қарастырады және осы үшін өзін-өзі ынталандыру,шыңда үшән жағдай жасау қажет.Нәтижеде білім алушыда білім беру жүйесінде тек қана субъект болып қалмай,мамандық меңгеру барысында өз ішкі қызығушылық-қабілетін аша алатын адам болып шыға алады.
Осы сұрақ-мәслені шешудің жолы ретінде ұжымға,диалогқа негізделген студенттердің танымдық белсенділігі мен танымдық дербестігін арттырушы,ынталандырушы белсенді оқыту әдістерін қолдану болып табылады,студенттердің белсенділігін арттырудың жоғарғы деңгейі болып табылады.Осы мәселені шешу барысында еркін пікір,тәжірибе ауысу орын алады.Сондықтанда мұндай "білім беру тәжірибесі" бүгінгі күнгі үздік оқыту әдісі ретінде танылып отыр.Осы міндеттемелерге,қойылған талаптарға сай оқыту әдістеріне топ болып үйрену,ми шабуылы,эвристикалық оқыту,проблемалық оқыту,кросс-талқылаулар,дебаттар,жо ба әдісі,іскерлік,рөлдік ойындар,бизнес себеті,форумдар,әдістемелік стратегиялар,бірлесіп оқыту,талқылау т.б жатады.[10]
Дүниежүзілік білім беру тәжірибесінде белсенді оқыту әдісін ұйымдастыруда кең танымалдылыққа ие болған 90-шы жылдардың ортасында жарық көрген "Сын пікірдің оқу және хат арқылы дамуы" педагогикалық технологиясы болып табылады.Бұл технологиялардың авторлары-америкалық оқытушылар Дженни Стилл,Кертис Мередит және Чарлз Темпр мен Скотт Уолтер.[58]
Дж.А Браус пен Д.Вуд сын пікірді ойлауға объективті сын білдіріп,ақылға қонымды,логикалық іс-әрекетке сай жұмыс жасауға,дүниеге сн қилы көзқараспен қарап өз-нанымдарынан бас тартуға ,мәселені шешуге жаңа мүмкіндіктер беруге көмектесетін "дұрыс,рефлексті ойлау" деп түсіндіреді.
Америкалық педагог "Сын пікірдің оқу және хат арқылы дамуы" бағдарламасының қатысушы Д.Клустер сын-пікірді ойлаудың сипаттамаларын бес негізгі пунктке бөлген.[56]
3 - кесте - Сын-пікірді ойлаудың пункттері
Пункт
Анықтамасы
Бірінші
Сын-пікірді ойлау өзіндік ойлау дегенді білдіреді,сын-пікірді тек индивидуалды сипатта ғана бола алады.
Екінші
Ақпарат жібермелі болып табылады,яғни сын-пікірді ойлаудың соңғы шешімі емес.
Үшінші
Сын-пікірді ойлау шешілуі керек мәселенің анықталуы мен оған сұрақ қою арқылы бастау алады.
Төртінші
Сын-пікірді ойлау сендірмелі аргументацияға талпынады.
Бесінші
Сын-пікірді ойлауда әлеуметтік-қоғамдық ойлау бар.Кез келген ой-пікір басқалармен бөлісіп,талқылана бастаған кезде тексеріліп,шыңдала түседі.
Шындығында тарихи сандар,заңдар,нақты дәлелдер және оқиғаларды білу мен маңыздылығын жоққа шығару қиын мәселе,дегенмен ақпараттармен дұрыс жұмыс жасау қабілеттілігі,нақты-негізгі ойды анықтай білу,арасындағы байланысты дұрыс қадағалау,бағалай-пайдалана білу,теріс ақпараттарды саралай білу және бұрыстығын дәлелдей алу,оған баға беру қабілеттері де маңызды болып саналады.Осы сынды әдістер студенттерді болашақта өгеруші дамып отырған әлемнің шарттарын сәйкес тәжірибелік істерді дұрыс,бағдарлы,нәтижелі жасауға бағыттайды.Сонымен бұл технология арқылы әр оқытушы да,білім алушы да өзінің кәсіби шеберлігін дамыта алады.
Инновациялық технологияны қолдануды жақтаушылардың көптігіне қарамастан,барлық елдерде,соның ішінде өз елімізде олардың белсенді түрде тәжірибе жасауда,әдісті енгізуде біраз кедергілер кездеседі.[28]
Жаңа әдіске қарсыласудың себептері:
-Экономикалық: жұмыс күнінің,еңбекақының қысқартылуы еңбек интенсификациясы мен оны төлеудің дамушы редуциялануы,түбі жұмыссыздыққа себеп болуы;
-Жекелей:дағдыланған еңбек әдістерін сынауды жеке бастың реніші ретінде қабылдануы,қайта оқуға қалаудың болмауы,жаңа әдістің мағынасын,нәтижесін түсінбеу,қорқыныш,педагогикалық шығармашылықты жоғалту;
-Әлеуметтік:қоғамда қалыптасқан қоғамдық-әлеуметтік байланыстарды өз дәрежесінде сақтауға деген талпыныс.
Білім беру саласындағы жаңа әдістердің пайда болуы,олардың білім саласына енгізілулері,әсіресе орта-кәсіптік оқыту орындарындағы білікті,ізденуші маман болуға жетелейтін белсенді оқу әдістерінің енгізу барысындағы қарама-қарсы субъективті және объективті себептерге қарамастан,өзіндік даму жолы,өзіндік даму құқығы,жеке инициатива,жеке шығармашылық ойлар қалыптасқан.Оқытудың интербелсенді әдістері білім беру парадигмасына бағытталған жеке даумы мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді,себебі олар гуманизация және гуманитаризация мәселелерін жаңа мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестендіреді.
Осылайша,педагогикалық интербелсенді әдістерді игеру орта-кәсіптік білім беру орындарының педагогикалық құрамдарының маңызды тапсырмасы болып табылады.Оқу барысындағы,нәтижелі,сапалы эвристикалық шығармашылық мақсаттарды нықтау,орнықтыру мамандарды дайындаудың барлық жүйесінде сапалы дүниелерді талап етеді.
1.2.1 Дәстүрлi oқыту мен интербелсенді oқытудың aйырмaшылығы.
Неге үйрету(оқыту мазмұны)?+Қалай үйрету(оқыту әдістемесі)?=дидактикалық жүйе.Дәстүрлі оқыту тақырыбына келсек,бірінші термин айқын,ол - дәстүр.
Дәстүрлі оқыту-дәстүрлі менталитет,дәстүрлі құндылықтар иерархиясын беруге арналған.
Дәстүрлі оқыту ұрпақтан ұрпаққа жетіп келе жатқан,тарихы терең оқыту түрі.[11]
Дәстүрлі оқыту технологиясының әдісі негізінен метафизикалық әдіснама,яғни бұл дегеніміз сандық,мазмұндық әдіснама.Дәстүрлі оқыту білім алушыда білім,білік,дағды алуға қажетті ақылы,санасы бар деп есептеліп сол ақыл-санаға білімді құю әдістің негізі болып табылады.
Дәстүрлі оқытуды негізгі екі түрге бөлінеді.
1. Репродуктивті
2. Түсіндірмелі-иллюстрациялық.
Репродуктивті әдіс-белгігілі студенттердің шығармашылығын дамыту үшін қолданылатын дәстүрлі әдістің түрі.
Түсіндірмелі-иллюстрациялық әдісте мұғалім түрлі дайын ақпаратты береді,ал студенттер қабылдайды.Ақпаратты жүзеге асыру және жадында мұғалімнің жазба фактісі тұрады.Ақпаратты ауызша сөз,жалызған хабарлама-ақпараттар,көрнекі құралдар арқылы мұғалім жүзеге асырады.[13]
Осылайша дәстүрлі оқытудың екі түрі де студентке дайын білім беруді мақсат етеді.
ДОТ құрылымы:
1. Ұйымдастыру уақыты;
2. Үй жұмысын тексеру;
3. Студенттердің білім,дағдыларын тексеру;
4. Студенттерге сабақ мақсатын қою;
5. Жаңа ақпарат қабылдауға бейімдеу;
6. Түсіндіру,бастапқы сараптама;
7. Жаңа сабақты бастау;
8. Жаттығулар,тапсырмалар беру арқылы жаңа сабақты меңгерту;
9. Білімді жетілдіру,шығармашылықты қолдану;
10. Сыныпта оқыған және де алдыңғы білімдерін қоса қорытындылау;
11. Тапсырмалар нәтижелерін тексеру,студенттердің білімін бағалау.
12. Келесі сабаққа үйтапсырмасын беру;
13. Сабақты қорытындылау.
Бұл құрылымның мәселесі: ақпаратты таратқыш ретінде мұғалімнің болуы,әрқашан уақыттың шектелуі болып табылады;әсіресе соңғы сабақтарда мұғалімнің шаршауы әсерінен тек қана назарға іліккен,қабылдау қабілеті жоғары студенттермен ғана жұмыс жасаумен шектеледі;шаршауының әсерінен студенттерде қызуғушылық оята алмауы.
Сондықтан дәстүрлі оқыту қазіргі таңда басқа жаңа оқыту технологияларының негізін қалаушы,шығу тарихы болып саналады.[12]
Дәстүрлі оқыту бұл бүгінгі күннің негізгі ақиқаты.Қазіргі кезде оқытушылардың 60 пайызы әлі де осы оқыту әдісін пайдаланады,және де басты мәселе бұл тәсілден бас тартқылары келмейді,өздерінің білім беру тәсілдерін жаңартуды қаламайды.Уақыт,күш жігері жеткіліксізбе?әлде шын мәнңнде ештеңені де өзгертудің қажеті жоқ па?[15]
Жоғары атап өткендей заман талабына сай мұғалім өзгерістер енгізу керек.Себебі заман талабы өзгеріп жатыр,білім берудің сапасына да қойылатын талаптардың жаңарылуы,білім алушы түлектердің санының артуы бәрі де себеп.Студенттерге өздері сияқты ойлайтын,білім алуға қызушылықты арттыратын өзін түсінетін мұғалімдер әрқашанда қызықты.
Дәстүрлі оқыту студенттер үшін қызықсыз,және де сабақ берудің қалыпты түрі болып қалыптасып қалған.Күнделікті сабақты олар күнделікті әдеттегі құбылыс ретінде ойлайды,бұл арқылы студент сабаққа қызығушылығын жоғалтып,сабақ ол үшін зерігерлі бола бастайды,сабақта ой-қиялы сан жақта болады.Сабаққа келерде сабақ өтудің бірқалыптылығын біліп,үйден сабаққа деген қызығушылығы төмен болып келеді.
Дәстүрлі оқыту технологиясының басқа оқыту технологиялардан ерекшелігі:
-Студенттердің таным қабілеттері және жас мөлшері шамамен бір деңгейде болады;
-топтағы білім алушылардың санының тұрақтылығы;
-сабақтың орта жылдық жоспармен оқу бағдарламаларына,оқулықтарға негізделген,кестемен жүргізіледі;
-білім алушылар жылдың бір мезгілінде,белгілі бір сағатта барады;
-оқытудың негізгі бірлігі-сабақ;
-сабақ барысында жоспарланған тақырып ғана түсіндіріледі;
-білім алушылар білім,білік,дағдысын сол тақырып бойынша толықтырады және сол мақсатта ғана игереді;
-сабақ тек мұғалімнің басшылығымен жүреді;
-білім алушылардан тесттер,өзіндік жұмыстар,бақылау жұмыстары алынады.Бағалауда осы типте өтеді.
-мұғалім-басқарушы,студент-орындауш ы болады.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меғгеруіне кепілдік бермей отырғандығы білім алушылардың сапасынан,білім жетістіктерінің нәтижесінен көрініс табуда.
Осыған орай білім,оқу-тәрбие үрдісін дамытудың жаңа технологияларын жетілдіріп,орта-кәсіптік білім беру орындарында да сабақ беруде қолданып білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.[16]
SWOT-анализ:
ДОӘ артықшылығы:
-дәстүрлі педагогика;
-Білім,білік,дағыдының басты нысанда болуы;
-студенттің кейбір саладағы іс-әрекеттерін құрастырудың жалпылама ұстанымдарына сүйенуі,анықталған мәселелерді шешудің дайын әдістері.
ДОӘ кемшілігі:
- студенттердің белсенділгінің жеткіліксіздігі;
- мұғалімнің жетекші рөл атқаруы;
- өз шешімдерін жеке қабылдай алмауы;
- толық емес оқыту;
-Үлгерімі төмен студенттердің назардан тыс қалуы;
-әрекеттік стильі-авторитарлы
-қолданылатын әдістің кемшіліктері;
-студенттің өздігімен жұмыс жасауға аз уақыттың бөлінуі;
-Дәстүрлі оқытудың жаттауға,есте сақтауға негізделуі;
-дара және бөліп оқыту мүмкіндіктерінің жеткіліксіздігі;
-студенттерматериалды теориялық түрғыда игеруі.
ДОӘ қауіп-қатері:
- студенттердің қызығушылығының төмендеуі;
- Дайын еңбекке үйренуі;
- құштарлықтың жоғалу қаупі;
- шешім қабылдауда мұғалімге деген тәуелділіктің қалыптасуы;
- топтық,ұжымдық қарым-қатынастың төмендеуі;
- тұлға ұғымын қалыптастыра алмауы;
- шығармашылық қабілетін шыңдай алмауы,кейбір студенттердің арасында мүлде қабілетін ескермеуі;
- Мұғалімді тек қана-мұғалім ретінде ғана қабылдау қаупі;
-Білім сапасының нашарлауы.
Дәстүрлі оқытудың мазмұны мен құрылымы студенттің сабақ бойынша ақпаратты теориялық тұрғыда игерсе,ал тәжірибеде қолданылуы шектеулі болғанын айттық.Бұл әрине тәжірибелі іс-әрекеттерді белгіленген алгоритм бойынша орындауға көп еліктетті,бірақ әрбір-әрекетті нақты орындауды талап етті.Оқу үрдісіндегі оқу әрекеттері мұғалімнің басшылығымен орындалуы жиі көрініс тапты.
Ал білім берудің жаңа технологиялары студенттің тұлғалық,кәсіби-тұлғалық қасиеттерін дамыта отырып,оның меншікті потенциалына негізделе,өз-бетімен танымдық іс-әрекеттерді жүргізу,тапсырмаларды жеке,дербес орындап,шығармашылық, интеллектуальды қасиеттерін жетілдіруді,өзін-һзі жетелеуді үйретуге көздейді.
Оқытудың жаңа технологиялары-интербелсенді оқыту технологиялары.
Белсенді оқыту-шығармашылыққа,ынтымақтастыққ а негізделген,шығармашылық жұмыспен сабақ жүргізетін мұғалім және белсенді ойлауға бағытталған студент арасындағы ынтымақтаса оқыту түрі.Өз студенттеріне демократиялы қарым-қатынас жасайтын мұғалім студенттеріне бағытталған тәсілде әрекет жасайды.
Интербелсенді оқыту-студенттердің білім саласындағы жеке құзыреттіліктерін аңғару емес,шәкіртті дербестікке,білім алу үшін ақпарат іздеу,ақпараттарды талдау қабілетін шыңдау,мәселелерді шешу үшін өз білімдерін қолдануды үйретуге жетелеу.Мұғалімге жүктелген тапсырмаларды студенттермен бөлісуі,сабақтың 10 пайызы мұғалім иелігінде болса,80 пайызы студенттің иелігінде болады.
Бұл жаңа оқыту технологиясы қай тұстарымен ерекшеленеді?Тиімділігі неде?Қандай артықшылықтары бар?
- Мұғалімдер сабақты өз бетінше жоспарлай алады;
- Сабақ типологиясын білу;
- Ойын нысандарын пайдалану,бұл әдіс білім беру мақсатын жоғары нәтижеге жетуге көмектеседі;
- Сабақтың тәрбиелік функциясын жоспарлау;
- Білім алушыларға оқылатын материалдан тұлға мағынасын ашуға көмектесу;
- Оқу процесінің практикалық бағыттылығы;
- Сабақтың мазмұнын студенттің шығармашылық қабілетімен ұштастыру;
- Сабақ өту әдістерін таңдауда оңтайлы байланыс түрін таңдау;
- Сабақ өтуде әртүрлі технологияларды дамыта оқыту,оларды саралау;
- Студенттерге дербестігін таныту үшін жағдай жасау;
-Оқу құралдарын ұтымды пайдалану(оқулықтар,құралдар,техник алық құралдар);
- Білім беру технологиясы бойынша компьютерлерді пайдалану,қосу;
- Үй жұмысынсаралау;
- Қолайлы гигиеналық жағдайларды қамтамасыз ету;
- Эстетикалық жағдайларын қамтамасыз ету;
- Студенттің жеке тұлғасын құрметтеу,қарым-қатынастың үйлесімділігі;
- Педагогикалық технологияда шеберлік,әртістік,орындаушылық қабілеттерді пайдалану;
- Технологиялық сабақ картасы.
Интербелсенді технолгия әдісінде сабақтың міселелі кезеңі-технологиялық сабақ картасын құрастыруға тоқталайық:
Технологиялық сабақ картасы-бұл сабақты кесте арқылы графикалық жобалауға,құрылымдау параметрі.Осындай параметрлер арқылы мұғалім сабақтың мақсатын,оқу материалының мазмұнын,әдіс-тәсілдерін,білім алушылардың,мұғалімнің қызметін анықтауға болады.Технологиялық сабақ картасы мұғалімдердің сабақ дайындалу барысын жеңілдетеді,уақытын тиімді пайдалануға көмектеседі.Ең бастысы сабақ-студент үшін жайлы,қолайлы орта ұйымдастыру,мұғалім үшін жайлы сезімнің болуын қамтамасыз етуі керек.[18]
Бұл стильдегі сабақ барысында мұғалімге де көп жағдаяттар байланысты болады,егжей-тегжейлі тоқталатын болсақ:
Оқытушының қызметінің демократиялық стильі- мұғалімге студенттердің ойын тыңдауға,студенттерге шешім қабылдауға мүмкіндік береді,назарға тек қана студенттің үлгерімін ғана емес,оның жеке қасиеттеріне де көңіл бөледі.Әдістің негізі-мотивация,кеңес,өтінімдер.[2 3]Мұғалімнен өз мамандығына қанағаттану,икемділік,өзі және басқаларды жоғары қабылдау,табиғилық,ашық-достық қарым-қатынас талап етіледі.
Әрбір мұғалім-оқытудың сапасы,білім аллушының білім сапасы өзіне де байланысты екенін білуі керек.
Сондықтан заманауи сабақ біз үшін не ?Бұл сабақ-таным,ашу,даму-өсу,өзін-өзі тану,жетілдіру,дәлелдеу,қарама-қайш ылық,қызуғушылық,кәсіби біліктілік,ынта,сенім,қажеттілік,бі лім сапасына баспалдақ.Әрбір мұғалім өз пікіріне ие.[19]
Интербелсенді әдісті пайдалану кезінде мұғалімдердің рөлі күрт өзгереді,ол тек қана процесті реттеп отырады және оны жалпы ұйымдастырумен айналысады,қажетті тапсырмаларды алдын-ала дайындайды,топқа сұрақтарды,талқылауға арналған тақырыптарды қалыптастырады,кеңестер береді,тапсырманың орындалу ретін,уақытын бақылайды.
В.А Сухомлинский,кім өзінің оқытушы екенін ұмытса,сол нағыз жақсы оқытушы деген.Мұғалімге оқытушылық үнді тастап,негізгі ынталануын көрсетсе,өзінің "жоғарыда" тұрғанын ұмытып,студенттің "жанында" тұрса ,студенттер ретінде үн қатып тұрса,қарым-қатынас жасаудың шынайы қызығушылығын байқатса,сол жақсы ұстаз.[21]
SWOT анализ:
ИОӘ артықшылығы:
- Мұғалімнің бағытаушы болуы;
- Жұппен,топпен жұмыс,өзара қарым-қатынастың дамуы;
- Бағалаудың жаңа түрлерін пайдалану;
-студенттер көп уақыт бойы дербес жұмыс жасайды;
-студенттің сұраққа жауапты өзі ізденуі;
-оқытдың жаңаша түрлерінің қолданылуы;
-өмірлік машықтардың қалыптасуы;
-оқу материалдарын тиімді пайдалануға бейімдейді.
ИОӘ мүмкіндіктері:
-терең ойлануға,жеке рефлекциялық қабілеттерді дамыта алуы;
- студенттердің өз жеке пікір,идеяларын талдау,баға бере алуы;
-материалдарды өзі түсніп,таразылап,оның ішінен керектісін таңдап ала алуы;
-өздігімен жаңа түсінік пен блім құрастыру;
-білім алу барысында жеке басының құндылықтарын,сенімін қалыптастыру,белсенді өмірлік позиция ұйымдастыруы;
-пікірталасқа қатысу,өз ой-пікірін дәлелдей алу;
-басқа балама пікірлемен жұмыс жасай алуы;
-дербес,тәуелсіз болуы;
-тиімді қарым-қатынас түрі;
-білім алушылар ұжымында бірлесе жұмыс жасаудың рухани және моральдік ережелерді үйренуі;
-топты ұжым ретінде қабылдап,білім алу қабырғасынан ұжыммен жұмыс жасауды игеруі;
-студенттердің қызығушылығының артуы;
-студенттердің әрекетінің-көпжоспарлығы;
-мінез-құлықтың өзгеруіне көмектесседі.
ИОӘ кемшілігі мен қауіп-қатері:
-Оқытушының студенттерді бақылау әрекеті төмендесе,студенттерде жалқаулықтың туындау қаупі;
Сонымен,интербелсенді әдіс,әр білім алушының оқытудың барлық кезеңдерінде белсенді әрекетке бағыттайды,сол арқылы білім алу үрдісін мәнді етеді.Қорыта айтқанда,әрбір оқыту технологиясын қолдану арқылы белгілі бір жетістіктерге жете алуға болады.Болшақ ұрпақтың жеке тұлға болып қалыпсауында,өзінің "менін" қалыптастыруда,білім беру жүйесін ізгілендіру,дамыған қоғамда,инновациялық үрдісте тиімді қолдану қазіргі заман талабы.Әлемдік деңгейде білім берудің қазіргі парадигмасы білім беруде нәтижеге бағдарлану.
4 - кесте - Дәстүрлі оқыту мен интербелсенді оқытудың айырмашылығы
Дәстүрлі оқыту
Интербелсенді оқыту
Мәні
Білім,білік,дағыны меңгерту
Студенттің өзін-өзі субъект ретінде сезінуі.
Мақсаты
Білім,ептілік,дағдыны игерту
Әрбір студентке оқып-тану үрдісінде өзгеретін субъектісі ретінде дамыта жасау,қасиет-қабілеттерін дамыту.
Дамудағы негізгі факторы
Білім,ептілік,дағдының ережелері.
Психикалық ақыл-ой тәсілдері
Оқытушының рөлі
Басқарушы,жетекші,дайын білімді түсіндіруші,бақылаушы,бағалаушы
Танымдық іс-әрекетті ұйымдастырушы,
ұжымдық істердің ұйытқысы
Студенттің рөлі
Орындаушы
Басқарушы
Оқытушының талабы
Мен сияқты істе
Ойланып істе
Оқытушы қызметі
Білім беру
Тұлға қалыптастыру,адам етіп жетілдіру
Әрекеттесу стилі
Авторитарлы
Демократиялы
Оқыту әдісі
Мәліметтілік
Ізденісті-зерттеушілік
Сабақты ұйымдастыру формасы
Фронтальды-топтық
Жеке бастық-топтық
Әдіс-тәсілдері
Көрсету-түсіндіру-жаттықтыру-бақыла -бағалау
Оқу мақсаттарының қойылуы,зерттеушілік әрекет,табылған мәліметтерді талдау,шешімді тексеру
Әрекеттесу түрі
Басқарушы мен бағынушы
Іскерлік-серіктестік,
ынтымақтастық
Студент позициясы
Қызығуы аз,пассивті
Белсенді,ынталы,
қызушылығы жоғары
Оқуға деген мотив
Эпизодты түрде
Әрқашан және мақсатты
Студентке берілетін уақыт
Өте аз
салыстырмалы
Қарым-қатынас стилі
монологты
диалогты
Дәстүрлі оқыту Интербелсенді оқыту
Оқыту сабағы Бәсекелестік сабағы
Кіріспе сабағы Қиял сабағы
Бақылау сабағы Диспут сабағы
Білім,дағдыларды бекіту сабағы Шығармашылық сабағы
Өзіндік жұмыс Өнер сабағы
Тәжірибелік жұмыс сабағы Ойын сабағы
Аралас сабақ Конференция сабағы
Қортынды-қайталау сабағы КВН сабағы
Саяхат сабағы
Аукциондық білім
Эврика сабағы
4 -сурет - Дәстүрлі оқыту мен интербелсені оқыту технологияларының сабақ құрылымдарының айырмашылықтары.
1.3 Интeрбелсенді оқыту технологиясының негізгі түрлері.
Елімізде танымал интербелсенді технологиялардың бұл тізімі Құрмановтың жинағы бойынша сараланған.Аталмыш технологияларды басым бөлігі елімізде қолданысқа ие болған,және де кең таралған.[30][1]
1. Л.В Занковтың дамыта оқыту технологиясы;
2. Д.В Эльконин мен В.В Давыдовтың дамыта оқыту жүйесі;
3. Проблемалық оқыту теориясы.
4. Мазмұндық жалпыламалау теориясы;
5. Бағдарламалық оқыту;
6. Ақыл әрекеттерін кезеңдеп қалыптастыру тұжырымдамасы;
7. Танымдық қызығушылық дамыту теориясы;
8. Оқытуды оптимизациялау теориясы;
9. Оқу әрекетін белсендірц теориясы;
10. Оқытудың бейімделу жүйесі;
11. Гуманистік-тұлғалық тәсілге негізделген жүйе;
12. Интенсивті оқытудың әдістемелік жүйесі;
13. Тұнғиыққа шому технологиясы;
14. Модульдік технология;
15. Кредиттік оқыту технологиясы;
16. Оқытудың ұжымдық технологиясы;
17. Дамытатын орта бастауыш оқыту технологиясы;
18. Әрекеттік қарым-қатынас негізінде құрылған технология;
19. Тәрбие технологиясы;
20. Субъективті критицизим технологиясы;
21. Схемалар теориясы;
22. Дидактикалық бірліктер теориясы;
23. Гуманистік педагогика;
24. Толық меңгеру технологиясы;
25. Парасат құрылым технологиясы;
26. "Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту" технологиясы;
27. "Step by step" халықаралық технологиясы;
28. Пікір-сайыс халықаралық бағдарламасы;
29. Эвристикалық оқыту технологиясы;
30. "Ұжымдық ойлану әрекеттері-адамның өзін-өзі дамыту моделі"технологиясы
31. "Өзін-өзі тану" үйрету моделі;
32. Мәселе қойып оқыту технологиясы;
33. Қашықтықтан оқыту технологиясы.
Жоғары да аталған технологиялардан басқа да интербелсенді оқыту технологияларының түрлері бар.Осы аталған технологиялардың ішінде елімізде кең таралғандары: "Кредиттік оқыту технологиясы", "Модулдік технология", "Дамыта оқыту технологиясы", "Мәселе қойып оқыту технологиясы", "Қашықтықтан оқыту технологиясы" т.б.
Кредиттік оқыту технологиясы-алғаш рет Америкада қолданысқа енген.1870 жылдары Гарвард университетінің Президенті Чарльз Элиот негізін қалаған. "Кредит" сөзі "сағат" деген мағынаны береді.1891 жылдардан бастап Американың орта білім беру орындарында,жоғарғы оқы орындарында кредиттік технологияны енгізе бастаған.Біздің елімізде тәуелсіздік алған жылдардан кейін,2000-шы жылдардан бастап қолданысқа енген.[34]
Кредиттік оқыту технологиясы бұл-білім беру технологиясы,студенттің өз бетімен дамуына,білім алу деңгейін көтеруге,шығармашылықты шыңдауға,оқу негізінде білім көлемін кредит негізінде есепке алуға негізделген.
Кредиттік технология бойынша "міндетті" сабақтар және "таңдау" сабақтары болады.Тапсырмаларды өткізу мерзімі белгіленеді.
Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу әдістемелік кешені :
-Әр пән бойынша силабус;
-Практикалық сабақтан;
-Студенттің өзіндік жұмысы бойынша тапсырмалардан т.б тұрады.
Қазіргі кезде кредиттік технология мемлекетіміздің ЖОО-да жүйелі түрде қолданылады.
Модулдік оқыту технологиясы-білім алу мазмұнын,білімді игеру қарқынын,өз бетінше жұмыс істеу қабілетін дамытуға,оқытудың жаңа әдіс-тәсілдері бойынша білім берудің дербестігін қамтамасыз етеді.[24]
"Модуль" дегеніміз алдағы жоспарланған нәтижеге жету үшін сараланған,дидактикалық тексеруден өткен білім,білік,дағдының мазмұн бірлігі,әдістемелік нұсқауы,модулдік технологияның негізгі құралы.
Оқу модулі үш бөлімнен тұрады:кіріспе,сөйлесу бөлімі,қорытынды.
Кіріспе бөлімінде оқытушы студенттерді оқудың жалпы құрылымы,мақсат-мүддесімен таныстырады.Осыдан соң оқытушы өзінің көрнекі құралдары арқылы,сызба,кесте көмегімен оқу материалдарын қысқаша уақыт ішінде түсіндіреді.
Сөйлесу бөлімінде негізінен топтық жүйеде өткізіледі.Бұл бөлім студенттердің өзара қарым-қатынасына негізделеген.Студенттер тапсырманы өз мүмкіндіктеріне сүйене отырып таңдай алады.Сөйлесу бөлімінің тағы бір ерекшелігі-оқытудың белсенділігі,ойын формаларының кеңінен қолданылуы.
Қорытынды бөлім дегеніміз-бақылау бөлімі.Студенттер сөйлесу бөлімінде жинақтаған мәліметтерін өз бетінше жеткізуі талап етіледі.
МОТ құрылымы:
-оның мазмұнына;
-Оқытудың жалпы мақұсатын белгілеу;
-Жалпы белгіленген мақсатты бекіту,нақтылау;
-Студенттердің білім деңгейін алдын ала бақылау;
-Оқу әрекетінің жиынтығы;
-Нәтижені бағалау.
МОТ мүмкіндіктері:
-студент тұлғасының танымдық қасиеттерін,қабілеттерін дамыта алуы;
-жағымды қызығушылық танытуға белсенділік;
-белсенді сөздік қорын,ауызша және жазбаша тілін дамытуға септігін тигізеді;
-студентті қиындықтарға даярлау,шығармашылыққа баулу,өзін-өзі өзектілендіруі қабілетінің дамуы.
Бұл интербелсенді технология студенттердің оқу материалын меңгерудегі деңгейін 4 ке бөледі.
1. Репродуктивті деңгей.Стантартты білім негізінде құрылған тапсырмалар беріледі.Бұл тапсырмалар студенттерге берген үй жұмыстарынан және оқулықтарынан алынады.
2. Алгоритмдік деңгей.Мұнда,оқытушының түсіндіруімен қабылданған жаңа ақпаратты пайдалана отырып,жауап табуға негізделген.Бұл деңгейде тапсырмаларды орындауда студенттің ой белсенділігі ықпал етеді.
3. Эвристикалық деңгей.Студент өзі ізденіп,талыпын тапсырмаларға өз бетінше жауап іздейді.Мұнда қосымша әдебиеттерді пайдалана алады.Мұнда да негізгі қызметті студенттің ой белсенділігі атқарады.
4. Шығармашылық деңгей.Студент өзінің шыңармашылыққа негізделген еңбегін,өзіндік дағдысын,білім сапасын дамуын қамтамасыз етеді.
Сонымен модулдік технология-студенттің белсенді оқу қызметін ұйымдастырады,студент өз іс-әрекетін жоспарлай,бақылай,талдай алады.
Білімді толық меңгертуде оқытушының жұмыс жүйесі құрылады:
-студенттерді білім алу және оқыту мақсатымен таныстыру,
-оқытушының материалды қысқаша түсіндіруі;
-студенттерге материалды зерттеу жұмысы негізінде беру;
-студенттердің әрбір сабақта іс-әрекетін бақылау-бағалау үшін диалогтық қарым-қатынас негізінде ұйымдастыру;
-барлық тақырып бойынша тест,сынақхат,бақылау жұмыстарын алу;
-Жалпы тақырыпты қайталау негізінде меңгерту.
1.4 Интeрбелсендi оқытyды жүзeге асырyдың шарттаpы мен еpежелeрі.
Интербелсенді оқыту технологиясының жүзеге асыру 4 негізгі шартқа біріктірілген.Олар:
-Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру;
-Студенттерде білім алуға деген қызығушылықты тудыру;
-Білім игеру барысында студенттерді сәттілікке бағыттау;
-Бірлескен әрекеттерді қолдану.
I.Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру.
Бүгінгі таңдағы білім беру процесінде " жағымды орта " ұғымы маңызды аксиома болып келеді.Интербелсенді оқытуда студенттердің өзара қарым-қатынасы,оқытушымен қарым-қатынасы,бірлескен әрекеттер арқылы жағымды психологиялық климат,сенімді атмосфераны құрайды.Бұл аса маңызды процесс.Оқытушы бар кұш-жігерінбілім беруге жұмсамай жүйелі нәтижеге арқа сүйейді.Альберт Энштейн "Мен өз шәкірттерімді ешқашанда үйретпеймін,оларға білім игеру үшін тек жағымды орта жасаймын" деп айтқан екен.
Топтағы студенттер арасында еркін қарым-қатынас,өзара әрекеттесу мен ынтымақтастық болса,студенттерге өзіндік идеясын ұсынуға,талқылау,а мүмкіндік туады,студенттерде тапсырманы орындауға деген ынтасы артады.Мұндай орта студенттерге таным,ізденіс,еркін пікір алмасуға жағдай жасайды,әрбір студентке өз білімі мен топтағы басқада студенттердің білімінің толығуына жауапкершілікті жүктейді.Жағымды психологиялық ортаны ұйымдастыру оқытушылардың негізгі ұмытылысына айналды: "Білім берудің басты мақсаты-ешкімге ұқсамайтын дербес,рухани әлемі бар адамның қалыптасуы үшін орта жасау".
Жағымды психологиялық ортаны құру процесінде оқытушы мен студенттерден белгілі ережелерді сақтау талап етілуі керек.
1.Сабақ барысында қатысушылардың әрқайсысымен өзара сыпайы қарым-қатынас құруга мүдделі болу;
2. Өзара әрекет жасауда қатаң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz