Ұйқы безі

1. Ұйқы безі
2. ЖІТІ ПАНКРЕАТИТ . ҰЙҚЫ БЕЗІНІҢ ҚАУІПТІ СЫРҚАТЫ
3. Ұйқы безі адам денсаулығында, әсіресе, ас қорытуда маңызды рөл атқарады
4. Пайдаланған әдебиеттер

Ұйқы безі (поджелудочная железа) (лат. pancreas — үйқы безі) — сыртқы және ішкі секреция безі. Сыртқы секреция безі ретінде ол ас қорыту ферменттеріне бай үйқы безі сөлін бөледі. Сонымен қатар, үйқы безі аралшықтарының жасушалары инсулин гормонын қанға бөледі. Сыртқы секреция без бөлігі құрылысы жағы- нан көпіршікше-түтікше бездерге жатады.
Бездің сөл бөлетін соңғы бөлімі көпіршік тәрізді болады. Олардан шығатын шығару өзектері негізгі без өзегін түзеді. Ұйқы безінің өзегі он екі елі ішекке ашылады. Ұйқы безінің эндокринді бөлігін панкреаттық (лангерганс) аралшықтары құрайды. Олардың пішіні дөңгелек немесе сопақ¬ша болып, әр түрлі без бөлікшелерінде орын тебеді. Аралшық жасушалары А, В, Д, Д және РР болып бірнеше түрге бөлінеді. Ең көп кезіесетін В- жасушалар инсулин гормонын түзіп, қандағы глюкозаның мөлшерін азайтып, оны гликогенге айналдырады. А- жасушалар түзетін глюкагон гормоны, керісінше, гликогенді глюкозаға айналдырып, оны қанға өткізеді. Д- жасушалар аз мөлшерде кездеседі. Бұл жасушалардың гормоны А- жасушалар гормондарының түзілуін тежейді. Д- жасушалар қан қысымын төмендететін, үйқы безі сөлінің бөлінуін күшейтетін гормон бөледі. РР- жасушалар гормоны қарын сөлі мен ұйқы безі сөлінің түзілуін реттейді.Ұйқы безінің жалпақтау болып келетін бас жағы ұлтабарға жабысып кірігіп тұрады.
Жіті панкреатит - ұйқы безінің ұлғаюымен, ісінуімен қатар жүретін ауыр қабыну сырқаты. Кейде ұйқы безінің белгілі бөліктері зақымданып, сол жерлерде жұқпа пайда болып, кейін ол ағзадан тыс жерлерге де жайылуы мүмкін. Сырқат ауырсынумен, тәнді улайтын заттардың қанға бөлінумен өтеді. 80-жылдардың басында жіті панкреатитке шалдыққандардың 20 пайызы қаза болатын, 90-жылдардың соңына қарай бұл көрсеткіш 10 пайыз болды.
Ұйқы безі ауруларына соқтыратын себептер. Дертті дамытатын негізгі себептер - алкогольдік ішімдікке үйірлік және өттасы ауруы. Ішімдіктен болған панкреатит аурулардың 25-60%-да, негізінен ер адамдарда кездеседі. Өт қабы ауруларынан туындаған панкреатиттер 25-40% жағдайда, көбіне әйелдерде ұшырасады. Аталған екі топқа тағы үшінші топ - ұлтабардың аурулары қосылады, ал төртінші топқа бұдан басқа әртүрлі себептер жатады. Соңғы топқа жарақаттар, уытты дәрі-дәрмектер қабылдау, В және С гепатиттерін, паротитті қосқанда түрлі жұқпалар, қанда майдың шамадан тыс көп болуы жатады. Созылмалы панкреатит қантты диабет кезінде пайда болуы мүмкін. Кей адамдарда панкреатитке тектік бейімдік болады.
Ұйқы безінің зақымдануы және жіті панкреатиттің туындауы. Майлы және ақуызы мол тағамды біршама алкогольді ішімдікпен бірге қабылдау ұйқы безінің ферменттерді шамадан артық өндіруіне алып келеді.

1.Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-
Словарь", 2009.
2. Айтбембетов Б.Н. Ішкі аурулар пропедевтикасы.- Алматы, 2001 ж.
3. Айтбембет, Бегалы Нурманулы. Iшкi ағза ауруларының пропеде¬втикасы:
Алматы: басылым, 2003.