Ырықсыз етістің түрлері мен оларды аудару әдістерін зерттеу

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

І. Passiv voice (ырықсыз етіс)

1. 1. Ырықсыз етісте жасалатын құрылымдар

1. 2. Vоice (етіс)

1. 3 . Етістің түрлері (the active voice)

1. 4. The use of Passive voice in the sentences (Ырықсыз етістің сөйлемде қолданылуы)

1. 5. Негізгі етіс пен ырықсыз етістің қолданылуы

ІІ. Практикалық бөлім

2. 1. Сабақ жоспарлары

2. 2. Практикалық тапсырма

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Ағылшын тіліндегі пассивтік құрылымдардың шығу тегі субъект емес, іс- әрекет объектісі белгілі болғанда ғана қолданылады. No conclusion was arrived-Ешқандай қорытынды шықпады. He is considered a good engineer-Ол жақсы инженер болып есептеледі. Анықталған іс- әрекет кімге бағытталғаны белгілі болғанда пассивтік құрылым жүзеге асады. Мысалы: The importance of new measure taken by the Government сөйлемінде ырықсыз етістегі баяндауышты көре аламыз. Көпше түрдің үшінші жағында етістік құрылымдары пассивтік құрылымдар арқылы беріледі. Мысалы: керек, қажет т. б есімшелерімен жасалады және контекст мағынасына байланысты аударылады.

Ағылшын тілінде 2 етіс бар. Олар: негізгі және ырықсыз етіс.

Сөйлемде іс -әрекет баяндауышпен орындалса, онда ол негізгі етіс.

Сөйлемде іс -әрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы айтылмай, қимыл өздігінен істелгендігі көрініп тұрса, ондай етіс ырықсыз етіс деп аталады. The house was built last year.

Ырықсыз to be көмекші етістігінің сәйкес шақ түрлерінің тұлғасы мен мағынасы етістіктің есімше II ( Participle II) арқылы жасалады. Осылайша ырықсыз етісте етістікті жіктеген кезде тек to be көмекші етістігі ғана өзгереді, ал мағыналық етістіктің II есімше (Participle II) өзгеріссіз қалады.

Cұраулы сөйлемде бірінші көмекші етістік бастауыштың алдына қойылады.

Болымсыз сөйлемде бірінші көмекші етістіктен кейін not демеулігі қойылады.

Егер сөйлемге іс -әрекетті жасаған тұлғаны қосатын болсақ, ол сөйлемге by көмекші сөзі арқылы енгізіледі, ал бір зат арқылы жаалатын болса with көмекші сөзін қолданамыз.

Ырықсыз етіс модальды етістіктерменде қолданылады, сөйлемде көмекші to be (to демеулігісіз) және өткен шақтағы есімше модальды етістіктерден кейін жұмсалады.

Курстық жұмыстың мақсаты- ырықсыз етістің түрлері мен оларды аудару әдістерін зерттеу.

Курстық жұмыста белгіленген мақсаттарға қол жеткізу үшін келесі нұсқаулар орындалу тиіс:

• таңдалған тақырып бойынша әдебиеттерді қарастыру.

І. Passivе voice (ырықсыз етіс)

1. 1. Ырықсыз етісте жасалатын құрылымдар

Ағылшын тіліндегі пассивтік құрылым үлкен жүйелілікті көрсетеді. Жанама толықтауыш пассивтік құрылымның сақтаушысы бола алады. Ол септік жалғауларының жойылуының және бірнеше есімдіктер мен жалпы зат есім топтарының арасында формальді айырмашылықтың болмауының қорытындысы болып табылады. Мысалы: Mr. Winkle stooping forward with his body half doubled up, Бұл мысалда to assist баяндауышы жанама толықтауыш болып тұр. Уинкл мырза Уиллер мырзаның көмегімен жартылай еңкейіп, мұз үстімен жүріп өтті. Аудармада пассивтік құрылымның сақталуы үшін лексикалық трансформацияларға көз жүгірту керек: In fact, being with here tonight was really an adventure, and somehow quite a wonderful adventure. But being an English adventure it was liable Шынымен де бүгінгі кеште олармен қауышу тамаша оқиға болды. Мұның барлығы Англияда орын алған алғандықтан әдеттегідей жаңбыр болу керек еді және жаңбыр сол мезетте құйып кетті. Бұл жағдайда пассивтік форма белсенді түрде аударылып тұр. Кейбір ағылшын етістіктері ауыспалы немесе тура түрде қолданылады. Мысалы, to flight етістігінің аудармасын пассивтік формада беру өте қиын. Original samples of Parisclothing Ағылшын сән үлгілерінің өкілдеріне дәріс барысында көрсетілу үшін Париж әтірлерінің үлгілері Лондонға ұшақпен жеткізілді. Бұл мысал конверсия жолымен аударылған. Сөз құрудың бұл амалының өз баламасы жоқ, сондықтан етістің нақтылығын сақтап қалу үшін қосымша сөздер қосу керек: He was pitchforked into the post of Ministry of Health. - Оны күтпеген жерден Денсаулық сақтау министрінің орнына тағайындалды. Пассивтік форма фразеологиялық тіркестерде қолданылады. Сөйлемдерде олардың лексикалық, грамматикалық өзгертілуі, орын басуы талап етіледі. Біз пассивтік құрылымды қазақ тілінде ырықсыз етістегі етістіктен жасалатын құрылымдар деп атаймыз. Бұл құрылымдар ағылшын тілінде көп таралған. Ол мынаған байланысты: ағылшын тіліндегі сөйлемнің бастауышы ырықты етістегі құрылымдардың тура толықтауышы ғана емес, көмектес септігі арқылы жасалуы мүмкін. Ырықсыз етістегі құрылымдардың тура толықтауышы пассивтік құрылымның көрінісі болады. : He was sent an invitation by the board- Оған кеңеспен шақыру жіберілді. Ағылшын тіліндегі пассивтік құрылымдардың шығу тегі субъект емес, іс- әрекет объектісі белгілі болғанда ғана қолданылады. No conclusion was arrived-Ешқандай қорытынды шықпады. He is considered a good engineer-Ол жақсы инженер болып есептеледі. Анықталған іс- әрекет кімге бағытталғаны белгілі болғанда пассивтік құрылым жүзеге асады. Мысалы: The importance of new measure taken by the Government сөйлемінде ырықсыз етістегі баяндауышты көре аламыз. Көпше түрдің үшінші жағында етістік құрылымдары пассивтік құрылымдар арқылы беріледі. Мысалы: керек, қажет т. б есімшелерімен жасалады және контекст мағынасына байланысты аударылады. Мысалы: Бұл кемшіліктерді жою керек- These shortcomings must be eliminated. Орыс тілінде егер бастауыш немесе баяндауыш ырықсыз етісте жасалған кезде, ол ырықсыз етіс арқылы жасалады. Болымсыз мағынада қолданылып, инфинитивтен тұратын етістікте пайда болады: Дауыстар естілмейді- No voices to be heard. Қазақ тілінде ырықсыз етіс ағылшын тілінде де ырықсыз етісте жасалады. Мысалы: Хатқа қол қойылған жоқ- The letter has not been signed yet.

1. 2. VOICE (етіс)

Етістіктің ерекше грамматикалық категориясының бірі - етіс (Voice) . Істің істеушісіне жəне істелінетін затқа (объектіге) қатынасына байланысты мағыналық жəне тұлғалық жақтан өзгеруін етіс деп атайды. Ағылшын тілінде де етістің екі түрі бар: the Active Voice (негізгі етіс немесе жай етіс), the Passive Voice (ырықсыз етіс) .

1. Негізгі етіс. Түбір етістіктің де, басқа сөз табынан жасалған туынды етістіктің де алғашқы тура қалпында айтылған түрін негізгі етіс деп атайды. Негізгі етісте іс-əрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы көрсетіледі. Мысалы: They will build the bridge next year. - Олар келесі жылы көпір салады.

2. Ырықсыз етіс. Іс-əрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы айтылмай, қимыл өздігінен істелетіндігі көрініп тұрса, ондай етісті ырықсыз етіс деп атайды. Мысалы: The bridge will be built next year. - Көпір келесі жылы салынатын болды.

1. 3. ЕТІСТІҢ ТҮРЛЕРІ

THE ACTIVE VOICE

The Passive Voice (Ырықсыз етіс) баяндауыш қызметінде жұмсалған сөйлемде қимыл иесі айтылмайды, яғни ол сөйлемде қимыл иесінің кім екені белгісіз болады. Былайша айтқанда, бастауыш қызметінде, бастауыш қызметінде жұмсалған қимыл иесі өзі қимыл-əрекет істемейді, керісінше ол басқа біреудің қимыл-əрекетінің объектісі болады. Мысалы: The letter is written by pencil. - Хат қарындашпен жазылған.

1. Ағылшын тілінде ырықсыз етіс баяндауыш to be көмекші етістігі мен негізгі етістіктің өткен шақ есімшеден (Past Participle) жасалады: to be + Participle II. Баяндауыштың өзгеретін (to be көмекші етістігі) бөлігі тиісті шақта, жақта жəне жекеше, көпше тұлғада өзгеріске түседі де, негізгі етістік өзгеріссіз қалады. Мысалы: This work was finished. -Бұл жұмыс аяқталды. Passive Voice-тың түрлері: 1) Present Simple Passive (Осы шақ ырықсыз етіс) : am/are/is + P II;

Past Simple Passive (Өткен шақ ырықсыз етіс) : was/were + P II; 3) Future Simple Passive (Келер шақ ырықсыз етіс) : shall/will + be + P II.

2. Ырықсыз етіс Continuous тобының тек екі шақ (Present Continuous жəне Past Continuous) түрінде беріледі. Ырықсыз етіс Perfect Continuous - та берілмейді.

3. Сұраулы сөйлемде бірінші көмекші етістік бастауыштың алдына қойылады. Am I invited? Are you invited? Is he (she) invited? Is that letter written?- Сол хат жазылды ма? Егер көмекші етістік күрделі түрде (have been, shall have been, т. б. ) берілсе, бірінші көмекші етістіктен кейін бастауыш келеді. Have I been invited? Shall I have been invited? For example. Will the letter be sent tomorrow?-Хат ертең жіберіле ме?

4. Болымсыз сөйлемде not демеулігі бірінші көмекші етістіктен кейін келеді. I am not invited. You (we, they) are not invited. He (she) is not invited. Егер көмекші етістік күрделі түрде (have been, shall have been т. б. ) берілсе, бірінші көмекші етістіктен кейін not демеулігі келеді. I have not been invited. I shall not have been invited. For example, That book was not read. -Ана кітап оқылған жоқ. This work will not be finished next week. -Бұл жұмыс келесі жетіде аяқталмайды.

5. Passive Voice-та қимыл иесі by көмекші сөзімен, ал қимыл-əрекеттің құралы with көмекші сөзімен қолданылады. Осы көмекші сөздермен қолданылатын зат есімдер мен есімдіктер көмектес септік арқылы аударылады. The letter was sent by Mr. Brown. - Хат Браун мырзамен жіберілді. The arrival card was filled in with the pen. -Келу карточкасы қаламмен толтырылды.

6. Мына сөйлемдерді салыстырып талдау арқылы ырықсыз етістің қолданылуын, мағынасын айқын аңғаруға болады: Asanov built the bridge last year. -Асанов көпірді былтыр салды. The bridge was built (by Asanov) last year. -Көпірді (Асанов) былтыр салды. Бірінші сөйлемде қимыл иесі (субъект) - Asanov бастауыш қызметінде, оның қимылы - built баяндауыш (жай етіс түрінде) толықтауышты - объектіні (The bridge) меңгеріп тұр. Яғни, бұл сөйлемде субъект те, предикат та, объект те - əрқайсысы өз орнында жеке сөйлем мүшесі болып тұр. Баяндауыш ырықсыз етіс түрінде берілген екінші сөйлемде объект (The bridge) бастауыш ретінде жұмсалып, қимыл иесі сөйлемде айтылмай немесе by қосымшасы бар толықтауыш (by Asanov) арқылы көрсетілген.

7. Ырықсыз етісті сөйлемнің шақтары, сұраулы жəне болымсыз түрлері жай етісті сөйлемнің шақтарына, сұраулы жəне болымсыз түрлеріне сəйкес жасалады. Мысалы: The letter is written by my brother. -Хатты менің ағам жазған. Is the letter written by my brother? -Хатты менің ағам жазған ба? The letter is not written by my brother. -Хатты менің ағам жазған жоқ.

8. Must, can (could), may (might), to have модаль етістіктері тіркескен жай етісті баяндауыштың жасалу жолы осы модаль етістіктері бар ырықсыз етісті баяндауышқа да тəн, мысалы: You can buy this book in any shop. -Сізге бұл кітапты кез-келген дүкеннен сатып алуыңызға болады. This book can be bought in any bookshop. -Бұл кітап кез-келген дүкеннен сатылынып алынады.

1. 4. The use of Passive voice in the sentences

(Ырықсыз етістің сөйлемде қолданылуы)

SIMPLE TENSES PASSIVE VOICE

A table of Active tenses and their Passive equivalents

(Шақтың негізгі жəне ырықсыз етісте берілуі)

1. 5. Негізгі етіс пен ырықсыз етістің қолданылуы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс