Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдар есебі
Жоспар
Кіріспе
1.Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдар есебінің теориялық негізі
1.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың мәні, жіктелуі
1.2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі
1.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. «Казполиграф» ЖШС экономикалық жағдайы
2.2. «Казполиграф» ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
2.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды түгендеу
2.4. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау
3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін жетілдіру
3.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды ҰҚЕС.на сәйкес есепке алу
3.2. Кәсіпорынның қаржылық амортизациялық саясат және негізгі құралдар есебінің мәселелерін шешу жолдары.
3.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың тиімділігін жоғарлату
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
1.Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдар есебінің теориялық негізі
1.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың мәні, жіктелуі
1.2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі
1.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. «Казполиграф» ЖШС экономикалық жағдайы
2.2. «Казполиграф» ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
2.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды түгендеу
2.4. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау
3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін жетілдіру
3.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды ҰҚЕС.на сәйкес есепке алу
3.2. Кәсіпорынның қаржылық амортизациялық саясат және негізгі құралдар есебінің мәселелерін шешу жолдары.
3.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың тиімділігін жоғарлату
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе.
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндірістік құрал – жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысты. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым – қатынастар саясаты жаңа сипат алды. Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындағы субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс - әрекеті өз шығындарын өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру қағидаларына негізделуі тиіс.
Нарықтық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есеп жұмысы «Бухгалтерлік есеп туралы», «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес жасалған Бухгалтерлік есеп стандарттары мен қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебінің бас шоттар жоспарына сай бекітілген ортақ қағидалар мен ережелерге және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бухгалтерлік есеп жөнінде шығарған нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ұсыныстары негізінде ұйымдастырылады.
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілерінің және олардық құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық жоспар жасап, оның орындалуын бақылау үшін қолданылады.
Бүгінде бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орындардың бірін алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бекітілген номативтік - құқықтық актілердің жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге (ұлғайтуға), оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда шаруаға қырсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімділігін жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланылады.
Қазақстан экономикасының дамуында, оның стратегиялық маңызды салаларында қызмет ететін ірі және орта кәсіпорындар ерекше орын алады. Олардың балансында мемелекеттің ұлттық байлығының маңызды бөлігін құрайтын негізгі құралдардың басым бөлігі шоғырланған. Ал кәсіпорын өз алдына олардың есебін жүргізуі тиіс. Негізгі құралдар әр уақытта кез – келген кәсіпорынның негізі болып табылғандықтан және онысыз ешбір кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыра алмайтындықтан, олардың есебін жүргізу де әрқашан көкейкесті мәселелердің бірі болып қала береді.
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндірістік құрал – жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысты. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым – қатынастар саясаты жаңа сипат алды. Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындағы субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс - әрекеті өз шығындарын өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру қағидаларына негізделуі тиіс.
Нарықтық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есеп жұмысы «Бухгалтерлік есеп туралы», «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес жасалған Бухгалтерлік есеп стандарттары мен қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебінің бас шоттар жоспарына сай бекітілген ортақ қағидалар мен ережелерге және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бухгалтерлік есеп жөнінде шығарған нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ұсыныстары негізінде ұйымдастырылады.
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілерінің және олардық құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық жоспар жасап, оның орындалуын бақылау үшін қолданылады.
Бүгінде бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орындардың бірін алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бекітілген номативтік - құқықтық актілердің жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге (ұлғайтуға), оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда шаруаға қырсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімділігін жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланылады.
Қазақстан экономикасының дамуында, оның стратегиялық маңызды салаларында қызмет ететін ірі және орта кәсіпорындар ерекше орын алады. Олардың балансында мемелекеттің ұлттық байлығының маңызды бөлігін құрайтын негізгі құралдардың басым бөлігі шоғырланған. Ал кәсіпорын өз алдына олардың есебін жүргізуі тиіс. Негізгі құралдар әр уақытта кез – келген кәсіпорынның негізі болып табылғандықтан және онысыз ешбір кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыра алмайтындықтан, олардың есебін жүргізу де әрқашан көкейкесті мәселелердің бірі болып қала береді.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. ҚР Президентінің 1995 жылдың 26 желтоқсандағы №2732 “Бухгалтерлік есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
2. Бухгалтерлік есеп стандарттары. 1997 ж.
3. Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 1997 ж.
4. ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттарының Бас жоспары.
5. ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы” Заңы. (Салық Кодексі). 2002 жыл.
6. Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2004г.
7. Т. Ә. Әбдіқалықов “Аудит және бухгарлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2000 ж.
8. С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2001 ж.
9. “Учет основных средств” //Заочная Школа Бухгалтера № 5. 2003.
10. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2001 ж.
11. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 2003 ж.
12. Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2001г.
13. В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2002 ж.
14. З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
15. Т. А. Тасмағамбетов, А. Ш. Омаров, Б. А. Әлібекова, О. Ж. Рабатов, Н.Ә. Байболтаева, В . К. Родостовец “Қаржы есебі” Оқу құралы, Алматы, “Дәуір” 1998 ж.
16. И. Хегай “Основные средства: проблемы учета и поиск решений” // “Бюллетень бухгалтера” №21. 2003г ҚР Президентінің 28.02.07 №234-111 “Бухгалтерлік есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
17. Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2006 ж.
18. ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттарының Типтік жоспары.
19. ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы” Заңы. (Салық Кодексі). 2007 жылдың 1 қаңтарына.
20. Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2006г.
21. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. Аудит, Алматы 2006ж.
22. Т. Ә. Әбдіқалықов “Аудит және бухгарлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2000 ж.
23. С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2001 ж.
24. “Учет основных средств” //Заочная Школа Бухгалтера № 5. 2005.
25. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2001 ж.
26. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 2005 ж.
27. Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2001г.
28. В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2004 ж.
29. З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
1. ҚР Президентінің 1995 жылдың 26 желтоқсандағы №2732 “Бухгалтерлік есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
2. Бухгалтерлік есеп стандарттары. 1997 ж.
3. Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 1997 ж.
4. ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттарының Бас жоспары.
5. ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы” Заңы. (Салық Кодексі). 2002 жыл.
6. Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2004г.
7. Т. Ә. Әбдіқалықов “Аудит және бухгарлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2000 ж.
8. С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2001 ж.
9. “Учет основных средств” //Заочная Школа Бухгалтера № 5. 2003.
10. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2001 ж.
11. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 2003 ж.
12. Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2001г.
13. В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2002 ж.
14. З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
15. Т. А. Тасмағамбетов, А. Ш. Омаров, Б. А. Әлібекова, О. Ж. Рабатов, Н.Ә. Байболтаева, В . К. Родостовец “Қаржы есебі” Оқу құралы, Алматы, “Дәуір” 1998 ж.
16. И. Хегай “Основные средства: проблемы учета и поиск решений” // “Бюллетень бухгалтера” №21. 2003г ҚР Президентінің 28.02.07 №234-111 “Бухгалтерлік есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
17. Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2006 ж.
18. ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттарының Типтік жоспары.
19. ҚР “Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы” Заңы. (Салық Кодексі). 2007 жылдың 1 қаңтарына.
20. Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2006г.
21. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. Аудит, Алматы 2006ж.
22. Т. Ә. Әбдіқалықов “Аудит және бухгарлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2000 ж.
23. С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2001 ж.
24. “Учет основных средств” //Заочная Школа Бухгалтера № 5. 2005.
25. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2001 ж.
26. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 2005 ж.
27. Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2001г.
28. В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2004 ж.
29. З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
Жоспар
Кіріспе
1.Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдар есебінің теориялық негізі
1.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың мәні, жіктелуі
1.2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі
1.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. Казполиграф ЖШС экономикалық жағдайы
2.2. Казполиграф ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
2.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды түгендеу
2.4. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау
3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін жетілдіру
3.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды ҰҚЕС-на сәйкес есепке алу
3.2. Кәсіпорынның қаржылық амортизациялық саясат және негізгі құралдар есебінің мәселелерін шешу жолдары.
3.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың тиімділігін жоғарлату
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе.
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндірістік құрал - жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысты. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым - қатынастар саясаты жаңа сипат алды. Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындағы субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс - әрекеті өз шығындарын өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру қағидаларына негізделуі тиіс.
Нарықтық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есеп жұмысы Бухгалтерлік есеп туралы, Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес жасалған Бухгалтерлік есеп стандарттары мен қаржы - шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебінің бас шоттар жоспарына сай бекітілген ортақ қағидалар мен ережелерге және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бухгалтерлік есеп жөнінде шығарған нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ұсыныстары негізінде ұйымдастырылады.
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілерінің және олардық құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық жоспар жасап, оның орындалуын бақылау үшін қолданылады.
Бүгінде бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орындардың бірін алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бекітілген номативтік - құқықтық актілердің жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге (ұлғайтуға), оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда шаруаға қырсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімділігін жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланылады.
Қазақстан экономикасының дамуында, оның стратегиялық маңызды салаларында қызмет ететін ірі және орта кәсіпорындар ерекше орын алады. Олардың балансында мемелекеттің ұлттық байлығының маңызды бөлігін құрайтын негізгі құралдардың басым бөлігі шоғырланған. Ал кәсіпорын өз алдына олардың есебін жүргізуі тиіс. Негізгі құралдар әр уақытта кез - келген кәсіпорынның негізі болып табылғандықтан және онысыз ешбір кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыра алмайтындықтан, олардың есебін жүргізу де әрқашан көкейкесті мәселелердің бірі болып қала береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - негізгі құралдардың есебін жүргізуді ашып көрсету.
Бұдан барып келесідей мәселелер орын алады:
oo негізгі құралға және олардың түрлеріне сипаттама беру;
oo негізгі құралдарды бағалау және қайта бағалау;
oo негізгі құралдардың қозғалысын (кіріске алынуын және есептен шығуын) есепке алу;
oo негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау;
oo амортизацияны есептеу әдісі;
oo негізгі құралдардың есебін жетілдіру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан,пайдаланған әдебиеттер тізімінен және негізгі құралдар есебі бойынша қосымша құжаттардан тұрады. Дипломдық жұмысты жазу барысында: Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2006 ж;Бухгалтер бюллетені №45 қараша 2007ж; В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт "Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп" Алматы 2004 ж.
1.Негізгі құралдардың есебі және аудитінің теориялық негізі.
0.1. Негізгі құралдардың мәні және жіктелуі.
Әрқилы меншік фомасындағағы және түрлі салада қызмет ететін кәсіпорынның айналымнан тыс активтерді негізгі капиталды құрайды, оның құрамына: материалдық емес активтер, негізгі құралдар және ұзақ мерзімді инвестициялар кіреді.
Айналымнан тыс активтер
Материалдық емес активтер
Ұзақ мерзімді инвестициялар
Негізгі құралдар
Кез-келген өндіріс өз қызметіне кұрал-жабдықтарын пайдаланса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралды (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. Мысалы: автокөлік сатумен айналысатын фирма үшін жеңіл автокөлік - ТМҚ, ал оны сатып алып, мақсатты пайдаланушы үшін осы автокөлік - еңбек құралы болып саналады. Сол сияқты жылжымайтын мүлік сатумен айналысатын фирма үшін жер - ТМҚ қатарына, ал құрылыс салынған жер - негізгі құралдар қатарына енеді. Егер де сатып алынған жер учаскелері мен ғимараттарды шаруашылық субъект өзі пайдаланбай, ұзақ мерзімдік қаржылық салым ретінде салса, ол қаржылық инвестиция болып есептеледі.
Бухгалтерлік есепте негізгі ќұралдар деп - өндірістік үдерісінде үзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп аударып отыратын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады.
Өндірістік процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар:
* өндірістік
* өндірістік емес болып екіге бөлінеді.
Өндірістік негізгі құралдарға жататын еңбек құралдары өндірістік процестерге тікелей қатысады, болмаса оның жүзеге асуына мүмкіндік туғызады (өндірістік ғимарат, құрылыстар, көлік құралдары, құрал-жабдықтар және басқалары).
Негізгі құралдарың өндірістік емес түрлеріне өндіріс процесіне қатыспайтын және өндірістік емес тұтыну мақсаттарына арналған қорлар жатады. Мысалы, тұрғын үйлер, амбулаториялар, демалыс үйлері.
Иелігіне қарай негізгі құралдар:
* Меншікті;
* Жалға алынған болып бөлінеді.
Меншікті дегеніміз - субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар.
Белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар-жалға алынған құралдар болып саналады.
Пайдалану сатысында қарай негізгі құралдар:
* жұмыс істеп тұрған;
* жұмыс істемей түрған (тоқтатылып қойған) және қор ретінде тұрған болып бөлінеді.
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар, әрекет етіп тұрғандар болып саналады.
Жұмыс істемей тұрғандар бұл жұмысы тоқтатылған немесе басқа жағдайларға байланасты уақытша пайдаланатын негізгі құралдар.
Қорда тұрғандар болып жұмыс істеп тұрған құрал жабдықтарды жоспарлы түрде олардың запас бөлшектерін ауыстыру үшін тоқтатылған объектілер есептеледі.
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар:
* Мүліктік;
* Мүліктік емес болып бөлінеді.
Мүліктікке (заттай) көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге болатындар (үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар) жатады.
Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер,орман алқабы, су ресурстары (ғимараттардан басқа) күрделі қаржы салымы, яғни заттық нысаны жоқ шығындар (жер учаскелерін, егістік үшін пайдаланылатын жерді өндеу, жолға алынған негізгі құралдарға күрделі қаржы жұмсау, т.б.) жатады.
Негізгі құралдардың жіктелуі.
Негізгі құралдардың ғылыми негізделген жіктемесі олардың есебін дұрыс жүргізудің маңызды шарты болып табылады.
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын қызметтеріне қарай мынадай түрлерге (топтарға) бөлінеді: жер; үйлер; ғимараттар; өткізгіш тетіктер; машиналар және құрал - жабдықтар (соның ішінде автоматты машиналар және құрал - жабдық); күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен лабораториялық жабдықтар; есептеу техникасы; басқа машиналар мен құрал - жабдық; көлік құралдары, құрал - сайман; өндірістік мүлік және жабдықтар; шаруашылық мүлкі; жұмысшы және өнім беретін мал; көп жылдық екпе ағаштар; жерді жақсартуға (ғимаратсыз) шыққан күрделі шығын; басқа да негізгі құралдар.
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:
жер - субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі мен құны. Жерге меншік құқығы бар болса, онда олар құқық актісімен расталуы керек. Ондай актісі берілген болса, онда ондай жер учаскілері мүліктік болып саналады;
үйлер - халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік-мәдени қызмет көрсетуге жағдай жасауға және материалдық құндылықтарды сатуға арналған әлеуметтік құрылыс объектілері. Әрбір тұрғын үй мүліктік объект болып табылады.
ғимараттар - еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір қызметтері орындау жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған инженерлік - құрылыс объектілері (шахта ұнғысы, мұндай мұнарасы, бөгет, көпір, автомобиль жолы). Барлық жағдайлары бар әрбір жеке ғимарат мүліктік объект болып табылады.
өткізгіш тетіктер (қондырылған) - электр, жылу немесе механикалық энергияны өткізу қондырғылары (электр өткізу желілері, трансмиссиялар, құрбылар). Электр желілері бойынша, мысалы электр станциясы бөлу қондырғыларының желісі немесе генератор клеммаларынан бөлу қондырғыларына дейін, қабылдау подстанцияларынаң және подстанциялардан трансформатор жайына дейін мүліктік объекті бола алады.
машиналар мен жабдықтар - күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғандар мен лабороториялық жабдықтар; әрбір машина, егер ол басқа мүліктік объектісінің бөлшігі болмаса, оған кіретін бейімделген құралдарды, соған тиісті заттарды , аспаптарды, қоршауды, фундаментті қоса алғанда, мүліктік объекті болып саналады. Негізгі құралдардың бұл тобы 5 топтан тұрады:
күш беретін машиналар және жабдықтар - жылу және электр энергиясын өндіретін генератор-машиналары; түрлі энергияны механикалық энергияға, яғни қозғалыс энергиясына айналдыратын двигатель - машиналары (тракторлар мен өздігінен жүретін шассилер, бу двигательдері, турбиналар, іштей жану двигательдері, электірлік двигательдер)
жұмыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау процесіне еңбек затына механикалық, жылу және химиялық әсер етуге арналған машиналар, аппараттар және құрал-жабдық (токарлық бұранда кесетін станоктар, ағаш кесетін аралар).
өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабороториялық жабдықтар - өлшеуге, өндірістік процестерде реттеуге арналған аспаптар мен қондырғылар, сондай-ақ лабараторияларда пайдаланылатын приборлар мен аппаратуралар (дозаторлар, амперметрлер, микроскоптар);
есептеу техникасы - процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар, кондырғылар, аспаптар (компьютерлер, басқарушы және басқа есептеу машиналары);
басқадай машиналар мен жабдықтар - машиналар, аппараттар және басқа құрал - жабдық (телефон станцияларының, радио тораптарының жабдығы, өрт сөндіргіш машиналар);
көлік құралдары - адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс құрамдары (автомобиль, темір жол және су көлігінің қозғалмалы құрамы, жегін көлігі) Әрбір объект өзіне тиісті барлық бейімделгіш құралдары мен заттарын қоса алғанда мүліктік объект болып табылады.
құрал-сайман - қол еңбегінің механикалындырылған немесе механикалындырылмаған құралдары немесе металдарды, ағашты және т.б. өндеу үшін машиналарға бекітілген заттар (кесетін, соғатын және нығыздайтын еңбек құралдары). Басқа мүліктік объектінің құрамына кірмейтін заттар ғана мүліктік объект болып табылады;
өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдету үшін қызмет ететін өндірістік заттар; еңбекті қорғауға көмектесетін жабдықтар; сұйық, сусымалы жән басқа материалдарды сақтауға арналған сыйымды заттар; өндірістік арналымы бар басқа да заттар. Басқа мүліктік объектінің бөлшегі болып табылмайтын және дербес мәні бар заттарда мүліктік объекті болалады.
шаруашылық мүлік - кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары (орындықтар, шкафтар, кілемдер). Дербес мәні бар әрбір объекті - мүліктік объект бола алады.
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал - ат, өгіз, түйе және басқа жұмысқа пайдаланылатын малдар, өнім беретін мал - мүйізді ірі қара мал; асыл тұқымды айғырлар мен биелер, буралар мен інгендер; бұғылар, маралдар, еркек шошқалар мен мегежіндер, ешкілер, саулық қой мен қошқарлар. Әрбір ересек мал мүліктік объект болып табылады.
көп жылдық өсімдіктер - қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер (жеміс және жидек ағаштары, жүзімдіктер, гүлдерің көп жылдық түрлері, роза плантацялары, өсімдіктен жасалған қоршаулар, жерді қорғайтын өсімдіктер). Жас өсімдіктер даму деңгейі толық жетілген (жеміс - жидек бере бастаған) өсімдіктерден бөлек есепке алынады;
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) - ауыл шаруашылық мақсатта пайдалану үшін ауыл шаруашылығында пайдалану үшін жер қыртысын жақсартудың шараларына жұмсалған мүліктік емес сипаттағы шығындар (жер учаскілерін жоспарлау, жерді егін егу үшін өндеу, егін егу үшін өндеу, егіс даласын тастардан тазарту);
басқа да негізгі құралдар - кітапхана қорлары, спорт мүлкі және басқа да салымдар.
Жіктемелік топтарға өндірістік - техникалық мақсаты бойынша, тозу қарқыны, қызмет мерзімі, жөндеудің ерекшелігі, икемділігі мен техникалық жаңалығының дәрежесі бойынша өте жақын негізгі құралдар енгізіледі.
1.2.Негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі.
Аудиторға негізгі құралдарға жатқызылғандардың дұрыстығына көңіл аудару керек. ХҚЕС №16 Негізгі құралдар есебіне сәйкес негізгі құралдарға бір жылдан артық қолданылатын материалдар шығаратын салада, сонымен қатар
өнеркәсіптік емес салада да қолданылатын еңбек құралдары жатады.
Аудитор бастапқы құжатттар бойынша, олардың алынғаны туралы, объектінің мінездемелік жазулары арқылы негізгі құралдар карточкасынан төмендегілерді анықтап алуы керек:
Негізгі құралдардың классификациясының дұрыстығына көз жеткізу керек, себебі ол дұрыс бөлінбегенде өнімнің өзіндік құнын анықтауда пайда болады.
- Негізгі құралдардың қолдануымен дұрыс бөлінуіне көз жеткізу керек, себебі дұрыс бөлінбеген жағдайда арендалық төлем немесе тозу төлемдері дұрыс болмайды; - Өнеркәсіптегі негізгі құралдардың қатысуын дұрыс есептеу, ол дұрыс болмаса амортизация дұрыс болмайды.
Кәсіпорынның іс-әрекетін жоғарлатудағы негізгі мәселенің бірі негізгі құралдарды сақтау және оларды тиімді пайдалану болып табылады. Кәсіпорында негізгі қорлардың жай-күйін білу үшін жылына 1 рет негізгі қорларды инвентаризациялау жүргізеді.Сондай-ақ жылдық қаржылық есепті құрастыруда және бухгалтерлік баланста құрағанда инвентаризация жасалынады.
Инвентаризация кезіндегі негізгі мақсат негізгі құралдардың жай-күйі туралы толық мәлімет алу және бухгалтерлік есеппен салыстыру болып табылады. Инвентаризациялық тізімде объектінің толық аты, техникалық мінездемесі, заводтық номері, шығару жылы, бастапқы бағасы көрсетіледі. Негізгі қорларды инвентаризациялау олардың инвентарлық карточкаларын, инвентарлық тізімдемесін, техпаспортының жай-күйін, арендаға берілген немесе арендаға алынған негізгі құралдың құжаттарын тексеруден басталады. Инвентаризациялық тізімдеменің жазулары Негізгі құралдарды инвентризациялаудың салыстырмалы ведомасына кіргізіледі.
1.3.Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
Шаруашылық субъектілерінде негізгі құралдардың есебі №16 "Негізгі құралдардың есебі" деп аталатын ХҚЕС- на сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдардың есебінің міндеттері:
1. Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да құжаттар мен түгендеу журналдарының негізінде еңбек құралдарының барлық түрлерінің сақталуына жүйелік бақылауды ұйымдастыру.
2. Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есептеу ақтылы және дұрыс көрсетілуің қамтамасыз ету.
3. Негізгі құралдарың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді пайдалануына бақылауды ұйымдастыру және қор қайтарымдылығын арттыру жөніндегі шараларды жүзеге асыру.
4. Негізгі құралдарға ағымдағы және қүрделі жөндеулерді, қайта құруды және модернизациялауды жүргізумен байланысты шығындарды есепке дұрыс және уақтылы көрсетуді жүзеге асыру.
5. Моральды және физикалық тұрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел айқындау.
6. Негізгі құралдар бойынша дұрыс есептеме жасау үшін бухгалтерлік есептің деректерін уақтылы және дұрыс қалыптастыру.
Негізгі құралдардың есебін дұрыс ұймдастырудың маңызды шарты оларды бағалаудың қабылданған принципі болып табылады. Негізгі құралдарды ақшалай өлшеммен бағалау олардың көлемін, құрылымын, тозуын анықтап, қайта өндіруді жоспарлауға мүмкіндік береді. №6 БЕС бойынша негізгі құралдар төмендегідей түрде бағаланады:
* Бастапқы құн;
* Ағымдағы құн;
* Баланстық құн;
* Сату құны;
* Жойылу құны.
Бастапқы құн - негізгі құралдардың сатып алған мезгіліндегі немесе іске қосылған кездегі нақты жұмсалған шығындардың құны, оған сонымен қатар салықтар және жинаулар, жеткізу және монтаждау шығыны және басқа шығындар қосылады.
Ағымдағы құн - белгілі бір мерзімдегі нарық бағасы бойынша есептелетін құн.
Баланстық құн - бастапқы немесе ағымдағы құннан жинақталған тозуын, амортизациясын шығарып тасталған құны,
Сату құны - өзара келісілген баға.
Жойылу құны - негізгі құралдардың жойылуынан пайда болатын қосалқы бөлшектердің, металл сынықтарының болжамды құны.
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша кіріске алу сәтінде көрсетіледі. Оған барлық қажетті нақты өндірістік шығындар, негізгі құралдарды орнату және сатып алу шығындары, соның ішінде:
1. Сатып алу кезінде төленген өтелмейтін салықтар мен алымдар (үйлер, женіл автомобильдер бойынша ҚҚС және сатып алу шарты бойынша мемлекеттік баж).
2. Жеткізу, монтаждау, орнату, пайдалануға қосу жөніндегі шығындар.
3. Құрылыс мерзіміне берілген несие үшін проценттер.
4. Активті жұмыс жағдайына келтіруге байланысты басқа да шығындар жатады.
Жер учаскісінің бастапқы құнына мыналар жатады:
1. Шотта көрсетілген сату бағасы;
2. Жылжымайтын мүлік жөніндегі агентерге комиссиялық сыйықы.
3. Сатып алу - сату құжаттарын ресімдеу бойынша заңгердің көрсеткен қызметін төлеу;
4. Салықтар және алымдар.
5. Жерді мақсатты пайдалануға әзірлеу жөніндегі шығындар (үйлерді бұзу, тазалау, тегістеу).
Сатып алынған жабдықтардың бастапқы құнына мыналар қосылады:
1. Сатып алу бағасы;
2. Тасымалдау шығындары (тасымалдау уақытындағы сақтандыру);
3. Монтаждау;
4. Жабдықтың пайдалануға жарамдылығын тексеру мақсатында сынақтан өткізу.
Үйлер мен ғимараттардың құрылысы кезінде бастапқы құнына құрылыс жөніндегі мынадай шығындардың барлығы қосылады:
1. Материалдар.
2. Еңбекақы төлеу:
3. Үстеме шығындардың тиісті үлесі.
4. Сәулетшінің, заңгердің қызметін төлеу.
5. Құрылыс кезеңіндегі сақтандыру шығындары.
6. Ќұрылыс кезеңіне берілген нееиелер бойынша проценттер.
7. Құрылыс жұргізуге рұқсат алуға жұмсалған шығыстар.
№16 ХҚЕС сәйкес негізгі ќұралдардың бастапқы құнын белгілі бір күнге әрекет етіп тұрған бағасымен сәйкес келтіру үшін объектілерге қайта бағалау жүргізіледі, содан соң, ол есепте және есеп беруде көрініс табады.
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және олардың тиісті түрде сақталуын қамтамасыз ету үшін әрбір негізгі құралға түгендеме номері беріледі және ол тұрақты болады.
Шаруашылық жүргізуші субъектілік қаржылық есеп беруінде келесі ақпараттың мәні ашылуы тиіс.
oo Негізгі құралдардың әрбір түрі бойынша бастапќы құны;
oo Пайдалануға берілген және есептен шыққан кезі;
oo Бастапқы құнының өзгеру себептері;
oo Амортизацияны есептеу үшін пайдаланылатын тәсілі.
oo Есептік кезеңдерінің басына және соңына жинақталған амортизация сомасы;
oo Егер де қайтадан бағалау жүргізілсе: әрбір негізгі құралдардың ағымдылық құны;
- Бағалауды жүргізудің кезеңі және қүні, әдісі, сондай - ақ экспертизалық бағалаудың кімдердің жүргізгені, т.б.
Сондай - ақ қаржылық есеп беруді пайдаланушылар үшін уақытша пайдаланбай тұрған негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымдағы құны, міндеттемесі үшін кепілдікке берілген негізгі құралдар, аяқталмаған құрылыстың есептік кезең соңына қалған құны, т. б көрсетіледі.
2008 жылғы 1 қаңтардан бастап 2-ҰҚЕС-ның 279-тармағына сәкес ңақты шығындар бойынша есепке алу үлгісін таңдап алса, мұндай жағдайда негезгі құралдар объектісі жинақталған амортизацияны және жинақталған құнсызданудан болған залаларды шегергеннен кейін оның бастапқы құны бойынша есепке алынуға тиіс.
Осы жағдайда компания негізгі құралдарды есепке алуды өзгеріссіз жалғастыратын болды және 2007 жылдың аяғында және 2008 жылдың басында ешқандай қосымша операциялар жүргізу талап етілмейді.
Жылжымайтын мүлік объектісін, үйлерді және құрал-жабдықты 36 - Активтердің құнсыздануы ХҚЕС-на сәйкес құнсыздану бойынша кезең-кезеңімен тексеріп отыру қажет, сондай-ақ ұйым активтердің баланстық құнын айқындайды және құнсызданудан болған залалды таниды немесе кері қайтарады.
Ұйым әрбір есеп берілетін күні активтердің ықтимал құнсыздану белгілерінің баржоғын анықтайды және осындай белгі табылған жағдайда, ұйым активтің өтелетін сомасын бағалауға міндетті.
Әділ құнын дұрыс бағалауға болатын бұрын актив ретінде танылған негізгі құралдар объектісі қайта бағалау көлемі бойынша есепке алынуға жатады. Мұндайда оның қайта бағаланған көлемі кез келген кейіннен жинақталған амортизацияны және кез келген кейіннен жинақталған құнсызданудан болған залаларды шегергенненкейінгі оның қайта бағалау күніндегі әділ бағасына тең болуы тиіс.
Баланстық құнның есептік күнгі әділ құнды пайдаланған кезде айқындалатын баланстық құннан айтарлықтай айырмашылығының болуына жол бермеу үшін, қайта бағалаулар мейілінше тұрақты түрде жүргізіліп отыруға тиіс. Қайта бағалауларды жүргізу жиілігі негізгі құралдардң әділ құнынындағы өзгерістерге байланысты. Егер қайта бағаланған активтің әділ құнан оның баланстық құнының едәір айырмащылығы болса, онда қосымша қайта бағалау жүргізу қажет.
Негізгі құралдардың кейбір объектілерінің әділ құны айтарлықтай және туынды ауытқуларға әсер етуі мүмкін, сондықтан олар жыл сайын қайта бағалауды қажет етеді. Мұнадай жиі бағалаулар әділ құны аз ғана өзгерістерге ұшыраған негізгі құралдардың объектілері үшін қажет емес. Осындай объектілерді қайта бағалау қажеттілігі үш немесе бес жылда бір рет туындауы мүмкін.
Жылжымайтынмүліктің объектісін, үйлерді және құрал-жабдықты қайта бағалаған кезде, қайта бағалау күнінде жинақталған амортизация:
oo қайта бағалаудан кейін баланстық құн оның қайта бағаланған құнына теңесетіндей етіп, активтің баланстық құнының өзгеруіне теңбе-тең түрде қайта бағаланады;
немесе
oo амортизация шегерілгенге дейін активтің баланстық құнына қарсы шығынға жазылады, ал таза көлемі қайта бағаланады.
Бұл әдіс үйлер үшін жиі қолданылады.
Қайта бағалау активтердің тұтастай класына қолданылуға тиіс, мысалы:
oo жер;
oo үйлер және ғимараттар;
құрал-жабдық және т.б.
2.Негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. Казполиграф ЖШС экономикалық жағдайы
Казполиграф жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз тарихын 1941жылдын 1қазанынан бастайды.
1954-1984жж аралығында Лесатарный завод Лесатарный Комбинатка ауысады.Комбинат өз жұмысын ағаш жәшік жасаудан бастайды.Қазіргі кезде әртүрлі қораптаулар түрлерін жасаумен айналысады.Комбинат ҚР Әділет Министірлігінің №12345 қаулысымен 1995 ж 15-ші қантарда бекітілген.
Жарғылық капиталы-212000 мың теңге
Құрылтайшылары- Құдайбергенов А.А
Семенов Е.М
Шилов К.И
Нурпеисов Е.К.
Есептік саясатты құрудың негізгі талабы:
--бухгалтерлік есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте есептеу әдісі қолданылады.
- Бюджетпен есептесу келесі салық түрлері арқылы жүзеге асады:
oo заңды тұлғалардың табыс салығы;
oo жеке тұлғалардың табыс салығы;
oo қосымша құнға салық;
oo және міндетті зейнетақықорға төлемдер.
- Шаруашылық салық заңдарына сәйкес салық органына ай сайын, тоқсан сайын, жыл сайын қаржылық ақпараттарды және керекті есептері, декларацияларды тапсырып отырады. Сондықтан бухгалтерлік есеппен қатар салықтық есеп жүргізіледі.
-Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты ақпарат беру мен мүделі жақтарға сыртқы мәліметтер беруде талаптар өзгерді. Сондықтан әр түрлі жағдайларда шұғыл және дәл қимылдау үшін ақпаратты компьютерлік өңдеуге аса көп мән беріледі. Шаруашылықта 1С.бухгалтерия мамандандырылған жиынтығы Бухгалтерлік есеп компонентімен қолданылады. Бухгалтерлік есеп келесідей жүзеге асады:
Опреациялар журналы - бұл күнделікті шаруашылықтың қаржылық операциялары мен міндеттерінің бухгалтерлік жазуы. Операциялар журналы 1С.бухгалтерия-нің бір модулі болып табылады. Операциялар журналын кіргізудің негізгі мақсаттары:
oo Есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте болатын қателерді табу мен жою.
oo Басшыларға баратын мәліметтер мен шұғыл мағлұматтарды дайындау және тексеру.
Операциялар журналында келесі жұмыстарды істеуге болады:
1) Жазуларды дайындау.
2) Жазуларды қарау
3) Операциялар журналындағы жазуларды бақылау.
ЖШС КАЗПОЛИГРАФ- 1С. бухгалтерия жиынтығындағы шоттардың құрылымы бухгалтерлік есептегі Жоспарлы шоттар негізінде құрылған және ары қарай бөлшектенген. Бөлшектеуде шоттың мінездемесін беретін қосымша белгілер қолданылған. Қосымша белгілер пайдалушының талабына байланысты анықталған.
-Операциялар журналына байланысты мәліметтер.
-Операциялар журналындағы бухгалтерлік функциялар.
-Операциялар журналындағы басқа функциялар.
-Қосымша бухгалтерлік мәліметтер. Олар бухгалтерлік есептің негізгі бөлігі болып табылады. Бұл мәліметтер сәйкес салаға байланысты толық ақпараттармен берілген. Бухгалтерлік есепке бұл қосымша мәліметтерден тек қана операцияның жалпы сомасы кіреді.
ЖШС КАЗПОЛИГРАФ есеп саясатына байланысты 2005-2007 жылығы бухгалтерлік есебі келесі жүйе бойынша жүргізіледі:ЖШС КАЗПОЛИГРАФ негізгі талдау көзі болып жылдық технико-экономикалық көрсеткіш есептелінеді.ЖШС КАЗПОЛИГРАФ 2005және 2007 жылдардарда экономикалық көрсеткіштерге ие болды.
1 кесте. ЖШС КАЗПОЛИГРАФ 2005-2006-2007жылдардағы технико-экономикалық көрсеткіші.
№
Көрсеткіштер
2005
2006
2007
Ауытқу2007
2005 +-
2005 %
2006 +-
2006 %
2
3
4
5
6
7
8
9
1
Сатылған өнімнен түскен табыс, мың теңге
1180561,5
1297379,5
1444660,4
264099
22,3
147281
11,3
2
Сатылған өнімнің өзіңдік құны,мың теңге
955722
971992
1000023,5
43301,5
4,6
9028031,5
10,2
3
Жалпы табыс,мың теңге
224839,6
325387,6
44636,8
219797,2
-280750,8
13,7
4
Кезең шығындары мың тенге
243017,3
229425,7
258319,2
-217198,1
6,2
28893,5
12,5
5
Таза табыс,мың тенге
-18177,7
95961,9
186317,6
-16139,9
-924,9
90355,7
-5,9
6
НҚЖ орташа жылдық құны,мың теңге
492641
479911,9
496623,1
3982,1
16711,2
3,6
7
Қор қайтарымы %
2,3
2,7
2,9
0,6
26
0,2
7,4
8
Жұмысшылардың орта тізімді санасы.(адам)
200
204
212
12
6
8
3,9
9
Еңбекақы қоры. мың теңге
43200
47001,6
50880
7680
17,7
3878,4
8,2
10
Орташа еңбек ақы мың теңге
18000
19200
20000
2000
11,1
800
4,1
11
Қор сыйымдылығы %
0,4
0,3
0,3
-0,1
0,75
-
1
12
Алашақ қарыз. мың теңге
230123,7
217808,8
223781,03
-6342,6
97,2
5972,23
2,7
13
Берешек қарыз.мың теңге
556221,4
455104,6
117022,05
-439199,3
21,03
-338082,5
-74,3
14
Рентабельділігі. (%)
-0,01
0,1
0,01
-0,09
-900
-0,09
0,1
Бұл кестеден біз Казполиграф ЖШС пайдалылығының өскенін көруге болады.Бұған себеп өнімді сатудан түсен табыс 2007ж 2005ж салыстырғанда 264099 мың теңгеге, яғни 22,3 пайызға өскен. Сонымен қатар өнімнің өзіндік құны да өскенін көруге болады. Жұмысшылар саны да 12 адамға өскен, өнім көлемінің өсуіне байланысты таза табыс та өскен.Орта жылдық НҚЖ-ның құны жоғарлаған бұл кәсіпорынға жаңадан құрал жабдықтар сатып алудың нәтижесінде болып отыр. Қор қайтарымы өсті бұған НҚЖ құнының жоғарлауы мен өнім көлемінің жоғарлауы әсер етті.Өнімділіктің өсуіне байланысты еңбек ақы көлемі өсті.Осылардың негізінде 2007ж 2005ж қарағанда 219797 мың теңгеге өсті.
2.2. Казполиграф ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндірістік өнімнің өсуі мен олардың сапасына байланысты болады. Сондықтан шаруашылық объектілері әрдайым негізгі құралдарын жаңартып, оларды сапасы және өнімділігі жоғарылармен ауыстырып отырғаны дұрыс.
Кәсіпорынға негізгі құралды сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес қосуы, басқа ұйымдардың адамдардың сыйға, яғни тегін беруі, сондай-ақ жоғары үкімет органдарының беруі, т.б. жағдайлар арқылы келіп түседі.
Бұл келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға кәсіпорын үлгі түрі НҚ-1 қабылдау - тапсыру актісін толтырады. Салынып біткен, яғни аяқталған құрылыстар үшін ол объектілерді қабылдап алуға тағайындалған комиссия алдымен оларды іске қосу - қабылдау актісін толтырады. Қабылдау актісі - бухгалтерлік алғашқы құжат. Бұл актіде мынандай мәліметтер көрсетіледі:
oo объектінің аты;
oo объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
oo салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
oo құрылыстың салынып біткен уақыты;
oo амортизацядық аударым мөлшері;
oo бастапқы құны;
oo басқа да шартты белгілер.
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы бас механикалық бөлім төлқұжат толтырады. Негізгі құралдарға төлқұжат толтыру олардың есебін ұйымдастырудың негізгі шарттарының бірі. Негізгі құралдарға толтырылған төлқұжаттарда олардың пайдалануға берілген уақыты, техникалық сипаттамасы, т.б. мәліметтері жазылады.
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін толтырылған қабылдау - тапсыру актісі 2 дана етіп тапсырушы цех (бөлім) қызметкері толтырады және тапсарушылардың қолдары қойылған бірінші данасы ұйымның бухгалтерясына тапсырылады, ал екіншісі тапсырушы цехта қалады. Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы және қабылдаушы субъектілер үшін) 2 дана етіп толтырылады.
Ұйымдарда негізгі құралдардың пайдалану барысында табиғи және сапалық жағынан тозады. Бүтін бөлігі, яғни табиғи пішіннің барлық тетіктері бір мезгілде, бір уақытта іске жарамсыз болып қалмағанымен, негізгі құралдардың бір бөлшегінің жарамсыз болып, соның себебінен негізгі құралдар істен шығуы мүмкін. Тіпті іске жарамды болғанның өзінде кейбір бөлшектерінің тозуының әсерінен өнім өндіру қабілетінің азаюы да ғажап емес. Сондықтан кәсіпорын өзінің негізгі құралдарын пайдалану мерзімі уақытынан бұрын тозып, істен шығып қалмау үшін белгілі бір уақыт аралығында жөндеп отырады. Негізгі құралдарға жүргізілетін жөндеу жұмыстары өзінің ұйымдастырылуына қарай жай (ағымды) және күрделі деп екіге бөлінеді.
Жай жөндеу дегеніміз - негізгі құралдардың тозып, істен шыққан бөлшегін жұмыс үдерісі барысында ауыстыру немесе оны қалпына келтіру. Бұл жөндеуге майлау, сырлау, т.б. жөндеу жұмыстары жатады. Оған кеткен шығындар сомасы ұйымның ағымдағы шығыны болып есептеледі.
Ал негізгі құралдарға жүргізілетін күрделі жөндеу деп - алдан - ала жоспарланып, сапалық және табиғи тозған негізгі құралдардың бөлшектерін толығымен ауыстырып, оларды түгелдей жаңартуды айтады. Бұндай жөндеуге жұмсалған шығындар тек объектінің жағдайын, қызмет атқару мерзімін, өндірістік қуатын, т.б. көрсеткіштерін арттырғанда ғана оның, яғни негізгі құралдардың бастапқы құнына қосылып, активтің болашақта табыс әкелуіне көзделеді.
Егер негізгі құралдарды ұйым өз күшімен жөндейтін болса, бұл шаруашылық тәсілмен жүргізілген жөндеу болып табылады.
Ал кәсіпорындар өзінің негізгі құралдаррын жөндеуге арнайы жабдықталған, яғни осындай мақсатқа арналған ұйымдарды шақыратын болса, бұл жөндеудің мердігерлік әдісі болып есептеледі.
Жөндеу жүргізілген негізгі құралдарды кәсіпорындағы тағайындалған комиссия мүшелерінің шешімімен қабылдап алады. Ондай негізгі құралдарды қабылдау барысында үлгі түрі НҚ-2 Жөнделген, қайта құрылған және жаңартылған объектілерді қабылдау топсыру актісі толтырылады.
Кәсіпорындар өздеріне керекті, яғни уақытша қажет болған негізгі құралдарды басқа ұйымдардан жалға алулары болады. Сондай-ақ кәсіпорындар өзінің балансында тұрған, бірақ уақытша пайдаланбай немесе қажет болмай тоқтатылып тұрған негізгі құралдарын басқа ұйымдарға уақытша жалға берулеріне болады.
Жалға алынған немесе жалға берілген негізгі құралдар өздерінің жалға алынуы немесе берілуі мерзімінің ұзақтығына қарай үшке бөлінеді:
1) қысқа мерзімді (рейтинг немесе чартер) - 1 жылға дейінгі мерзімге;
2) орта мерзімді (хайринг) - 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзімге;
3) Жалдың бұл түрлері бойынша негізгі құралдарды жалға алғанда немесе бергенде жалға алушы ұйым сол негізгі құралдарды жалдық мерзімі аяқталғаннан кейін олардың иесіне қайтарып береді. Кәсіпорында орта және қысқа мерзімдерге алынған негізгі құралдар Жалға алынған негізгі құралдар деп аталатын баланстан тыс шоттың дебитінде есептеледі. Ал бұл негізгі құралдар өз иесіне, яғни жалға берушіге қайтарылған уақытында жоғарыда аталған шот кредттелінеді.
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алудың немесе берудің өзі жай және қаржыландарылған болып екіге бөлінеді. Егер жалға алынған немесе жалға берілген негізгі құралдар өзінің жалдық мерзімі аяқталғаннан соң міндетті түрде иесіне қайтарылса, бұл ұзақ мерзімді жалдың жай түріне жатады. Ал жалдық мерзім аяқталғаннан кейін негізгі құралдар оны жалға алушының сатып алуына құқы болса, ол қаржыландырылған ұзақ мерзімді жал болып табылады.
Ұйымдар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда:
Дт 2410 "Негізгі құралдар"
Кт 3360 "Жалдық міндеттеме".
Жалдық төлем төленгенде:
Дт 3360 "Жалдық міндеттеме"
Кт 1-бөлім "Ақша қаражатары".
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімді жалға бергенде:
Дт 7410 "Негізгі құралдарды есептен шығару бойынша шығындар"
Кт 2410"Негізгі құралдар".
Ал жалға беруден түсетін табыс:
Дт 3370 "Басқа да кредиторлық борыштар мен есептелген төлемдер"
Кт 6160 "Жалдық қызметтен алынатын табыс (негізгі емес қызметтен алынатын табыс)".
Ұйымдардың ұзақ мерзімге жалға алған негізгі құралдарының келісілген уақыты аяқталып ол негізгі құралдар ұйымның өз меншігіне айналғанда:
Дт 2410"Негізгі құралдар"
Кт 4150"Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек ".
Кәсіпорында ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдардың аналитикалық есебі олардың түрлері бойынша және әрбір түгендеме объектілері бойынша бөлек жүргізіледі. Ұзақ мерзімге жалға алынған мерзімдерінен бұрын иесіне қайтарылуы былай есепке алынады:
Жалгерде, келісімшарт бойынша әзірге төленбеген жал төлеміне:
Дт 3360 "Жалдық міндеттеме"
Кт 2410 "Негізгі құралдар"
Жалға берушіде, жалгер қайтарып берген негізгі құралдардың қалдық сомасына:
Дт 2410 "Негізгі құралдар"
Кт 2160"Жалдау бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек "
Кәсіпорындар өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын басқа заңды немесе жеке тұлғаларға тегін бергенде, сатқанда, ұрланғанда, жоғалғанда, табиғи апат, зілзала жағдайында, бүлінгенде есептен шығарылады. Сонымен қатар өздерінің меншігіндегі негізгі құралдарын басқаларға айырбастағанда немесе ұзақ мерзімге жалға бергенде кәсіпорындар өздерінің балансынан негізгі құралдарды есептен шығара алады. Кәсіпорында негізгі құралдардың іске жарамсыздығын, оларды бастапқы қалпына келтіру үшін жүргізілетін күрделі жөндеудің тиімсіздігін немесе мүмкін еместігін, сондай-ақ негізгі құралдарды есептен шығаруға қажетті құжаттарды толтыру үшін ұйым басшысының бұйрығымен тұрақты комиссия құрылады.
Кәсіпорында негізгі құралдарды есептен шығару үшін үлгі түрі НҚ-3 Негізгі құралдарды есептен шығару актісінемесе үлгі түрі НҚ-4 Көлік құралдарын есептен шығару актісі толтырылады. Ол екі дана етіп жасалады. Біреуін комиссия негізгі құралдарды есептен шығару үшін бухгалтерияға, екіншісін жауапты адамға тапсырылады.
Кәсіпорынның негізгі құралдарды сатқаннан немесе бұзғаннан алған материалдары мен алынған сомаларынан негізгі құралдарды сату және бұзуға байланысты шығындарды алып тастағандағы қалған қалдығы ұйымның өзінде қалады. Ұйымдарда есептен шығарылған негізгі құралдардың құны:
Дт 7410 "Активтердің шығуынан алынатын шығыстар "
Кт 2410 "Негізгі құралдар"
Есептен шығарылған негізгі құралдардан алынған іске жарайтын материалдар мен т.б. бөлшектердің құны:
Дт 1310 - "Материалдар"
Кт 6210 "Активтердің шығуынан алынатын кірістер ".
Басқа заңды және жеке тұлғаларға тегін берілетін негізгі құралдарға үлгі түрі НҚ-1 Қабылдау - табыс ету (ақысыз) актісі 2 дана етіп толтырылады. Оның біреуі негізгі құралдарды берушіде қалдырылып, екіншісі негізгі құралдарды алушыға табыс етіледі.
Негізгі құралдарды беруші ұйым оны тегін алушыға берілген негізгі құралдардың бастапқы құны мен тозу сомасын көрсетіп хат (авизо) жолдауы керек. Бұл хат 4 дана етіліп толтырылады, оның екеуіне негізгі құралдарды алған жеке немесе заңды тұлғаның бухгалтериясы негізгі құралды алғанын растап , қол қойып, мөр басып, негізгі құралды берушіге қайтарылады.
Негізгі құралдардың есебін жүргізу үшін олардың түрлеріне (классификациясына) көңіл бөлу керек. Қолдануына қарай негізгі құралдар: - негізгі іс-әрекетке қолданылатын өнеркәсіптік негізгі құралдарға; - қосалқы және қызмет көрсету өнеркәсібінде қолданылатын негізгі құралдарға; - өнеркәсіптік емес негізгі құралдарға бөлінеді. Берілген кәсіпорында негізінен өнеркәсіптік негізгі құралдар қызмет етеді.
Негізгі қорлардың синтетикалық және аналитикалық есебін, олардың жайы мен қозғалысы туралы мәліметтерді осы түріне қарай бөлу негізге алынған.
ЖШС Казполиграфнегізгі құралдар негізінен ғимараттар құрылысынан, машиналар мен құралдарды басқа субъектілерден төлеусіз алудан және жарғылық капиталға қосқан үлестен пайда болады. Кәсіпорында негізгі құралдың есебі 24 бөлімшеде жүргізіледі
Бухгалтерияға әрбір алынған негізгі құралдарды сол үшін жауап беретін адамға тіркеп, оған инвентарлық карточка ашады және инвентарлық номер береді. Инвентарлық карточка әрбір негізгі құралдарға жеке-жеке жүргізіледі. Карточкада заводтық номері, шыққан уақыты, қолдану актісінің номері мен күні, инвентарлық номері және бағасы көрсетіледі.
Инвентарлық карточкада Түсті, Шығарылды, Ішкі орын ауыстыру деген бөлімдері бар.
ЖШС Казполиграфнегізгі құралдар айналымының қортындысы негізгі құралдар карточкалар есебінде инвентарлық карточкалардағы айналым мен қалдықтар негізінде жазылады, және ол бас кітаптағы 2410 Негізгі құралдар шотымен тексеріледі. ЖШС Казполиграф негізгі құралдарының амортизациялық есебі есеп саясатындағы 16 ХҚЕС бойынша бірқалыпты (тура) әдіспен есептеледі.Амортизациялық төлемдер бастапқы баға тұтасымен өнеркәсіп шығынына көшкенше немесе көрсетілген қызмет көрсету мерзімі біткенше жүргізіледі. Негізгі құралды баланстан шығарда 2 дана Шығару актісін комиссия толтырып, оны бастық бекітеді. Бір данасы бухгалтерияға беріледі, екіншісі негізгі құралдарға жауап беретін тұлғада болады. Шығару актісінде бастапқы бағасы, тозу сомасы, шыққан жылы, двигатель номері, мемлекеттік номері, техникалық паспорттың номері, жөнеуге жарайтыны немесе жарамайтындығы көрсетіледі, сонында комиссия қортындысы жазылады. Және шығаруға себеп болған құжат бірге тіркеледі.Төменде негізгі құралдардың қозғалысын есепке алудағы шоттар корреспонденциясы берілген
2 кесте. Негізгі құралдар бойынша қысқаша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операция
Дебет
Кредит
1
Есеп бойынша берілген сома есебінен негізгі құралдар қабылданды
2410
1250
2
Қолма - қол ақшаға негізгі құрал сатып алынды
2410
1010
3
негізгі құралға бағалу жүргізудің нәтижесінде бастапқы құнының артуы
2410
5410
4
Төтенше жағдайлар және операцияларды тоқтатудың нәтижесінде негізгі құралдарды есептен шығару
7470
2410
2.3.Негізгі құралдарды түгендеу.
Бухгалтерлі есеп пен есеп беру деректерінің дұрыстығын қамтамасыз ету мақсатында шаруашылық субъектісі жылына кем дегенде бір рет мүліктер мен қаржылық міндеттемелерге түгендеу жүргізеді. Негізгі құралдарды түгендеудің негізгі міндеті болып табылатындар:
1. Есепте тіркелмеген объектілерді қоса алғанда, ненізгі құралдардың нақты қолда барын анықтау.
2. Нақты қолда барын бухгалтерлік есеп деректемелерін салыстыру арқылы негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1.Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдар есебінің теориялық негізі
1.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың мәні, жіктелуі
1.2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі
1.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
2. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. Казполиграф ЖШС экономикалық жағдайы
2.2. Казполиграф ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
2.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды түгендеу
2.4. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау
3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың есебін жетілдіру
3.1. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдарды ҰҚЕС-на сәйкес есепке алу
3.2. Кәсіпорынның қаржылық амортизациялық саясат және негізгі құралдар есебінің мәселелерін шешу жолдары.
3.3. Кәсіпорынның қаржылық негізгі құралдардың тиімділігін жоғарлату
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе.
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндірістік құрал - жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысты. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым - қатынастар саясаты жаңа сипат алды. Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындағы субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс - әрекеті өз шығындарын өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру қағидаларына негізделуі тиіс.
Нарықтық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің маңызы ерекше зор. Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есеп жұмысы Бухгалтерлік есеп туралы, Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес жасалған Бухгалтерлік есеп стандарттары мен қаржы - шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебінің бас шоттар жоспарына сай бекітілген ортақ қағидалар мен ережелерге және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бухгалтерлік есеп жөнінде шығарған нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ұсыныстары негізінде ұйымдастырылады.
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілерінің және олардық құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық жоспар жасап, оның орындалуын бақылау үшін қолданылады.
Бүгінде бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде басты орындардың бірін алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бекітілген номативтік - құқықтық актілердің жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге (ұлғайтуға), оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда шаруаға қырсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімділігін жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланылады.
Қазақстан экономикасының дамуында, оның стратегиялық маңызды салаларында қызмет ететін ірі және орта кәсіпорындар ерекше орын алады. Олардың балансында мемелекеттің ұлттық байлығының маңызды бөлігін құрайтын негізгі құралдардың басым бөлігі шоғырланған. Ал кәсіпорын өз алдына олардың есебін жүргізуі тиіс. Негізгі құралдар әр уақытта кез - келген кәсіпорынның негізі болып табылғандықтан және онысыз ешбір кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыра алмайтындықтан, олардың есебін жүргізу де әрқашан көкейкесті мәселелердің бірі болып қала береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - негізгі құралдардың есебін жүргізуді ашып көрсету.
Бұдан барып келесідей мәселелер орын алады:
oo негізгі құралға және олардың түрлеріне сипаттама беру;
oo негізгі құралдарды бағалау және қайта бағалау;
oo негізгі құралдардың қозғалысын (кіріске алынуын және есептен шығуын) есепке алу;
oo негізгі құралдардың пайдалану деңгейін талдау;
oo амортизацияны есептеу әдісі;
oo негізгі құралдардың есебін жетілдіру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан,пайдаланған әдебиеттер тізімінен және негізгі құралдар есебі бойынша қосымша құжаттардан тұрады. Дипломдық жұмысты жазу барысында: Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2006 ж;Бухгалтер бюллетені №45 қараша 2007ж; В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт "Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп" Алматы 2004 ж.
1.Негізгі құралдардың есебі және аудитінің теориялық негізі.
0.1. Негізгі құралдардың мәні және жіктелуі.
Әрқилы меншік фомасындағағы және түрлі салада қызмет ететін кәсіпорынның айналымнан тыс активтерді негізгі капиталды құрайды, оның құрамына: материалдық емес активтер, негізгі құралдар және ұзақ мерзімді инвестициялар кіреді.
Айналымнан тыс активтер
Материалдық емес активтер
Ұзақ мерзімді инвестициялар
Негізгі құралдар
Кез-келген өндіріс өз қызметіне кұрал-жабдықтарын пайдаланса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралды (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. Мысалы: автокөлік сатумен айналысатын фирма үшін жеңіл автокөлік - ТМҚ, ал оны сатып алып, мақсатты пайдаланушы үшін осы автокөлік - еңбек құралы болып саналады. Сол сияқты жылжымайтын мүлік сатумен айналысатын фирма үшін жер - ТМҚ қатарына, ал құрылыс салынған жер - негізгі құралдар қатарына енеді. Егер де сатып алынған жер учаскелері мен ғимараттарды шаруашылық субъект өзі пайдаланбай, ұзақ мерзімдік қаржылық салым ретінде салса, ол қаржылық инвестиция болып есептеледі.
Бухгалтерлік есепте негізгі ќұралдар деп - өндірістік үдерісінде үзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп аударып отыратын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады.
Өндірістік процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар:
* өндірістік
* өндірістік емес болып екіге бөлінеді.
Өндірістік негізгі құралдарға жататын еңбек құралдары өндірістік процестерге тікелей қатысады, болмаса оның жүзеге асуына мүмкіндік туғызады (өндірістік ғимарат, құрылыстар, көлік құралдары, құрал-жабдықтар және басқалары).
Негізгі құралдарың өндірістік емес түрлеріне өндіріс процесіне қатыспайтын және өндірістік емес тұтыну мақсаттарына арналған қорлар жатады. Мысалы, тұрғын үйлер, амбулаториялар, демалыс үйлері.
Иелігіне қарай негізгі құралдар:
* Меншікті;
* Жалға алынған болып бөлінеді.
Меншікті дегеніміз - субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар.
Белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар-жалға алынған құралдар болып саналады.
Пайдалану сатысында қарай негізгі құралдар:
* жұмыс істеп тұрған;
* жұмыс істемей түрған (тоқтатылып қойған) және қор ретінде тұрған болып бөлінеді.
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар, әрекет етіп тұрғандар болып саналады.
Жұмыс істемей тұрғандар бұл жұмысы тоқтатылған немесе басқа жағдайларға байланасты уақытша пайдаланатын негізгі құралдар.
Қорда тұрғандар болып жұмыс істеп тұрған құрал жабдықтарды жоспарлы түрде олардың запас бөлшектерін ауыстыру үшін тоқтатылған объектілер есептеледі.
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар:
* Мүліктік;
* Мүліктік емес болып бөлінеді.
Мүліктікке (заттай) көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге болатындар (үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар) жатады.
Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер,орман алқабы, су ресурстары (ғимараттардан басқа) күрделі қаржы салымы, яғни заттық нысаны жоқ шығындар (жер учаскелерін, егістік үшін пайдаланылатын жерді өндеу, жолға алынған негізгі құралдарға күрделі қаржы жұмсау, т.б.) жатады.
Негізгі құралдардың жіктелуі.
Негізгі құралдардың ғылыми негізделген жіктемесі олардың есебін дұрыс жүргізудің маңызды шарты болып табылады.
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын қызметтеріне қарай мынадай түрлерге (топтарға) бөлінеді: жер; үйлер; ғимараттар; өткізгіш тетіктер; машиналар және құрал - жабдықтар (соның ішінде автоматты машиналар және құрал - жабдық); күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен лабораториялық жабдықтар; есептеу техникасы; басқа машиналар мен құрал - жабдық; көлік құралдары, құрал - сайман; өндірістік мүлік және жабдықтар; шаруашылық мүлкі; жұмысшы және өнім беретін мал; көп жылдық екпе ағаштар; жерді жақсартуға (ғимаратсыз) шыққан күрделі шығын; басқа да негізгі құралдар.
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:
жер - субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі мен құны. Жерге меншік құқығы бар болса, онда олар құқық актісімен расталуы керек. Ондай актісі берілген болса, онда ондай жер учаскілері мүліктік болып саналады;
үйлер - халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік-мәдени қызмет көрсетуге жағдай жасауға және материалдық құндылықтарды сатуға арналған әлеуметтік құрылыс объектілері. Әрбір тұрғын үй мүліктік объект болып табылады.
ғимараттар - еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір қызметтері орындау жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған инженерлік - құрылыс объектілері (шахта ұнғысы, мұндай мұнарасы, бөгет, көпір, автомобиль жолы). Барлық жағдайлары бар әрбір жеке ғимарат мүліктік объект болып табылады.
өткізгіш тетіктер (қондырылған) - электр, жылу немесе механикалық энергияны өткізу қондырғылары (электр өткізу желілері, трансмиссиялар, құрбылар). Электр желілері бойынша, мысалы электр станциясы бөлу қондырғыларының желісі немесе генератор клеммаларынан бөлу қондырғыларына дейін, қабылдау подстанцияларынаң және подстанциялардан трансформатор жайына дейін мүліктік объекті бола алады.
машиналар мен жабдықтар - күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғандар мен лабороториялық жабдықтар; әрбір машина, егер ол басқа мүліктік объектісінің бөлшігі болмаса, оған кіретін бейімделген құралдарды, соған тиісті заттарды , аспаптарды, қоршауды, фундаментті қоса алғанда, мүліктік объекті болып саналады. Негізгі құралдардың бұл тобы 5 топтан тұрады:
күш беретін машиналар және жабдықтар - жылу және электр энергиясын өндіретін генератор-машиналары; түрлі энергияны механикалық энергияға, яғни қозғалыс энергиясына айналдыратын двигатель - машиналары (тракторлар мен өздігінен жүретін шассилер, бу двигательдері, турбиналар, іштей жану двигательдері, электірлік двигательдер)
жұмыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау процесіне еңбек затына механикалық, жылу және химиялық әсер етуге арналған машиналар, аппараттар және құрал-жабдық (токарлық бұранда кесетін станоктар, ағаш кесетін аралар).
өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабороториялық жабдықтар - өлшеуге, өндірістік процестерде реттеуге арналған аспаптар мен қондырғылар, сондай-ақ лабараторияларда пайдаланылатын приборлар мен аппаратуралар (дозаторлар, амперметрлер, микроскоптар);
есептеу техникасы - процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар, кондырғылар, аспаптар (компьютерлер, басқарушы және басқа есептеу машиналары);
басқадай машиналар мен жабдықтар - машиналар, аппараттар және басқа құрал - жабдық (телефон станцияларының, радио тораптарының жабдығы, өрт сөндіргіш машиналар);
көлік құралдары - адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс құрамдары (автомобиль, темір жол және су көлігінің қозғалмалы құрамы, жегін көлігі) Әрбір объект өзіне тиісті барлық бейімделгіш құралдары мен заттарын қоса алғанда мүліктік объект болып табылады.
құрал-сайман - қол еңбегінің механикалындырылған немесе механикалындырылмаған құралдары немесе металдарды, ағашты және т.б. өндеу үшін машиналарға бекітілген заттар (кесетін, соғатын және нығыздайтын еңбек құралдары). Басқа мүліктік объектінің құрамына кірмейтін заттар ғана мүліктік объект болып табылады;
өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдету үшін қызмет ететін өндірістік заттар; еңбекті қорғауға көмектесетін жабдықтар; сұйық, сусымалы жән басқа материалдарды сақтауға арналған сыйымды заттар; өндірістік арналымы бар басқа да заттар. Басқа мүліктік объектінің бөлшегі болып табылмайтын және дербес мәні бар заттарда мүліктік объекті болалады.
шаруашылық мүлік - кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары (орындықтар, шкафтар, кілемдер). Дербес мәні бар әрбір объекті - мүліктік объект бола алады.
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал - ат, өгіз, түйе және басқа жұмысқа пайдаланылатын малдар, өнім беретін мал - мүйізді ірі қара мал; асыл тұқымды айғырлар мен биелер, буралар мен інгендер; бұғылар, маралдар, еркек шошқалар мен мегежіндер, ешкілер, саулық қой мен қошқарлар. Әрбір ересек мал мүліктік объект болып табылады.
көп жылдық өсімдіктер - қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер (жеміс және жидек ағаштары, жүзімдіктер, гүлдерің көп жылдық түрлері, роза плантацялары, өсімдіктен жасалған қоршаулар, жерді қорғайтын өсімдіктер). Жас өсімдіктер даму деңгейі толық жетілген (жеміс - жидек бере бастаған) өсімдіктерден бөлек есепке алынады;
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) - ауыл шаруашылық мақсатта пайдалану үшін ауыл шаруашылығында пайдалану үшін жер қыртысын жақсартудың шараларына жұмсалған мүліктік емес сипаттағы шығындар (жер учаскілерін жоспарлау, жерді егін егу үшін өндеу, егін егу үшін өндеу, егіс даласын тастардан тазарту);
басқа да негізгі құралдар - кітапхана қорлары, спорт мүлкі және басқа да салымдар.
Жіктемелік топтарға өндірістік - техникалық мақсаты бойынша, тозу қарқыны, қызмет мерзімі, жөндеудің ерекшелігі, икемділігі мен техникалық жаңалығының дәрежесі бойынша өте жақын негізгі құралдар енгізіледі.
1.2.Негізгі құралдардың аудитінің ерекшелігі.
Аудиторға негізгі құралдарға жатқызылғандардың дұрыстығына көңіл аудару керек. ХҚЕС №16 Негізгі құралдар есебіне сәйкес негізгі құралдарға бір жылдан артық қолданылатын материалдар шығаратын салада, сонымен қатар
өнеркәсіптік емес салада да қолданылатын еңбек құралдары жатады.
Аудитор бастапқы құжатттар бойынша, олардың алынғаны туралы, объектінің мінездемелік жазулары арқылы негізгі құралдар карточкасынан төмендегілерді анықтап алуы керек:
Негізгі құралдардың классификациясының дұрыстығына көз жеткізу керек, себебі ол дұрыс бөлінбегенде өнімнің өзіндік құнын анықтауда пайда болады.
- Негізгі құралдардың қолдануымен дұрыс бөлінуіне көз жеткізу керек, себебі дұрыс бөлінбеген жағдайда арендалық төлем немесе тозу төлемдері дұрыс болмайды; - Өнеркәсіптегі негізгі құралдардың қатысуын дұрыс есептеу, ол дұрыс болмаса амортизация дұрыс болмайды.
Кәсіпорынның іс-әрекетін жоғарлатудағы негізгі мәселенің бірі негізгі құралдарды сақтау және оларды тиімді пайдалану болып табылады. Кәсіпорында негізгі қорлардың жай-күйін білу үшін жылына 1 рет негізгі қорларды инвентаризациялау жүргізеді.Сондай-ақ жылдық қаржылық есепті құрастыруда және бухгалтерлік баланста құрағанда инвентаризация жасалынады.
Инвентаризация кезіндегі негізгі мақсат негізгі құралдардың жай-күйі туралы толық мәлімет алу және бухгалтерлік есеппен салыстыру болып табылады. Инвентаризациялық тізімде объектінің толық аты, техникалық мінездемесі, заводтық номері, шығару жылы, бастапқы бағасы көрсетіледі. Негізгі қорларды инвентаризациялау олардың инвентарлық карточкаларын, инвентарлық тізімдемесін, техпаспортының жай-күйін, арендаға берілген немесе арендаға алынған негізгі құралдың құжаттарын тексеруден басталады. Инвентаризациялық тізімдеменің жазулары Негізгі құралдарды инвентризациялаудың салыстырмалы ведомасына кіргізіледі.
1.3.Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
Шаруашылық субъектілерінде негізгі құралдардың есебі №16 "Негізгі құралдардың есебі" деп аталатын ХҚЕС- на сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдардың есебінің міндеттері:
1. Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да құжаттар мен түгендеу журналдарының негізінде еңбек құралдарының барлық түрлерінің сақталуына жүйелік бақылауды ұйымдастыру.
2. Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есептеу ақтылы және дұрыс көрсетілуің қамтамасыз ету.
3. Негізгі құралдарың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді пайдалануына бақылауды ұйымдастыру және қор қайтарымдылығын арттыру жөніндегі шараларды жүзеге асыру.
4. Негізгі құралдарға ағымдағы және қүрделі жөндеулерді, қайта құруды және модернизациялауды жүргізумен байланысты шығындарды есепке дұрыс және уақтылы көрсетуді жүзеге асыру.
5. Моральды және физикалық тұрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел айқындау.
6. Негізгі құралдар бойынша дұрыс есептеме жасау үшін бухгалтерлік есептің деректерін уақтылы және дұрыс қалыптастыру.
Негізгі құралдардың есебін дұрыс ұймдастырудың маңызды шарты оларды бағалаудың қабылданған принципі болып табылады. Негізгі құралдарды ақшалай өлшеммен бағалау олардың көлемін, құрылымын, тозуын анықтап, қайта өндіруді жоспарлауға мүмкіндік береді. №6 БЕС бойынша негізгі құралдар төмендегідей түрде бағаланады:
* Бастапқы құн;
* Ағымдағы құн;
* Баланстық құн;
* Сату құны;
* Жойылу құны.
Бастапқы құн - негізгі құралдардың сатып алған мезгіліндегі немесе іске қосылған кездегі нақты жұмсалған шығындардың құны, оған сонымен қатар салықтар және жинаулар, жеткізу және монтаждау шығыны және басқа шығындар қосылады.
Ағымдағы құн - белгілі бір мерзімдегі нарық бағасы бойынша есептелетін құн.
Баланстық құн - бастапқы немесе ағымдағы құннан жинақталған тозуын, амортизациясын шығарып тасталған құны,
Сату құны - өзара келісілген баға.
Жойылу құны - негізгі құралдардың жойылуынан пайда болатын қосалқы бөлшектердің, металл сынықтарының болжамды құны.
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша кіріске алу сәтінде көрсетіледі. Оған барлық қажетті нақты өндірістік шығындар, негізгі құралдарды орнату және сатып алу шығындары, соның ішінде:
1. Сатып алу кезінде төленген өтелмейтін салықтар мен алымдар (үйлер, женіл автомобильдер бойынша ҚҚС және сатып алу шарты бойынша мемлекеттік баж).
2. Жеткізу, монтаждау, орнату, пайдалануға қосу жөніндегі шығындар.
3. Құрылыс мерзіміне берілген несие үшін проценттер.
4. Активті жұмыс жағдайына келтіруге байланысты басқа да шығындар жатады.
Жер учаскісінің бастапқы құнына мыналар жатады:
1. Шотта көрсетілген сату бағасы;
2. Жылжымайтын мүлік жөніндегі агентерге комиссиялық сыйықы.
3. Сатып алу - сату құжаттарын ресімдеу бойынша заңгердің көрсеткен қызметін төлеу;
4. Салықтар және алымдар.
5. Жерді мақсатты пайдалануға әзірлеу жөніндегі шығындар (үйлерді бұзу, тазалау, тегістеу).
Сатып алынған жабдықтардың бастапқы құнына мыналар қосылады:
1. Сатып алу бағасы;
2. Тасымалдау шығындары (тасымалдау уақытындағы сақтандыру);
3. Монтаждау;
4. Жабдықтың пайдалануға жарамдылығын тексеру мақсатында сынақтан өткізу.
Үйлер мен ғимараттардың құрылысы кезінде бастапқы құнына құрылыс жөніндегі мынадай шығындардың барлығы қосылады:
1. Материалдар.
2. Еңбекақы төлеу:
3. Үстеме шығындардың тиісті үлесі.
4. Сәулетшінің, заңгердің қызметін төлеу.
5. Құрылыс кезеңіндегі сақтандыру шығындары.
6. Ќұрылыс кезеңіне берілген нееиелер бойынша проценттер.
7. Құрылыс жұргізуге рұқсат алуға жұмсалған шығыстар.
№16 ХҚЕС сәйкес негізгі ќұралдардың бастапқы құнын белгілі бір күнге әрекет етіп тұрған бағасымен сәйкес келтіру үшін объектілерге қайта бағалау жүргізіледі, содан соң, ол есепте және есеп беруде көрініс табады.
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және олардың тиісті түрде сақталуын қамтамасыз ету үшін әрбір негізгі құралға түгендеме номері беріледі және ол тұрақты болады.
Шаруашылық жүргізуші субъектілік қаржылық есеп беруінде келесі ақпараттың мәні ашылуы тиіс.
oo Негізгі құралдардың әрбір түрі бойынша бастапќы құны;
oo Пайдалануға берілген және есептен шыққан кезі;
oo Бастапқы құнының өзгеру себептері;
oo Амортизацияны есептеу үшін пайдаланылатын тәсілі.
oo Есептік кезеңдерінің басына және соңына жинақталған амортизация сомасы;
oo Егер де қайтадан бағалау жүргізілсе: әрбір негізгі құралдардың ағымдылық құны;
- Бағалауды жүргізудің кезеңі және қүні, әдісі, сондай - ақ экспертизалық бағалаудың кімдердің жүргізгені, т.б.
Сондай - ақ қаржылық есеп беруді пайдаланушылар үшін уақытша пайдаланбай тұрған негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымдағы құны, міндеттемесі үшін кепілдікке берілген негізгі құралдар, аяқталмаған құрылыстың есептік кезең соңына қалған құны, т. б көрсетіледі.
2008 жылғы 1 қаңтардан бастап 2-ҰҚЕС-ның 279-тармағына сәкес ңақты шығындар бойынша есепке алу үлгісін таңдап алса, мұндай жағдайда негезгі құралдар объектісі жинақталған амортизацияны және жинақталған құнсызданудан болған залаларды шегергеннен кейін оның бастапқы құны бойынша есепке алынуға тиіс.
Осы жағдайда компания негізгі құралдарды есепке алуды өзгеріссіз жалғастыратын болды және 2007 жылдың аяғында және 2008 жылдың басында ешқандай қосымша операциялар жүргізу талап етілмейді.
Жылжымайтын мүлік объектісін, үйлерді және құрал-жабдықты 36 - Активтердің құнсыздануы ХҚЕС-на сәйкес құнсыздану бойынша кезең-кезеңімен тексеріп отыру қажет, сондай-ақ ұйым активтердің баланстық құнын айқындайды және құнсызданудан болған залалды таниды немесе кері қайтарады.
Ұйым әрбір есеп берілетін күні активтердің ықтимал құнсыздану белгілерінің баржоғын анықтайды және осындай белгі табылған жағдайда, ұйым активтің өтелетін сомасын бағалауға міндетті.
Әділ құнын дұрыс бағалауға болатын бұрын актив ретінде танылған негізгі құралдар объектісі қайта бағалау көлемі бойынша есепке алынуға жатады. Мұндайда оның қайта бағаланған көлемі кез келген кейіннен жинақталған амортизацияны және кез келген кейіннен жинақталған құнсызданудан болған залаларды шегергенненкейінгі оның қайта бағалау күніндегі әділ бағасына тең болуы тиіс.
Баланстық құнның есептік күнгі әділ құнды пайдаланған кезде айқындалатын баланстық құннан айтарлықтай айырмашылығының болуына жол бермеу үшін, қайта бағалаулар мейілінше тұрақты түрде жүргізіліп отыруға тиіс. Қайта бағалауларды жүргізу жиілігі негізгі құралдардң әділ құнынындағы өзгерістерге байланысты. Егер қайта бағаланған активтің әділ құнан оның баланстық құнының едәір айырмащылығы болса, онда қосымша қайта бағалау жүргізу қажет.
Негізгі құралдардың кейбір объектілерінің әділ құны айтарлықтай және туынды ауытқуларға әсер етуі мүмкін, сондықтан олар жыл сайын қайта бағалауды қажет етеді. Мұнадай жиі бағалаулар әділ құны аз ғана өзгерістерге ұшыраған негізгі құралдардың объектілері үшін қажет емес. Осындай объектілерді қайта бағалау қажеттілігі үш немесе бес жылда бір рет туындауы мүмкін.
Жылжымайтынмүліктің объектісін, үйлерді және құрал-жабдықты қайта бағалаған кезде, қайта бағалау күнінде жинақталған амортизация:
oo қайта бағалаудан кейін баланстық құн оның қайта бағаланған құнына теңесетіндей етіп, активтің баланстық құнының өзгеруіне теңбе-тең түрде қайта бағаланады;
немесе
oo амортизация шегерілгенге дейін активтің баланстық құнына қарсы шығынға жазылады, ал таза көлемі қайта бағаланады.
Бұл әдіс үйлер үшін жиі қолданылады.
Қайта бағалау активтердің тұтастай класына қолданылуға тиіс, мысалы:
oo жер;
oo үйлер және ғимараттар;
құрал-жабдық және т.б.
2.Негізгі құралдардың есебі және ішкі бақылау
2.1. Казполиграф ЖШС экономикалық жағдайы
Казполиграф жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз тарихын 1941жылдын 1қазанынан бастайды.
1954-1984жж аралығында Лесатарный завод Лесатарный Комбинатка ауысады.Комбинат өз жұмысын ағаш жәшік жасаудан бастайды.Қазіргі кезде әртүрлі қораптаулар түрлерін жасаумен айналысады.Комбинат ҚР Әділет Министірлігінің №12345 қаулысымен 1995 ж 15-ші қантарда бекітілген.
Жарғылық капиталы-212000 мың теңге
Құрылтайшылары- Құдайбергенов А.А
Семенов Е.М
Шилов К.И
Нурпеисов Е.К.
Есептік саясатты құрудың негізгі талабы:
--бухгалтерлік есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте есептеу әдісі қолданылады.
- Бюджетпен есептесу келесі салық түрлері арқылы жүзеге асады:
oo заңды тұлғалардың табыс салығы;
oo жеке тұлғалардың табыс салығы;
oo қосымша құнға салық;
oo және міндетті зейнетақықорға төлемдер.
- Шаруашылық салық заңдарына сәйкес салық органына ай сайын, тоқсан сайын, жыл сайын қаржылық ақпараттарды және керекті есептері, декларацияларды тапсырып отырады. Сондықтан бухгалтерлік есеппен қатар салықтық есеп жүргізіледі.
-Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты ақпарат беру мен мүделі жақтарға сыртқы мәліметтер беруде талаптар өзгерді. Сондықтан әр түрлі жағдайларда шұғыл және дәл қимылдау үшін ақпаратты компьютерлік өңдеуге аса көп мән беріледі. Шаруашылықта 1С.бухгалтерия мамандандырылған жиынтығы Бухгалтерлік есеп компонентімен қолданылады. Бухгалтерлік есеп келесідей жүзеге асады:
Опреациялар журналы - бұл күнделікті шаруашылықтың қаржылық операциялары мен міндеттерінің бухгалтерлік жазуы. Операциялар журналы 1С.бухгалтерия-нің бір модулі болып табылады. Операциялар журналын кіргізудің негізгі мақсаттары:
oo Есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте болатын қателерді табу мен жою.
oo Басшыларға баратын мәліметтер мен шұғыл мағлұматтарды дайындау және тексеру.
Операциялар журналында келесі жұмыстарды істеуге болады:
1) Жазуларды дайындау.
2) Жазуларды қарау
3) Операциялар журналындағы жазуларды бақылау.
ЖШС КАЗПОЛИГРАФ- 1С. бухгалтерия жиынтығындағы шоттардың құрылымы бухгалтерлік есептегі Жоспарлы шоттар негізінде құрылған және ары қарай бөлшектенген. Бөлшектеуде шоттың мінездемесін беретін қосымша белгілер қолданылған. Қосымша белгілер пайдалушының талабына байланысты анықталған.
-Операциялар журналына байланысты мәліметтер.
-Операциялар журналындағы бухгалтерлік функциялар.
-Операциялар журналындағы басқа функциялар.
-Қосымша бухгалтерлік мәліметтер. Олар бухгалтерлік есептің негізгі бөлігі болып табылады. Бұл мәліметтер сәйкес салаға байланысты толық ақпараттармен берілген. Бухгалтерлік есепке бұл қосымша мәліметтерден тек қана операцияның жалпы сомасы кіреді.
ЖШС КАЗПОЛИГРАФ есеп саясатына байланысты 2005-2007 жылығы бухгалтерлік есебі келесі жүйе бойынша жүргізіледі:ЖШС КАЗПОЛИГРАФ негізгі талдау көзі болып жылдық технико-экономикалық көрсеткіш есептелінеді.ЖШС КАЗПОЛИГРАФ 2005және 2007 жылдардарда экономикалық көрсеткіштерге ие болды.
1 кесте. ЖШС КАЗПОЛИГРАФ 2005-2006-2007жылдардағы технико-экономикалық көрсеткіші.
№
Көрсеткіштер
2005
2006
2007
Ауытқу2007
2005 +-
2005 %
2006 +-
2006 %
2
3
4
5
6
7
8
9
1
Сатылған өнімнен түскен табыс, мың теңге
1180561,5
1297379,5
1444660,4
264099
22,3
147281
11,3
2
Сатылған өнімнің өзіңдік құны,мың теңге
955722
971992
1000023,5
43301,5
4,6
9028031,5
10,2
3
Жалпы табыс,мың теңге
224839,6
325387,6
44636,8
219797,2
-280750,8
13,7
4
Кезең шығындары мың тенге
243017,3
229425,7
258319,2
-217198,1
6,2
28893,5
12,5
5
Таза табыс,мың тенге
-18177,7
95961,9
186317,6
-16139,9
-924,9
90355,7
-5,9
6
НҚЖ орташа жылдық құны,мың теңге
492641
479911,9
496623,1
3982,1
16711,2
3,6
7
Қор қайтарымы %
2,3
2,7
2,9
0,6
26
0,2
7,4
8
Жұмысшылардың орта тізімді санасы.(адам)
200
204
212
12
6
8
3,9
9
Еңбекақы қоры. мың теңге
43200
47001,6
50880
7680
17,7
3878,4
8,2
10
Орташа еңбек ақы мың теңге
18000
19200
20000
2000
11,1
800
4,1
11
Қор сыйымдылығы %
0,4
0,3
0,3
-0,1
0,75
-
1
12
Алашақ қарыз. мың теңге
230123,7
217808,8
223781,03
-6342,6
97,2
5972,23
2,7
13
Берешек қарыз.мың теңге
556221,4
455104,6
117022,05
-439199,3
21,03
-338082,5
-74,3
14
Рентабельділігі. (%)
-0,01
0,1
0,01
-0,09
-900
-0,09
0,1
Бұл кестеден біз Казполиграф ЖШС пайдалылығының өскенін көруге болады.Бұған себеп өнімді сатудан түсен табыс 2007ж 2005ж салыстырғанда 264099 мың теңгеге, яғни 22,3 пайызға өскен. Сонымен қатар өнімнің өзіндік құны да өскенін көруге болады. Жұмысшылар саны да 12 адамға өскен, өнім көлемінің өсуіне байланысты таза табыс та өскен.Орта жылдық НҚЖ-ның құны жоғарлаған бұл кәсіпорынға жаңадан құрал жабдықтар сатып алудың нәтижесінде болып отыр. Қор қайтарымы өсті бұған НҚЖ құнының жоғарлауы мен өнім көлемінің жоғарлауы әсер етті.Өнімділіктің өсуіне байланысты еңбек ақы көлемі өсті.Осылардың негізінде 2007ж 2005ж қарағанда 219797 мың теңгеге өсті.
2.2. Казполиграф ЖШС негізгі құралдар есебін жүргізу
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндірістік өнімнің өсуі мен олардың сапасына байланысты болады. Сондықтан шаруашылық объектілері әрдайым негізгі құралдарын жаңартып, оларды сапасы және өнімділігі жоғарылармен ауыстырып отырғаны дұрыс.
Кәсіпорынға негізгі құралды сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес қосуы, басқа ұйымдардың адамдардың сыйға, яғни тегін беруі, сондай-ақ жоғары үкімет органдарының беруі, т.б. жағдайлар арқылы келіп түседі.
Бұл келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға кәсіпорын үлгі түрі НҚ-1 қабылдау - тапсыру актісін толтырады. Салынып біткен, яғни аяқталған құрылыстар үшін ол объектілерді қабылдап алуға тағайындалған комиссия алдымен оларды іске қосу - қабылдау актісін толтырады. Қабылдау актісі - бухгалтерлік алғашқы құжат. Бұл актіде мынандай мәліметтер көрсетіледі:
oo объектінің аты;
oo объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
oo салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
oo құрылыстың салынып біткен уақыты;
oo амортизацядық аударым мөлшері;
oo бастапқы құны;
oo басқа да шартты белгілер.
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы бас механикалық бөлім төлқұжат толтырады. Негізгі құралдарға төлқұжат толтыру олардың есебін ұйымдастырудың негізгі шарттарының бірі. Негізгі құралдарға толтырылған төлқұжаттарда олардың пайдалануға берілген уақыты, техникалық сипаттамасы, т.б. мәліметтері жазылады.
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін толтырылған қабылдау - тапсыру актісі 2 дана етіп тапсырушы цех (бөлім) қызметкері толтырады және тапсарушылардың қолдары қойылған бірінші данасы ұйымның бухгалтерясына тапсырылады, ал екіншісі тапсырушы цехта қалады. Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы және қабылдаушы субъектілер үшін) 2 дана етіп толтырылады.
Ұйымдарда негізгі құралдардың пайдалану барысында табиғи және сапалық жағынан тозады. Бүтін бөлігі, яғни табиғи пішіннің барлық тетіктері бір мезгілде, бір уақытта іске жарамсыз болып қалмағанымен, негізгі құралдардың бір бөлшегінің жарамсыз болып, соның себебінен негізгі құралдар істен шығуы мүмкін. Тіпті іске жарамды болғанның өзінде кейбір бөлшектерінің тозуының әсерінен өнім өндіру қабілетінің азаюы да ғажап емес. Сондықтан кәсіпорын өзінің негізгі құралдарын пайдалану мерзімі уақытынан бұрын тозып, істен шығып қалмау үшін белгілі бір уақыт аралығында жөндеп отырады. Негізгі құралдарға жүргізілетін жөндеу жұмыстары өзінің ұйымдастырылуына қарай жай (ағымды) және күрделі деп екіге бөлінеді.
Жай жөндеу дегеніміз - негізгі құралдардың тозып, істен шыққан бөлшегін жұмыс үдерісі барысында ауыстыру немесе оны қалпына келтіру. Бұл жөндеуге майлау, сырлау, т.б. жөндеу жұмыстары жатады. Оған кеткен шығындар сомасы ұйымның ағымдағы шығыны болып есептеледі.
Ал негізгі құралдарға жүргізілетін күрделі жөндеу деп - алдан - ала жоспарланып, сапалық және табиғи тозған негізгі құралдардың бөлшектерін толығымен ауыстырып, оларды түгелдей жаңартуды айтады. Бұндай жөндеуге жұмсалған шығындар тек объектінің жағдайын, қызмет атқару мерзімін, өндірістік қуатын, т.б. көрсеткіштерін арттырғанда ғана оның, яғни негізгі құралдардың бастапқы құнына қосылып, активтің болашақта табыс әкелуіне көзделеді.
Егер негізгі құралдарды ұйым өз күшімен жөндейтін болса, бұл шаруашылық тәсілмен жүргізілген жөндеу болып табылады.
Ал кәсіпорындар өзінің негізгі құралдаррын жөндеуге арнайы жабдықталған, яғни осындай мақсатқа арналған ұйымдарды шақыратын болса, бұл жөндеудің мердігерлік әдісі болып есептеледі.
Жөндеу жүргізілген негізгі құралдарды кәсіпорындағы тағайындалған комиссия мүшелерінің шешімімен қабылдап алады. Ондай негізгі құралдарды қабылдау барысында үлгі түрі НҚ-2 Жөнделген, қайта құрылған және жаңартылған объектілерді қабылдау топсыру актісі толтырылады.
Кәсіпорындар өздеріне керекті, яғни уақытша қажет болған негізгі құралдарды басқа ұйымдардан жалға алулары болады. Сондай-ақ кәсіпорындар өзінің балансында тұрған, бірақ уақытша пайдаланбай немесе қажет болмай тоқтатылып тұрған негізгі құралдарын басқа ұйымдарға уақытша жалға берулеріне болады.
Жалға алынған немесе жалға берілген негізгі құралдар өздерінің жалға алынуы немесе берілуі мерзімінің ұзақтығына қарай үшке бөлінеді:
1) қысқа мерзімді (рейтинг немесе чартер) - 1 жылға дейінгі мерзімге;
2) орта мерзімді (хайринг) - 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзімге;
3) Жалдың бұл түрлері бойынша негізгі құралдарды жалға алғанда немесе бергенде жалға алушы ұйым сол негізгі құралдарды жалдық мерзімі аяқталғаннан кейін олардың иесіне қайтарып береді. Кәсіпорында орта және қысқа мерзімдерге алынған негізгі құралдар Жалға алынған негізгі құралдар деп аталатын баланстан тыс шоттың дебитінде есептеледі. Ал бұл негізгі құралдар өз иесіне, яғни жалға берушіге қайтарылған уақытында жоғарыда аталған шот кредттелінеді.
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алудың немесе берудің өзі жай және қаржыландарылған болып екіге бөлінеді. Егер жалға алынған немесе жалға берілген негізгі құралдар өзінің жалдық мерзімі аяқталғаннан соң міндетті түрде иесіне қайтарылса, бұл ұзақ мерзімді жалдың жай түріне жатады. Ал жалдық мерзім аяқталғаннан кейін негізгі құралдар оны жалға алушының сатып алуына құқы болса, ол қаржыландырылған ұзақ мерзімді жал болып табылады.
Ұйымдар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда:
Дт 2410 "Негізгі құралдар"
Кт 3360 "Жалдық міндеттеме".
Жалдық төлем төленгенде:
Дт 3360 "Жалдық міндеттеме"
Кт 1-бөлім "Ақша қаражатары".
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімді жалға бергенде:
Дт 7410 "Негізгі құралдарды есептен шығару бойынша шығындар"
Кт 2410"Негізгі құралдар".
Ал жалға беруден түсетін табыс:
Дт 3370 "Басқа да кредиторлық борыштар мен есептелген төлемдер"
Кт 6160 "Жалдық қызметтен алынатын табыс (негізгі емес қызметтен алынатын табыс)".
Ұйымдардың ұзақ мерзімге жалға алған негізгі құралдарының келісілген уақыты аяқталып ол негізгі құралдар ұйымның өз меншігіне айналғанда:
Дт 2410"Негізгі құралдар"
Кт 4150"Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек ".
Кәсіпорында ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдардың аналитикалық есебі олардың түрлері бойынша және әрбір түгендеме объектілері бойынша бөлек жүргізіледі. Ұзақ мерзімге жалға алынған мерзімдерінен бұрын иесіне қайтарылуы былай есепке алынады:
Жалгерде, келісімшарт бойынша әзірге төленбеген жал төлеміне:
Дт 3360 "Жалдық міндеттеме"
Кт 2410 "Негізгі құралдар"
Жалға берушіде, жалгер қайтарып берген негізгі құралдардың қалдық сомасына:
Дт 2410 "Негізгі құралдар"
Кт 2160"Жалдау бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек "
Кәсіпорындар өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын басқа заңды немесе жеке тұлғаларға тегін бергенде, сатқанда, ұрланғанда, жоғалғанда, табиғи апат, зілзала жағдайында, бүлінгенде есептен шығарылады. Сонымен қатар өздерінің меншігіндегі негізгі құралдарын басқаларға айырбастағанда немесе ұзақ мерзімге жалға бергенде кәсіпорындар өздерінің балансынан негізгі құралдарды есептен шығара алады. Кәсіпорында негізгі құралдардың іске жарамсыздығын, оларды бастапқы қалпына келтіру үшін жүргізілетін күрделі жөндеудің тиімсіздігін немесе мүмкін еместігін, сондай-ақ негізгі құралдарды есептен шығаруға қажетті құжаттарды толтыру үшін ұйым басшысының бұйрығымен тұрақты комиссия құрылады.
Кәсіпорында негізгі құралдарды есептен шығару үшін үлгі түрі НҚ-3 Негізгі құралдарды есептен шығару актісінемесе үлгі түрі НҚ-4 Көлік құралдарын есептен шығару актісі толтырылады. Ол екі дана етіп жасалады. Біреуін комиссия негізгі құралдарды есептен шығару үшін бухгалтерияға, екіншісін жауапты адамға тапсырылады.
Кәсіпорынның негізгі құралдарды сатқаннан немесе бұзғаннан алған материалдары мен алынған сомаларынан негізгі құралдарды сату және бұзуға байланысты шығындарды алып тастағандағы қалған қалдығы ұйымның өзінде қалады. Ұйымдарда есептен шығарылған негізгі құралдардың құны:
Дт 7410 "Активтердің шығуынан алынатын шығыстар "
Кт 2410 "Негізгі құралдар"
Есептен шығарылған негізгі құралдардан алынған іске жарайтын материалдар мен т.б. бөлшектердің құны:
Дт 1310 - "Материалдар"
Кт 6210 "Активтердің шығуынан алынатын кірістер ".
Басқа заңды және жеке тұлғаларға тегін берілетін негізгі құралдарға үлгі түрі НҚ-1 Қабылдау - табыс ету (ақысыз) актісі 2 дана етіп толтырылады. Оның біреуі негізгі құралдарды берушіде қалдырылып, екіншісі негізгі құралдарды алушыға табыс етіледі.
Негізгі құралдарды беруші ұйым оны тегін алушыға берілген негізгі құралдардың бастапқы құны мен тозу сомасын көрсетіп хат (авизо) жолдауы керек. Бұл хат 4 дана етіліп толтырылады, оның екеуіне негізгі құралдарды алған жеке немесе заңды тұлғаның бухгалтериясы негізгі құралды алғанын растап , қол қойып, мөр басып, негізгі құралды берушіге қайтарылады.
Негізгі құралдардың есебін жүргізу үшін олардың түрлеріне (классификациясына) көңіл бөлу керек. Қолдануына қарай негізгі құралдар: - негізгі іс-әрекетке қолданылатын өнеркәсіптік негізгі құралдарға; - қосалқы және қызмет көрсету өнеркәсібінде қолданылатын негізгі құралдарға; - өнеркәсіптік емес негізгі құралдарға бөлінеді. Берілген кәсіпорында негізінен өнеркәсіптік негізгі құралдар қызмет етеді.
Негізгі қорлардың синтетикалық және аналитикалық есебін, олардың жайы мен қозғалысы туралы мәліметтерді осы түріне қарай бөлу негізге алынған.
ЖШС Казполиграфнегізгі құралдар негізінен ғимараттар құрылысынан, машиналар мен құралдарды басқа субъектілерден төлеусіз алудан және жарғылық капиталға қосқан үлестен пайда болады. Кәсіпорында негізгі құралдың есебі 24 бөлімшеде жүргізіледі
Бухгалтерияға әрбір алынған негізгі құралдарды сол үшін жауап беретін адамға тіркеп, оған инвентарлық карточка ашады және инвентарлық номер береді. Инвентарлық карточка әрбір негізгі құралдарға жеке-жеке жүргізіледі. Карточкада заводтық номері, шыққан уақыты, қолдану актісінің номері мен күні, инвентарлық номері және бағасы көрсетіледі.
Инвентарлық карточкада Түсті, Шығарылды, Ішкі орын ауыстыру деген бөлімдері бар.
ЖШС Казполиграфнегізгі құралдар айналымының қортындысы негізгі құралдар карточкалар есебінде инвентарлық карточкалардағы айналым мен қалдықтар негізінде жазылады, және ол бас кітаптағы 2410 Негізгі құралдар шотымен тексеріледі. ЖШС Казполиграф негізгі құралдарының амортизациялық есебі есеп саясатындағы 16 ХҚЕС бойынша бірқалыпты (тура) әдіспен есептеледі.Амортизациялық төлемдер бастапқы баға тұтасымен өнеркәсіп шығынына көшкенше немесе көрсетілген қызмет көрсету мерзімі біткенше жүргізіледі. Негізгі құралды баланстан шығарда 2 дана Шығару актісін комиссия толтырып, оны бастық бекітеді. Бір данасы бухгалтерияға беріледі, екіншісі негізгі құралдарға жауап беретін тұлғада болады. Шығару актісінде бастапқы бағасы, тозу сомасы, шыққан жылы, двигатель номері, мемлекеттік номері, техникалық паспорттың номері, жөнеуге жарайтыны немесе жарамайтындығы көрсетіледі, сонында комиссия қортындысы жазылады. Және шығаруға себеп болған құжат бірге тіркеледі.Төменде негізгі құралдардың қозғалысын есепке алудағы шоттар корреспонденциясы берілген
2 кесте. Негізгі құралдар бойынша қысқаша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операция
Дебет
Кредит
1
Есеп бойынша берілген сома есебінен негізгі құралдар қабылданды
2410
1250
2
Қолма - қол ақшаға негізгі құрал сатып алынды
2410
1010
3
негізгі құралға бағалу жүргізудің нәтижесінде бастапқы құнының артуы
2410
5410
4
Төтенше жағдайлар және операцияларды тоқтатудың нәтижесінде негізгі құралдарды есептен шығару
7470
2410
2.3.Негізгі құралдарды түгендеу.
Бухгалтерлі есеп пен есеп беру деректерінің дұрыстығын қамтамасыз ету мақсатында шаруашылық субъектісі жылына кем дегенде бір рет мүліктер мен қаржылық міндеттемелерге түгендеу жүргізеді. Негізгі құралдарды түгендеудің негізгі міндеті болып табылатындар:
1. Есепте тіркелмеген объектілерді қоса алғанда, ненізгі құралдардың нақты қолда барын анықтау.
2. Нақты қолда барын бухгалтерлік есеп деректемелерін салыстыру арқылы негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz