Қолма-қолсыз ақша айналымы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қолма-қолсыз ақша айналымы.

Біртұтас ақша айналымының қолма-қол ақшасыз айналым кіреді. Қолма-қол ақшасыз айналым барлық ақша айналымының үштен екі бөлігін құрайды.

Қолма-қол ақшасыз айналым дегеніміз - бұл қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың жиынтығы.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу дегеніміз - қолма-қол ақшаның қатынасынсыз, тек банкідегі есеп шоттарға жазу арқылы немесе өзара талаптарды есепке алу арқылы есеп айырысуды айтамыз.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың келеі нысандары бар:

Төлем-тапсырмалық нысаны.
Аккредитивтік нысан.
Чекпен есеп айырысу.
Төлем-талап тапсырмалық нысаны.

Төлем-тапсырмалық нысаны. Төлем тапсырмасы дегеніміз - төлеушінің өзіне қызмет көрсететін банкіге өз есепшотынае тиісті соманы ақша алушының есепшотына аударуға беретін бұйрығы. Төлем тапсырмасы арқылы есеп айырысу төмендегідей жүргізіледі:

Тауар жеткізуші келісімшартқа сәйкес тауарын жөнелткеннен кейін төлеушінің атына фактура-шотын ұсынады;
Сатып алушы тауарды алғаннан кейін төлем-тапсырмасының жинақтамасын толтырып, оған фактура-шотын қосып, өзіне қызмет көрсететін банкіге тапсырады;
Құжаттарды тиісті тексеруден өткізгеннен соң банк көрсетілген соманы сатып алушының есепшотынан шығарып, тауар жеткізушінің банкісіне аударады;
Тауар жеткізушінің банкісі алған ақшаны оның жеке шотына қондырып, ақшаның түскенін хабарлайды.

Аккредитивтік нысан. Аккредитивтік нысанды қолдан-

ғанда құжаттардың айналысы төмендегідей жүргізіледі:

Жасалған шартқа сәйкес тауар өндіруші өндірілген тауарының жөнелтуге дайын екенін сатып алушыға хабарлайды және одан аккредитив ұсынуын талап етеді;
Сатып алушы мұндай хабарды алғаннан кейін өзінің банкісіне аккредитивтік өтінішті толтырып жібереді.
Тауар алушының банкісі өтініште көрсетілген соманы тауар сатушының банкісіне аударады.
Тауар сатушының банкісі алған ақшаны аккредитивтер деген шотқа қалдырып, тауар сатушыға елеулі түрде хабарлайды.
Тауар сатушы мұндай хабарды алғаннан кейін, тауар алушыға тауарды жеткізеді және оны дәлелдейтін құжаттарды өзінің банкісіне жібереді.
Тауар сатушының банкісі құжаттарды алғаннан кейін аккредитивтер деген шоттағы ақшаны тауар сатушының жеке шотына аударады және оған ақшаның түскенін хабарлайды.

Чекпен есеп айырысу. Бұл қай жағынан алып қарағанда да өте қолайлы нысан. Бұл нысан бойынша есеп айырысу төмендегідей жүргізіледі:

Сатып алушы алмақшы болған тауарын іріктеп алады да, оның сомасына чек жазып береді.
Чек ұстаушы сол чекті келесі күні сатып алушының банкісіне төлеуге ұсынады.
Сатып алушының банкісі бұл чектің сомасын тауар сатушының есепшотына аударады немесе қолма-қол түрінде оған ұсынады.

Төлем-талап тапсырмалық нысаны. Бұл нысан бойынша есеп айырысу төмендегідей жүргізіледі:

Тауар сатушы тауарды алушыға жеткізеді де, оның жеткізгенін дәлелдейтін құжаттарды тауар алушысының банкісіне жібереді;
Тауар алушының банкісі бұл құжаттарды тауар алушыға төлеуге келісім беру үшін жібереді (акцент төлеуге келісім беру) .
Тауар алушы 3 күн аралығында алған құжаттармен танысып, келісімін беріп, өз банкісіне қайтадан жібереді;
Тауар алушының банкісі құжатта көрсетілген соманы, тауар алушының есепшотынан шығарып, тауар сатушысының банкісіне аударады;
Тауар сатушысының банкісі алған ақшаны тауар сатушының есепшотына қондырып, оған ақшаның түскенін хабарлайды.

2006 жылы екінші деңгейдегі банктер және «Қазпошта» АҚ 1-кестеде берілген төлем құралдарын пайдалана отырып, 71038, 8 млрд. теңге (563, 4 млрд, долл. ) сомаға 106, 0 млн. транзакция жүргізіледі.

Тұтастай алғанда төлем құралдарын пайдаланудың ұлғайғаны байқалады. Мәселен, 2005 жылмен салыстырғанда 1-кестеде көрсетілген төлем құралдарын пайдалана отырып жүргізілген төлемдер саны 21, 0 млн. транзакцияға немесе 24, 7 %, ал төлемдер сомасы 23404, 1 млрд. теңгеге немесе 49, 1% ұлғайды.

1-кесте. Төлем құралдарын пайдалану туралы мәліметтер.

(мың. транзакция және млрд. теңге)

Төлем құралы

2005 жыл

2006 жыл

Өзгеруі

Саны

Сомасы

Саны

Сомасы

Саны

Сомасы