«AV ENERGY» ЖШС-нің өндірістік – қаржылық қызметі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Тарау 1. Ұйым қаржысы
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.3 Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы ... ... ... ... ... 6
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.6 Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2 Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаттар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.5 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... .. 13
2.6 Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
2.7 Тауарлы.материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
2.8 Еңбек ақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... 15
2.9 Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1 Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері ... ... 17
3.2 Ақша операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
3.3 Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3.4 Қызметкерлермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 19
3.5 Қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
3.6 Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
3.7 Материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
3.8 Кірістер мен шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
3.9 Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
Тарау 4. 1С: Бухгалтерия
4.1 «1С: Бухгалтерия» бағдарламасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
4.2 Есептің жүргізуін дұрыс жолға қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
4.3 Есептің жүргізудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
4.4 Ақша қаражаты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 25
4.5 Сауда операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
4.6 Негізгі қорлар мен материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... 27
4.7 Еңбекақы және каржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
4.8 Өндіріс есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
4.9 Стандарттық есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
Тарау 5. Салық салу және заңды тұлғалардың салықтық есебі
5.1 Корпоротивтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
5.2 Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30
5.3 Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
5.4 Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 31
5.5 Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 32
5.6 Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Тарау 6. Экономикалық талдау және қаржылық есепті талдау
6.1 Негізгі қор жағдайын және пайдалануына талдау жасау ... ... ... ... ... ... 34
6.2 Айналым қаражаттарын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 35
6.3 Еңбек ресурстарын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
6.4 Өнімнің өзіндік құнын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
6.5 Өнімнің көлемін және өнімді өткізуді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 37
6.6 Ұйым қызметіне операциялық талдау жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
6.7 Ұйымның инвестициялық қызметіне экономикалық талдау жасау ... ... 38
6.8 Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне ... .. 39
6.9 Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне
талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
6.10 Ұйымның қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
Тарау 1. Ұйым қаржысы
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.3 Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы ... ... ... ... ... 6
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.6 Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2 Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаттар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.5 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... .. 13
2.6 Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
2.7 Тауарлы.материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
2.8 Еңбек ақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... 15
2.9 Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1 Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері ... ... 17
3.2 Ақша операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
3.3 Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3.4 Қызметкерлермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 19
3.5 Қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
3.6 Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
3.7 Материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
3.8 Кірістер мен шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 22
3.9 Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
Тарау 4. 1С: Бухгалтерия
4.1 «1С: Бухгалтерия» бағдарламасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24
4.2 Есептің жүргізуін дұрыс жолға қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
4.3 Есептің жүргізудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
4.4 Ақша қаражаты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 25
4.5 Сауда операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
4.6 Негізгі қорлар мен материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... 27
4.7 Еңбекақы және каржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
4.8 Өндіріс есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
4.9 Стандарттық есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
Тарау 5. Салық салу және заңды тұлғалардың салықтық есебі
5.1 Корпоротивтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
5.2 Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30
5.3 Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
5.4 Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 31
5.5 Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 32
5.6 Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Тарау 6. Экономикалық талдау және қаржылық есепті талдау
6.1 Негізгі қор жағдайын және пайдалануына талдау жасау ... ... ... ... ... ... 34
6.2 Айналым қаражаттарын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 35
6.3 Еңбек ресурстарын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
6.4 Өнімнің өзіндік құнын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
6.5 Өнімнің көлемін және өнімді өткізуді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 37
6.6 Ұйым қызметіне операциялық талдау жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
6.7 Ұйымның инвестициялық қызметіне экономикалық талдау жасау ... ... 38
6.8 Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне ... .. 39
6.9 Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне
талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
6.10 Ұйымның қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
Осы оқу тәжірибедегі мақсатым – «AV ENERGY» ЖШС-нің өндірістік – қаржылық қызметін меңгеріп, толығымен танысып, кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін, қаржылық жағдайын зерттеп, қарастыру. Сабақ барысында алған теориялық білімімді тәжірибеде іске асырып, өзімнің қаржылық есеп, аудит, қаржылық талдау салаларында білімімді бекіту болып табылады.
Оқу тәжірибені орындау барысындағы басты міндеттерім:
- Кәсіпорынның есеп саясатымен, жарғысымен, басты ұйымдастырушылық
құжаттарымен, құрылымдық құжаттарымен, бөлімдер мен бөлімшелердің қызметтерімен толық танысу;
- Кәсіпорынның бас бухгалтерімен бірлесіп тәжірибенің күнтізбелі
жоспарын құрып, жоспарға күнделікті жазбаны түсіру;
- Кәсіпорынның ішкі шаруашылық қызметінің анықтама, сипаттамасын
жасап, қызметіне талдау жасау;
- Кәсіпорынның қызметін қаржылық талдау, яғни қаржылық
тұрақтылығын және қаржылық жағдайын бағалау;
- Тәжірибе жетекшісінің тапсырмасына сүйене отырып, кәсіпорынның
қаржылық – шаруашылық қызметінің мәліметтері мен құжаттарын жинақтап, іс-тәжірибе жөнінде есеп беруге құрастыру;
Менім өнідірісті практика оқу міндетім ЖШС «AV Energy» да өте жақсы бағамен өткізілді. Аталған мекеме 10.07. 1999 жылы жеке меншік кәсіпорын ретінде құрылып, ҚР әділет министрлігінде тіркеліп өз жұмысын серіктестік ретінде атқаруды
Тәжірибе уақытында, мен, кадрлар бөлімінің қызметімен танысап, кадрларды есепке алу құжаттарымен, бөлімнің кәсіптік және қызметтік міндеттемелерін үйрендім. Бухгалтерлік бөлімнің құжаттарын қарап, ұйымның шаруашылық қызметіне белсенді қатыстым, және де мамандарға көмектестім. Тәжірибеде алынған қорытынды есепте көрсеттім.
Оқу тәжірибені орындау барысындағы басты міндеттерім:
- Кәсіпорынның есеп саясатымен, жарғысымен, басты ұйымдастырушылық
құжаттарымен, құрылымдық құжаттарымен, бөлімдер мен бөлімшелердің қызметтерімен толық танысу;
- Кәсіпорынның бас бухгалтерімен бірлесіп тәжірибенің күнтізбелі
жоспарын құрып, жоспарға күнделікті жазбаны түсіру;
- Кәсіпорынның ішкі шаруашылық қызметінің анықтама, сипаттамасын
жасап, қызметіне талдау жасау;
- Кәсіпорынның қызметін қаржылық талдау, яғни қаржылық
тұрақтылығын және қаржылық жағдайын бағалау;
- Тәжірибе жетекшісінің тапсырмасына сүйене отырып, кәсіпорынның
қаржылық – шаруашылық қызметінің мәліметтері мен құжаттарын жинақтап, іс-тәжірибе жөнінде есеп беруге құрастыру;
Менім өнідірісті практика оқу міндетім ЖШС «AV Energy» да өте жақсы бағамен өткізілді. Аталған мекеме 10.07. 1999 жылы жеке меншік кәсіпорын ретінде құрылып, ҚР әділет министрлігінде тіркеліп өз жұмысын серіктестік ретінде атқаруды
Тәжірибе уақытында, мен, кадрлар бөлімінің қызметімен танысап, кадрларды есепке алу құжаттарымен, бөлімнің кәсіптік және қызметтік міндеттемелерін үйрендім. Бухгалтерлік бөлімнің құжаттарын қарап, ұйымның шаруашылық қызметіне белсенді қатыстым, және де мамандарға көмектестім. Тәжірибеде алынған қорытынды есепте көрсеттім.
2 ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» заңы
3 Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары
4 ҚР Қаржы министрлігінің 23.05.2007ж. №185 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары
5 ҚР «Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
6 ҚР «ҚР кеден ісі туралы» заңы
7 ҚР «ҚР бюджет жүйесі туралы» заңы
8 ҚР«Жеке кәсіпкерлік туралы» заңы
9 ҚР «ҚР ұлттық банкі туралы» заңы
10 Послание Президента РК народу Казахстана «Социально-экономическая модернизация - главный вектор развития Казахстана». / «Казахстанская правда», январь 2012.
11 Государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию на 2010 – 2014 гг. Астана, 2010 г.
12 Закон РК «О частном предпринимательстве»./Алматы, 2006.
13 Закон РК “Об инвестициях” (с внесенными изменениями и дополнениями по состоянию на 2011г.).
14 Указ Президента РК от 01.02.2010 года № 922 “О стратегическом плане развития РК до 2020 года”.
15 Закон РК от 27. 12. 1994 года № 266 – XIII «Об иностранных инвестициях».
16 Статистический сборник «Инвестиционная деятельность в Республике Казахстан» Астана, 2010.
17 «Анализ финансовой отчетности» Дюсембаев К.Ш., «Экономика», Алматы, 2009г.
18 Крейнина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционный привлекательности акционерного обществ промышленности - М ;АО "ДИС" 1994, с. 26-28.
19 Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. – М.: Финансы и статистика, 2012. -208с.
20 Комплексная оценка инвестиционной привлекательности предприятий / Трясицина Н.Ю. // Экономический анализ. – 2006. - №18 – 5 с.
3 Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары
4 ҚР Қаржы министрлігінің 23.05.2007ж. №185 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары
5 ҚР «Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
6 ҚР «ҚР кеден ісі туралы» заңы
7 ҚР «ҚР бюджет жүйесі туралы» заңы
8 ҚР«Жеке кәсіпкерлік туралы» заңы
9 ҚР «ҚР ұлттық банкі туралы» заңы
10 Послание Президента РК народу Казахстана «Социально-экономическая модернизация - главный вектор развития Казахстана». / «Казахстанская правда», январь 2012.
11 Государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию на 2010 – 2014 гг. Астана, 2010 г.
12 Закон РК «О частном предпринимательстве»./Алматы, 2006.
13 Закон РК “Об инвестициях” (с внесенными изменениями и дополнениями по состоянию на 2011г.).
14 Указ Президента РК от 01.02.2010 года № 922 “О стратегическом плане развития РК до 2020 года”.
15 Закон РК от 27. 12. 1994 года № 266 – XIII «Об иностранных инвестициях».
16 Статистический сборник «Инвестиционная деятельность в Республике Казахстан» Астана, 2010.
17 «Анализ финансовой отчетности» Дюсембаев К.Ш., «Экономика», Алматы, 2009г.
18 Крейнина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционный привлекательности акционерного обществ промышленности - М ;АО "ДИС" 1994, с. 26-28.
19 Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. – М.: Финансы и статистика, 2012. -208с.
20 Комплексная оценка инвестиционной привлекательности предприятий / Трясицина Н.Ю. // Экономический анализ. – 2006. - №18 – 5 с.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Тарау 1. Ұйым қаржысы
1.1
Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
1.2
Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
4
1.3
Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.4
Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы ... ... ... ... ...
6
1.5
Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.6
Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1
Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10
2.2
Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10
2.3
Ағымдағы шоттағы ақша қаражаттар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
11
2.4
Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
12
2.5
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ..
13
2.6
Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
2.7
Тауарлы-материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
14
2.8
Еңбек ақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ...
15
2.9
Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
16
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1
Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері ... ...
17
3.2
Ақша операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
17
3.3
Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
18
3.4
Қызметкерлермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
19
3.5
Қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
3.6
Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
3.7
Материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
21
3.8
Кірістер мен шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.9
Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
23
Тарау 4. 1С: Бухгалтерия
4.1
1С: Бухгалтерия бағдарламасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
24
4.2
Есептің жүргізуін дұрыс жолға қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
24
4.3
Есептің жүргізудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
25
4.4
Ақша қаражаты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
25
4.5
Сауда операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26
4.6
Негізгі қорлар мен материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ...
27
4.7
Еңбекақы және каржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
4.8
Өндіріс есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
29
4.9
Стандарттық есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Тарау 5. Салық салу және заңды тұлғалардың салықтық есебі
5.1
Корпоротивтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
30
5.2
Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
30
5.3
Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
5.4
Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
5.5
Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
5.6
Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Тарау 6. Экономикалық талдау және қаржылық есепті талдау
6.1
Негізгі қор жағдайын және пайдалануына талдау жасау ... ... ... ... ... ...
34
6.2
Айналым қаражаттарын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
35
6.3
Еңбек ресурстарын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
35
6.4
Өнімнің өзіндік құнын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
36
6.5
Өнімнің көлемін және өнімді өткізуді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
37
6.6
Ұйым қызметіне операциялық талдау жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
38
6.7
Ұйымның инвестициялық қызметіне экономикалық талдау жасау ... ...
38
6.8
Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне ... ..
39
6.9
Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне
талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
6.10
Ұйымның қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
Кіріспе
Мен Сарепов Сұлтан 30-шы қаңтардан 03-ші сәуір айларының аралығында Анадолу Маркетинг жауапкершілігі шектеулі серіктестікте оқу тәжірибеден өттім.
Осы оқу тәжірибедегі мақсатым - AV ENERGY ЖШС-нің өндірістік - қаржылық қызметін меңгеріп, толығымен танысып, кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін, қаржылық жағдайын зерттеп, қарастыру. Сабақ барысында алған теориялық білімімді тәжірибеде іске асырып, өзімнің қаржылық есеп, аудит, қаржылық талдау салаларында білімімді бекіту болып табылады.
Оқу тәжірибені орындау барысындағы басты міндеттерім:
Кәсіпорынның есеп саясатымен, жарғысымен, басты ұйымдастырушылық
құжаттарымен, құрылымдық құжаттарымен, бөлімдер мен бөлімшелердің қызметтерімен толық танысу;
Кәсіпорынның бас бухгалтерімен бірлесіп тәжірибенің күнтізбелі
жоспарын құрып, жоспарға күнделікті жазбаны түсіру;
Кәсіпорынның ішкі шаруашылық қызметінің анықтама, сипаттамасын
жасап, қызметіне талдау жасау;
Кәсіпорынның қызметін қаржылық талдау, яғни қаржылық
тұрақтылығын және қаржылық жағдайын бағалау;
Тәжірибе жетекшісінің тапсырмасына сүйене отырып, кәсіпорынның
қаржылық - шаруашылық қызметінің мәліметтері мен құжаттарын жинақтап, іс-тәжірибе жөнінде есеп беруге құрастыру;
Менім өнідірісті практика оқу міндетім ЖШС AV Energy да өте жақсы бағамен өткізілді. Аталған мекеме 10.07. 1999 жылы жеке меншік кәсіпорын ретінде құрылып, ҚР әділет министрлігінде тіркеліп өз жұмысын серіктестік ретінде атқаруды
Тәжірибе уақытында, мен, кадрлар бөлімінің қызметімен танысап, кадрларды есепке алу құжаттарымен, бөлімнің кәсіптік және қызметтік міндеттемелерін үйрендім. Бухгалтерлік бөлімнің құжаттарын қарап, ұйымның шаруашылық қызметіне белсенді қатыстым, және де мамандарға көмектестім. Тәжірибеде алынған қорытынды есепте көрсеттім.
Тарау 1. Ұйым қаржысы
4.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі
AV Energy жауапкершілігі шектеулі серіктестік, ары қарай текстегі атауы Серіктестік Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі бойынша оның потенциалын қолдану әсерін жоғарлату үшін құрушылардың жабдықтарын 6ipiктіру арқылы, 220-1 22.04.1998 жылғы"Шектеулі және қосымша жауаптағы серіктестік туралы", ҚР Заңы 31.01.2006 жылғы, Жеке кәсіпкерлік туралы заңы және басқа да нормативті құқық актілер" бойынша құрылған және қызмет істейді.
Құқықтық мекен жайы: Қазакстан Республикасы, Алматы қаласы, Досмұхамедова көшесі, 11 үй, 143 пәтер.
Меншік түрі: жеке меншік. Серіктестік Қазақстан Республикасының заңдары бойынша шағын бизнестің субъектісі болып саналады.
Серіктестік кызметінің мақсаты - ҚР қатысушының және іскер әріптестерінің мүддесіне қарай бірлескен кәсіпкерлік шаруашылық және басқа да қызметті жүзеге асыру болып табылады.
Серіктестік мынандай құрылыс- монтаждық қызмет түрлерін жүзеге асырады:
- сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы қызмет;
-құрылыс жұмыстарын жүргізу, оның ішінде жобалау, құрылыс-монтаждық құрылыс-жөндеу, ішкі әрлеу және т. б.;
құрылыс жұмыстарында қолданылатын кіші-гірім механизмдермен жабдықтау және оларды жөндеуден өткізу;
көпшілікті және заңды тұлғаларды құрылыс қызметтермен және механизмдермен қамтамасыз ету;
көлік және темір жол құрылысы
инженерлік байланыс орнату
Қазақстан Республикасының қолданылатын заңдарында тыйым салынбаған басқа да қызметтің түрлері.
ҚР заңы бойынша мемлекеттік тіркеуден өткен соң Серіктестік заңды мекеме болып саналады.
Кәсіпорынның негізгі қызметі тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады, бұл орайда негізгі көрсеткіштер ретінде өнімді өткізу көлемі, өнімнің өзіндік құны, жалпы табысты және жұмысшылардың еңбек өнімділіктері болады.
Сондықтан кәсіпорын жұмысын талдауды өнімді және қызметті шығару көрсеткіштерін зерттеуден бастаймыз.
1.2.Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау
Кәсіпорын қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңды тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны.
Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) материалды өндіріс саласында да, өндірістік емес салада да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық активтер.
Негізгі құралды иемдену кезіндегі іс жүзіндегі шығындарына жататындар:
Сатып алу бағасы, оның ішінде импорттық пошлиналар және орны толтырылмайтын салықтар;
Активті тасымалдау және жұмыс қалпына келтірумен байланысты барлық шығындар (тасымалдауға кететін бастапқы шығындар, монтаж шығындары және т.с.с.);Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық-заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.
1.3 Негізгі және айналым капиталы
Негізгі капитал (негізгі қорлар,айналымнан тыс активтер, негізгі құралдар) - бұл өзінің құнын дайын өнімге біртіндеп, белгілі бір бөліктермен, бірнеше өндірістік цикл ішінде түсіретін және өзінің натуралдық-заттық формасын ұзақ уақыт бойы сақтайтын, жоғалтпайтын еңбек құралдары. Негізгі құралдар өндірістік (өндірістік процесіне қатысатын) және өндірістік емес (тікелей қолдануға арналған, өндірістік процеске қатыспайды: мед.мекемелер, мәдениет үйі, тұрғын үй) болып бөлінеді. Айналым қаражаттарының мәні - ұдайы өндірістік процестердің қажеттілігін қамтамасыз етудегі экономикалық ролімен анықталады.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Д-т К-т
2410 3310 -жабдықтаушылардан келген негізгі құралдар
2410 3320,3330, -еншілес ұйымдар мен қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардан түскен негізгі құралдар
2410 4150 -ұзақ мерзімді жалға берілген негізгі құралдардың келіп түсуі 2410 6220 -өтеусіз алынған негізгі құралдардың келіп түсуі
2410 6280 -өзгеде кірістерден түскен негізгі құралдар
Жалдау бойынша негізгі құралдардың келіп түсуі:
Д-т К-т
2410 2160
Ұзақ мерзімді жалдау бойынша негізгі құралдандан есептен шығуы:
Д-т К-т
4150 2410
1.4.Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы
Серіктестіктің басқарылуы қамсыздандырылады:
Жоғарғы орган Серіктестіктің қатысушымен. Жеке атқару орган - Директор.
Қатысушы, Серіктестіктің ішкі қызметіне қатысты мәселелер бойынша Серіктестіктің өзге де органдарының кез келген шешімінің күшін жоюға құқылы.
Серіктестіктің орындаушы органы Қатысушыларға есеп беруші, Серіктестіктің күдегі қызметіндегі сұрақтарды шешетін Директор болып саналады.
AV Energy ЖШС-нің басқару органдары мен жауапкершілігі. Серіктестіктің басқару органдары болып төмендегілер табылады: директорлар кеңесі; қоғамды басқарушылар.
AV Energy ЖШС-нің өз бетінше жалақының жалпы қорын бөледі, жұмыскерлердің жалпы санын, олардың мамандандырылған және білікті құрамын анықтайды. ЖШС іс-әрекет ететін заңдылық және шаруашылық қызмет нәтижесіне сәйкес төлем формасы, жүйесі және еңбекті реттеу, жұмыскерлерге қосымша төлеуді бекітеді.
Құрылтайшы
Құрылтайшы
Ревизор
Ревизор
Директор
Директор
Әкімшілік- басқарушы персонал
Әкімшілік- басқарушы персонал
Техникалық директор
Техникалық директор
Қаржылық директор
Қаржылық директор
Қөлік - көмекші бөлімі
Қөлік - көмекші бөлімі
Құрылыс бөлімі
Құрылыс бөлімі
Әкімшілік- басқарушылық персонал
Әкімшілік- басқарушылық персонал
Техникалық персонал
Техникалық персонал
Қаржылық- есеп беру бөлімі
Қаржылық- есеп беру бөлімі
Сурет 1. AV Energy ЖШС-нің ұйымдастырушылық құрылымы
Басқарымды шешімдерді қабылдау және іске асыру жауапкершілігі жүктелген басшылар мен манмандар тобы басқару аппаратын құрайды,олар категорияларға бөлінеді
Кесте 1. Кәсіпорынның басқару қызметкерлері
Категория-лары
басшылар
мамандар
Қызметкерлер
қызмет
-директор;
-басөарушы;
-директордың орынбасарлары, бөлімшелер құрылымдарының бастықтары;
Экономикалық:
-бухгалтер;
-еңбекті ұйымдастыру бойынша инженер;
-кадрларды дайындау бойынша инженер,
-жабдықтау жөнінде агенті;
-референт-хатшы,
-экспедитор;
-кассир;
-диспетчерлік қызметтің операторы және т.б.
-бөлімшелер бастықтарының орынбасарлары
Өндірісті басқаруын қйымдастыру бойынша инженер;
-жоспарлау бойынша техник;
-еңбек бойынша техник және т.б.
-инженерлік-техникалық;
-сапа жөнінде инженер;
-инженер технолог;
-техниг-технолог;
-техник- технолог және т.б
Қызметке жалпы талаптар
Жоғарғы білімі болуы, 3-5 жыл тиісті салада жұмыс өтілі
Орта және жоғарғы білімі болуы, кейбір жағдайда-жұмыс өтілі
Жалпы орта білімі болуы және арнайы қысқа мерзімді дайындықтың болуы
Міне осы баяндалған тиімділік критерилерін негізге ала отырып, кәсіпорынның тиімділігін арттырудағы механизмінің мына моделін ұсынамын.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрамына мұнда әр түрлі факторлар әсер етеді. Бір жағынан, бұл өндіріс масштабтарының өсу, шығарылатын өнімнің күрделенуі, территориялық жалпылықтың болмауы факторлары. Екінші жағынан - нақты мирмаларды құрудың тарихи ерекшеліктердің факторлары. Құрылым осы факторлардың бірлесуімен анықталады.
1.5.Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау. Өзіндік құнды калькуляциялау
Кәсіпорын әртүрлі өндірістерден және шарушылықтардан тұратын күрделі механизм (негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік). Барлық өндірістер негізгі және қосымша болып екіге бөлінеді.
Негізгі өндіріске - кәсіпорын шығаратын өнімдер жатады.
Көмекші өндіріс негізгі өндірістің өнімін әзірлеуге қатыспайды. Бірақ өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, жұмыс жасауға тікелей ықпал етеді.
Онда бастапқы шикізат дайын өнімге дейін рет-ретімен технологиялық өңдеуден өтеді.
Кейінгі калькуляция - өнім шығарылғаннан соң бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша жасалынады. Олар нақты шығынды көрсетеді. Олар ғана нақты және шамаланған калькуляция жатады.
Кесте 2 Шаруашылық операциясының мазмұны
Шаруашылық операциясының мазмұны
Дебет
Кредит
Сыртқы ұйымның көмегімен негізгі құралдарды жөндеумен байланысты шығыстары есептен шығарылды
8400
2330
Көмекші өндіріс қажеттілігіне босатылған материалдар
8300
1310
Көмекші өндіріске жататын үстеме шығыстары есептен шығарылды
8310
8010
Бір-біріне қарама-қарсы көрсетілген қызметтері есептен шығарылды
8310
8310
Есепті кезеңнің басындағы негізгі өндіріс бойынша аяқталмаған өндіріс қалдықтары есептен шығарылды
8110
1340
1.6.Өңдірістің жалпы тиімділігін анықтау
Өндірісті нығайту, тиімділігін арттыру қай деңгейде және қалай іске асатынына байланысты агрегатты, технологиялық және ұйымдастырушылық - шаруашылық шоғырландыру болып бөлінеді. Агрегаттық шоғырландыру, бұл жабдықтардың бірліктік қуаттылығының артуын, яғни жоғарғы қуатты жабдықтардың үлесін арттыру және агрегаттары мен машиналардың өнімділік техникасын дамытудағы қалыптасқан реттегі барынша өсуін айтады. Келесі, ұйымдастырушылық - шаруашылық шоғырландыру өндірісі, өндірістік бірлесудің құрылуымен және ұсақ кәсіпорынның әкімшілдік бірігуімен қалыптасады. Бұл орталықтық басқару өз кезегінде оларды реконструкциялау және техникалық қайта қарулану базасында кәсіпорынның бірігуіндегі өндіріс шоғырлануы үшін алғышартты құрауы қажет. Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды.
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру
Есеп саясаты осы құжаттарға сүйене отырып жасалды:
* ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңы
* Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары
* ҚР Қаржы министрлігінің 23.05.2007ж. №185 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары
* ҚР Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы
* ҚР ҚР кеден ісі туралы заңы
* ҚР ҚР бюджет жүйесі туралы заңы
* ҚРЖеке кәсіпкерлік туралы заңы
Есеп саясатының мазмұны ұйымдардың шаруашылық жүргізу қызметі талабы мен қаржы нәтижесін сипаттауға арналған есеп әдістерін жақсы және тиімді қолданудың жолдарын көрсетеді.
Есеп саясатының мақсаты: бухгалтерлік есеп операцияларын орындау барысында қателер жібермеу, фактілерді бұрмаламау, ұйымдардың қаржы жағдайын бағалау, шаруашылық қызметінің үзіксіздігін қамтамасыз ету, материалды активтерді бағалау мен есептен шығару, таза пайда резервін құру бағытындағы мейлінше жоғары дәрежедегі икемді есеп ақпараттарын қалыптастыру болып табылады. Есеп саясатының міндеттері:
- есеп процедуралары арасындағы нақтылы фактілер мен орындалмай қалған фактілер арасындағы байланысты анықтау;
- нәтижелік өзгерістерге есеп өрісінде қолданылған әр түрлі әдістердің сандық және сомалық әсер етуінің тиімділігін анықтау;
- қаржылық қорытынды есеп сенімділігін арттыру үшін қолданылатын маңызды есеп әдістерін белгілеу;
- ұйымдардың есеп варианттарын таңдап алу процесінде ұзақ және ағымдағы активтерді бағалаудағы, материалды және материалды емес активтерге амортизация есептеудегі әдістерді таңдап алу жөніндегі ұйымның құқығын қамтамасыз ету;
- синтетикалық және аналитикалық шоттар тізімін жасау
2.2 Кассалық операциялар есебі
Әрбір ұйымдардың шаруашылық субъектілерінің қолда бар нақты ақшалай қаражаттарын сақтайтын өздерінің кассасы болуы керек.Кассир материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық толық жеке дара жауапкершілік туралы онымен шарт жасалынады. Егер еңбекақымен басқа да төлемдерді беру үшін субъекті басшысының жазбаша бұйрығы бойынша басқа адамдар тартылатын болса, онда бұлардың материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы олармен де шарттар жасалынады. "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісі бекіткен кассалық операциялар жүргізу тәртібі №24 "ХАС" сәйкес жүргізіледі.
Кесте 3
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша"шоты - кассаға есеп айырысу шотынан алынған сомаға
1040 (441)
Қызметкерлердің және басқа да адамдардың қарыздары" қызметкерлердің есебінде сомалар, жалақы, жетіспейтін сомалар т.б. бойынша кассаға өткізілген қарыздар
1250 (333)
Дайын өнімдерді (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен табыс
6010 (701
Сатып алынған тауарларды сатудан түскен табыс
6030 (702)
Шоты кредиттелінеді және мына төмендегі шоттары дебеттеледі
1010 (451)
Қызметкерлер, жұмысшылармен еңбек ақысы бойынша есеп айырысу" шоты, шаруашылық субъектісінің қызметкерлеріне берілген еңбек ақысының сомасына
3350 (681)
Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты шаруашылық субъекті қызметкерлерінің есебіне берілген сомаға
1250 (333)
Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі
Кесте 4
Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша" шотын ашады
1010 (452)
Ел ішіндегі валютаның шоттағы қолма-қол ақша" шоты валюта шотынан валюта түскен кезде
1050 (431)
Алынуға тиісті қарыздар" кассаға алынған валюта түсімінің сомасы
1210 (301)
Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты есеп беретін адамдардың кассаға өткізілген валюта сомаларына
1250 (333)
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып саналып отыр. Ақшалар мен оның баламаларын дұрыс ашып көрсету және жіктеу кәсіпорын қызметінің нәтижесін дұрыс бағалау үшін қажет.Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем жасауға қабілетті активтер есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары олардың кассасындағы, есеп айырысу және валюталық шоттарындағы ақшаларынан, аккредетивтеріндегі ақшаларынан, чектеріндегі ақшаларынан, банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшаларынан, сондай-ақ аударылған жолдағы ақшаларынан құралады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік балансындағы ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.Ақшалай қаржылар - кассадағы және банк шотындағы ақшалар. Ақшалай қаржыларға нақты ақшалар мен қалпына келтіруге дейінгі жарналар жатады.Ақшалай қаржылардың ағымы- ақшалай қаржылар мен олардың эквиваленттерінің келуі мен кетуі.
1000 Ақшалай қаржыларбөлімшесінің келесідей шоттары арналған:
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Кесте 5 Ақшалай қаржылар бөлімшесінің шоттары
Кассадағы ақшалар;
1010
Жолдағы ақшалай қаржылар;
1020
Ағымдағы банктік шоттардағы ақшалай қаржылар
1030
Карт шоттардағы ақшалай қаржылар;
1040
Жинақ шоттарындағы ақшалай қаржылар
1050
Басқа да ақшалай қаржылар
1060
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі
Есеп айырысу шотын ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі болып табылады. Ол өзіне берілген құқықтардың шегіндеосы шоттағы қаражаттардың барлығына иелік жасайды.Кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына (алдын-ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) карамастан, жабдыктаушылардан алынған материалдық, босалқы корлар, атқарылған жұмыстар мен қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310-шоттың кредиті бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және дебеті бойынша -- есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.Өнім жеткізушілермен есеп айырысулар есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бакылап отыруға мүмкіндік береді.
Осы мәліметтер AV ENERGY кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1250 1030 - есеп айырысу шотынан есеп беретін тұлғаларға ақша берілді
1250 1030 - есеп айырысу шотынан кызметкерлердің шотына ақша аударылды
1010 1250 - есеп беретін тұлға артық ақшаны кассаға кайтарды
7210 1250 - іс сапар шығындары есептен шығарылды
1250 1010 - есеп беретін тұлғаға кассадан ақша берілді
7470 1250 - өзгеде шығыстар
3350 1250 - есеп беруге міндетті тұлғаның, қолданылмаған аванс сомасы еңбекақыдан ұсталынды.
2.5 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу
Кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына (алдын-ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) карамастан, жабдыктаушылардан алынған материалдық, босалқы корлар, атқарылған жұмыстар мен қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310-шоттың кредиті бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және дебеті бойынша -- есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Өнім жеткізушілермен есеп айырысулар есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бакылап отыруға мүмкіндік береді.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
3350 1010 - кассадан жұмысшылардың еңбекақысы берілді
1320 3310 - жабдықтаушылардан дайын өнім келіп түсті
3310 1610 - мердігерлермен алдын ала жасалған төлем бойынша есептесу
1330 3310 - шетел жабдықтаушыларынан тауар келіп түсті
1420 3310 - келіп түскен тауарларға қосылған құн салығы есептелінді
3310 1030 - мердігерлермен жазба ақшамен есеп айырысу ққс-сыз
2410 3310 - келісім құны бойынша жабдықтаушылардан алынған компьютерлер мен қондырғылар кіріске алынды.
2.6 Негізгі қорлар есебі
Болашақ экономикалық пайда - бұл кәсіпорынның ақша құралдарының тікелей және жанама салымы мен ағымы. Бұл салым өндіріс үрдісіндегі активтерді тұтыну мен сатып алу түріндегі кәсіпорынның негізгі қызметінің бөлігі ретінде туындауы мүмкін .Әдетте, қорлар кәсіпорынның өндірістік циклында қолма-қол ақша құралдарына немесе басқа да активтерге айналады.
А) олар кәсіпорын қызметінің операциялық бөлігі болып табылады және кәсіпорынның өндірістік циклында олардың тұтынылуы және өткізілуі күтіледі;
Б) қысқа мерзімде саудалық мақсатта сақталады және олардың есептік күннен 12 ай бойы өткізілуі күтіледі.Өндірістік қорлар - бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар - бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.
2) аяқталмаған өндіріс.
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегіактивтер
Дт Кт
7210 2420 - кеңсе қармағындағы ғимараттарға тозық есептелінді
8415 2420 - негізгі цех станогына тозу есептелінді
2410 6220 - тегін алынған автокөлік
2410 3310 - жабдықтаушылардан негізгі құралдар келіп түсті
2410 3320 - еншілес кәсіпорынан жеңіл автокөлік алынды
7510 2410 - табиғат апаты нәтижесінде негізгі құралдар есептен
шығарылды
7410 2410 - жою кезінде баланстық құн бойынша қойма ғимараты есептен шығарылды
2410 2930 - құрылыс аяқталғанан кейін қолданысқа берілген негізгі құралдар объектісі кіріске алынды
7110 2420 - маркетинг бөлімінің компьютер қондырғысына тозу есептелінді
2410 5110 - шаруашылық суъектісінің жарғылық капиталына құрылтайшылар салған негізгі құралдар кіріске алынды
2.7 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
Орташа өлшемді құн бойынша - есепті кезеңде қозғалысы болған әр бір түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделген.
ФИФО - есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең соңында пайдаланылмаған өзіндік құн анықталады.ЛИФО - кейінгі сатып алулардың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығындардың сәйкестілігін қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.Қоймадағы ТМҚ-р есебін материалды есептеу карточкаларында жүргізеді.
Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әр бір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды жауапты адамға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыс құжаттары негізінде жүргізеді.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
7210 1310 - кеңсе ғимаратын жөндеуге құрылыс материалдары пайдаланылды
1310 6220 - заңды тұлғалардан ақысыз алынған шикізат пен материалдар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді.
Дт Кт
1310 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде отын алынды
1310 3310 - жабдықтаушылардан жем-шөп келіп түсті
1310 3310 - жабдықтаушылардан құрылыс материалдары келіп түсті
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
2.8 Еңбекақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу
Еңбекке қарай бөлудің нақтылы нысандары еңбек ақы және жалақы арқылы жүзеге асады. Жалақы еңбекпен жасалған қажетті өнімнің негізгі бөлігі. Еңбек төлемінің әр алуан нысандарында және жүйелерінде есеп айырысуды ұйымдастыру тәртібін қарастырсақ, олар мынандай жүйелерде болады. Еңбек ақының аккордтық жүйесі - бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек ақысын жұмыс көлемінің орындалуы бойынша анықтайды, онда нормаланған тапсырма (уақыт, өндірім нормалары) және баға алдын-ала анықталған.Қарапайым мерзімді еңбек ақы. Еңбек төлемін сағаттық, күндік, айлық, тарифтік төлем мөлшері немес айлық еңбек ақы бойынша есептейді.
Кесте 7
Қызметкерлер-дің категория -сы
Алдыңғы жыл
Есеп беру жылы
Ауытқуы(-+)
Жұмыскер-лердің орта тізім саны (адам)
ҮС %
Жұмыскер-лердің орта тізім саны (адам)
ҮС %
Санына қарай (адам)
ҮС %
Менеджер
175
17,83
171
18,11
-4
0,28
Кадр бөлімі
429
43,73
406
43
-23
-0,73
Бас есепші
254
25,89
248
26,27
-6
0,38
Басқалары
123
12,53
119
12,60
-4
0,07
Барлығы
981
99,98
944
99,98
-37
0
Негізгі төлем - қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін істелген жұмыстардың немесе берілген баға немесе айлық еңбек ақы бойынша өндірілген өнімнің саны мен сапасы үшін есептелген еңбек ақысы
Қосымша төлем - еңбек туралы заңға сәйкес қызметкерлерге кәсіпорында жұмыс істелген уақыты үшін есептелетін еңбек ақысы. Оған кезекті демалыстар төлемі, мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді және т.б. орындалғаны үшін берілетін төлемдер, түнгі немесе мерзімнен тыс уақыттарда істегені үшін төленетін төлемдер, және т.б жатқызылады.
2.9 Ұйымның қаржылық есеп беру
AV ENERGY кәсіпорыны келесі органдарға есеп береді:
1. ҚР-ның Статистикалық органына;
2. Салық және басқарма органына;
3. ҚР-ның Ұлттық банкіне.
Республикасының қаржы министрлігінің №281, №325 бұйрығы бойынша жасалынады.
Қаржылық есеп берудің нысандары мыналарды қамтиды:
бухгалтерлік баланс;
пайдалар мен залалдар туралы есеп;
ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есеп;
- есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын және басқа да
түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер.
Бухгалтерлік баланс мекеменің қаржылық есептілігінің негізгі нысаны болып табылады. Ол мекемелердің белгілі бір күнгі жағдай бойынша активтерін, міндеттемелері мен капиталын көрсетеді. Қаржылық жағдайды бағалаумен тікелей байланысты қаржылық есептіліктің элементтері активтер, міндеттемелер және капитал болып табылады.
Бухгалтерлік баланс көрсеткіштері актив және пассив болып бөлінеді. Бухгалгерлік баланстың активінде шаруашылық құралдардың жағдайын сииаттайтын көрсеткіштер жалпыланады, ал пассивінде ұйымның шаруашылық қызметіне қолданған шаруашылық құралдарының пайда болу көздерін сипаттайтын көрсеткіштер қарастырылады.
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1 Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады. Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңы мен Бухгалтарлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құруы барысында бұйрық немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігі көрсетілген. Бұл бекітілетін құжаттардың қатарына мыналар жатады:
1) Бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
2) Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмысын жоспары;
3) Алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
4) Ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
5) Актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері.
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты.
1) Негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері.
2) Материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және олаврды есептеп шығару жолдары.
3) Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері.
4) Өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі.
5) Жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі.
3.2 Ақша операцияларының есебі
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгi жанындағы Бухгалтерлiк есеп және аудит әдiстемесi департаментiнiң №4 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп- деп аталатын бухгалтерлiк есеп стандартының бiрiншi бабында: Кәсiпорындар мен ұйымдардың, яғни субьектiлердiң ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебi осы деректi пайдаланушыларды түрлi операциялық және инвестициялық қаржы қызметi бойынша есептi кезеңдегi ақша қаражаттарының келiп түсуi, кiрiстелуi ол қаржылардың жұмсалуы туралы ақпараттармен қамтамасыз етiп және оларға осы заңды тұлғаның, яғни субъектiнiң қаржы жағдайындағы үзгерiстерiн бағалауына мүмкiндiк бередi делiнген.
Ақшалай қаржылармен есеп айырысу операцияларының бухгалтерлiк есебiн жүргiзу мен оны ұйымдастырудың мақсаттары мыналар болып табылады:
1) Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер кезiнде есептеу.
2) Субьектiдегi ақшалай қаржылардың түгелдiгiн және оларды дұрыс, тиiмдi пайдалануды бақылау.
3) Есеп айырысу, түлеу тәртiбiн бақылау, кәсiпорынның, ұйымның немесе фирманың ақшалай кiрiстерi мен шығындарын дұрыс есептеу.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1010 1030 - есеп айырысу шотынан кассаға ақша қаражаты келіп түсті
3350 1010 - кассадан жұмысшылардың еңбекақысы берілді
3130 1030 - есеп айырысу шотынан ққс-ғы бюджетке аударылды
1010 1210 - кассаға сатып алушылардан төлемдер келіп түсті
1030 6280 - ағымдағы банктік шотқа айыппұл келіп түсті
1030 3390 - есеп айырысу шотына қате түскен ақша
3390 1010 - депонерленген еңбекақы берілді
1010 5110 - жарғылық капиталға жарна есебінде кассаға ақша келіп түсті
3010 1030 - есеп айырысу шотынан несиелер бойынша банк қарыздары өтелді
1010 1270 - алуға арналған қысқа мерзімі сыйақылар қаржысы кассаға қабылданды
1250 1010 - кассадан материалдар алуға есеп беруге міндетті тұлғаға ақша берілді
1030 1020 - есеп айырысу шотына кассадан инкассаторға берілген ақша келіп түсті
3110 1030 - корпорациялық табыс салығы бойынша қарызды өтеу үшін есеп айырысу шотынан бюджетке ақша аударылды.
3.3 Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі
Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарларды, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ берешектер - Дебиторлық берешектер (Алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті берешектер және ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл берешектердің есебі Алынуға тиісті шоттар бөлімінің шоттарында есептеледі.
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын дебиторлық берешектер ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:
- ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;
- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті берешектер;
- вексельдер бойынша алынуға тиісті берешектер;
- негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық берешектер;
- ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық берешегі;
- басқадай дебиторлық берешектер.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1210 6210 - сатылған автокөлік үшін сатып алушыларға шот ұсынылды
1210 3130 - сатып алушыларға келген тауарлар үшін ққс-ғы есептелінді
1210 6010 - сатылған дайын өнім үшін сатып алушыларға шот ұсынылды
1210 1030 - есеп айырысу шотынан сатып алушыға ақша берілді
1290 1210 - жасалған резервтің есебінен күмәнді талаптар бойынша берешектер есептен шығарылды
3310 1030 - мердігерлермен жазба ақшамен есеп айырысу ққс-сыз
2410 3310 - келісім құны бойынша жабдықтаушылардан алынған компьютерлер мен қондырғылар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді
1320 3310 - жабдықтаушылардан дайын өнім келіп түсті.
3.4 Қызметкерлермен есеп айырысу есебі
Еңбек ұғымы тауар өндіруде және қызмет көрсетудегі барлық дене және адамдардың ақыл-ой қабілеттілігін көрсетеді. Еңбекақы жөніндегі саясат кәсіпорында басқарудың құрамды бөлігі болып табылады және оның қызметінің тиімділігі оған елеулі ықпал етеді. Себебі, еңбекақы жұмыс күшін тиімді пайдаланудағы ынталандырудың маңыздысының бірі. Еңбекақы бұл жұмыскерге оның еңбегі үшін сапасына, санына және шығарған қажетті өнім көлеміне сәйкес берілетін төлем. Қалыпты жағдайда еңбекақы қажетті өнімнің құнына тең және оның ақшалай түрі болып табылады.
Мерзімді еңбек ақының жай мерзімділік және сыйақылы мерзімділік төлемі болады.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
3350 1010 - лауазымды тұлғаларға кассадан еңбекақы берілді
8412 3350 - цех қызметкерлеріне еңбекақы есептелінді
3350 3120 - еңбекақыдан жеке табыс салығы ұсталынды
7210 3350 - басқару аппараты жұмысшыларына демалысақы есептелінді
7410 3350 - ғимаратты бұзғаны үшін жұмысшыларға еңбекақы есептелінді
3390 1010 - депонерленген еңбекақы берілді
3350 3220 - акцианерлік қоғам жұмысшыларының еңбекақысынан зейнетақы жарнасы ұсталынды
3350 1250 - есеп беруге тиісті тұлғаның қарыз сомалары берілді
1620 3350 - алдағы кезеңдердің шығындары үшін есептелінетін еңбекақы
2930 3350 - аяқталмаған құрылыс және басқа да ұзақ мерзімді активтер бойынша еңбекақы
3350 3210 - еңбекақыдан әлеуметтік салық ұсталынды.
3.5 Қорлар есебі
Өндірістік қорлар - бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар - бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.
2) аяқталмаған өндіріс.
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер.
Материалдар есебін дұрыс және тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз ету үшін қажеттісі:
- материалдық тауардың бірегей номенклатурасын әзірлеу
- құжат айналымының айқын жүйесі және қорларды кірістеу және шығару жөніндегі операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
- бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалыпқа келтіру
- қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
Дт Кт
1310 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде отын алынды
1310 3310 - жабдықтаушылардан құрылыс материалдары келіп түсті
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
7210 1310 - кеңсе ғимаратын жөндеуге құрылыс материалдары пайдаланылды
1310 6220 - заңды тұлғалардан ақысыз алынған шикізат пен материалдар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді
3.6 Негізгі қорлар есебі
Негізгі қор топтарының арақатынасы немесе жекелеген топтардың жалпы құн ішіндегі меншікті үлес өнеркәсіптік өндірістердің техникалық деңгейін көрсететін негізгі қорлардың өндірістік құрылымын құрайды.
Құрылымды талдау мен оны жетілдірудің шаруашылық қызметтің барлық деңгейіндегі маңызды тәжірибелік мәні тек кәсіпорын және бір сала ішінде ғана емес, цехта да, өндірістік телімде де зор, себебі өнеркәсіптік халық шаруашылығы саласы да, жекелеген өндірістер де тек өзіне тән негізгі қорлар құрылымына ие.
Ққ = тауар өнім көлемі негізгі қордың жылдық орташа құны.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
2410 6220 - тегін алынған автокөлік
7010 2520 - сатылған жас малдың өзіндік құны есептен шығарылды
2520 8110 - мал төлдері кіріске алынды
2520 3310 - бағып-күтіп, өсіру үшін жас мал сатып алынды
2410 3310 - жабдықтаушылардан негізгі құралдар келіп түсті
2410 3320 - еншілес кәсіпорынан жеңіл автокөлік алынды
7510 2410 - табиғат апаты нәтижесінде негізгі құралдар есептен
шығарылды
7410 2410 - жою кезінде баланстық құн бойынша қойма ғимараты есептен шығарылды
2410 2930 - құрылыс аяқталғанан кейін қолданысқа берілген негізгі құралдар объектісі кіріске алынды
7110 2420 - маркетинг бөлімінің компьютер қондырғысына тозу есептелінді
2410 5110 - шаруашылық суъектісінің жарғылық капиталына құрылтайшылар салған негізгі құралдар кіріске алынды.
3.7 Материалдық емес активтердің есебі
Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субъсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша кіріске алынады. Бұл материалдық емес активтердің бастапқы құны былайша анықталады:
:: Құрылтайшылар мен үлес қосушылардың кәсіпорынға жарғылық қорына қосқан үлесі есебінен келіп кіріске алынған материалдық емес активтердің бағасы екі жақты нақты келісім бойынша бағаланады.
:: Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін (қайтарымсыз), сый ретінде алынған материалдық емес активтер сол уақыттағы нарықтық баға бойынша бағаланады.
:: Басқа заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке адамдардан сатылып алынған материалдық емес активтер, ол объектілерді сатып алуға және оларды пайдалану үшін жұмсалған шығындар сомаларының қосындысы бойынша бағаланады.
Жойылу құны нөлге тең есптеледі, егер:
1. Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып алу туралы үшінші жақтың келісімі болмаса;
2. Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі үшін белсенді нарық болмаса:
а) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай нарықтың болуына;
ә) мүмкіндік, ықтималдық жоқ болса.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
2730 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде бағдарламамен қамтамасыздандыру алынды
7410 2730 - өзге материалдық емес активтерді бастапқы құны бойынша есептен шығарған кезде
2730 3310 - жабдықтаушылардан алынған материалдық емес активтер
2730 6220 - материалдық емес автивтердің өтеусіз алынуы
3310 2730 - жабдықтаушылардың қайтарымы
2740 2730 - өзге материалдық емес активтердің амортизациясы
2730 6230 - мемлекеттік субсидиялардан түскен материалдық емес активтер
3.8 Кірістер мен шығындар есебі
Кез келген кәсіпкерлік қызметтің ең маңызды мақсаты - табыс табу болып табылады. Сонымен қатар бухгалтерлік есептің ең басты қызметі - осы мақсаттарға жету жолындағы банктің жетістіктері мен сәтсіздіктерін анықтау және есептілікті көрсету. Пайда - шаруашылық қызметті жүргізу нәтижесіндегі капитал өсімі; бұл толық табыстан шығыстарды шегергенге тең. Бірақ бұл анықтамалар әр түрлі қабылдануы мүмкін.
Табыс - ақша ағымының немесе активтердің өсуінің нәтижесінде экономикалық ресурстардың артуы немесе міндеттеменің кемуі. Мысалы: тауарларды сату, қызмет көрсету немесе пайыз, арендалық төлем, девиденттер түріндегі табыстар. Пайда дегеніміз - кәсіпорындардың негізгі және негізгі емес қызметтердің нәтижесіндегі капиталдың өсуі.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1010,1030 6010 - дайын өнімдерді сатудан түскен кіріс
3520-4420 6010 - алдағы кезеңдердің кірістері
6030 3320-3340 - бағадан және сатудан жеңілдіктер
6020 1210-1240 - сатылған өнімді қайтару
7210 1030 - әкімшілік шығыстар есеп шоттан өтелді
1010 7210 - әкімшілік шығындардың артық сомасының кассаға түсуі
7210 3350 - әкімшілік басқару қызметкерлеріне еңбекақы есептелінді
3.9 Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру
Қаржылық есеп беру - бұл кәсіпорынның есепті кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін белгілі нысандарға топтастырылған көрсеткіштер жүйесі.Қазақстан Республикасы Ұлттық Комиссиясының 1996 жылғы 12 қарашадағы №2 қаулысына сәйкес барлық кәсіпорындар меншік нысаны мен қызмет түріне қарамастан Бухгалтерлік есептің Қазақстандық стандартына көшті.Шаруашылық ету жағдайларының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның есеп беру нысандары жетілу жағына өзгереді. Атап айтқанда,есеп беру Халықаралық бухгалтерлік стандарттардың талабына сай келе бастады. Кәсіпорынның,мекеменің қаржылық есеп беруі есеп процесінің соңғы сатысы болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Тарау 1. Ұйым қаржысы
1.1
Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
1.2
Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
4
1.3
Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.4
Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы ... ... ... ... ...
6
1.5
Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.6
Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1
Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10
2.2
Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10
2.3
Ағымдағы шоттағы ақша қаражаттар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
11
2.4
Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
12
2.5
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ..
13
2.6
Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
2.7
Тауарлы-материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
14
2.8
Еңбек ақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ...
15
2.9
Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
16
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1
Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері ... ...
17
3.2
Ақша операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
17
3.3
Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
18
3.4
Қызметкерлермен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
19
3.5
Қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
3.6
Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
3.7
Материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
21
3.8
Кірістер мен шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.9
Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
23
Тарау 4. 1С: Бухгалтерия
4.1
1С: Бухгалтерия бағдарламасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
24
4.2
Есептің жүргізуін дұрыс жолға қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
24
4.3
Есептің жүргізудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
25
4.4
Ақша қаражаты операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
25
4.5
Сауда операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26
4.6
Негізгі қорлар мен материалдық емес активтердің есебі ... ... ... ... ... ...
27
4.7
Еңбекақы және каржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
4.8
Өндіріс есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
29
4.9
Стандарттық есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Тарау 5. Салық салу және заңды тұлғалардың салықтық есебі
5.1
Корпоротивтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
30
5.2
Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
30
5.3
Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
5.4
Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
5.5
Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
5.6
Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Тарау 6. Экономикалық талдау және қаржылық есепті талдау
6.1
Негізгі қор жағдайын және пайдалануына талдау жасау ... ... ... ... ... ...
34
6.2
Айналым қаражаттарын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
35
6.3
Еңбек ресурстарын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
35
6.4
Өнімнің өзіндік құнын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
36
6.5
Өнімнің көлемін және өнімді өткізуді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
37
6.6
Ұйым қызметіне операциялық талдау жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
38
6.7
Ұйымның инвестициялық қызметіне экономикалық талдау жасау ... ...
38
6.8
Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне ... ..
39
6.9
Ұйымның қаржылық тұрақтылығына және іскерлік белсенділігіне
талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
6.10
Ұйымның қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
Кіріспе
Мен Сарепов Сұлтан 30-шы қаңтардан 03-ші сәуір айларының аралығында Анадолу Маркетинг жауапкершілігі шектеулі серіктестікте оқу тәжірибеден өттім.
Осы оқу тәжірибедегі мақсатым - AV ENERGY ЖШС-нің өндірістік - қаржылық қызметін меңгеріп, толығымен танысып, кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін, қаржылық жағдайын зерттеп, қарастыру. Сабақ барысында алған теориялық білімімді тәжірибеде іске асырып, өзімнің қаржылық есеп, аудит, қаржылық талдау салаларында білімімді бекіту болып табылады.
Оқу тәжірибені орындау барысындағы басты міндеттерім:
Кәсіпорынның есеп саясатымен, жарғысымен, басты ұйымдастырушылық
құжаттарымен, құрылымдық құжаттарымен, бөлімдер мен бөлімшелердің қызметтерімен толық танысу;
Кәсіпорынның бас бухгалтерімен бірлесіп тәжірибенің күнтізбелі
жоспарын құрып, жоспарға күнделікті жазбаны түсіру;
Кәсіпорынның ішкі шаруашылық қызметінің анықтама, сипаттамасын
жасап, қызметіне талдау жасау;
Кәсіпорынның қызметін қаржылық талдау, яғни қаржылық
тұрақтылығын және қаржылық жағдайын бағалау;
Тәжірибе жетекшісінің тапсырмасына сүйене отырып, кәсіпорынның
қаржылық - шаруашылық қызметінің мәліметтері мен құжаттарын жинақтап, іс-тәжірибе жөнінде есеп беруге құрастыру;
Менім өнідірісті практика оқу міндетім ЖШС AV Energy да өте жақсы бағамен өткізілді. Аталған мекеме 10.07. 1999 жылы жеке меншік кәсіпорын ретінде құрылып, ҚР әділет министрлігінде тіркеліп өз жұмысын серіктестік ретінде атқаруды
Тәжірибе уақытында, мен, кадрлар бөлімінің қызметімен танысап, кадрларды есепке алу құжаттарымен, бөлімнің кәсіптік және қызметтік міндеттемелерін үйрендім. Бухгалтерлік бөлімнің құжаттарын қарап, ұйымның шаруашылық қызметіне белсенді қатыстым, және де мамандарға көмектестім. Тәжірибеде алынған қорытынды есепте көрсеттім.
Тарау 1. Ұйым қаржысы
4.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі
AV Energy жауапкершілігі шектеулі серіктестік, ары қарай текстегі атауы Серіктестік Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі бойынша оның потенциалын қолдану әсерін жоғарлату үшін құрушылардың жабдықтарын 6ipiктіру арқылы, 220-1 22.04.1998 жылғы"Шектеулі және қосымша жауаптағы серіктестік туралы", ҚР Заңы 31.01.2006 жылғы, Жеке кәсіпкерлік туралы заңы және басқа да нормативті құқық актілер" бойынша құрылған және қызмет істейді.
Құқықтық мекен жайы: Қазакстан Республикасы, Алматы қаласы, Досмұхамедова көшесі, 11 үй, 143 пәтер.
Меншік түрі: жеке меншік. Серіктестік Қазақстан Республикасының заңдары бойынша шағын бизнестің субъектісі болып саналады.
Серіктестік кызметінің мақсаты - ҚР қатысушының және іскер әріптестерінің мүддесіне қарай бірлескен кәсіпкерлік шаруашылық және басқа да қызметті жүзеге асыру болып табылады.
Серіктестік мынандай құрылыс- монтаждық қызмет түрлерін жүзеге асырады:
- сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы қызмет;
-құрылыс жұмыстарын жүргізу, оның ішінде жобалау, құрылыс-монтаждық құрылыс-жөндеу, ішкі әрлеу және т. б.;
құрылыс жұмыстарында қолданылатын кіші-гірім механизмдермен жабдықтау және оларды жөндеуден өткізу;
көпшілікті және заңды тұлғаларды құрылыс қызметтермен және механизмдермен қамтамасыз ету;
көлік және темір жол құрылысы
инженерлік байланыс орнату
Қазақстан Республикасының қолданылатын заңдарында тыйым салынбаған басқа да қызметтің түрлері.
ҚР заңы бойынша мемлекеттік тіркеуден өткен соң Серіктестік заңды мекеме болып саналады.
Кәсіпорынның негізгі қызметі тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады, бұл орайда негізгі көрсеткіштер ретінде өнімді өткізу көлемі, өнімнің өзіндік құны, жалпы табысты және жұмысшылардың еңбек өнімділіктері болады.
Сондықтан кәсіпорын жұмысын талдауды өнімді және қызметті шығару көрсеткіштерін зерттеуден бастаймыз.
1.2.Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау
Кәсіпорын қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңды тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны.
Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) материалды өндіріс саласында да, өндірістік емес салада да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық активтер.
Негізгі құралды иемдену кезіндегі іс жүзіндегі шығындарына жататындар:
Сатып алу бағасы, оның ішінде импорттық пошлиналар және орны толтырылмайтын салықтар;
Активті тасымалдау және жұмыс қалпына келтірумен байланысты барлық шығындар (тасымалдауға кететін бастапқы шығындар, монтаж шығындары және т.с.с.);Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық-заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.
1.3 Негізгі және айналым капиталы
Негізгі капитал (негізгі қорлар,айналымнан тыс активтер, негізгі құралдар) - бұл өзінің құнын дайын өнімге біртіндеп, белгілі бір бөліктермен, бірнеше өндірістік цикл ішінде түсіретін және өзінің натуралдық-заттық формасын ұзақ уақыт бойы сақтайтын, жоғалтпайтын еңбек құралдары. Негізгі құралдар өндірістік (өндірістік процесіне қатысатын) және өндірістік емес (тікелей қолдануға арналған, өндірістік процеске қатыспайды: мед.мекемелер, мәдениет үйі, тұрғын үй) болып бөлінеді. Айналым қаражаттарының мәні - ұдайы өндірістік процестердің қажеттілігін қамтамасыз етудегі экономикалық ролімен анықталады.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Д-т К-т
2410 3310 -жабдықтаушылардан келген негізгі құралдар
2410 3320,3330, -еншілес ұйымдар мен қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардан түскен негізгі құралдар
2410 4150 -ұзақ мерзімді жалға берілген негізгі құралдардың келіп түсуі 2410 6220 -өтеусіз алынған негізгі құралдардың келіп түсуі
2410 6280 -өзгеде кірістерден түскен негізгі құралдар
Жалдау бойынша негізгі құралдардың келіп түсуі:
Д-т К-т
2410 2160
Ұзақ мерзімді жалдау бойынша негізгі құралдандан есептен шығуы:
Д-т К-т
4150 2410
1.4.Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы
Серіктестіктің басқарылуы қамсыздандырылады:
Жоғарғы орган Серіктестіктің қатысушымен. Жеке атқару орган - Директор.
Қатысушы, Серіктестіктің ішкі қызметіне қатысты мәселелер бойынша Серіктестіктің өзге де органдарының кез келген шешімінің күшін жоюға құқылы.
Серіктестіктің орындаушы органы Қатысушыларға есеп беруші, Серіктестіктің күдегі қызметіндегі сұрақтарды шешетін Директор болып саналады.
AV Energy ЖШС-нің басқару органдары мен жауапкершілігі. Серіктестіктің басқару органдары болып төмендегілер табылады: директорлар кеңесі; қоғамды басқарушылар.
AV Energy ЖШС-нің өз бетінше жалақының жалпы қорын бөледі, жұмыскерлердің жалпы санын, олардың мамандандырылған және білікті құрамын анықтайды. ЖШС іс-әрекет ететін заңдылық және шаруашылық қызмет нәтижесіне сәйкес төлем формасы, жүйесі және еңбекті реттеу, жұмыскерлерге қосымша төлеуді бекітеді.
Құрылтайшы
Құрылтайшы
Ревизор
Ревизор
Директор
Директор
Әкімшілік- басқарушы персонал
Әкімшілік- басқарушы персонал
Техникалық директор
Техникалық директор
Қаржылық директор
Қаржылық директор
Қөлік - көмекші бөлімі
Қөлік - көмекші бөлімі
Құрылыс бөлімі
Құрылыс бөлімі
Әкімшілік- басқарушылық персонал
Әкімшілік- басқарушылық персонал
Техникалық персонал
Техникалық персонал
Қаржылық- есеп беру бөлімі
Қаржылық- есеп беру бөлімі
Сурет 1. AV Energy ЖШС-нің ұйымдастырушылық құрылымы
Басқарымды шешімдерді қабылдау және іске асыру жауапкершілігі жүктелген басшылар мен манмандар тобы басқару аппаратын құрайды,олар категорияларға бөлінеді
Кесте 1. Кәсіпорынның басқару қызметкерлері
Категория-лары
басшылар
мамандар
Қызметкерлер
қызмет
-директор;
-басөарушы;
-директордың орынбасарлары, бөлімшелер құрылымдарының бастықтары;
Экономикалық:
-бухгалтер;
-еңбекті ұйымдастыру бойынша инженер;
-кадрларды дайындау бойынша инженер,
-жабдықтау жөнінде агенті;
-референт-хатшы,
-экспедитор;
-кассир;
-диспетчерлік қызметтің операторы және т.б.
-бөлімшелер бастықтарының орынбасарлары
Өндірісті басқаруын қйымдастыру бойынша инженер;
-жоспарлау бойынша техник;
-еңбек бойынша техник және т.б.
-инженерлік-техникалық;
-сапа жөнінде инженер;
-инженер технолог;
-техниг-технолог;
-техник- технолог және т.б
Қызметке жалпы талаптар
Жоғарғы білімі болуы, 3-5 жыл тиісті салада жұмыс өтілі
Орта және жоғарғы білімі болуы, кейбір жағдайда-жұмыс өтілі
Жалпы орта білімі болуы және арнайы қысқа мерзімді дайындықтың болуы
Міне осы баяндалған тиімділік критерилерін негізге ала отырып, кәсіпорынның тиімділігін арттырудағы механизмінің мына моделін ұсынамын.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрамына мұнда әр түрлі факторлар әсер етеді. Бір жағынан, бұл өндіріс масштабтарының өсу, шығарылатын өнімнің күрделенуі, территориялық жалпылықтың болмауы факторлары. Екінші жағынан - нақты мирмаларды құрудың тарихи ерекшеліктердің факторлары. Құрылым осы факторлардың бірлесуімен анықталады.
1.5.Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау. Өзіндік құнды калькуляциялау
Кәсіпорын әртүрлі өндірістерден және шарушылықтардан тұратын күрделі механизм (негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік). Барлық өндірістер негізгі және қосымша болып екіге бөлінеді.
Негізгі өндіріске - кәсіпорын шығаратын өнімдер жатады.
Көмекші өндіріс негізгі өндірістің өнімін әзірлеуге қатыспайды. Бірақ өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, жұмыс жасауға тікелей ықпал етеді.
Онда бастапқы шикізат дайын өнімге дейін рет-ретімен технологиялық өңдеуден өтеді.
Кейінгі калькуляция - өнім шығарылғаннан соң бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша жасалынады. Олар нақты шығынды көрсетеді. Олар ғана нақты және шамаланған калькуляция жатады.
Кесте 2 Шаруашылық операциясының мазмұны
Шаруашылық операциясының мазмұны
Дебет
Кредит
Сыртқы ұйымның көмегімен негізгі құралдарды жөндеумен байланысты шығыстары есептен шығарылды
8400
2330
Көмекші өндіріс қажеттілігіне босатылған материалдар
8300
1310
Көмекші өндіріске жататын үстеме шығыстары есептен шығарылды
8310
8010
Бір-біріне қарама-қарсы көрсетілген қызметтері есептен шығарылды
8310
8310
Есепті кезеңнің басындағы негізгі өндіріс бойынша аяқталмаған өндіріс қалдықтары есептен шығарылды
8110
1340
1.6.Өңдірістің жалпы тиімділігін анықтау
Өндірісті нығайту, тиімділігін арттыру қай деңгейде және қалай іске асатынына байланысты агрегатты, технологиялық және ұйымдастырушылық - шаруашылық шоғырландыру болып бөлінеді. Агрегаттық шоғырландыру, бұл жабдықтардың бірліктік қуаттылығының артуын, яғни жоғарғы қуатты жабдықтардың үлесін арттыру және агрегаттары мен машиналардың өнімділік техникасын дамытудағы қалыптасқан реттегі барынша өсуін айтады. Келесі, ұйымдастырушылық - шаруашылық шоғырландыру өндірісі, өндірістік бірлесудің құрылуымен және ұсақ кәсіпорынның әкімшілдік бірігуімен қалыптасады. Бұл орталықтық басқару өз кезегінде оларды реконструкциялау және техникалық қайта қарулану базасында кәсіпорынның бірігуіндегі өндіріс шоғырлануы үшін алғышартты құрауы қажет. Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды.
Тарау 2. Қаржылық есеп
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру
Есеп саясаты осы құжаттарға сүйене отырып жасалды:
* ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңы
* Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары
* ҚР Қаржы министрлігінің 23.05.2007ж. №185 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары
* ҚР Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы
* ҚР ҚР кеден ісі туралы заңы
* ҚР ҚР бюджет жүйесі туралы заңы
* ҚРЖеке кәсіпкерлік туралы заңы
Есеп саясатының мазмұны ұйымдардың шаруашылық жүргізу қызметі талабы мен қаржы нәтижесін сипаттауға арналған есеп әдістерін жақсы және тиімді қолданудың жолдарын көрсетеді.
Есеп саясатының мақсаты: бухгалтерлік есеп операцияларын орындау барысында қателер жібермеу, фактілерді бұрмаламау, ұйымдардың қаржы жағдайын бағалау, шаруашылық қызметінің үзіксіздігін қамтамасыз ету, материалды активтерді бағалау мен есептен шығару, таза пайда резервін құру бағытындағы мейлінше жоғары дәрежедегі икемді есеп ақпараттарын қалыптастыру болып табылады. Есеп саясатының міндеттері:
- есеп процедуралары арасындағы нақтылы фактілер мен орындалмай қалған фактілер арасындағы байланысты анықтау;
- нәтижелік өзгерістерге есеп өрісінде қолданылған әр түрлі әдістердің сандық және сомалық әсер етуінің тиімділігін анықтау;
- қаржылық қорытынды есеп сенімділігін арттыру үшін қолданылатын маңызды есеп әдістерін белгілеу;
- ұйымдардың есеп варианттарын таңдап алу процесінде ұзақ және ағымдағы активтерді бағалаудағы, материалды және материалды емес активтерге амортизация есептеудегі әдістерді таңдап алу жөніндегі ұйымның құқығын қамтамасыз ету;
- синтетикалық және аналитикалық шоттар тізімін жасау
2.2 Кассалық операциялар есебі
Әрбір ұйымдардың шаруашылық субъектілерінің қолда бар нақты ақшалай қаражаттарын сақтайтын өздерінің кассасы болуы керек.Кассир материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық толық жеке дара жауапкершілік туралы онымен шарт жасалынады. Егер еңбекақымен басқа да төлемдерді беру үшін субъекті басшысының жазбаша бұйрығы бойынша басқа адамдар тартылатын болса, онда бұлардың материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы олармен де шарттар жасалынады. "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісі бекіткен кассалық операциялар жүргізу тәртібі №24 "ХАС" сәйкес жүргізіледі.
Кесте 3
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша"шоты - кассаға есеп айырысу шотынан алынған сомаға
1040 (441)
Қызметкерлердің және басқа да адамдардың қарыздары" қызметкерлердің есебінде сомалар, жалақы, жетіспейтін сомалар т.б. бойынша кассаға өткізілген қарыздар
1250 (333)
Дайын өнімдерді (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен табыс
6010 (701
Сатып алынған тауарларды сатудан түскен табыс
6030 (702)
Шоты кредиттелінеді және мына төмендегі шоттары дебеттеледі
1010 (451)
Қызметкерлер, жұмысшылармен еңбек ақысы бойынша есеп айырысу" шоты, шаруашылық субъектісінің қызметкерлеріне берілген еңбек ақысының сомасына
3350 (681)
Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты шаруашылық субъекті қызметкерлерінің есебіне берілген сомаға
1250 (333)
Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі
Кесте 4
Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша" шотын ашады
1010 (452)
Ел ішіндегі валютаның шоттағы қолма-қол ақша" шоты валюта шотынан валюта түскен кезде
1050 (431)
Алынуға тиісті қарыздар" кассаға алынған валюта түсімінің сомасы
1210 (301)
Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты есеп беретін адамдардың кассаға өткізілген валюта сомаларына
1250 (333)
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып саналып отыр. Ақшалар мен оның баламаларын дұрыс ашып көрсету және жіктеу кәсіпорын қызметінің нәтижесін дұрыс бағалау үшін қажет.Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем жасауға қабілетті активтер есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары олардың кассасындағы, есеп айырысу және валюталық шоттарындағы ақшаларынан, аккредетивтеріндегі ақшаларынан, чектеріндегі ақшаларынан, банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшаларынан, сондай-ақ аударылған жолдағы ақшаларынан құралады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік балансындағы ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.Ақшалай қаржылар - кассадағы және банк шотындағы ақшалар. Ақшалай қаржыларға нақты ақшалар мен қалпына келтіруге дейінгі жарналар жатады.Ақшалай қаржылардың ағымы- ақшалай қаржылар мен олардың эквиваленттерінің келуі мен кетуі.
1000 Ақшалай қаржыларбөлімшесінің келесідей шоттары арналған:
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Кесте 5 Ақшалай қаржылар бөлімшесінің шоттары
Кассадағы ақшалар;
1010
Жолдағы ақшалай қаржылар;
1020
Ағымдағы банктік шоттардағы ақшалай қаржылар
1030
Карт шоттардағы ақшалай қаржылар;
1040
Жинақ шоттарындағы ақшалай қаржылар
1050
Басқа да ақшалай қаржылар
1060
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі
Есеп айырысу шотын ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі болып табылады. Ол өзіне берілген құқықтардың шегіндеосы шоттағы қаражаттардың барлығына иелік жасайды.Кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына (алдын-ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) карамастан, жабдыктаушылардан алынған материалдық, босалқы корлар, атқарылған жұмыстар мен қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310-шоттың кредиті бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және дебеті бойынша -- есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.Өнім жеткізушілермен есеп айырысулар есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бакылап отыруға мүмкіндік береді.
Осы мәліметтер AV ENERGY кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1250 1030 - есеп айырысу шотынан есеп беретін тұлғаларға ақша берілді
1250 1030 - есеп айырысу шотынан кызметкерлердің шотына ақша аударылды
1010 1250 - есеп беретін тұлға артық ақшаны кассаға кайтарды
7210 1250 - іс сапар шығындары есептен шығарылды
1250 1010 - есеп беретін тұлғаға кассадан ақша берілді
7470 1250 - өзгеде шығыстар
3350 1250 - есеп беруге міндетті тұлғаның, қолданылмаған аванс сомасы еңбекақыдан ұсталынды.
2.5 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу
Кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына (алдын-ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) карамастан, жабдыктаушылардан алынған материалдық, босалқы корлар, атқарылған жұмыстар мен қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310-шоттың кредиті бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және дебеті бойынша -- есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Өнім жеткізушілермен есеп айырысулар есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімдемеде әрбір шот-фактурасы немесе төлем-талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бакылап отыруға мүмкіндік береді.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
3350 1010 - кассадан жұмысшылардың еңбекақысы берілді
1320 3310 - жабдықтаушылардан дайын өнім келіп түсті
3310 1610 - мердігерлермен алдын ала жасалған төлем бойынша есептесу
1330 3310 - шетел жабдықтаушыларынан тауар келіп түсті
1420 3310 - келіп түскен тауарларға қосылған құн салығы есептелінді
3310 1030 - мердігерлермен жазба ақшамен есеп айырысу ққс-сыз
2410 3310 - келісім құны бойынша жабдықтаушылардан алынған компьютерлер мен қондырғылар кіріске алынды.
2.6 Негізгі қорлар есебі
Болашақ экономикалық пайда - бұл кәсіпорынның ақша құралдарының тікелей және жанама салымы мен ағымы. Бұл салым өндіріс үрдісіндегі активтерді тұтыну мен сатып алу түріндегі кәсіпорынның негізгі қызметінің бөлігі ретінде туындауы мүмкін .Әдетте, қорлар кәсіпорынның өндірістік циклында қолма-қол ақша құралдарына немесе басқа да активтерге айналады.
А) олар кәсіпорын қызметінің операциялық бөлігі болып табылады және кәсіпорынның өндірістік циклында олардың тұтынылуы және өткізілуі күтіледі;
Б) қысқа мерзімде саудалық мақсатта сақталады және олардың есептік күннен 12 ай бойы өткізілуі күтіледі.Өндірістік қорлар - бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар - бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.
2) аяқталмаған өндіріс.
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегіактивтер
Дт Кт
7210 2420 - кеңсе қармағындағы ғимараттарға тозық есептелінді
8415 2420 - негізгі цех станогына тозу есептелінді
2410 6220 - тегін алынған автокөлік
2410 3310 - жабдықтаушылардан негізгі құралдар келіп түсті
2410 3320 - еншілес кәсіпорынан жеңіл автокөлік алынды
7510 2410 - табиғат апаты нәтижесінде негізгі құралдар есептен
шығарылды
7410 2410 - жою кезінде баланстық құн бойынша қойма ғимараты есептен шығарылды
2410 2930 - құрылыс аяқталғанан кейін қолданысқа берілген негізгі құралдар объектісі кіріске алынды
7110 2420 - маркетинг бөлімінің компьютер қондырғысына тозу есептелінді
2410 5110 - шаруашылық суъектісінің жарғылық капиталына құрылтайшылар салған негізгі құралдар кіріске алынды
2.7 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
Орташа өлшемді құн бойынша - есепті кезеңде қозғалысы болған әр бір түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделген.
ФИФО - есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең соңында пайдаланылмаған өзіндік құн анықталады.ЛИФО - кейінгі сатып алулардың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығындардың сәйкестілігін қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.Қоймадағы ТМҚ-р есебін материалды есептеу карточкаларында жүргізеді.
Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әр бір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды жауапты адамға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыс құжаттары негізінде жүргізеді.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
7210 1310 - кеңсе ғимаратын жөндеуге құрылыс материалдары пайдаланылды
1310 6220 - заңды тұлғалардан ақысыз алынған шикізат пен материалдар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді.
Дт Кт
1310 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде отын алынды
1310 3310 - жабдықтаушылардан жем-шөп келіп түсті
1310 3310 - жабдықтаушылардан құрылыс материалдары келіп түсті
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
2.8 Еңбекақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу
Еңбекке қарай бөлудің нақтылы нысандары еңбек ақы және жалақы арқылы жүзеге асады. Жалақы еңбекпен жасалған қажетті өнімнің негізгі бөлігі. Еңбек төлемінің әр алуан нысандарында және жүйелерінде есеп айырысуды ұйымдастыру тәртібін қарастырсақ, олар мынандай жүйелерде болады. Еңбек ақының аккордтық жүйесі - бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек ақысын жұмыс көлемінің орындалуы бойынша анықтайды, онда нормаланған тапсырма (уақыт, өндірім нормалары) және баға алдын-ала анықталған.Қарапайым мерзімді еңбек ақы. Еңбек төлемін сағаттық, күндік, айлық, тарифтік төлем мөлшері немес айлық еңбек ақы бойынша есептейді.
Кесте 7
Қызметкерлер-дің категория -сы
Алдыңғы жыл
Есеп беру жылы
Ауытқуы(-+)
Жұмыскер-лердің орта тізім саны (адам)
ҮС %
Жұмыскер-лердің орта тізім саны (адам)
ҮС %
Санына қарай (адам)
ҮС %
Менеджер
175
17,83
171
18,11
-4
0,28
Кадр бөлімі
429
43,73
406
43
-23
-0,73
Бас есепші
254
25,89
248
26,27
-6
0,38
Басқалары
123
12,53
119
12,60
-4
0,07
Барлығы
981
99,98
944
99,98
-37
0
Негізгі төлем - қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін істелген жұмыстардың немесе берілген баға немесе айлық еңбек ақы бойынша өндірілген өнімнің саны мен сапасы үшін есептелген еңбек ақысы
Қосымша төлем - еңбек туралы заңға сәйкес қызметкерлерге кәсіпорында жұмыс істелген уақыты үшін есептелетін еңбек ақысы. Оған кезекті демалыстар төлемі, мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді және т.б. орындалғаны үшін берілетін төлемдер, түнгі немесе мерзімнен тыс уақыттарда істегені үшін төленетін төлемдер, және т.б жатқызылады.
2.9 Ұйымның қаржылық есеп беру
AV ENERGY кәсіпорыны келесі органдарға есеп береді:
1. ҚР-ның Статистикалық органына;
2. Салық және басқарма органына;
3. ҚР-ның Ұлттық банкіне.
Республикасының қаржы министрлігінің №281, №325 бұйрығы бойынша жасалынады.
Қаржылық есеп берудің нысандары мыналарды қамтиды:
бухгалтерлік баланс;
пайдалар мен залалдар туралы есеп;
ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есеп;
- есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын және басқа да
түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер.
Бухгалтерлік баланс мекеменің қаржылық есептілігінің негізгі нысаны болып табылады. Ол мекемелердің белгілі бір күнгі жағдай бойынша активтерін, міндеттемелері мен капиталын көрсетеді. Қаржылық жағдайды бағалаумен тікелей байланысты қаржылық есептіліктің элементтері активтер, міндеттемелер және капитал болып табылады.
Бухгалтерлік баланс көрсеткіштері актив және пассив болып бөлінеді. Бухгалгерлік баланстың активінде шаруашылық құралдардың жағдайын сииаттайтын көрсеткіштер жалпыланады, ал пассивінде ұйымның шаруашылық қызметіне қолданған шаруашылық құралдарының пайда болу көздерін сипаттайтын көрсеткіштер қарастырылады.
Тарау 3. Бюджеттік есеп
3.1 Мемлекеттік мекемелердегі есеп саясатының негізгі ережелері
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады. Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңы мен Бухгалтарлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құруы барысында бұйрық немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігі көрсетілген. Бұл бекітілетін құжаттардың қатарына мыналар жатады:
1) Бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
2) Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмысын жоспары;
3) Алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
4) Ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
5) Актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері.
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты.
1) Негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері.
2) Материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және олаврды есептеп шығару жолдары.
3) Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері.
4) Өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі.
5) Жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі.
3.2 Ақша операцияларының есебі
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгi жанындағы Бухгалтерлiк есеп және аудит әдiстемесi департаментiнiң №4 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп- деп аталатын бухгалтерлiк есеп стандартының бiрiншi бабында: Кәсiпорындар мен ұйымдардың, яғни субьектiлердiң ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебi осы деректi пайдаланушыларды түрлi операциялық және инвестициялық қаржы қызметi бойынша есептi кезеңдегi ақша қаражаттарының келiп түсуi, кiрiстелуi ол қаржылардың жұмсалуы туралы ақпараттармен қамтамасыз етiп және оларға осы заңды тұлғаның, яғни субъектiнiң қаржы жағдайындағы үзгерiстерiн бағалауына мүмкiндiк бередi делiнген.
Ақшалай қаржылармен есеп айырысу операцияларының бухгалтерлiк есебiн жүргiзу мен оны ұйымдастырудың мақсаттары мыналар болып табылады:
1) Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер кезiнде есептеу.
2) Субьектiдегi ақшалай қаржылардың түгелдiгiн және оларды дұрыс, тиiмдi пайдалануды бақылау.
3) Есеп айырысу, түлеу тәртiбiн бақылау, кәсiпорынның, ұйымның немесе фирманың ақшалай кiрiстерi мен шығындарын дұрыс есептеу.
Осы мәліметтер AV Energy кәсіпорынның Есеп саясаты құжатынан алынды. Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1010 1030 - есеп айырысу шотынан кассаға ақша қаражаты келіп түсті
3350 1010 - кассадан жұмысшылардың еңбекақысы берілді
3130 1030 - есеп айырысу шотынан ққс-ғы бюджетке аударылды
1010 1210 - кассаға сатып алушылардан төлемдер келіп түсті
1030 6280 - ағымдағы банктік шотқа айыппұл келіп түсті
1030 3390 - есеп айырысу шотына қате түскен ақша
3390 1010 - депонерленген еңбекақы берілді
1010 5110 - жарғылық капиталға жарна есебінде кассаға ақша келіп түсті
3010 1030 - есеп айырысу шотынан несиелер бойынша банк қарыздары өтелді
1010 1270 - алуға арналған қысқа мерзімі сыйақылар қаржысы кассаға қабылданды
1250 1010 - кассадан материалдар алуға есеп беруге міндетті тұлғаға ақша берілді
1030 1020 - есеп айырысу шотына кассадан инкассаторға берілген ақша келіп түсті
3110 1030 - корпорациялық табыс салығы бойынша қарызды өтеу үшін есеп айырысу шотынан бюджетке ақша аударылды.
3.3 Дебиторлық және кредиторлық берешек есебі
Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарларды, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ берешектер - Дебиторлық берешектер (Алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті берешектер және ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл берешектердің есебі Алынуға тиісті шоттар бөлімінің шоттарында есептеледі.
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын дебиторлық берешектер ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:
- ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;
- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті берешектер;
- вексельдер бойынша алынуға тиісті берешектер;
- негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық берешектер;
- ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық берешегі;
- басқадай дебиторлық берешектер.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1210 6210 - сатылған автокөлік үшін сатып алушыларға шот ұсынылды
1210 3130 - сатып алушыларға келген тауарлар үшін ққс-ғы есептелінді
1210 6010 - сатылған дайын өнім үшін сатып алушыларға шот ұсынылды
1210 1030 - есеп айырысу шотынан сатып алушыға ақша берілді
1290 1210 - жасалған резервтің есебінен күмәнді талаптар бойынша берешектер есептен шығарылды
3310 1030 - мердігерлермен жазба ақшамен есеп айырысу ққс-сыз
2410 3310 - келісім құны бойынша жабдықтаушылардан алынған компьютерлер мен қондырғылар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді
1320 3310 - жабдықтаушылардан дайын өнім келіп түсті.
3.4 Қызметкерлермен есеп айырысу есебі
Еңбек ұғымы тауар өндіруде және қызмет көрсетудегі барлық дене және адамдардың ақыл-ой қабілеттілігін көрсетеді. Еңбекақы жөніндегі саясат кәсіпорында басқарудың құрамды бөлігі болып табылады және оның қызметінің тиімділігі оған елеулі ықпал етеді. Себебі, еңбекақы жұмыс күшін тиімді пайдаланудағы ынталандырудың маңыздысының бірі. Еңбекақы бұл жұмыскерге оның еңбегі үшін сапасына, санына және шығарған қажетті өнім көлеміне сәйкес берілетін төлем. Қалыпты жағдайда еңбекақы қажетті өнімнің құнына тең және оның ақшалай түрі болып табылады.
Мерзімді еңбек ақының жай мерзімділік және сыйақылы мерзімділік төлемі болады.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
3350 1010 - лауазымды тұлғаларға кассадан еңбекақы берілді
8412 3350 - цех қызметкерлеріне еңбекақы есептелінді
3350 3120 - еңбекақыдан жеке табыс салығы ұсталынды
7210 3350 - басқару аппараты жұмысшыларына демалысақы есептелінді
7410 3350 - ғимаратты бұзғаны үшін жұмысшыларға еңбекақы есептелінді
3390 1010 - депонерленген еңбекақы берілді
3350 3220 - акцианерлік қоғам жұмысшыларының еңбекақысынан зейнетақы жарнасы ұсталынды
3350 1250 - есеп беруге тиісті тұлғаның қарыз сомалары берілді
1620 3350 - алдағы кезеңдердің шығындары үшін есептелінетін еңбекақы
2930 3350 - аяқталмаған құрылыс және басқа да ұзақ мерзімді активтер бойынша еңбекақы
3350 3210 - еңбекақыдан әлеуметтік салық ұсталынды.
3.5 Қорлар есебі
Өндірістік қорлар - бұл бір өндірістік цикл процесінде толықтай тұтынылатын, өзінің құнын бірден өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына көшіріп, оның материалдық негізін құрайтын еңбек заттары.
Қорлар - бұл:
1) шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.
2) аяқталмаған өндіріс.
3) субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер.
Материалдар есебін дұрыс және тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз ету үшін қажеттісі:
- материалдық тауардың бірегей номенклатурасын әзірлеу
- құжат айналымының айқын жүйесі және қорларды кірістеу және шығару жөніндегі операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау
- бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалыпқа келтіру
- қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу
Дт Кт
1310 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде отын алынды
1310 3310 - жабдықтаушылардан құрылыс материалдары келіп түсті
8411 1310 - негізгі өндіріс цехтарын жылытуға отын жіберілді
2930 1310 - құрылысқа кеткен құрылыс материалдары есептен шығарылды
8111 1310 - негізгі өндіріске керекті құрылыс материалдары есептен шығарылды
8311 1310 - өнеркәсіртік кәсіпорынның электрцехында электр энергиясын өңдеуге отын шығындалды
7210 1310 - кеңсе ғимаратын жөндеуге құрылыс материалдары пайдаланылды
1310 6220 - заңды тұлғалардан ақысыз алынған шикізат пен материалдар кіріске алынды
1310 3310 - сатып алу құнына сатылып алынған шикізат пен материалдар үшін жабдықтаушылар шоты есептелінді
3.6 Негізгі қорлар есебі
Негізгі қор топтарының арақатынасы немесе жекелеген топтардың жалпы құн ішіндегі меншікті үлес өнеркәсіптік өндірістердің техникалық деңгейін көрсететін негізгі қорлардың өндірістік құрылымын құрайды.
Құрылымды талдау мен оны жетілдірудің шаруашылық қызметтің барлық деңгейіндегі маңызды тәжірибелік мәні тек кәсіпорын және бір сала ішінде ғана емес, цехта да, өндірістік телімде де зор, себебі өнеркәсіптік халық шаруашылығы саласы да, жекелеген өндірістер де тек өзіне тән негізгі қорлар құрылымына ие.
Ққ = тауар өнім көлемі негізгі қордың жылдық орташа құны.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
2410 6220 - тегін алынған автокөлік
7010 2520 - сатылған жас малдың өзіндік құны есептен шығарылды
2520 8110 - мал төлдері кіріске алынды
2520 3310 - бағып-күтіп, өсіру үшін жас мал сатып алынды
2410 3310 - жабдықтаушылардан негізгі құралдар келіп түсті
2410 3320 - еншілес кәсіпорынан жеңіл автокөлік алынды
7510 2410 - табиғат апаты нәтижесінде негізгі құралдар есептен
шығарылды
7410 2410 - жою кезінде баланстық құн бойынша қойма ғимараты есептен шығарылды
2410 2930 - құрылыс аяқталғанан кейін қолданысқа берілген негізгі құралдар объектісі кіріске алынды
7110 2420 - маркетинг бөлімінің компьютер қондырғысына тозу есептелінді
2410 5110 - шаруашылық суъектісінің жарғылық капиталына құрылтайшылар салған негізгі құралдар кіріске алынды.
3.7 Материалдық емес активтердің есебі
Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субъсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша кіріске алынады. Бұл материалдық емес активтердің бастапқы құны былайша анықталады:
:: Құрылтайшылар мен үлес қосушылардың кәсіпорынға жарғылық қорына қосқан үлесі есебінен келіп кіріске алынған материалдық емес активтердің бағасы екі жақты нақты келісім бойынша бағаланады.
:: Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін (қайтарымсыз), сый ретінде алынған материалдық емес активтер сол уақыттағы нарықтық баға бойынша бағаланады.
:: Басқа заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке адамдардан сатылып алынған материалдық емес активтер, ол объектілерді сатып алуға және оларды пайдалану үшін жұмсалған шығындар сомаларының қосындысы бойынша бағаланады.
Жойылу құны нөлге тең есптеледі, егер:
1. Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып алу туралы үшінші жақтың келісімі болмаса;
2. Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі үшін белсенді нарық болмаса:
а) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай нарықтың болуына;
ә) мүмкіндік, ықтималдық жоқ болса.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
2730 5110 - жарғылық капиталға салым есебінде бағдарламамен қамтамасыздандыру алынды
7410 2730 - өзге материалдық емес активтерді бастапқы құны бойынша есептен шығарған кезде
2730 3310 - жабдықтаушылардан алынған материалдық емес активтер
2730 6220 - материалдық емес автивтердің өтеусіз алынуы
3310 2730 - жабдықтаушылардың қайтарымы
2740 2730 - өзге материалдық емес активтердің амортизациясы
2730 6230 - мемлекеттік субсидиялардан түскен материалдық емес активтер
3.8 Кірістер мен шығындар есебі
Кез келген кәсіпкерлік қызметтің ең маңызды мақсаты - табыс табу болып табылады. Сонымен қатар бухгалтерлік есептің ең басты қызметі - осы мақсаттарға жету жолындағы банктің жетістіктері мен сәтсіздіктерін анықтау және есептілікті көрсету. Пайда - шаруашылық қызметті жүргізу нәтижесіндегі капитал өсімі; бұл толық табыстан шығыстарды шегергенге тең. Бірақ бұл анықтамалар әр түрлі қабылдануы мүмкін.
Табыс - ақша ағымының немесе активтердің өсуінің нәтижесінде экономикалық ресурстардың артуы немесе міндеттеменің кемуі. Мысалы: тауарларды сату, қызмет көрсету немесе пайыз, арендалық төлем, девиденттер түріндегі табыстар. Пайда дегеніміз - кәсіпорындардың негізгі және негізгі емес қызметтердің нәтижесіндегі капиталдың өсуі.
Шоттар корреспонденциясы:
Дт Кт
1010,1030 6010 - дайын өнімдерді сатудан түскен кіріс
3520-4420 6010 - алдағы кезеңдердің кірістері
6030 3320-3340 - бағадан және сатудан жеңілдіктер
6020 1210-1240 - сатылған өнімді қайтару
7210 1030 - әкімшілік шығыстар есеп шоттан өтелді
1010 7210 - әкімшілік шығындардың артық сомасының кассаға түсуі
7210 3350 - әкімшілік басқару қызметкерлеріне еңбекақы есептелінді
3.9 Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есеп беру
Қаржылық есеп беру - бұл кәсіпорынның есепті кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін белгілі нысандарға топтастырылған көрсеткіштер жүйесі.Қазақстан Республикасы Ұлттық Комиссиясының 1996 жылғы 12 қарашадағы №2 қаулысына сәйкес барлық кәсіпорындар меншік нысаны мен қызмет түріне қарамастан Бухгалтерлік есептің Қазақстандық стандартына көшті.Шаруашылық ету жағдайларының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның есеп беру нысандары жетілу жағына өзгереді. Атап айтқанда,есеп беру Халықаралық бухгалтерлік стандарттардың талабына сай келе бастады. Кәсіпорынның,мекеменің қаржылық есеп беруі есеп процесінің соңғы сатысы болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz