Қазақстандағы жеміс - жидек шаруашылығы туралы

Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1 Қазақстандағы жеміс шаруашылығы
2.2 Жамбыл облысының табиғат . климат жағдайы
2.3. Өсірілетін жеміс . жидектерге сипаттама
2.4. Бақ құру жобасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Жеміс-жидек шаруашылығы — жеміс - жидек дақылдарын өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының саласы. Жеміс-жидек шаруашылығына көшет (жеміс дақылдарының көшетін өсіру) және жидек (таңқурай, қарақат, бүлдірген, т.б. жидек дақылдарын өсіру) шаруашылығы; шекілдеуікті, сүйекті, субтропиктік (анар, құрма, інжір, т.б.), жаңғақ, шырын жемісті дақылдарды өсіру жатады. Жеміс-жидек шаруашылығы тек көп жылдық өсімдіктерді алдымен көшеттікте өсіріп, оны жеміс бағына немесе көлемді егіс алқабына (плантация) отырғызумен және көптеген жеміс-жидек дақылдарын өсірумен айналысады. Жеміс-жидек шаруашылығы — өсімдік шаруашылығының ертеден келе жатқан салаларының бірі. Алма, алмұрт, анар, шабдалы, өрік, алхорының өсіріліп келе жатқанына 4 мың жылдан асты. Вавилон мен Ассирия (б.з.б. 3 мыңыншы жыл), Қытай мен Үндістан (б.з.б. 2-мыңыншы жыл), Қырым (б.з.б. 700 жыл) бақтары туралы жазбалар қазірге дейін сақталған. Орта ғасырларда жеміс-жидек шаруашылығы Батыс Еуропада, әсіресе, Францияда дамыды. 19 ғасырда Қырымда, Орталық Азияда, Украинада өндірістік бақтар егіліп, жеміс-жидек шаруашылығы тауар өндіру саласына айналды.

1. Аяпов К.Ж, Укибасов О.А. Жеміс – жидек және жүзім дақылдары сорттарын анықтауға арналған оқу құралы , - Алматы. – 2011. -
2. Аяпов К.Ж, Кампитова Г.А, Мажитова Р.С. Жеміс шаруашылығы, Алматы, Сөздік-Словарь 2005ж
3. Н.Г. Щепетков, М.Ә. Ысқақов Жеміс –көкөніс шаруашылығы, Алматы 2011
4. http://kk.wikipedia.org/wiki/

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1 Қазақстандағы жеміс шаруашылығы
2.2 Жамбыл облысының табиғат - климат жағдайы
2.3. Өсірілетін жеміс - жидектерге сипаттама
2.4. Бақ құру жобасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Жеміс-жидек шаруашылығы -- жеміс - жидек дақылдарын өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының саласы. Жеміс-жидек шаруашылығына көшет (жеміс дақылдарының көшетін өсіру) және жидек (таңқурай, қарақат, бүлдірген, т.б. жидек дақылдарын өсіру) шаруашылығы; шекілдеуікті, сүйекті, субтропиктік (анар, құрма, інжір, т.б.), жаңғақ, шырын жемісті дақылдарды өсіру жатады. Жеміс-жидек шаруашылығы тек көп жылдық өсімдіктерді алдымен көшеттікте өсіріп, оны жеміс бағына немесе көлемді егіс алқабына (плантация) отырғызумен және көптеген жеміс-жидек дақылдарын өсірумен айналысады. Жеміс-жидек шаруашылығы -- өсімдік шаруашылығының ертеден келе жатқан салаларының бірі. Алма, алмұрт, анар, шабдалы, өрік, алхорының өсіріліп келе жатқанына 4 мың жылдан асты. Вавилон мен Ассирия (б.з.б. 3 мыңыншы жыл), Қытай мен Үндістан (б.з.б. 2-мыңыншы жыл), Қырым (б.з.б. 700 жыл) бақтары туралы жазбалар қазірге дейін сақталған. Орта ғасырларда жеміс-жидек шаруашылығы Батыс Еуропада, әсіресе, Францияда дамыды. 19 ғасырда Қырымда, Орталық Азияда, Украинада өндірістік бақтар егіліп, жеміс-жидек шаруашылығы тауар өндіру саласына айналды. Жеміс-жидек шаруашылығын дамытуда бақтарды тыңайтқыштармен және пестицидтермен қамтамасыз етудің, өнімді жинау жұмысын механикаландыру деңгейін көтерудің, жемісті өңдеудің, сақтаудың, т.б. маңызы зор. Жеміс дақылдарының кейбір тұқымдары (шекілдеуікті,жаңғақты және цитрусты) ұзақ уақыт бойы жасаң күйінде сақталады, әрі қыстыгүні және ерте көктемде витаминдер, биологилық белсенді заттар аз болған жағдайда,адам организміндегі қажетті витаминдер т.б пайдалы заттар орнын толықтырады.
Қазақстан Республикасында жеміс-жидек дақылдарынан аса сапалы, мол өнімдер алатын экономикалық тиімділігі зор арнайы фермерлер, жеке шаруашылықтар саны жылдан жылға көбейіп келеді. Мысалы,1991 жылы Республикада осындай шаруашылықтардың саны 0,3 мың га болса, 2001 жыл бір мыңға жетіп отыр.
2.2 Жамбыл облысының табиғат - климат жағдайы
Облыстың айтарлықтай аумағын Бетпақдала және Мойынқұм алады, тек оңтүстік-батыс, оңтүстік және оңтүстік-шығыс шеті таулармен шектелген (Қаратау, Қырғыз және Шу-Іле Алатау таулары). Рельефтің бұл ерекшелігі облыс климатына әртүрлілік ендіреді.
Ірі бөгендерден Тасөткел және Теріс-Ащыбұлақ бар. Балық аулау кәсібінде толстолобик, ақмарқа, карп, сазан, көк серке, тыран балық, краль, торта балықтарын аулау кең таралған.
Жамбыл облысының табиғи-климаттық жағдайы жеміс дақылдарын өсіруге өте қолайлы болып табылады.
Облыс аймағы - 145,2 тыс. км2, қолданымдағы жерлер саны - 153,14 тыс. км2.
Климати шұғыл континенталды. Ауа температурасының бір күнде немесежыл ішінде күрт ауыспалығымен ерекшеленеді. Оңтүстік таулы- аймақтарында континенталдылық жұмсарады: қысы жылы және жауын-шашынмен қамтылуы жақсы.
Ауа температурасының жылдық орташа мөлшері - 7-10⁰С. Ең суық қаңтар айының ауа температурасының орта мөлшері - 5 - 9°С, Солтүстік жіне солтүстік - шығыста - 11 - 14°С. Ауа температурасының жылдық орташа мөлшері - 7-10⁰С. Ең суық қаңтар айының ауа температурасының орта мөлшері - 5 - 9°С, Солтүстік жіне солтүстік - шығыста - 11 - 14°С. Қыс айының абсолюттық минимумы 40 - 45°С, оңтүстікте 35 - 38°С аяз. Жылдың жылы кезеңдерінде ауа температурасы ыстық және құрғақ. Ең ыстық шілде айының орташа айлық температурасы 25 - 27°С, таулық аймақтарында - 21 - 24°С. Жылдың осы айларында абсолюттық максимум-40 - 45°С, құмды аудадарда 47°С.
Жалпы жауын-шашын мөлшері аз түседі, әсіресе таулы аймақтарында (250 мм жылына). Ең аз жауын-шашын мөлшері облыстың солтүстік-шығысында (100 - 130 мм жылына). Солтүстік және орталық аудандарда жаз айларында жауын-шашын аз мөлшерде. Таулы аймақтарда жаун-шашын мөлшері көбейеді 300 - 500 мм. Мезгілге байланысты жауын-шашын мөлшері бірдей емес, олардың жартысы қысқы және көктемгі уақытқа келеді.

II Негізгі бөлім
2.1 Қазақстандағы жеміс шаруашылығы
Қазіргі Қазақстандағы жеміс шаруашылығының дамуы алдағы кездегі жеміс шаруашылығының дамуымен салыстырғанда әлдеқайда дамып келеді. Қазақстан Республикасында жеміс - жидек дақылдарынан аса сапалы, мол өнімдер алатын экономикалық тиімділігі зор арнайы фермерлер, жеке шаруашылықтар саны жылдан жылға көбейіп келеді. Олар негізінен еліміздің халқын жеміс - жидек тағамдарымен толық болмаса да жеткілікті мөлшерде қамтамасыз ету. Мысалы, 1991 жылы Республикада шарушылықтардың саны 0,3 мың га болса, 2001 жылы бір мыңға жетіп отыр.
Бірақ, соңғы жылдары жеміс шаруашылығының жалпы көлемі мен өндірілетін өнім мөлшері күрт төмендеп кетті.
Қазақстанда, соңғы деректер бойынша, 1996 жылы жеміс шаруашылығының көлемі 96,5 мың гектар болса, 2000 жылы - 65,1 мың гектар. Сондай - ақ жалпы өндірілген өнімнің мөлшері 1996 жылы. 341 мың т. болса, 2002 жылы 202,0 т болады. Жалпы өндірілген өнім мөлшерінің азаюы, тікелей жан басына шаққанда, дәрілік норма бойынша 95 кг өажет болса, соңғы 1996 - 2000 жылдары 7 - 14 кг аралықта өндіріледі. Осындай жағдайды ескерсек, жеміс шаруашылығы маманының алдында көптеген шешілмеген сұрақтар бар.
Біздің Республикамызда жеміс шаруашылығының дамуына көп еңбек сіңірген ғалымдар қатарына А.Ж.Жанғалиев, А.П.Драгавцев, А.Н.Кацейко, В.П.Вонамаршук, В.И.Васильев, А.П.Андронов, Б.Г.Матаганов, К.Г.Карычев, Е.Г.Раузин, О.А.Үкібасов.

2.3 Өсірілетін жеміс - жидектерге сипаттама
Алманың - жаздық сорттары. Пеструшка - жергілікті сорт. Алматы, Қызылорда, Шығыс Қазақстан облыстарында пайдалануға рұқсат етілген. Ағаштары өте биік өседі, жас ағашының бөрікбасы дөңгелектеніп келеді, өнім бергеннен кейін селеуленіп кетеді. Суыққа және қуаңшылыққа төзімді. Ағаштары отырғызылғаннан кейін 6-8 жылда жеміс бере бастайды, өнімді жыл сайын салмайды,әрбір жеміс ағашы орта есеппен 180 кг өнім береді.
Жемісінің өлшемі орташа (100-110г) қабығы сары, жалпақ қызғылт жолақтары мен жеке - жеке орналасқан теңбілдер бар, сырты тегіс. Жұмсағының түсі ақ, тығыздығы орташа, шырынды, жемісі тасымалдауға шыдамды.

1- сурет. Жаздық алманың пеструшка сорты

Мельба - Канадалық сорт. Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында аудандастырылған. Ағаштары орташа өседі, суыққа төзімді, бөрікбасы ағаштың жас шағында сопақша, ал жеміс берген уақытта аумақты кең болады.
Жемісті 6-7 жылда салады, жыл сайын өнім береді. Өнімділігі орта есеппен әрбір жеміс ағашынан 75-100 кг. Жемісінің өлшемі орташа 130 кг, түсі көкшіл сары, қызыл, қызыл жайылған шырайлы жұмсағы ақ, шырынды, қышқылтым тәтті, өзіне тән жақсы иісі бар.

2- сурет. Жаздық алманың мелба сорты
Алманың күздік сорттары. Ренет бурхардта - Никиталық ботаника бағында шығарылған сорт. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығыс облыстарында пайдалануға рұқсат етілген. Ағаштарының өсуі орташа, бөрікбасы қалың, жас шағында сопақша, ал өнім бере бастағанда шар тәрізденіп кетеді, суыққа төзімді.
Жемісі 6-7 жылда салады, жыл сайын өнім береді.Өнімділігі орта есеппен әрбір жеміс ағашынан 140-160 кг.
Жемісінің өлшемі орташа (100 г) , домалақтау, түсі - сары, тасымалдауға қолайлы, жұисағы ақ, сарғыштау, тығыз, шырынды, хош иісті, қышқылтым тәтті.

3- сурет. Күздік алма сорты Ренет бухардта
Апорт - ескі, тегі белгісіз сорт. Қазақстанның оңтүстігі және оңтүстік шығыс облыстарында және Шығыс-Қазақстан облысында пайдалануға рұқсат етілген.
Бұл таулы, суармалы аудандар үшін ең бағалы сорттардың бірі.Бөрікбасы сирек, дөңгелек, аумақты. Өнімді көбінесе шет жағына орналасқан ұзын бұтақшалары береді. Жазық аймақта және тау етегінде суыққа шыдамсыз, ал тау белдеуінде, таулы аймақта суыққа төзімділігі жақсы. Жемісті отырғызылғаннан кейін 7-8 жылда береді, өнімділігі орта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.