Келісімшартты жасау, оның тәртібі мен сатылы құрылымы
ЖОСПАР
І. КІРІСПЕ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
2. Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
3. Азаматтық.құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
4. Келіспеушіліктер хаттамасы
5. Шарттың ㅤ жарамдылығының талаптары
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
І. КІРІСПЕ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
2. Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
3. Азаматтық.құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
4. Келіспеушіліктер хаттамасы
5. Шарттың ㅤ жарамдылығының талаптары
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Келісім-шарт — жеке тұлғалардың және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуді, өзгертуді және тоқтатуды реттейтін, нотариалды түрде куәландырылатын ресми құжат.
Шарттың (келісім-шарттың) жазбаша түрінде жасалынатын мәміленің мазмұны толық көрсетіледі, екі жақ (тараптар) немесе тараптардың өкілеттігі берілген адамдар қол қояды, мәтінді нотариус бекітеді.
Шартқа Азаматтық Кодекспен көзделген екі немесе көпжақты ережелер қолданылады.
Мәмілелер секілді, шарттар қозғайтын мәселелеріне байланысты бірнеше түрге жіктеледі.
Шарттар ұсыныс жіберу (оферта) мен ұсынысты қабылдау (акцепт) арқылы жасалады.
Шартты өзгерту мен тоқтату тәртібі егжей-тегжейлі азаматтық заңнамамен реттеледі.
Азаматтық-құқықтық шартты әдетте міндеттейтін құқықтық қатынаспен байланыстырады. Көп жағдайда ол дәл осы мағынаға сай. Алайда міндетті құқықтық қатынастардың сызбасына әрең кіретін құқықтық қатынастарда бар. Жекелеген жағдайларда, бірлескен қызмет туралы шарттан жалпы меншіктегі обьектіні иелену және жалпы пайдалану бойынша оның қатысушылары арасында қатынас туындайды, олар міндеттеуші болып табылмайды, мүліктік салыстырмалы құқықтық қатынастың (жалпы мүліктің қатысушылары және барлық басқа да тұлғалар арасында өмір сүретін мүліктік абсолюттік қатынастар) қатарына жатады.
Шарттан авторлық құқықтар (тең авторлардың арасында) және өнертапқыштық (тең өнертапқыштар арасында) қатынастар туған кездегі оқиғамен ұқсас қарауға болады.
Құқықтық қатынастар жиынтығы ( мүліктік жіне міндеттейтін) негізінде заңды тұлға пайда болатын құрылтайшы шарттан туындайды.(ҚР АК 41 б. түсіндірмелерден қарау)
Белгілеп өту керек, ТМД-ң басқа елдерінің азаматтық заңнамасында шарт тек міндеттейтін қатынастармен ғана байланыстырылады.
Шарт деп аталатын келісім юридикалық факт болып табылады, өйткені ол белгіленген азаматтық-құқықтық салдарларға әкеп соғады. Осыған байланысты шарт, еріктілік сипатындағы келісім ретінде, оқиғалар деп аталатын, юридикалық факторларға қарағанда, өзі тудыратын азаматтық қатынастарға басқаша ықпал тигізеді.
Келісім-шарт — жеке тұлғалардың және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуді, өзгертуді және тоқтатуды реттейтін, нотариалды түрде куәландырылатын ресми құжат.
Шарттың (келісім-шарттың) жазбаша түрінде жасалынатын мәміленің мазмұны толық көрсетіледі, екі жақ (тараптар) немесе тараптардың өкілеттігі берілген адамдар қол қояды, мәтінді нотариус бекітеді.
Шартқа Азаматтық Кодекспен көзделген екі немесе көпжақты ережелер қолданылады.
Мәмілелер секілді, шарттар қозғайтын мәселелеріне байланысты бірнеше түрге жіктеледі.
Шарттар ұсыныс жіберу (оферта) мен ұсынысты қабылдау (акцепт) арқылы жасалады.
Шартты өзгерту мен тоқтату тәртібі егжей-тегжейлі азаматтық заңнамамен реттеледі.
Азаматтық-құқықтық шартты әдетте міндеттейтін құқықтық қатынаспен байланыстырады. Көп жағдайда ол дәл осы мағынаға сай. Алайда міндетті құқықтық қатынастардың сызбасына әрең кіретін құқықтық қатынастарда бар. Жекелеген жағдайларда, бірлескен қызмет туралы шарттан жалпы меншіктегі обьектіні иелену және жалпы пайдалану бойынша оның қатысушылары арасында қатынас туындайды, олар міндеттеуші болып табылмайды, мүліктік салыстырмалы құқықтық қатынастың (жалпы мүліктің қатысушылары және барлық басқа да тұлғалар арасында өмір сүретін мүліктік абсолюттік қатынастар) қатарына жатады.
Шарттан авторлық құқықтар (тең авторлардың арасында) және өнертапқыштық (тең өнертапқыштар арасында) қатынастар туған кездегі оқиғамен ұқсас қарауға болады.
Құқықтық қатынастар жиынтығы ( мүліктік жіне міндеттейтін) негізінде заңды тұлға пайда болатын құрылтайшы шарттан туындайды.(ҚР АК 41 б. түсіндірмелерден қарау)
Белгілеп өту керек, ТМД-ң басқа елдерінің азаматтық заңнамасында шарт тек міндеттейтін қатынастармен ғана байланыстырылады.
Шарт деп аталатын келісім юридикалық факт болып табылады, өйткені ол белгіленген азаматтық-құқықтық салдарларға әкеп соғады. Осыған байланысты шарт, еріктілік сипатындағы келісім ретінде, оқиғалар деп аталатын, юридикалық факторларға қарағанда, өзі тудыратын азаматтық қатынастарға басқаша ықпал тигізеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 1 шілдедегі N 409 Азаматтық Кодексі.
2. 2015 жылғы 31 қазандағы № 377-V Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі.
3. 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХIII Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі.
4. ҚР Жоғары сотының Мами К.А. Справедливость всегда относительна // Казахстанская Правда. – 2005. – 14 октября.
5. Караманов С. О некоторых вопросах, возникающих в связи с рассмотрением гражданского иска в уголовном процессе // Заңгер. – 2005.
6. http://adilet.zan.kz
7. «Келісім-шарттарды жасасу тәртібі мен шарттары туралы нұсқаулықты бекіту туралы» Мемлекеттік кіріс министрлігі Кеден комитеті 1999 жылғы 12 сәуір N 94-п бұйрығы
8. http://student.zoomru.ru
9. http://bibliotekar.ru
1. Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 1 шілдедегі N 409 Азаматтық Кодексі.
2. 2015 жылғы 31 қазандағы № 377-V Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі.
3. 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХIII Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі.
4. ҚР Жоғары сотының Мами К.А. Справедливость всегда относительна // Казахстанская Правда. – 2005. – 14 октября.
5. Караманов С. О некоторых вопросах, возникающих в связи с рассмотрением гражданского иска в уголовном процессе // Заңгер. – 2005.
6. http://adilet.zan.kz
7. «Келісім-шарттарды жасасу тәртібі мен шарттары туралы нұсқаулықты бекіту туралы» Мемлекеттік кіріс министрлігі Кеден комитеті 1999 жылғы 12 сәуір N 94-п бұйрығы
8. http://student.zoomru.ru
9. http://bibliotekar.ru
Тақырыбы: Келісімшартты жасау, оның тәртібі мен сатылы құрылымы
ЖОСПАР
І. КІРІСПЕ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
Азаматтық-құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
Келіспеушіліктер хаттамасы
Шарттың ㅤ жарамдылығының талаптары
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Келісім-шарт -- жеке тұлғалардың және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуді, өзгертуді және тоқтатуды реттейтін, нотариалды түрде куәландырылатын ресми құжат.
Шарттың (келісім-шарттың) жазбаша түрінде жасалынатын мәміленің мазмұны толық көрсетіледі, екі жақ (тараптар) немесе тараптардың өкілеттігі берілген адамдар қол қояды, мәтінді нотариус бекітеді.
Шартқа Азаматтық Кодекспен көзделген екі немесе көпжақты ережелер қолданылады.
Мәмілелер секілді, шарттар қозғайтын мәселелеріне байланысты бірнеше түрге жіктеледі.
Шарттар ұсыныс жіберу (оферта) мен ұсынысты қабылдау (акцепт) арқылы жасалады.
Шартты өзгерту мен тоқтату тәртібі егжей-тегжейлі азаматтық заңнамамен реттеледі.
Азаматтық-құқықтық шартты әдетте міндеттейтін құқықтық қатынаспен байланыстырады. Көп жағдайда ол дәл осы мағынаға сай. Алайда міндетті құқықтық қатынастардың сызбасына әрең кіретін құқықтық қатынастарда бар. Жекелеген жағдайларда, бірлескен қызмет туралы шарттан жалпы меншіктегі обьектіні иелену және жалпы пайдалану бойынша оның қатысушылары арасында қатынас туындайды, олар міндеттеуші болып табылмайды, мүліктік салыстырмалы құқықтық қатынастың (жалпы мүліктің қатысушылары және барлық басқа да тұлғалар арасында өмір сүретін мүліктік абсолюттік қатынастар) қатарына жатады.
Шарттан авторлық құқықтар (тең авторлардың арасында) және өнертапқыштық (тең өнертапқыштар арасында) қатынастар туған кездегі оқиғамен ұқсас қарауға болады.
Құқықтық қатынастар жиынтығы ( мүліктік жіне міндеттейтін) негізінде заңды тұлға пайда болатын құрылтайшы шарттан туындайды.(ҚР АК 41 б. түсіндірмелерден қарау)
Белгілеп өту керек, ТМД-ң басқа елдерінің азаматтық заңнамасында шарт тек міндеттейтін қатынастармен ғана байланыстырылады.
Шарт деп аталатын келісім юридикалық факт болып табылады, өйткені ол белгіленген азаматтық-құқықтық салдарларға әкеп соғады. Осыған байланысты шарт, еріктілік сипатындағы келісім ретінде, оқиғалар деп аталатын, юридикалық факторларға қарағанда, өзі тудыратын азаматтық қатынастарға басқаша ықпал тигізеді.
1. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
Белгілі болғандай, келісімшарт мән-жайлардың туындауындағы барынша кең тараған негіз болып табылады. Дәл осы келісімшарт арқылы материалдық-техникалық жабдықтау, өнімді жүзеге асыру немесе қол жеткізу, құрылыс, жолаушылар және жүк тасымалы, азаматтарға арналған тұрмыстық қызмет, бөлшек сауда және т.б. Компанияның барлық коммерциялық қызметі азаматтық -құқықтық келісімшарттардың негізінде жүзеге асырылады. Заңмен азаматтық-құқықтық келісімшартқа екі немесе оданда көп тараптар арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісім ретінде белгіленген.
Екі субьект белгілі бір мәселе бойынша өзара әрекеттесуге келісімге келіп, өздерінің құқықтары мен міндеттерін белгілеген жағдайда, өзара қрым-қатынасты келісімшарт жасау жолымен бекітетіні сөзсіз. Азаматтық-құқықтық келісімшарттың жасалу рәсімі(тәртібі) қандай? Бұл сұрақ дәл жауапты кез-келген адам бере алмайды. Келісімшарттың екжасалу рәсімінің 2 рәсімі бар екенін қаперге алу керек: 1. Келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) Келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібіне(рәсіміне) сілтеме. 2. Келісімшартты жасаудың арнайы тәртібі(рәсімі)(келісімшартты жасау берілген келісімшарттың заңнамамен мамандандырылған, сәйкесінше құқықтық қатынастарды реттейтін нормалармен реттеледі):
- Сауда-саттықтағы келісімшарт жасау туралы арнайы ережелер; - келісімщартты міндетті жасау барысында;
- алдын-ала жасалған бастапқы келісімшарт шегінде, оның болашақ қатысушылары тарапынан жасалған келісімнен туындайтын;
Қосымша рәсімдердің орындалуын қарастыратындар келісімшарт жасаудың жалпы тәртібімен бірге қолданыла алады. Мысалы, сауда-саттық кезінде келісімшарт жасау мен міндетті түрде келісімшарт жасау барысында келісімалды даулар туындауымы мүмкін, олар заң бойынша сотпен шешіледі.
Азаматтық-құқықтық келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) ҚР Азаматтық Кодексімен бекітілген: осы немесе басқа азаматтық-құқықтық қатынастарды реттейтін арнайы нормативтік акті болмаған жағдайда; арнайы акт бар, алайда онда келісімшарт жасаудың рәсімі бекітілмеген болса; келісімшарттың болашақ қатысушылары арасында жсалған бастапқы келісімшарттан жасалатын келісімшарттың арнайы тәртібі белгіленбеген жағдайда.
Келісімшарт жасаудың жалпы тәртібі заңмен белгіленген рәсімі бар, екі сатыдан тұрады:
Оферта - келісімшарт жасауға ұсыныс.
Акцепт - келісімшарт жасауға келісім.
Келісімшарт жасаудың жалпы тәртібі ҚР Азаматтық Кодексінің 397 б. айқындалған. Бұл ереже оферта ауызша, акцептке арналған мерзімді белілемей жасалған жағдай үшін бекітілген.
Жазбаша офертаны ала отырып, адресат уақытында (яғни жоғарыда көрсетілген мерзімдер ішінде) акцептті жолдайды, бірақ оның келісімі кешіктіріліп алынған (яғни, офертада белгіленген мерзімдер өтіп кеткен кезде) Бұл жерде заңнамалы түрде іс-әрекеттің екі түрі бар деп көрсетілген: -акцепт кешіктіріліп алынған және тарап бұл жөнінде хабарлаған, бірақ бірден емес
Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген, ал келісімшарт жасалмаған болып табылады;
- акцепт кешіктіріліп алынған, ал акцептті алған тарап бірден келісімшарт жасау туралы хабарлаған болса, онда бұл жағдайда келісімшарт жасалған болып табылады;
- офертаны жіберген тарап, акцептті кешіктіріп ала отырып, үндемейді және де акцептті жіберген тарапқа хабарламады. Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген болып саналмайды. Алайда заң егер тарап акцептті кешіктіріп ала отырып үндемеген жағдайда келісімшарт жасалған болып саналады деп тікелей көрсетпейді, яғни салдарын анықтамайды. Бірақ ҚР АК 397 б. 3 т. нормадан келісімшарт жасалды деп саналуы үшін, офертаны жіберген тарап, кешіктіріп алынған акцептті қабылдағаны туралы жедел түрде хабарлауы керек екені туындайды.
Басқаша айтқанда, кешіктіріліп алынған акцепт, келісімшарт жасауға тек бұндай акцептті қабылдағаны туралы бірден хабарлаған кезде ғана әкеп соғады. Аталған саты шегінде жасалатын іс-әрекеттің рәсімі соған сәйкес айқындалатын, офертаға және акцептке заңнамамен қатаң ережелер бекітілген, ол туралы мына жерде оқуға болады Келісімшарттарды жасаудың жалпы рәсіміне сілтеме. Азаматтық-құқықтық келісімшартты жасаудың жалпы рәсімі.
Кез-келген келісімшарттың жасалуының жалпы рәсімін сақтау маңызды, өйткені оларды сақтамау өте үлкен келіспеушіліктерге және қолайсыз салдарларға әкеп соғуы мүмкін. Келісімшартты жасаудың рәсімі, ұсақ тұрмыстық мәмілелерді қоспағанда, іс-әрекеттердің жиынтығын сатыларда жасауды жорамалдайды. Әрбір саты өзіндік құқықтық мағына ие.
Келісімшарт жасау үшін біреу басқа бір тұлғаға ұсыныс жасап және де өз ұсынысына сол адресаттан келісім алу керек екені түсінікті. Бұдан жалпы ереже бойынша, келісімшарт жасаудың рәсімі екі міндетті сатыдан тұратыны айқындалады: оферта және акцепт. Алайда міндетті емес қосымша болуы мүмкін сатыларда жасалуы мүмкін, ол бойынша шартты түрде келісімшарт жасау рәсімін келесідей сатыларға бөлуге болады: 1. Келіссөздер жүргізу 2. Офертаны дайындау және бағыттау 4. Офертаны қарау және қарама-қайшылықтарды реттеу 5.Офертаның акцепті.
Оферта мен акцепт заңи тұрғыда(ҚР АК) міндетті саты ретінде белгіленген.
Келіссөздер мен офертаны қарау, заңға сәйкестендіріле отырып рәсімдеу мен қол қою міндетті саты деп көрсетілмеген. Бұл саты барлық жерде көрініс таба бермейді, өйткені заң бойынша міндеті болып табылмайды. Келіссөз жүргізу бойынша қатысушылар еркін, яғни олар: - шектелмеген потенциалды клиенттер тобымен келісімшарт жасасу жөнінде еркін түрде келіссөздер жүргізе алады, және - оларға келіссөз жүргізуге барынша қолайлы жағдайларды ұсына алады. Бұл саты құқықтық салдарларға әкеп соқпайды. Келіссөздер - бұл мәмілелесу процесі, ол келісімшарт жасасуды міндетті түрде қозғамауы керек. Келіссөздер жүргізу келісімшарттың потенциалды қатысушылары арасында жүзеге асырылады, оның мақсаты жасалуы мүмкін келісімшарттың шарттарын айқындау болып табылады, яғни оларға қолайлығы, мүдделеріне сәйкестігі, болашақ келісімшарттың жобасының мәтінін келісуі. Бұл саты да болашақ келісімшарттың талаптарын белгілеуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттердің әртүрлі нұсқаларын жасауға болады.
Шарттық тәжірибеде келіссөз жасау рәсімдерінің келесідей бірнеше нұсқалары жасап шығарылған: келіссөздер жүргізудің жалпы рәсімі; ниеттер жөніндегі келісімге қол қою рәсімі; Парафирлеу.
Мәміле алды қатынастардың жалпы рәсімі шегінде әрекеттердін әртүрлі нұсқаларын жасау мүмкін болады, олар жасалуы мүмкін келісімшарттың шарттарын келістіруге бағытталады, негізінен олар келесілерге түйіндеседі:
-Бір-біріне жазбаша материалдар жолдау( сауалнамалар, мәлімет, жекелеген шарттық талаптардың жобалары және т.б.);
-болашақ келісімшарттың талаптарын уәкілетті тұлғалардың жекелеген кездесулерінде талқылау, нәтижелерін хаттамаларда белгілеп отыру;
-келісілген материалдарға бірлесіп қол қою;
Мәміле алды қатынастардың жалпы рәсімі шегінде тараптар құжаттарды жасап, қол қоя алады, олар келесідей аталады:
-ниеттер жөніндегі хаттар. Бұндай хаттармен пошта, электрондық пошта, факс және т.б. әдістермен алмасуға болады.
-ниеттер жөніндегі хаттама.
Келіссөз процесінің тараптарына хаттамаларды келіссөздер жүргізу барысында жасау ұсынылад. Олар бірнеше қызмет атқарады: - келіссөздер процесінің өзін ұйымдастырады және жүйелейді; - болашақ келісімшарттардың талаптарына қатысты қажетті мәліметті айқындаудың, сонымен бірге келіссөздер жүргізу барысында тараптардың адал мінез-құлығының дәлелі қызметін атқарады.
Ережеге сәйкес бұндай протоколдарды жасаумен және рәсімдеумен қабылдауш тарап айналысады. Ол қатысушы тараптардың санына тең данада жасалады, және де протоколды жасаған тараппен қол қойылып, басқа тараптарға жіберіледі.
Жоғарыда аталған тараптармен қол қойылған құжаттар алдағы келісімшарттың шарттарынна қатысты мәліметтерді қамтиды және де құқықтық мағынасы жоқ деп саналады, яғни болашақта шарт жасасқаннан кейін міндеттер жүктемейді.
Келіссөздердің жалпы рәсімі келісу рәсіміне және ниеттер туралы келісімге - алдыңғы мәмілеге қол қоюға ұласуы мүмкін.
Ниеттер туралы келісім кез-келген азаматтық-құқықтық келісімшартты жасау ережелері бойынша жасалады.
Мәмілелерді жасау тәжірибесінде, сонымен бірге парафирлеу секілді рәсім де кездеседі. Аталған процедура тараптармен келісілген мәміле қатысушылары инициалдарының мәтінін шарт жобасына енгізуге түйінделеді. Осы тұлғалар, ережеге сәйкес, келесідегі шартқа да қол қоюға құзіретті болып табылады. Алайда парафирлеу заңи мағынаға ие емес, яғни қатысушыларды келесіде парафирленген шартқа қол қоюға міндеттемейді.
Келіссөз алды қатынастарда кейде келіссөз процесінің және оның барысында қол қойылған құжаттардың, олардың мазмұнының құпиялығын қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды. Бұндай кездерде құпия мәліметтерді жарияламау туралы арнайы келісім жасау қажеттілігін естен шығармау қажет.
2. Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
Тараптар алдағы шарттың барлық талаптарын келісіп алғаннан кейін және ереже бойынша бастамашы келісілген тараптар бойынша қарсы тарапқа келісімшарт жасауға оның келісімін алу үшін жіберу мақсат болып табылатын шарт жасасуды ұсынған анық ұсынысты қамтитын құжатты дайындауды бастаған кезден, заң бойынша келесі міндетті саты - офертаны дайындау және жіберу басталады.
Офертаны жолдау келісімшарт жасасудың міндетті сатысы болып табылады.
Оферта келісімшарт жасауға ниетті білдіретін ұсыныс болып табылады.
Оферта рәсімі келесідей әрекеттерді жасауды жорамалдайды:
Заңнама бойынша шарт жасасуға ұсынымдар дайындықтары;
Келісімшарт жасау туралы ұсынысты жіберу;
Офертаны дайындау кезінде ұсыныс формасына заңмен талаптар бекітілмеген, яғни офертаның формасы заңи тұрғыда бекітілмеген.
Оферта мынадай формада бол алады:
Ауызша ұсыныс
Пошта немесе электронды пошта,факс, телеграмма
Шарт жобасы. Бұл офертаның ең кең қолданылатын формасының бірі болып табылады. Бұл жерде екі әдіс бар: өздігінен жеке өзіндік жобаны жасап шығару немесе керісінше қарама-қарсы тараппен дайындалған шарт жобасын алу және тексеру. Ережеге сәйкес, келісімшарт жобасының екі қол қойылған данасы жіберіледі, бұл адресат бір дананы қол қойып, қайтару жолымен өз келісімін шарт жасасуды ұсынған тарапқа жіберу үшін жүзеге асырылады.
Оферта құрамына келер болсақ, бұл жерде заңмен офертаны дайындау кезінде басшылыққа алу керек болатын міндетті талаптар бекітілген. Басқаша айтқанда, кез-келген ұсыныс оферта күшіне ие емес.
Заңмен офертаның құрамына талаптар бекітілген (ҚР АК 395 б.), ал нақтырақ айтар болсақ ұсыныс болу керек:
а) бір немесе бірнеше нақты тұлғаларға бағытталған жолдауды қамту керек, яғни
оферент кімге ұсыныс жасап отырғаны түсінікті болуы керек. Бұл қағида тек көпшілік офертасына ғана таралмайды.
Егер офертада нақты адресат болмаса(тұлғалар тобы), онда бұндай үндеу оферта жасауға шақыру болып бағаланады( ҚР АК 395 б. 4т.);
б) Барынша анықталған болуы керек. Анықталған болып оферта, елеулі талаптарды қамтыса немесе оферта елеулі талаптарды анықтау тәртібін қамтыса, және де ол белгілі бір балама түсінусіз адресатқа түсінікті болса;
в) Тұлғаның келісімшарт жасауға деген анық ниетін білдіруі керек.
Міндетті элементтерден басқа офертада адресаттың келісім беру мерзімін де нұсқау ұсынылады, офертаның қайтарып алынбайтын емес екендігін де ескерту керек(яғни ол оны қайтарып ала алатындығын).
Офератны жіберу рәсімі заңмен бекітілмеген. Офертаны адресатқа қалай жіберубағыттау беру керек?
Келесі әдістердің кез-келгенін қолдануға болады:
Офертаны қамтитын құжаттың данасында әдейі қолхатпен:
- алушыға берген кезде - жеке тұлғаға - алушының толығымен тегі, аты, әкесінің аты, алу мерзімі және алушының қол таңбасы нұсқалуы керек.
- алушыға берген кезде - заңды тұлғаға немесе жеке кәсіпкерге - құжаттың бірінші бетінің беткі жағының төменгі оң жағында, түскені туралы белгі қойылады, құжаттың алғашқы бетінің беткі жағында сонымен бірге кіріс құжатының реттік саны және түскен уақыты көрсетіледі.
Поштамен телеграмма арқылы немесе міндетті тіркелетін пошталық жөнелтумен (ескертуі бар тапсырыс хатымен) және де жөнелтілетін құжаттардың толық тізімімен болады. Нәтижесінде жөнелтушіде болуы керек: -пошта операторының хабарламаны жіберуге қабылдауы туралы квитанция, сонымен бірге оферта-құжатты жолдаған фактісін нақтылайтын салымдар тізімі,; - адресатқа құжатты бергені туралы офертаны алған фактісін құптайтын қолхат (хабарламаны алушыға);
Электронды поштамен
Факспен
Бетпе-бет кездесу кезінде немесе телефонды және басқа да байланысты қолдну арқылы ауызша;
Офертаны қарау, ережеге сәйкес, егер заң бойынша келісімшарт жасасу тараптардың біреуіне міндетті болып табылса, саты ретінде құқықтық мағынаға ие.
Бұндай жағдай үшін заңмен офертаны қарау мен келіспеушіліктерді реттеудің мерзімі мен тәртібі бекітілген(ҚР АК 399 б.). Басқаша айтқанда, офертаны қараудың жалпы ережелері заңмен бекітілмеген. Бірақта барлық жағдайда офертаға жауап берудің алдында, оның қаралатыны анық.
Заңмен тек офертаны қараудың мерзімдерінің мерзімдері ғана реттелген (офертаны алған тұлға оған жауап беру керек мерзімдер).
Жалпы ереже бойынша офертаны қарау мерзімі офертаның өзінде өзінде нұсқалуы мүмкін, онда ол дәл осы мерзім ішінде қаралып, жауабы жіберілуі керек.
Егер оферта өзіндік келісімшарт жобасын құраса, онда офертаны қарау , шарт жобасын тексеріп шығу қажеттігіне саяды. Бұл сатыда келіспеушіліктер туындау мүмкін. Сәйкесінше, қатысушылар осы кліспеушіліктерді реттейтін әрекеттер істей алады(бірақ міндетті емес). Дәл осылай, офертаны алған және талаптармен келіспейтін тарап келіспеушілік протоколын толтыра алады және оны өзінің жауабы ретінде жібере алады.
Егер офертаны алған тараптың болашақ келісімшарттың барлық талаптары қанағаттандырса, онда ол өзінің жауабы - акцептті жібереді. Бұл ендігі де келісімшарт жасаудың келесі міндетті сатысы, және де оның оферта жіберген тараптың қолына жетуі келісімшарт жасасқандығы болып табылады.
Акцепттің түсінігі, ерекшеліктері. Оферта секілді, акцептте - шарт жасаудың міндетті сатысы болып табылады.
Акцепт оферта жіберілген тұлғаның оны қабылдағандығы туралы жауабы болып табылады. Заң акцепт ретіндегі офертаға жауапқа қатаң талаптар қояды:
Ол толық, әрі сөзсіз болмауы керек (ҚР АК 396 б. 1т.) - үндемеу бұл акцепт болып табылмайды, егер тек ол заңнамалық актіден, әдет-ғұрыптан немесе тараптардың бұрынғы қатынастарынан тікелей шықпайтын болса ғана;
Шартты офертада көрсетілген талаптардан басқа талаптар шегінде жасауға келісім, акцеп емес. Бұл жағдайда ол офертадан бас тарту, және жаңа офертаны жолдау деп есептеледі.
Акцепт формаларына заңмен талаптар қойылмаған. Ережеге сәйкес, акцепт оферта жасалған формада жасалады.
Акцепт келесідей түрде жасалуы мүмкін:
Ауызша жедел жауаптан(оферта ауызш жолдаған жағдайда)
Оферта-хат алынған жағдайда және келісімшарт хат алмасу арқылы жасалған жағдайда хаттар, телеграммалар, факстер;
Келісімшарт жасауға теңестірілген, шартты орындау бойынша нақты әрекеттер жасау. Әрекеттер конклюдентті сипатта болады, яғни шартпен келісетінін білдіреді.
Алынған Мәміле-оферта жобасына қол қою (кейде талаптар келіссөздер сатысында келісіліп қойылған жағдайда қарсы тараптың қолы қойылған жобаға). Шарт жобасы - офертаның ең кең қолданылатын түрлерінің бірі. Сондықтанда офертаны алған тарап, бірнеше әдістердің біреуімен әрекеттесе алады: - акцептілейді( белгілі бір сылтауларсыз, толығымен өз келісімін береді), ереже ретінде, қол қоя арқылы; - келіспеушіліктер хаттамасын жіберу. Бұл жағдайда тараптар келіспеушіліктерді реттеу сатысын өтетін болады.
елемеу - үндемей қалу. Бұл жағдайда, әлбетте, келісімшарт жасалған болып табылмайды. Алайда шарт жасасу тараптардың біреуі үшін міндеті болатын жағдайлар болатынын ескеру қажет. Офертаны ала отырып, тарап оны акцептілеуге міндетті болады, ұсынылған талаптарды акцептілеуден бас тарту немесе қарсы тарапқа шарт жобасына келіспеушіліктер хаттамасын жіберу, яғни қалайда болсын өз неркін білдіру, тек елемей қалмау керек.
Шарт жасасуға келісімін бергенін білдіретін нақты әрекеттер жасау (мысалы, таурды жүктеуді жүзеге асыру, төлем жасау).
Акцептті алған сәттен бастап келісімшарт жасалған болып табылады.Алайда шарт жасасу мерзімі акцептті алу мерзімінен басқа болып белгіленуі де мүмкін.
ҚР Азаматтық Кодексінің 397 бабының нормаларымен,келісімшарт жасалған болып тек, келісім ұсыныста көрсетілген уақыт шегінде алынған жағдайда ғана , не заңмен бекітілген мерзім шеңберінде алынса, егерде заң бойынша мерзім белгіленбесе, онда жауап әдетте уақыт алатын мерзім ішінде жауап берілуі керек болып бекітілген.
Жазбаша офертаны ала отырып, адресат уақытында (яғни жоғарыда көрсетілген мерзімдер ішінде) акцептті жолдайды, бірақ оның келісімі кешіктіріліп алынған (яғни, офертада белгіленген мерзімдер өтіп кеткен кезде) Бұл жерде заңнамалы түрде іс-әрекеттің екі түрі бар деп көрсетілген: -акцепт кешіктіріліп алынған және тарап бұл жөнінде хабарлаған, бірақ бірден емес
Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген, ал келісімшарт жасалмаған болып табылады;
- акцепт кешіктіріліп алынған, ал акцептті алған тарап бірден келісімшарт жасау туралы хабарлаған болса, онда бұл жағдайда келісімшарт жасалған болып табылады;
- офертаны жіберген тарап, акцептті кешіктіріп ала отырып, үндемейді және де акцептті жіберген тарапқа хабарламады. Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген болып саналмайды. Алайда заң егер тарап акцептті кешіктіріп ала отырып үндемеген жағдайда келісімшарт жасалған болып саналады деп тікелей көрсетпейді, яғни салдарын анықтамайды.(ҚР АК 397 б. 3 т.)
Басқаша айтқанда, кешіктіріліп алынған акцепт, тек бірден жедел түрде бұндай акцептті қабылдайтыны туралы хабарлаған жағдайда ғана шарт жасауға әкеп соғады. Жіберілген акцепт кері қайтарылып алынуы мүмкін. Бұл үшін оферта жіберілген тұлғаға оның қайтарылып алынатын хабарлау ғана қажет болады. Егер хабарлау акцепттен бұрын немесе бір уақытта келетін болса, акцепт қайтарып алынған және шарт жасалмаған болып табылады.
Сонымен, шарт жасасу рәсімі, жапы жоспарда, келесі әркеттерге әкелуі мүмкін: келіссөздерде болашақ келісімшарттың талаптарын келістіру, қарсы тарпқа қол қойылған шарт жобасын жіберу(оферта). Басқа тарап шартқа қол қояды(акцепт). Акцептті алған сәттен бастап шарт жасасқан болып табылады. Дәл осылай, шарт жасау рәсімі, ережеге сәйкес, шартқа қол қоюмен және рәсімдеумен аяқталады. Шарттың формасын анықтау тек офертаның формасына ғана емес, сонымен бірге заңмен бекітілген шарт формаларына талаптарына да тәуелді болып табылады, бұны шарт жасасу кезінде ескерген жөн, өйткені бұл арқылы шарт жарамсыз болып табылуы мүмкін. Формасына байланысты шарт жасасудың әдістері де анықталады.
3. Азаматтық-құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
Азаматтық-құқықтық шарттың құрылымы тіптен қарапайым болуы мүмкін (1,2,3 деп нөмірленген пунктілерден тұрады), ал сонымен бірге барынша қиын болуы да мүмкін (параграфтарға бөлінген, ол одан әрі тармақтардан және тармақшаларға бөлінген көптеген бөлімдер). Әрине шартты толтыру кезінде, ереже ретінде, шартта міндетті түрде қандай мәселелер көрініс табу керектігін анықтау үшн заңи нормаларды жетекшілікке алу керек.
Құрылымын анықтау кезінде әртүрлі айқындауыштарды жетекшілікке алуға болады, мекемелік құжаттарды, үлгілік шарттарды, дайын үлгілерді қолдануға болады. Алайда егер сіз жасауыңыз керек шарт Азаматтық Кодексте аталмаған жағдайға тап болған болсаңыз, онда шарт жобасын өзіңіз жасауыңызға тура келеді.
Бұндай жағдайда шарттың базалық құрылымы бар екенін түсіну керек, оны шарт жобасын жасау кезінде жиі ұстануға болатынын да ескерген жөн. Қарапайым шарт жасауымыз керек елестетейік. Бұл жағдайда алтын ортаны таңдау керек, артық сөз болмауы үшін және де керек тармақтарды ұмытпау үшін.
Сондықтанда шарттың базалық(әмбебап) құрылымы бар. Сондай-ақ шартты түрде келісімшарт бірнеше негізгі бөлімдерге бөлінеді:
Преамбула ( немесе кіріспе бөлімі). 2. Шарттың пәні. 3. Шартты қосымша талаптары. 4. Шарттың басқа да талаптары.
Нақты бір шарт жасасқан жағдайда заңмен пәнінен басқа басқа да елеулі талаптар қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда Пәнінен кейін мынадай талаптары бар(мысалы, мерзімдері, пәнді қолдау әдісі) тараулар қосу қажет. Шартта тараптардың қарауы бойынша көптеген тараулар қосуға болады, алайда бұл сонымен қатар шарттың түріне, тарптардың қарым-қатынасының құрамының ерекшеліктеріне де байланысты болады.
Преамбула (немесе кіріспе) қамтиды: - шарттың атауын, одан шартпен қандай қарым-қатынас реттелгені анық болады, шарт жасасу орны, тарапта атаулары, қатысушылардың тегі, аты,әкесінің аты, тараптардың қысқартылған аты, лауазымдары, шартқа қол қоюға құзіретті тұлғалардың тегі, аты, әкесінің аты, шартқа қол қою құзіретін беретін құжатқа нұсқау. Алайда шарттың табиғаты, шынайы келбеті шарттың құрамынан білінетіндігін еске алу өажет, сондықтанда шарттың атауы болмауы да мүмкін.
Ең қарапайым шарт, ең кемінде келесі құрамға ие болады: Алғы сөз 1. Шарт мазмұны 2. Преамбула 3. Шарттың пәні 4. Тараптардың құқықтары мен міндеттері 5. Есептердің тәтібі мен бағалары 6. Тараптардың жауапкершілігі 7. Шарттың әрекет ету мерзімі 8. Басқа да талаптар 9. Реквизиттер және тараптардың қолы 10. Қосымшалар мен шартқа қосымша мәмілелер.
Қандай мерзім шарт жасалған мерзім болып саналады, яғни қай уақыттан бастап шарт жасалған болып танылады. Жалпы бекітілген ережелерге сәйкес, келісім өзінің міндетті күшіне шарт жасалған мерзімнен бастап енеді.
Мысалға, тараптардың біреуі шарттың ақты әрекеттерін жасауға кірісіп кетті(мысалы алдын-ала төлемді жіберіп қойды), алайда бұл әрекет қарсы тараптан шарттың қол қойылған данасын алғанға дейін жасалды. Егер бұл жағдайда дау туындайтын болса, адал емес қарсы тарап сотта, дәл сол нақты іс-әрекетті істегеннен бұрын шарт болған жоқ, шарт кейін жасалды деп мәлімдеуі мүмкін. Құқық бұзушыға шатта көрсетілген санкцияны қолдану мүмкін болмайды, және де тек соттың аталған шарттардың түрлеріне арналған жалпы ережелерді ғана қолдануымен ғана шектеліп қалуыңыз мүмкін. Бұндай жиі қайталанады: тараптар шартқа қол қоюды шартта көрсетілген мерімнен басқа мерзімде қол қояды.
Сонымен, тараптар шарттың елеулі талаптарын келісті және шарт жасаудың рәсімін өтті, бір тарап басқасына қол қойылған шартты береді. Сонымен қай мерзімді тараптардың қол қойған уақыты деп есептейміз.
Шарт жасау сәті офертаны жіберген тұлға (шарт обасының қол қойылған екі данасы) шарт жасауға ұсыныс жіберілген тұлғаның қолы қойылған шарт данасын қайта алған уақытта туады, яғни акцептті алған сәтінде.
Сондықтанда екі данадағы бір ортақ құжатқа қол қою арқылы жасалған шарт жасау сәті - бұл ұсынысты қабыл алған адаммен қол қойылған кейіннен ұсынысты жіберген тұлғаға қайтып келген және ұсыныс жасаған адамның қолына түскен сәттегі күн болып табылады.
Хат алмасу жолымен қол қою кезінде шарт жасасу күні, шарт жасауды ұсынған тұлға(оферент) шарт жасауға келіскен акцепт-келісім алған күн болып табылады. Шарт тәжірибесінде шартқа қол қою күні шарт жобасының преамбуласында көрсетіледі, яғни шартқа нақты қол қойған күнмен сәйкес келмейтін жағдайлар көп кездеседі.
Шарт жасау сәтін анықтаудың жалпы ережесінен басқа, заңмен шартқа қол қою шарт жасау сәті болып табылмайтын жайларда бекітілген. Сондықтанда бұндай жағдайларда шарт жасау сәтін белгілеу бұндай кезде тек формальділік болып қана қалады. Жекелеген жағдайларда: мүлікті беру қажет болған кезде(шынайы шарттар мысалы, тасымалдау, сақтау). Мысалы, пәні құнды қағаздар болып табылатын шарттар Қазақстан Республикасының 2003 жыл 2 шілдедегі Құнды қағаздар нарығы туралы заңға сәйкес тіркелуге жатады(36 бап).
Осыған байланысты, шарт жасау кезінде шарттың преамбуласында шарттың жасалған мерзімін келісіп қою арқылы шарттың жасалу мерзімін анықтауға мән беру керек, немесе шарт мәтінінде анық етіп тараптардың ертерек пайда болған қатынастарына тарайтындығын не шартқа қол қою барысында даналарда шартқа нақты қол қойылған мерзімді жазу керек(акцептті алған күн болып есептелетін).
Қандай әдістермен шартты жазбаша формада жасауға болады. Шарт жасау үшін біреу басқа бір адамға шарт жасауға ұсыныс жіберу керек(оферта), ал ұсынысты алған адам келісіммен жауап беру керек(акцепт). Шарт жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) осы. Алайда сұрақ туындайды: офертаны қалай жолдау керек, қай әдіспен жауап беру керек, шартты қалай рәсімдеу керек, яғни Қай әдіспен шарт жасасу керек?
Көптеген шарттар құжатты рәсімдеу және қол қою арқылы жасалады, және де осыған байланысты болуы мүмкін: - бір құжатты екі данада қол қою жолымен, тараптардың әрқайсысына бір-бірден. Ең жиі қолданылатыны осы әдіс;
Жалғыз бір құжатқа қол қою жолымен. Осындай әдіс арқылы тараптар шарт жасауға міндетті: 1) заңмен дәл осындай талап қойылған. Заңмен тараптардың қолы қойылған жалғыз ортақ құжатты жасау арқылы шарт жасау жолы бекітілетін жағдайлар кездеседі. Талапты орындамаған жағдайда шарт жарамсыз болып танылады. Жекелеген жағдайларда, бұл мынадай шарттарды: өнеркәсіпті сату, мекемені жалға беру және салу, өнеркәсіпті жалға беру. 2) тараптар бұл туралы алдын-ала келіскен жағдайда. Шарттың кең тараған түрі - жазбаша болғандықтан назар аударайық, Заңмен тараптардың қолы қойылған жалғыз ортақ құжатты жасау міндетті емес.
Заңмен жазбаша түрде шарт жасаудың әртүрлі әдістеріне жол беріледі:
-хаттармен,телеграммалармен, факстармен, электронды хаттармен,яғни субьектілерді, сондай-ақ олардың еркін білдіруін анықтауға мүмкіндік беретін байланыстың кез-келген құралдарымен сөз алмасу.
- Саудаласу кезінде шарт жасау, яғни саудада ұтқан тұлғамен (конкурс немесе аукцион).
Конкурстарды, ереже ретінде, мемлекеттік тапсырыстарды орындау, құрылыстағы ірі обьектілерді жүзеге асыру, құрылғыларды жеткізу және т.б.
Бұл жерде бір тараппен қол қойылған шарттың құжатының бір данасы бар, ал қарсы тарапқа талқылаусыз оған тек қол қою ғана керек.
-жалғыз ортақ жазбаша құжатқа қол қою жолымен
Заңмен мұндай шарттың міндетті нотариалды куәлігі қажет етілуі мүмкін, немесе тараптар шартты нотаиалды рәсімдеуге өздері ортақ келіседі. Шарт нотариалды рәсімдеуге жататын бапқа сілтеме. Дл осылай, заң бойынша , жалпы ереже ретінде, шартты жазбаша формада жасаудың әр түрлі әдістері қол жетімді. Басты талап, бұл жағдайда субьектілерді анықтап, олардың ерік білдіру құрамын анықтауға да мүмкін болуы керек, сонымен бірге шартты рәсімдеудің міндетті қосымша заң талаптарын сақтау.
Хат алмасу арқылышарт жасасу тараптардың алшақта орналаса отырып келісетіндігімен сипатталады. Дәл омъсы жерден бұндай шарт жасасудың ерекшеліктерін ескеру қажет. Бұндай хат алмасу арқылы шарт жасасудың екі ерекшеліктерін атап көрсетуге болады: Хатқа қол қойған тұлғаның құзіреттілігін барынша тексеру қажеттілігі.
Тәжірибеде тараптар бір-біріне өте көп хаттар жолдайды, осы арқылы болашақ шарттың талаптарын айқындайды және ортақ шешімге келіп отырады. Бұл ұзақ уақытқа созылады және де тараптардың қандай талаптарға келіскендерін анықтау қиын болады. Заң акцептті мойындауға қатаң талаптар белгілейтінін етен шығармаған жөн (шарь жасасуға келісім беру).
Осыған байланысты екі нұсқаны ұсынуға болады: тараптар қандай талаптарға келіскендігін хаттар қайталап жазу керек, бұл дау туындаған жағдайда тараптардың не деп келіскендігін анық айқындауға мүмкіндік береді; -тарап сөзсіз келісетін хатқа сілтеме жасауға блады.
Хат алмасу арқылы шарт жасасуға болмайтын кезді де білу керек: заңмен нотариалды куәлік талап етілетін кезде; міндетті мемлекеттік тіркеу талап етілетін жағдайларда; заң аталған шарт жазбаша түрде болғандығын талапт ететін, бірақ бұл тараптармен қол қойылған ортақ жалғыз құжат болуын талап етпейтін жағдайларда.
Сот тараптар арасында орын алған нақты құқықтық қатынастарды анықтайды. Егер заңмен шарт жасасудың жазбаша түр көзделсе, бұл тараптардың дәл осындай шартты бір ортақ құжатта жасаудың автоматты міндетін көрсетпейді.
Сондықтанда сотта бұндай жағдайларға әр түрлі баға берілуі мүмкін.
Ереже ретінде, электронды пошта арқылы жасалған шарттардың шынайылығын дәлелдеу үшін, сотта тараптармен электронды хат алмасуларды көрсетеді. Сот шарт жасасудың әдісі ретінде электронды хат алмасулардың көшірмесін қабылдамауы да мүмкін, өйткені бұндай хат алмасулар жасалған іс-әрекеттердің шынайылығын дәлелдей алмайды.
Егер электронды хат алмасуолардың арасындағы мәлімет алмасудың негізгі амалы болып табылса, бұл жағдайда қол қойлған шарттың бұлтартпас айғағы ретіндегі электронды хат алмасудың мәртебесі туралы сылтауды қосуға болады.
Электронды хабарламалар арқылы шарт жасасу қағаз тасымалдаушы арқылы шарт жасау екілді де маңызды екендігін ескеруіміз қажет. Бірнеше ерекшеліктері бар: тараптар электронды қолтаңбаларды қолдана алады.
Электронды құжат қол қойылған құжат мәртебесіне тек электронды цифрлік қол қоюдан(ЭЦҚ) соң ғана ие бол алады.
Электронды қолдың түпнұсқалығын тексеруде электронды қолтаңбаны тексеру сертификатының кілті үлкен рөл ойнайды. Бұл куәләндіретін орталықтың не куәләндіретін орталықтың уәкілетті тұлғасының электронды құжаты немесе қағаз тасымалдаушыдағы электронды құжаты.
Бұл жерде электронды қолды тексеру кілтінің сертификатын иелену өте маңызды болып табылады, электронды қолды тексеру кілтінің сертификат иесіне тиесілі екендігін дәлелдейді. Сонымен хат алмасу арқылы шарт жасасудың негізгі ерекшеліктері атап көрсетілді. Алайда бұл жерде де шарт жасасудың қарапайым рәсіміндегі секілді әрекеттерді істеуді ұмытпау керек: мәліметтің ішкі көздерінен қарсы тарапты тексеру (мемлекеттік реестрлар, интернент-сайттар,БАҚ).
Шарт жасасу кезінде қарсы тараптан қандай құжаттар сұрау керектіін де білу маңызды. Жаңа контагентпен шарт жасасу немесе, мекеме іскерлік қатынастар жасап көрмеген, не ұзақ үзіліс болған жағдайларда қарсы таптан шарт жасасуға қажетті жарғылық және басқа да құжаттарды танысу үшін сұрау қажет. Мысалы, жалға алу шартын белгілі бір заңды тұлғамен жасаңыз да жалданатын обьектіге құқық иеленуші құжаттарын сұрамаңыз, бұл жағдайда обьектінің иесі болып табылмайтын тұлғамен шарт жасау қаупіне тап боласыз.
Бұл жерде жалға беріп отырған заңды тұлғаның құрылтай құжаттарындағы мәліметтердің мемлекеттік тіркеудегі мәліметтермен сәйкес келуі өте маңызды.
Сонымен 2013 жылдың басынан бастап барлық ҚР-дағы заңды тұлғалар бизнес-идентификация нөмірін иеленуі керек. БИН - бұл ортақ кәсіпкерлікпен айналысып отырған жеке кәсіпкерге және заңды тұлғаға( филиалға не өкілдікке) берілетін бірегей нөмір. Барлық БИн-дің тіркеу есебі арнайы ақпараттық жүйеде - бизнес-идентификация нөмірлердің ұлттық реестрінде жүзеге асырылады. БИН ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖОСПАР
І. КІРІСПЕ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
Азаматтық-құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
Келіспеушіліктер хаттамасы
Шарттың ㅤ жарамдылығының талаптары
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Келісім-шарт -- жеке тұлғалардың және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуді, өзгертуді және тоқтатуды реттейтін, нотариалды түрде куәландырылатын ресми құжат.
Шарттың (келісім-шарттың) жазбаша түрінде жасалынатын мәміленің мазмұны толық көрсетіледі, екі жақ (тараптар) немесе тараптардың өкілеттігі берілген адамдар қол қояды, мәтінді нотариус бекітеді.
Шартқа Азаматтық Кодекспен көзделген екі немесе көпжақты ережелер қолданылады.
Мәмілелер секілді, шарттар қозғайтын мәселелеріне байланысты бірнеше түрге жіктеледі.
Шарттар ұсыныс жіберу (оферта) мен ұсынысты қабылдау (акцепт) арқылы жасалады.
Шартты өзгерту мен тоқтату тәртібі егжей-тегжейлі азаматтық заңнамамен реттеледі.
Азаматтық-құқықтық шартты әдетте міндеттейтін құқықтық қатынаспен байланыстырады. Көп жағдайда ол дәл осы мағынаға сай. Алайда міндетті құқықтық қатынастардың сызбасына әрең кіретін құқықтық қатынастарда бар. Жекелеген жағдайларда, бірлескен қызмет туралы шарттан жалпы меншіктегі обьектіні иелену және жалпы пайдалану бойынша оның қатысушылары арасында қатынас туындайды, олар міндеттеуші болып табылмайды, мүліктік салыстырмалы құқықтық қатынастың (жалпы мүліктің қатысушылары және барлық басқа да тұлғалар арасында өмір сүретін мүліктік абсолюттік қатынастар) қатарына жатады.
Шарттан авторлық құқықтар (тең авторлардың арасында) және өнертапқыштық (тең өнертапқыштар арасында) қатынастар туған кездегі оқиғамен ұқсас қарауға болады.
Құқықтық қатынастар жиынтығы ( мүліктік жіне міндеттейтін) негізінде заңды тұлға пайда болатын құрылтайшы шарттан туындайды.(ҚР АК 41 б. түсіндірмелерден қарау)
Белгілеп өту керек, ТМД-ң басқа елдерінің азаматтық заңнамасында шарт тек міндеттейтін қатынастармен ғана байланыстырылады.
Шарт деп аталатын келісім юридикалық факт болып табылады, өйткені ол белгіленген азаматтық-құқықтық салдарларға әкеп соғады. Осыған байланысты шарт, еріктілік сипатындағы келісім ретінде, оқиғалар деп аталатын, юридикалық факторларға қарағанда, өзі тудыратын азаматтық қатынастарға басқаша ықпал тигізеді.
1. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша келісімшарт жасаудың тәртібі
Белгілі болғандай, келісімшарт мән-жайлардың туындауындағы барынша кең тараған негіз болып табылады. Дәл осы келісімшарт арқылы материалдық-техникалық жабдықтау, өнімді жүзеге асыру немесе қол жеткізу, құрылыс, жолаушылар және жүк тасымалы, азаматтарға арналған тұрмыстық қызмет, бөлшек сауда және т.б. Компанияның барлық коммерциялық қызметі азаматтық -құқықтық келісімшарттардың негізінде жүзеге асырылады. Заңмен азаматтық-құқықтық келісімшартқа екі немесе оданда көп тараптар арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісім ретінде белгіленген.
Екі субьект белгілі бір мәселе бойынша өзара әрекеттесуге келісімге келіп, өздерінің құқықтары мен міндеттерін белгілеген жағдайда, өзара қрым-қатынасты келісімшарт жасау жолымен бекітетіні сөзсіз. Азаматтық-құқықтық келісімшарттың жасалу рәсімі(тәртібі) қандай? Бұл сұрақ дәл жауапты кез-келген адам бере алмайды. Келісімшарттың екжасалу рәсімінің 2 рәсімі бар екенін қаперге алу керек: 1. Келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) Келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібіне(рәсіміне) сілтеме. 2. Келісімшартты жасаудың арнайы тәртібі(рәсімі)(келісімшартты жасау берілген келісімшарттың заңнамамен мамандандырылған, сәйкесінше құқықтық қатынастарды реттейтін нормалармен реттеледі):
- Сауда-саттықтағы келісімшарт жасау туралы арнайы ережелер; - келісімщартты міндетті жасау барысында;
- алдын-ала жасалған бастапқы келісімшарт шегінде, оның болашақ қатысушылары тарапынан жасалған келісімнен туындайтын;
Қосымша рәсімдердің орындалуын қарастыратындар келісімшарт жасаудың жалпы тәртібімен бірге қолданыла алады. Мысалы, сауда-саттық кезінде келісімшарт жасау мен міндетті түрде келісімшарт жасау барысында келісімалды даулар туындауымы мүмкін, олар заң бойынша сотпен шешіледі.
Азаматтық-құқықтық келісімшарттарды жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) ҚР Азаматтық Кодексімен бекітілген: осы немесе басқа азаматтық-құқықтық қатынастарды реттейтін арнайы нормативтік акті болмаған жағдайда; арнайы акт бар, алайда онда келісімшарт жасаудың рәсімі бекітілмеген болса; келісімшарттың болашақ қатысушылары арасында жсалған бастапқы келісімшарттан жасалатын келісімшарттың арнайы тәртібі белгіленбеген жағдайда.
Келісімшарт жасаудың жалпы тәртібі заңмен белгіленген рәсімі бар, екі сатыдан тұрады:
Оферта - келісімшарт жасауға ұсыныс.
Акцепт - келісімшарт жасауға келісім.
Келісімшарт жасаудың жалпы тәртібі ҚР Азаматтық Кодексінің 397 б. айқындалған. Бұл ереже оферта ауызша, акцептке арналған мерзімді белілемей жасалған жағдай үшін бекітілген.
Жазбаша офертаны ала отырып, адресат уақытында (яғни жоғарыда көрсетілген мерзімдер ішінде) акцептті жолдайды, бірақ оның келісімі кешіктіріліп алынған (яғни, офертада белгіленген мерзімдер өтіп кеткен кезде) Бұл жерде заңнамалы түрде іс-әрекеттің екі түрі бар деп көрсетілген: -акцепт кешіктіріліп алынған және тарап бұл жөнінде хабарлаған, бірақ бірден емес
Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген, ал келісімшарт жасалмаған болып табылады;
- акцепт кешіктіріліп алынған, ал акцептті алған тарап бірден келісімшарт жасау туралы хабарлаған болса, онда бұл жағдайда келісімшарт жасалған болып табылады;
- офертаны жіберген тарап, акцептті кешіктіріп ала отырып, үндемейді және де акцептті жіберген тарапқа хабарламады. Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген болып саналмайды. Алайда заң егер тарап акцептті кешіктіріп ала отырып үндемеген жағдайда келісімшарт жасалған болып саналады деп тікелей көрсетпейді, яғни салдарын анықтамайды. Бірақ ҚР АК 397 б. 3 т. нормадан келісімшарт жасалды деп саналуы үшін, офертаны жіберген тарап, кешіктіріп алынған акцептті қабылдағаны туралы жедел түрде хабарлауы керек екені туындайды.
Басқаша айтқанда, кешіктіріліп алынған акцепт, келісімшарт жасауға тек бұндай акцептті қабылдағаны туралы бірден хабарлаған кезде ғана әкеп соғады. Аталған саты шегінде жасалатын іс-әрекеттің рәсімі соған сәйкес айқындалатын, офертаға және акцептке заңнамамен қатаң ережелер бекітілген, ол туралы мына жерде оқуға болады Келісімшарттарды жасаудың жалпы рәсіміне сілтеме. Азаматтық-құқықтық келісімшартты жасаудың жалпы рәсімі.
Кез-келген келісімшарттың жасалуының жалпы рәсімін сақтау маңызды, өйткені оларды сақтамау өте үлкен келіспеушіліктерге және қолайсыз салдарларға әкеп соғуы мүмкін. Келісімшартты жасаудың рәсімі, ұсақ тұрмыстық мәмілелерді қоспағанда, іс-әрекеттердің жиынтығын сатыларда жасауды жорамалдайды. Әрбір саты өзіндік құқықтық мағына ие.
Келісімшарт жасау үшін біреу басқа бір тұлғаға ұсыныс жасап және де өз ұсынысына сол адресаттан келісім алу керек екені түсінікті. Бұдан жалпы ереже бойынша, келісімшарт жасаудың рәсімі екі міндетті сатыдан тұратыны айқындалады: оферта және акцепт. Алайда міндетті емес қосымша болуы мүмкін сатыларда жасалуы мүмкін, ол бойынша шартты түрде келісімшарт жасау рәсімін келесідей сатыларға бөлуге болады: 1. Келіссөздер жүргізу 2. Офертаны дайындау және бағыттау 4. Офертаны қарау және қарама-қайшылықтарды реттеу 5.Офертаның акцепті.
Оферта мен акцепт заңи тұрғыда(ҚР АК) міндетті саты ретінде белгіленген.
Келіссөздер мен офертаны қарау, заңға сәйкестендіріле отырып рәсімдеу мен қол қою міндетті саты деп көрсетілмеген. Бұл саты барлық жерде көрініс таба бермейді, өйткені заң бойынша міндеті болып табылмайды. Келіссөз жүргізу бойынша қатысушылар еркін, яғни олар: - шектелмеген потенциалды клиенттер тобымен келісімшарт жасасу жөнінде еркін түрде келіссөздер жүргізе алады, және - оларға келіссөз жүргізуге барынша қолайлы жағдайларды ұсына алады. Бұл саты құқықтық салдарларға әкеп соқпайды. Келіссөздер - бұл мәмілелесу процесі, ол келісімшарт жасасуды міндетті түрде қозғамауы керек. Келіссөздер жүргізу келісімшарттың потенциалды қатысушылары арасында жүзеге асырылады, оның мақсаты жасалуы мүмкін келісімшарттың шарттарын айқындау болып табылады, яғни оларға қолайлығы, мүдделеріне сәйкестігі, болашақ келісімшарттың жобасының мәтінін келісуі. Бұл саты да болашақ келісімшарттың талаптарын белгілеуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттердің әртүрлі нұсқаларын жасауға болады.
Шарттық тәжірибеде келіссөз жасау рәсімдерінің келесідей бірнеше нұсқалары жасап шығарылған: келіссөздер жүргізудің жалпы рәсімі; ниеттер жөніндегі келісімге қол қою рәсімі; Парафирлеу.
Мәміле алды қатынастардың жалпы рәсімі шегінде әрекеттердін әртүрлі нұсқаларын жасау мүмкін болады, олар жасалуы мүмкін келісімшарттың шарттарын келістіруге бағытталады, негізінен олар келесілерге түйіндеседі:
-Бір-біріне жазбаша материалдар жолдау( сауалнамалар, мәлімет, жекелеген шарттық талаптардың жобалары және т.б.);
-болашақ келісімшарттың талаптарын уәкілетті тұлғалардың жекелеген кездесулерінде талқылау, нәтижелерін хаттамаларда белгілеп отыру;
-келісілген материалдарға бірлесіп қол қою;
Мәміле алды қатынастардың жалпы рәсімі шегінде тараптар құжаттарды жасап, қол қоя алады, олар келесідей аталады:
-ниеттер жөніндегі хаттар. Бұндай хаттармен пошта, электрондық пошта, факс және т.б. әдістермен алмасуға болады.
-ниеттер жөніндегі хаттама.
Келіссөз процесінің тараптарына хаттамаларды келіссөздер жүргізу барысында жасау ұсынылад. Олар бірнеше қызмет атқарады: - келіссөздер процесінің өзін ұйымдастырады және жүйелейді; - болашақ келісімшарттардың талаптарына қатысты қажетті мәліметті айқындаудың, сонымен бірге келіссөздер жүргізу барысында тараптардың адал мінез-құлығының дәлелі қызметін атқарады.
Ережеге сәйкес бұндай протоколдарды жасаумен және рәсімдеумен қабылдауш тарап айналысады. Ол қатысушы тараптардың санына тең данада жасалады, және де протоколды жасаған тараппен қол қойылып, басқа тараптарға жіберіледі.
Жоғарыда аталған тараптармен қол қойылған құжаттар алдағы келісімшарттың шарттарынна қатысты мәліметтерді қамтиды және де құқықтық мағынасы жоқ деп саналады, яғни болашақта шарт жасасқаннан кейін міндеттер жүктемейді.
Келіссөздердің жалпы рәсімі келісу рәсіміне және ниеттер туралы келісімге - алдыңғы мәмілеге қол қоюға ұласуы мүмкін.
Ниеттер туралы келісім кез-келген азаматтық-құқықтық келісімшартты жасау ережелері бойынша жасалады.
Мәмілелерді жасау тәжірибесінде, сонымен бірге парафирлеу секілді рәсім де кездеседі. Аталған процедура тараптармен келісілген мәміле қатысушылары инициалдарының мәтінін шарт жобасына енгізуге түйінделеді. Осы тұлғалар, ережеге сәйкес, келесідегі шартқа да қол қоюға құзіретті болып табылады. Алайда парафирлеу заңи мағынаға ие емес, яғни қатысушыларды келесіде парафирленген шартқа қол қоюға міндеттемейді.
Келіссөз алды қатынастарда кейде келіссөз процесінің және оның барысында қол қойылған құжаттардың, олардың мазмұнының құпиялығын қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды. Бұндай кездерде құпия мәліметтерді жарияламау туралы арнайы келісім жасау қажеттілігін естен шығармау қажет.
2. Келісімшартты жасаудың сатылы тәртібі. Оферта мен акцепттің ерекшеліктері
Тараптар алдағы шарттың барлық талаптарын келісіп алғаннан кейін және ереже бойынша бастамашы келісілген тараптар бойынша қарсы тарапқа келісімшарт жасауға оның келісімін алу үшін жіберу мақсат болып табылатын шарт жасасуды ұсынған анық ұсынысты қамтитын құжатты дайындауды бастаған кезден, заң бойынша келесі міндетті саты - офертаны дайындау және жіберу басталады.
Офертаны жолдау келісімшарт жасасудың міндетті сатысы болып табылады.
Оферта келісімшарт жасауға ниетті білдіретін ұсыныс болып табылады.
Оферта рәсімі келесідей әрекеттерді жасауды жорамалдайды:
Заңнама бойынша шарт жасасуға ұсынымдар дайындықтары;
Келісімшарт жасау туралы ұсынысты жіберу;
Офертаны дайындау кезінде ұсыныс формасына заңмен талаптар бекітілмеген, яғни офертаның формасы заңи тұрғыда бекітілмеген.
Оферта мынадай формада бол алады:
Ауызша ұсыныс
Пошта немесе электронды пошта,факс, телеграмма
Шарт жобасы. Бұл офертаның ең кең қолданылатын формасының бірі болып табылады. Бұл жерде екі әдіс бар: өздігінен жеке өзіндік жобаны жасап шығару немесе керісінше қарама-қарсы тараппен дайындалған шарт жобасын алу және тексеру. Ережеге сәйкес, келісімшарт жобасының екі қол қойылған данасы жіберіледі, бұл адресат бір дананы қол қойып, қайтару жолымен өз келісімін шарт жасасуды ұсынған тарапқа жіберу үшін жүзеге асырылады.
Оферта құрамына келер болсақ, бұл жерде заңмен офертаны дайындау кезінде басшылыққа алу керек болатын міндетті талаптар бекітілген. Басқаша айтқанда, кез-келген ұсыныс оферта күшіне ие емес.
Заңмен офертаның құрамына талаптар бекітілген (ҚР АК 395 б.), ал нақтырақ айтар болсақ ұсыныс болу керек:
а) бір немесе бірнеше нақты тұлғаларға бағытталған жолдауды қамту керек, яғни
оферент кімге ұсыныс жасап отырғаны түсінікті болуы керек. Бұл қағида тек көпшілік офертасына ғана таралмайды.
Егер офертада нақты адресат болмаса(тұлғалар тобы), онда бұндай үндеу оферта жасауға шақыру болып бағаланады( ҚР АК 395 б. 4т.);
б) Барынша анықталған болуы керек. Анықталған болып оферта, елеулі талаптарды қамтыса немесе оферта елеулі талаптарды анықтау тәртібін қамтыса, және де ол белгілі бір балама түсінусіз адресатқа түсінікті болса;
в) Тұлғаның келісімшарт жасауға деген анық ниетін білдіруі керек.
Міндетті элементтерден басқа офертада адресаттың келісім беру мерзімін де нұсқау ұсынылады, офертаның қайтарып алынбайтын емес екендігін де ескерту керек(яғни ол оны қайтарып ала алатындығын).
Офератны жіберу рәсімі заңмен бекітілмеген. Офертаны адресатқа қалай жіберубағыттау беру керек?
Келесі әдістердің кез-келгенін қолдануға болады:
Офертаны қамтитын құжаттың данасында әдейі қолхатпен:
- алушыға берген кезде - жеке тұлғаға - алушының толығымен тегі, аты, әкесінің аты, алу мерзімі және алушының қол таңбасы нұсқалуы керек.
- алушыға берген кезде - заңды тұлғаға немесе жеке кәсіпкерге - құжаттың бірінші бетінің беткі жағының төменгі оң жағында, түскені туралы белгі қойылады, құжаттың алғашқы бетінің беткі жағында сонымен бірге кіріс құжатының реттік саны және түскен уақыты көрсетіледі.
Поштамен телеграмма арқылы немесе міндетті тіркелетін пошталық жөнелтумен (ескертуі бар тапсырыс хатымен) және де жөнелтілетін құжаттардың толық тізімімен болады. Нәтижесінде жөнелтушіде болуы керек: -пошта операторының хабарламаны жіберуге қабылдауы туралы квитанция, сонымен бірге оферта-құжатты жолдаған фактісін нақтылайтын салымдар тізімі,; - адресатқа құжатты бергені туралы офертаны алған фактісін құптайтын қолхат (хабарламаны алушыға);
Электронды поштамен
Факспен
Бетпе-бет кездесу кезінде немесе телефонды және басқа да байланысты қолдну арқылы ауызша;
Офертаны қарау, ережеге сәйкес, егер заң бойынша келісімшарт жасасу тараптардың біреуіне міндетті болып табылса, саты ретінде құқықтық мағынаға ие.
Бұндай жағдай үшін заңмен офертаны қарау мен келіспеушіліктерді реттеудің мерзімі мен тәртібі бекітілген(ҚР АК 399 б.). Басқаша айтқанда, офертаны қараудың жалпы ережелері заңмен бекітілмеген. Бірақта барлық жағдайда офертаға жауап берудің алдында, оның қаралатыны анық.
Заңмен тек офертаны қараудың мерзімдерінің мерзімдері ғана реттелген (офертаны алған тұлға оған жауап беру керек мерзімдер).
Жалпы ереже бойынша офертаны қарау мерзімі офертаның өзінде өзінде нұсқалуы мүмкін, онда ол дәл осы мерзім ішінде қаралып, жауабы жіберілуі керек.
Егер оферта өзіндік келісімшарт жобасын құраса, онда офертаны қарау , шарт жобасын тексеріп шығу қажеттігіне саяды. Бұл сатыда келіспеушіліктер туындау мүмкін. Сәйкесінше, қатысушылар осы кліспеушіліктерді реттейтін әрекеттер істей алады(бірақ міндетті емес). Дәл осылай, офертаны алған және талаптармен келіспейтін тарап келіспеушілік протоколын толтыра алады және оны өзінің жауабы ретінде жібере алады.
Егер офертаны алған тараптың болашақ келісімшарттың барлық талаптары қанағаттандырса, онда ол өзінің жауабы - акцептті жібереді. Бұл ендігі де келісімшарт жасаудың келесі міндетті сатысы, және де оның оферта жіберген тараптың қолына жетуі келісімшарт жасасқандығы болып табылады.
Акцепттің түсінігі, ерекшеліктері. Оферта секілді, акцептте - шарт жасаудың міндетті сатысы болып табылады.
Акцепт оферта жіберілген тұлғаның оны қабылдағандығы туралы жауабы болып табылады. Заң акцепт ретіндегі офертаға жауапқа қатаң талаптар қояды:
Ол толық, әрі сөзсіз болмауы керек (ҚР АК 396 б. 1т.) - үндемеу бұл акцепт болып табылмайды, егер тек ол заңнамалық актіден, әдет-ғұрыптан немесе тараптардың бұрынғы қатынастарынан тікелей шықпайтын болса ғана;
Шартты офертада көрсетілген талаптардан басқа талаптар шегінде жасауға келісім, акцеп емес. Бұл жағдайда ол офертадан бас тарту, және жаңа офертаны жолдау деп есептеледі.
Акцепт формаларына заңмен талаптар қойылмаған. Ережеге сәйкес, акцепт оферта жасалған формада жасалады.
Акцепт келесідей түрде жасалуы мүмкін:
Ауызша жедел жауаптан(оферта ауызш жолдаған жағдайда)
Оферта-хат алынған жағдайда және келісімшарт хат алмасу арқылы жасалған жағдайда хаттар, телеграммалар, факстер;
Келісімшарт жасауға теңестірілген, шартты орындау бойынша нақты әрекеттер жасау. Әрекеттер конклюдентті сипатта болады, яғни шартпен келісетінін білдіреді.
Алынған Мәміле-оферта жобасына қол қою (кейде талаптар келіссөздер сатысында келісіліп қойылған жағдайда қарсы тараптың қолы қойылған жобаға). Шарт жобасы - офертаның ең кең қолданылатын түрлерінің бірі. Сондықтанда офертаны алған тарап, бірнеше әдістердің біреуімен әрекеттесе алады: - акцептілейді( белгілі бір сылтауларсыз, толығымен өз келісімін береді), ереже ретінде, қол қоя арқылы; - келіспеушіліктер хаттамасын жіберу. Бұл жағдайда тараптар келіспеушіліктерді реттеу сатысын өтетін болады.
елемеу - үндемей қалу. Бұл жағдайда, әлбетте, келісімшарт жасалған болып табылмайды. Алайда шарт жасасу тараптардың біреуі үшін міндеті болатын жағдайлар болатынын ескеру қажет. Офертаны ала отырып, тарап оны акцептілеуге міндетті болады, ұсынылған талаптарды акцептілеуден бас тарту немесе қарсы тарапқа шарт жобасына келіспеушіліктер хаттамасын жіберу, яғни қалайда болсын өз неркін білдіру, тек елемей қалмау керек.
Шарт жасасуға келісімін бергенін білдіретін нақты әрекеттер жасау (мысалы, таурды жүктеуді жүзеге асыру, төлем жасау).
Акцептті алған сәттен бастап келісімшарт жасалған болып табылады.Алайда шарт жасасу мерзімі акцептті алу мерзімінен басқа болып белгіленуі де мүмкін.
ҚР Азаматтық Кодексінің 397 бабының нормаларымен,келісімшарт жасалған болып тек, келісім ұсыныста көрсетілген уақыт шегінде алынған жағдайда ғана , не заңмен бекітілген мерзім шеңберінде алынса, егерде заң бойынша мерзім белгіленбесе, онда жауап әдетте уақыт алатын мерзім ішінде жауап берілуі керек болып бекітілген.
Жазбаша офертаны ала отырып, адресат уақытында (яғни жоғарыда көрсетілген мерзімдер ішінде) акцептті жолдайды, бірақ оның келісімі кешіктіріліп алынған (яғни, офертада белгіленген мерзімдер өтіп кеткен кезде) Бұл жерде заңнамалы түрде іс-әрекеттің екі түрі бар деп көрсетілген: -акцепт кешіктіріліп алынған және тарап бұл жөнінде хабарлаған, бірақ бірден емес
Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген, ал келісімшарт жасалмаған болып табылады;
- акцепт кешіктіріліп алынған, ал акцептті алған тарап бірден келісімшарт жасау туралы хабарлаған болса, онда бұл жағдайда келісімшарт жасалған болып табылады;
- офертаны жіберген тарап, акцептті кешіктіріп ала отырып, үндемейді және де акцептті жіберген тарапқа хабарламады. Бұл жағдайда акцепт кешіктірілген болып саналмайды. Алайда заң егер тарап акцептті кешіктіріп ала отырып үндемеген жағдайда келісімшарт жасалған болып саналады деп тікелей көрсетпейді, яғни салдарын анықтамайды.(ҚР АК 397 б. 3 т.)
Басқаша айтқанда, кешіктіріліп алынған акцепт, тек бірден жедел түрде бұндай акцептті қабылдайтыны туралы хабарлаған жағдайда ғана шарт жасауға әкеп соғады. Жіберілген акцепт кері қайтарылып алынуы мүмкін. Бұл үшін оферта жіберілген тұлғаға оның қайтарылып алынатын хабарлау ғана қажет болады. Егер хабарлау акцепттен бұрын немесе бір уақытта келетін болса, акцепт қайтарып алынған және шарт жасалмаған болып табылады.
Сонымен, шарт жасасу рәсімі, жапы жоспарда, келесі әркеттерге әкелуі мүмкін: келіссөздерде болашақ келісімшарттың талаптарын келістіру, қарсы тарпқа қол қойылған шарт жобасын жіберу(оферта). Басқа тарап шартқа қол қояды(акцепт). Акцептті алған сәттен бастап шарт жасасқан болып табылады. Дәл осылай, шарт жасау рәсімі, ережеге сәйкес, шартқа қол қоюмен және рәсімдеумен аяқталады. Шарттың формасын анықтау тек офертаның формасына ғана емес, сонымен бірге заңмен бекітілген шарт формаларына талаптарына да тәуелді болып табылады, бұны шарт жасасу кезінде ескерген жөн, өйткені бұл арқылы шарт жарамсыз болып табылуы мүмкін. Формасына байланысты шарт жасасудың әдістері де анықталады.
3. Азаматтық-құқықтық қатынастардағы шарттың құрылымы мен оның бірқатар ерекшеліктері
Азаматтық-құқықтық шарттың құрылымы тіптен қарапайым болуы мүмкін (1,2,3 деп нөмірленген пунктілерден тұрады), ал сонымен бірге барынша қиын болуы да мүмкін (параграфтарға бөлінген, ол одан әрі тармақтардан және тармақшаларға бөлінген көптеген бөлімдер). Әрине шартты толтыру кезінде, ереже ретінде, шартта міндетті түрде қандай мәселелер көрініс табу керектігін анықтау үшн заңи нормаларды жетекшілікке алу керек.
Құрылымын анықтау кезінде әртүрлі айқындауыштарды жетекшілікке алуға болады, мекемелік құжаттарды, үлгілік шарттарды, дайын үлгілерді қолдануға болады. Алайда егер сіз жасауыңыз керек шарт Азаматтық Кодексте аталмаған жағдайға тап болған болсаңыз, онда шарт жобасын өзіңіз жасауыңызға тура келеді.
Бұндай жағдайда шарттың базалық құрылымы бар екенін түсіну керек, оны шарт жобасын жасау кезінде жиі ұстануға болатынын да ескерген жөн. Қарапайым шарт жасауымыз керек елестетейік. Бұл жағдайда алтын ортаны таңдау керек, артық сөз болмауы үшін және де керек тармақтарды ұмытпау үшін.
Сондықтанда шарттың базалық(әмбебап) құрылымы бар. Сондай-ақ шартты түрде келісімшарт бірнеше негізгі бөлімдерге бөлінеді:
Преамбула ( немесе кіріспе бөлімі). 2. Шарттың пәні. 3. Шартты қосымша талаптары. 4. Шарттың басқа да талаптары.
Нақты бір шарт жасасқан жағдайда заңмен пәнінен басқа басқа да елеулі талаптар қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда Пәнінен кейін мынадай талаптары бар(мысалы, мерзімдері, пәнді қолдау әдісі) тараулар қосу қажет. Шартта тараптардың қарауы бойынша көптеген тараулар қосуға болады, алайда бұл сонымен қатар шарттың түріне, тарптардың қарым-қатынасының құрамының ерекшеліктеріне де байланысты болады.
Преамбула (немесе кіріспе) қамтиды: - шарттың атауын, одан шартпен қандай қарым-қатынас реттелгені анық болады, шарт жасасу орны, тарапта атаулары, қатысушылардың тегі, аты,әкесінің аты, тараптардың қысқартылған аты, лауазымдары, шартқа қол қоюға құзіретті тұлғалардың тегі, аты, әкесінің аты, шартқа қол қою құзіретін беретін құжатқа нұсқау. Алайда шарттың табиғаты, шынайы келбеті шарттың құрамынан білінетіндігін еске алу өажет, сондықтанда шарттың атауы болмауы да мүмкін.
Ең қарапайым шарт, ең кемінде келесі құрамға ие болады: Алғы сөз 1. Шарт мазмұны 2. Преамбула 3. Шарттың пәні 4. Тараптардың құқықтары мен міндеттері 5. Есептердің тәтібі мен бағалары 6. Тараптардың жауапкершілігі 7. Шарттың әрекет ету мерзімі 8. Басқа да талаптар 9. Реквизиттер және тараптардың қолы 10. Қосымшалар мен шартқа қосымша мәмілелер.
Қандай мерзім шарт жасалған мерзім болып саналады, яғни қай уақыттан бастап шарт жасалған болып танылады. Жалпы бекітілген ережелерге сәйкес, келісім өзінің міндетті күшіне шарт жасалған мерзімнен бастап енеді.
Мысалға, тараптардың біреуі шарттың ақты әрекеттерін жасауға кірісіп кетті(мысалы алдын-ала төлемді жіберіп қойды), алайда бұл әрекет қарсы тараптан шарттың қол қойылған данасын алғанға дейін жасалды. Егер бұл жағдайда дау туындайтын болса, адал емес қарсы тарап сотта, дәл сол нақты іс-әрекетті істегеннен бұрын шарт болған жоқ, шарт кейін жасалды деп мәлімдеуі мүмкін. Құқық бұзушыға шатта көрсетілген санкцияны қолдану мүмкін болмайды, және де тек соттың аталған шарттардың түрлеріне арналған жалпы ережелерді ғана қолдануымен ғана шектеліп қалуыңыз мүмкін. Бұндай жиі қайталанады: тараптар шартқа қол қоюды шартта көрсетілген мерімнен басқа мерзімде қол қояды.
Сонымен, тараптар шарттың елеулі талаптарын келісті және шарт жасаудың рәсімін өтті, бір тарап басқасына қол қойылған шартты береді. Сонымен қай мерзімді тараптардың қол қойған уақыты деп есептейміз.
Шарт жасау сәті офертаны жіберген тұлға (шарт обасының қол қойылған екі данасы) шарт жасауға ұсыныс жіберілген тұлғаның қолы қойылған шарт данасын қайта алған уақытта туады, яғни акцептті алған сәтінде.
Сондықтанда екі данадағы бір ортақ құжатқа қол қою арқылы жасалған шарт жасау сәті - бұл ұсынысты қабыл алған адаммен қол қойылған кейіннен ұсынысты жіберген тұлғаға қайтып келген және ұсыныс жасаған адамның қолына түскен сәттегі күн болып табылады.
Хат алмасу жолымен қол қою кезінде шарт жасасу күні, шарт жасауды ұсынған тұлға(оферент) шарт жасауға келіскен акцепт-келісім алған күн болып табылады. Шарт тәжірибесінде шартқа қол қою күні шарт жобасының преамбуласында көрсетіледі, яғни шартқа нақты қол қойған күнмен сәйкес келмейтін жағдайлар көп кездеседі.
Шарт жасау сәтін анықтаудың жалпы ережесінен басқа, заңмен шартқа қол қою шарт жасау сәті болып табылмайтын жайларда бекітілген. Сондықтанда бұндай жағдайларда шарт жасау сәтін белгілеу бұндай кезде тек формальділік болып қана қалады. Жекелеген жағдайларда: мүлікті беру қажет болған кезде(шынайы шарттар мысалы, тасымалдау, сақтау). Мысалы, пәні құнды қағаздар болып табылатын шарттар Қазақстан Республикасының 2003 жыл 2 шілдедегі Құнды қағаздар нарығы туралы заңға сәйкес тіркелуге жатады(36 бап).
Осыған байланысты, шарт жасау кезінде шарттың преамбуласында шарттың жасалған мерзімін келісіп қою арқылы шарттың жасалу мерзімін анықтауға мән беру керек, немесе шарт мәтінінде анық етіп тараптардың ертерек пайда болған қатынастарына тарайтындығын не шартқа қол қою барысында даналарда шартқа нақты қол қойылған мерзімді жазу керек(акцептті алған күн болып есептелетін).
Қандай әдістермен шартты жазбаша формада жасауға болады. Шарт жасау үшін біреу басқа бір адамға шарт жасауға ұсыныс жіберу керек(оферта), ал ұсынысты алған адам келісіммен жауап беру керек(акцепт). Шарт жасаудың жалпы тәртібі(рәсімі) осы. Алайда сұрақ туындайды: офертаны қалай жолдау керек, қай әдіспен жауап беру керек, шартты қалай рәсімдеу керек, яғни Қай әдіспен шарт жасасу керек?
Көптеген шарттар құжатты рәсімдеу және қол қою арқылы жасалады, және де осыған байланысты болуы мүмкін: - бір құжатты екі данада қол қою жолымен, тараптардың әрқайсысына бір-бірден. Ең жиі қолданылатыны осы әдіс;
Жалғыз бір құжатқа қол қою жолымен. Осындай әдіс арқылы тараптар шарт жасауға міндетті: 1) заңмен дәл осындай талап қойылған. Заңмен тараптардың қолы қойылған жалғыз ортақ құжатты жасау арқылы шарт жасау жолы бекітілетін жағдайлар кездеседі. Талапты орындамаған жағдайда шарт жарамсыз болып танылады. Жекелеген жағдайларда, бұл мынадай шарттарды: өнеркәсіпті сату, мекемені жалға беру және салу, өнеркәсіпті жалға беру. 2) тараптар бұл туралы алдын-ала келіскен жағдайда. Шарттың кең тараған түрі - жазбаша болғандықтан назар аударайық, Заңмен тараптардың қолы қойылған жалғыз ортақ құжатты жасау міндетті емес.
Заңмен жазбаша түрде шарт жасаудың әртүрлі әдістеріне жол беріледі:
-хаттармен,телеграммалармен, факстармен, электронды хаттармен,яғни субьектілерді, сондай-ақ олардың еркін білдіруін анықтауға мүмкіндік беретін байланыстың кез-келген құралдарымен сөз алмасу.
- Саудаласу кезінде шарт жасау, яғни саудада ұтқан тұлғамен (конкурс немесе аукцион).
Конкурстарды, ереже ретінде, мемлекеттік тапсырыстарды орындау, құрылыстағы ірі обьектілерді жүзеге асыру, құрылғыларды жеткізу және т.б.
Бұл жерде бір тараппен қол қойылған шарттың құжатының бір данасы бар, ал қарсы тарапқа талқылаусыз оған тек қол қою ғана керек.
-жалғыз ортақ жазбаша құжатқа қол қою жолымен
Заңмен мұндай шарттың міндетті нотариалды куәлігі қажет етілуі мүмкін, немесе тараптар шартты нотаиалды рәсімдеуге өздері ортақ келіседі. Шарт нотариалды рәсімдеуге жататын бапқа сілтеме. Дл осылай, заң бойынша , жалпы ереже ретінде, шартты жазбаша формада жасаудың әр түрлі әдістері қол жетімді. Басты талап, бұл жағдайда субьектілерді анықтап, олардың ерік білдіру құрамын анықтауға да мүмкін болуы керек, сонымен бірге шартты рәсімдеудің міндетті қосымша заң талаптарын сақтау.
Хат алмасу арқылышарт жасасу тараптардың алшақта орналаса отырып келісетіндігімен сипатталады. Дәл омъсы жерден бұндай шарт жасасудың ерекшеліктерін ескеру қажет. Бұндай хат алмасу арқылы шарт жасасудың екі ерекшеліктерін атап көрсетуге болады: Хатқа қол қойған тұлғаның құзіреттілігін барынша тексеру қажеттілігі.
Тәжірибеде тараптар бір-біріне өте көп хаттар жолдайды, осы арқылы болашақ шарттың талаптарын айқындайды және ортақ шешімге келіп отырады. Бұл ұзақ уақытқа созылады және де тараптардың қандай талаптарға келіскендерін анықтау қиын болады. Заң акцептті мойындауға қатаң талаптар белгілейтінін етен шығармаған жөн (шарь жасасуға келісім беру).
Осыған байланысты екі нұсқаны ұсынуға болады: тараптар қандай талаптарға келіскендігін хаттар қайталап жазу керек, бұл дау туындаған жағдайда тараптардың не деп келіскендігін анық айқындауға мүмкіндік береді; -тарап сөзсіз келісетін хатқа сілтеме жасауға блады.
Хат алмасу арқылы шарт жасасуға болмайтын кезді де білу керек: заңмен нотариалды куәлік талап етілетін кезде; міндетті мемлекеттік тіркеу талап етілетін жағдайларда; заң аталған шарт жазбаша түрде болғандығын талапт ететін, бірақ бұл тараптармен қол қойылған ортақ жалғыз құжат болуын талап етпейтін жағдайларда.
Сот тараптар арасында орын алған нақты құқықтық қатынастарды анықтайды. Егер заңмен шарт жасасудың жазбаша түр көзделсе, бұл тараптардың дәл осындай шартты бір ортақ құжатта жасаудың автоматты міндетін көрсетпейді.
Сондықтанда сотта бұндай жағдайларға әр түрлі баға берілуі мүмкін.
Ереже ретінде, электронды пошта арқылы жасалған шарттардың шынайылығын дәлелдеу үшін, сотта тараптармен электронды хат алмасуларды көрсетеді. Сот шарт жасасудың әдісі ретінде электронды хат алмасулардың көшірмесін қабылдамауы да мүмкін, өйткені бұндай хат алмасулар жасалған іс-әрекеттердің шынайылығын дәлелдей алмайды.
Егер электронды хат алмасуолардың арасындағы мәлімет алмасудың негізгі амалы болып табылса, бұл жағдайда қол қойлған шарттың бұлтартпас айғағы ретіндегі электронды хат алмасудың мәртебесі туралы сылтауды қосуға болады.
Электронды хабарламалар арқылы шарт жасасу қағаз тасымалдаушы арқылы шарт жасау екілді де маңызды екендігін ескеруіміз қажет. Бірнеше ерекшеліктері бар: тараптар электронды қолтаңбаларды қолдана алады.
Электронды құжат қол қойылған құжат мәртебесіне тек электронды цифрлік қол қоюдан(ЭЦҚ) соң ғана ие бол алады.
Электронды қолдың түпнұсқалығын тексеруде электронды қолтаңбаны тексеру сертификатының кілті үлкен рөл ойнайды. Бұл куәләндіретін орталықтың не куәләндіретін орталықтың уәкілетті тұлғасының электронды құжаты немесе қағаз тасымалдаушыдағы электронды құжаты.
Бұл жерде электронды қолды тексеру кілтінің сертификатын иелену өте маңызды болып табылады, электронды қолды тексеру кілтінің сертификат иесіне тиесілі екендігін дәлелдейді. Сонымен хат алмасу арқылы шарт жасасудың негізгі ерекшеліктері атап көрсетілді. Алайда бұл жерде де шарт жасасудың қарапайым рәсіміндегі секілді әрекеттерді істеуді ұмытпау керек: мәліметтің ішкі көздерінен қарсы тарапты тексеру (мемлекеттік реестрлар, интернент-сайттар,БАҚ).
Шарт жасасу кезінде қарсы тараптан қандай құжаттар сұрау керектіін де білу маңызды. Жаңа контагентпен шарт жасасу немесе, мекеме іскерлік қатынастар жасап көрмеген, не ұзақ үзіліс болған жағдайларда қарсы таптан шарт жасасуға қажетті жарғылық және басқа да құжаттарды танысу үшін сұрау қажет. Мысалы, жалға алу шартын белгілі бір заңды тұлғамен жасаңыз да жалданатын обьектіге құқық иеленуші құжаттарын сұрамаңыз, бұл жағдайда обьектінің иесі болып табылмайтын тұлғамен шарт жасау қаупіне тап боласыз.
Бұл жерде жалға беріп отырған заңды тұлғаның құрылтай құжаттарындағы мәліметтердің мемлекеттік тіркеудегі мәліметтермен сәйкес келуі өте маңызды.
Сонымен 2013 жылдың басынан бастап барлық ҚР-дағы заңды тұлғалар бизнес-идентификация нөмірін иеленуі керек. БИН - бұл ортақ кәсіпкерлікпен айналысып отырған жеке кәсіпкерге және заңды тұлғаға( филиалға не өкілдікке) берілетін бірегей нөмір. Барлық БИн-дің тіркеу есебі арнайы ақпараттық жүйеде - бизнес-идентификация нөмірлердің ұлттық реестрінде жүзеге асырылады. БИН ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz