Зоонимдердің тіл білімінде зерттелу жайы

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

КІРІСПЕ

1 Зоонимдердің тіл білімінде зерттелу жайы

1. 1 Қазақ тіл білімінде және түркітануда зоонимдердің зерттелуі

1. 2 Зоонимдер туралы жалпы түсінік

2 Қазақ тіліндегі зоонимдердің сөзжасамдық сипаты

2. 1 Мал атауларының дене бітімі, терісі . . . қалыптасқан атаулар

2. 2 Зоонимдердің жынысы мен жасына және ауруы мен шаруашылығына байланысты қалыптасқан атаулар

2. 3 Зоонимдерге байланысты тұрақты сөз тіркестері мен мақал-мәтелдер

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Оқушылардың тапсырманы (есепті) талдау деңгейін анықтау мақсатында төмендегідей сипаттағы тапсырмаларды ұсынуға болады:

мәтіннен белгілі мен белгісізді табу. Тапсырмалар әр түрлі пәндер материалдар негізінде беріледі. Мысалы, не белгілі бір, не белгісіз екі сызыңыздар. ”Бір үйде 45 пәтер бар. Екінші үйдегі пәтер саны одан 18-ге артық болса, екі үйде қанша пәтер болғаны?”;

күдік туғызатын тапсырмалар ұсыну. Мысалы, ”ойыншық” сөзіне талдау жаса; ”25 алманы 5 балаға бөліп берді” есепті шығар; Егер оқушы тапсырманы орындамаса, себебін анықтау керек;

құрамы толық емес тапсырмаларды ұсыну. Мысалы, суретін сал; 122-жаттығуды орында (мәтін берілмейді) немесе мәтін беріледі (сұрақ көрсетілмейді) ;

тапсырманы орындауға қатысы жоқ артық мәліметі бар материалдар ұсыну. Мысалы, дүкенге бірінші күні 25 жәшік, екінші күні 10 жәшік, үшінші күні 15 жәшік жеміс әкелді. Бірінші, үшінші күні барлығы неше жәшік жеміс әкелді?

Алынған жауаптарға талдау жасау негізінде оқушылардың талдау жасау іскерлігін қаншалықты меңгергені анықталады.

Зерттеу жұмысының нысаны: Бастауыш сынып оқушыларының өз оқу әрекетін тексеру іскерлігінің қандай дәрежеде қалыптасқанын анықтау мақсатында мынандай тапсырмаларды ұсынуға болады (бастауыштың жоғары сыныптарында жазбаша, төменгі сыныптарында жеке әңгіме түрінде орындалады) :

Өзіңнің тапсырманы орындауыңның, жоспар құруыңның, есеп шығаруыңның дұрыстығына күмән келтірген жағдайлар болды ма?
Ондай жағдай болғанда не істейсің?
Қандай да болмасын бір тапсырманы орындағаннан кейін өзіңді тексересің бе?
Егер өзіңді тексерсең, оны қалай істейсің?
Қандай тапсырмаларды және қай пәндерден тексересің?
Өзіңді неге тексересің?
Орындалған тапсырманы тексеру дегенге қалай түсінесің?
Математика, қазақ тілі, еңбек, дүниетанудан орындалған тапсырмаларды тексергенде, оларға ортақ сәйкестілік кездесті ме?

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: Бастауыш сынып оқушыларына төмендегідей тапсырмаларды ұсынуға болады:

Өзің орындаған жұмысты “бағалау“ деген нені білдіреді?
Қазақ тілінен диктантты, математикадан орындалған жұмысты, еңбек сабағында дайындалған бұйымды “бағалау“ деген не?
Егер мұғалім әр түрлі пәндерден орындаған жұмыстарды бағаламаса, сен өзіңнің қалай оқып жүргендігіңді білер ме едің? Неге, дәлелде?
Сенің орындаған үй жұмысыңды мұғалім қалай бағалайтындығын білесің бе? Неге?
Бастауыш сынып мұғалімдері сенің орындаған жұмысыңды бірдей немесе әр түрлі бағаласа, сондай жағдайда не ойлайсың? Неге?
Қатесіз орындалған жұмысты бағалауға ұсыну;
Қате орындалған және бағаланған тапсырманы оқушыларға бағалату;
Бағасыз оқығың келе ме? Неге?
Өз ара бағалау;
Топтық бағалау;
Ұжымдық бағалау;
Өзің мәтінді жазып, оны тексеріп, баға қой. Қалай ойлайсың, мұғалім қандай баға қойған болар еді? Неге?

Оқушылардың берген жауаптарына талдау жасау арқылы олардың оқу әрекетін қаншалықты бағалай алатындығын анықтауға болады.

Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері: Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасының талаптарының бірі - әртүрлі оқу тапсырмаларын өздігінен шешіп орындаудың ортақ тәсілдерін берілген пәндердегі тапсырмалар, әдетте, қазақ тілінде жаттығу, математикада есеп, басқа пәндерде көпшілік жағдайда тапсырма түрінде беріледі. Демек, жаттығу, есеп, тапсырмаларды орындауға ортақ тәсілдерге үйрету - осы кезеңнің негізгі міндеттерінің бірі.

Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар:

Соңғы педагогикалық-психологиялық ғылыми еңбектерде кез келген әрекет сол әрекетке сәйкес тапсырманы, міндетті (есепті) орындау ретінде қарастырылады. Сондықтан бастауыш сынып оқушыларына тапсырма есеп ұғымын өзінің кең мағынасында түсіндіру қажеттігі туады.

Ы. Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясы дайындаған ”Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысына арналған оқу бағдармаларында” математикалық жаттығулардың ерекше түрі ретінде есепті енгізуге дайындық, есеп терминін енгізу, оның құрамды бөліктерімен таныстыру ұсынылады

Жұмыстың құрылымы: кіріспе, негізі екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады

1ЗООНИМДЕРДІҢ ТІЛ БІЛІМІНДЕ ЗЕРТТЕЛУ ЖАЙЫ:

Қазақ тіл білімінде және түркітануда зоонимдердің зерттелуі

ХХ ғасырдың екінші жартысында интеллектуалдық әрекеттерді ұйымдастыру теориясымен қатар олардың жобалау бағдарламаларын құрастыруды жүзеге асырыла бастады және оның негізіне теориялық білімдер ғана емес, көбіне тәжірибелік талдау қызметтері алынатыны белгілі болды. Бұған дейінгі кездері ұйымдастырушылық мәдениеттің теориялық дамуы негізінде таңбалаудың жаңа түрлері - модельдер, алгоритмдер, ақпараттар қоры, т. б. жасаудың көптеген жолдары пайда болып, кейін бұлар жаңа технологиялар құрастыруға негіз болып отырды. Осылайша, жаңа модельдер мен технологиялар өнім күйінде ғана емес, таңбалар түрінде шығарылып, олар жобалауды ұйымдастырудың басты элементтеріне айналды.

Жобалау пайда болған алғашқы кезеңдерде жобаны ғылыми негізделіп, дәл есептелген түрде жасалатын және негізінен технологиялық қызметтерді пайдаланылатын белгілі бір нәрсенің нобайы деп түсіндірілген болатын. Кейін өзінің кең таралуына байланысты жобалау әмбебаптық сипат алды. Мысалы, экстенсивтік тұрғыдан қарастырсақ, жоба жасау және оны ендіру барлық салаларды: өнеркәсіп пен құрылысты, мәдениет пен саясатты, білім беруді қамтитынын көруге болады. Интенсивтік тұрғыдан қарастырсақ, жобалау объектісі мен тақырыбы, проблемасы мен әдістері, құрылымы бірдей болып келетін рефлексиялық құралдар арқылы (логикалық, семиотикалық, психотехникалық) ұйымдастырылатыны да байқалады. Осындай біртұтас не бірегей тұрғыда түрлі салаларда қолдануға болатыны жобалаудың әлеуметтік тиімділігінің көрсеткіштері болып табылады. Сонымен қатар, жобалаудың автономдығы басқа интеллектуалдық және әлеуметтік-мәдени әрекеттер түрлерінен, мысалы, ғылыми зерттеулер мен бағдарламалау, жобалау мен басқару, құрастыру мен т. б. қарым-қатынастардан өзгешелігін көрсетеді.

Бұдан бірнеше жылдар бұрын, қоғамның тұрақты дамуы кезеңінде қалыптасқан дәстүр бойынша, практикалық сала қызметкерлері, инженерлер, дәрігерлер, мұғалімдер, технологтар мен басқа да маман иелері-ғылымнан, ғалымдар мен ғылыми -зерттеу орындарынан түсетін жаңа нұсқаулықтарды, ұсынбаларды сынақ-эксперименттен өткізетін, соған сәйкес құрылымдар мен технологиялар құрастырып, көпшілік тәжірибесіне ендіретін еді. Бүгінгі таңда, ақпараттар мен жаңалықтардың пайда болу жылдамдығы калыптасқан жағдайда бұлай жұмыс жасау тиімсіз екені белгілі болды. Осыдан келіп, адамдар тәжірибесінде жаңа табиғи даму жолдарын пайдалану -әлеуметтік, экономикалық, технологиялық, білім беру т. б. жүйелердің өзіндік инновациялық модельдерін құрастыру: авторлық модельдер, технологиялар мен әдістемелер, т. б. жасап, жобалар түрінде тәжірибеге ендіру кеңінен тарай бастады.

Зерттеушілер пікірінше, жобалау «сызба арқылы көрсету шеңберінен асып болашақ ситуацияны көзге көрсететін және адам баласын қоршаған жаңа жағдайларды өзгертудің негізін салады». Жаратылыстану ғылымы парадигмасы логикасындағы дәстүрлі жобалау техникалық, инженерлік, архитектуралық салаларда жоспарлау, модельдеу, «болашақ бейнені» құрастыру мақсатында қолданылып келді. Жобалау институттары элитарлық түрде құрылып, оны жүзеге асыру олардан бөлек «технологтардың» міндеті болды. Жобалау мен технологиялық білімдердің біріктірілуі жүзеге асырылған елдерде (АҚШ, Жапония және т. б. ) постиндустриалдық қоғамға қарышты қадамдар жасалғаны белгілі. Басқарудағы мұндай өзгерістер мен жаңғыртулар жобалау әрекетімен байланыстырылып, әуелі оның сұлбасын немесе идеалдық бейнесін белгілеп алу, оған жетуге қажетті әлеуметтік-техникалық әрекеттер құрылымын жасаудың маңызы атап көрсетіледі.

Жобалау мен ғылыми зерттеудің өзара байланыстылығы. Жобалау әрекетінің ықпалымен ғылыми зерттеулердің ғылыми-техникалық әрекеттердің басты түрі ретінде қарастырылуы азая бастады, сондай-ақ, жоспарлау түрі де жобалауға сәйкес өзгеріске түсті. Ақпараттық технологияның дамуына сай компьютерлік бағдарламалау мен басқару тетіктері, оның құралдары өзгерді, осыдан келіп, жобалау түсінігі үнемі өзгеріп отыратыны белгілі болды. Солай бола тұрса да, жобалау мен зерттеуді біріктіретін нәрсе - олар үшін шынайы объектілердің ортақ болуы, ал объект өзін нысан ретінде алып отырған жағдайға сай ғылыми танымдық немесе жобалау қатынасы болған кезде ғана шынайы объект бола алады.

Жобалаудың жаңа сипаты оның жүйелі зерттеу әрекетімен тығыз байланыстылығында, яғни, жобалау мен зерттеудің біріктірілуі бүгінгі өркениет тудырып отырған құбылыс. Өндірістің жүйелі құрылымына зерттеушілік, құрастырушылық және ұйымдастыру, басқару әрекеттерінің енуі өндіріс барысында өнім өндіру мен қатар оны ойлап шығару, өзгертіп отыру және қайта құру технологияларының қатар жүретінін көрсетеді. Бұл жағдайда әрекетті ұйымдастырудың біртұтас түрі қалыптасуына қызығушылық пайда болады, өйткені ол тұтастық жаңа технологиялар мен жаңа әрекеттердің пайда болуы, дамытылуы және құрастырылуы қызметтерін қамтиды. Оны әрекеттің біртұтас түрі ретінде қарастыра отырып, оның дәстүрлі түсініктегі бөлісу мен тұтыну үрдістерінен де жоғары деңгейде екенін көре аламыз.

Даму барысында жобалау қызметі басқа әрекеттер түрлерімен байланысу негізінде қайта құруға, өзгерістерге ұшырап отырды, оны ғылымда жобалаудың эволюциясы ретінде:

құрастыру әрекетінен-дәстүрлі классикалық жобалауға,
классикалық дәстүрлі жобалаудан - қазіргі заманға жобалауға бағыт алуы деп көрсетеді.

Классикалық жобалауға жататын архитектурадағы, техникалық ғылымдардағы дәстүрлі жобалардан басқа, жоба түрінде болғанымен мазмұны мүлдем басқаша қазіргі заманғы квазижобалар қатарына әлеуметтік жобалау әрекеттерін жатқызуға болады.

Жобалау әрекетінің толық мәні О. И. Генисаретский еңбектерінде берілген, оның түсіндіруінде жобалау әмбебаптық ғылыми-техникалық қана емес, ол ең алдымен, әлеуметтік-мәдени әрекет түріне жатады. Әлеуметтік- мәдени механизм кез келген мәдени маңызы бар әрекеттер мен одан туындайтын құндылықтарды шын мағынадағы технологиялық үдерістер мен құрылымдарға айналдыра алады. Егер ғылыми-техникалық прогресс мәдениеттің іргелі және қолданбалы құндылықтарының қарым-қатынасын үнемі өзгертіп отыратын қоғам дамуының бір жолы болса, жобалау әрекеті оны жүзеге асыратын әлеуметтік құрал, әлеуметтік институт деуге болады.

Өткен ғасырдың 60-жылдарында күрделі жүйелерді тиімді басқару арқылы дамытудың жаңа әдіснамалық бағдарламасы қалыптасты және негізіне жобалау қызметі алынып, аталған бағдарламалардың төмендегі алғышарттары ұсынылды:

− кез келген әрекет экономикалық тұрғыдан қарастырылады: нәтиже белгіленеді, қызметтің тиімділігі, оны орындауға кеткен шығын мен тиімділігі тұрғысынан қарастырылады;

− кез келген әрекет басқарылады, бұл жағдайда: әрекеттің өзі де басқару объектісі ретінде және басқаратын органдарда бірдей қарастырылады;

− жобалаудың барлық әрекеттері жүйелік тұрғыдан жүргізіледі. Оның мәні проблемаға, міндетке, миссияға және қызметке бағытталады. Бұл жерде ең әуелі жаңғыртудың идеясы белгіленеді, одан соң жаңаны құрудың кезеңдері анықталады, жоспарланады;

− жүйе ретінде басқарудың объектісі де, үрдісі де қарастырылады. Бұл басқару механизмі емес, мақсат қоюдың, оған жетудің әдістері мен құралдарын белгілеу, оған қажетті ресурстарды анықтау және құрастыруды көздейтін интеллектуалдық саласы (Афанасьев) .

Жоспарлаудың жаңа бағыты сол кездегі қоғамда ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы, өнеркәсіптердің еңбек өнімділігін арттыруды, жаңа техникалар мен технологияларды жасақтауды және тәжірибеге ендіруді, әлеуметтік міндеттерді орындауда пайдалануды, жаңа технологиялармен жұмыс істеуге мамандарды даярлау және олардың кәсібилігін дамытуды, т. б. шаруашылықтың көптеген түрлі салаларын қамтитын, кешенді мақсаттарын орындауды көздеген болатын. Сонымен қатар, бұл өндіріс, ғылым мен білім беру салаларының нәтижелі қызмет ету мен олардың өзара қарым - қатынасының тиімді ұйымдастырылуын, қызметкерлердің жаңа ғылым жетістіктерін игеру негізінде сапалы еңбек нәтижесін аз мерзімде, аздаған шығынмен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Аталған міндеттер күрделі жүйелер ретіндегі көптеген түрлі салаларды қамтитын өте кең ауқымды болғандықтан оны жүйелі және кешенді жүргізу қажеттігі туындайды.

Әлеуметтік жүйелердегі жобалау оның құрамындағы компоненттердің өзіндік ерекшелік сипаттарын, олардың өзара (заттық, ақпараттық, энергетикалық, т. б. ) және жүйенің сыртқы байланыстарын (әлеуметтік орта, табиғи орта), жүйе компоненттері мен тұтас жүйенің даму тенденцияларын жүйелік және кешендік тұрғыда жүзеге асырылады.

Бұл жүйелердің басқа техникалық, жаратылыстанудағы жүйелерден ерекшелігін оның адам мен қоғамның дамуына байланыстылығы құрайды. Әлеуметтік жүйелердің басты компоненті болып табылатын адамдардың іс-әрекеттері жүйенің өзгерістерімен, сыртқы ортаның талабымен ғана анықталмайды, олар негізінен, адамның өзіндік мүмкіндіктеріне, түрлі жағдайларына сай шешім қабылдай білуіне қатысты анықталады. Сондықтан, әлеуметтік жүйелердің моделі, жүйенің объективтік заңдылықтарын жүйенің және оның компоненттерінің мақсаттарымен интеграциялауды қажет етеді. Тәжірибеде осы интеграцияны қамтамасыз ету, үйлестіру оны басқарудың басты мақсаты болып табылады. Нақтылай айтқанда, әлеуметтік жүйелерді дамыту қызметі сол жүйеге тән объективтік заңдылықтарға сай жүйенің мақсатын ондағы адам компоненттерінің мақсатымен үйлестіру жолдарын анықтайды. Сөйтіп, әлеуметтік жүйелерді дамыту ондағы адамдар үшін маңызды өзгерістерді ендіру негізінде жүзеге асырылады.

Осы тұрғыдан алғанда, әлеуметтік жүйелерді басқаруда ондағы адамдардың өзіндік мүмкіндіктерін жүзеге асыру, түрлі қабілеттерін дамыту және пайдалану мақсатында белгілі бір ұйымның қызметін қамтамасыз етуге, оны жетілдіруге және қайта құруға бағытталған кешенді, көпқырлы қызметтің арнайы ұйымдастырылуы қажет болады. Әлеуметтік жүйе құрамындағы қызметтік және адами компоненттердің өзара қатынастары мен жүйенің өзін өзі дамыту ресурстарын тиімді ұйымдастыру арқылы мақсатқа сәйкес нәтижелерін қамтамасыз етудің тиімді механизмі-жобалау болып табылады.

В. М. Розиннің айтуынша, жобалау қызметі әрбір кіші жүйенің құрылымы мен деңгейлеріндегі дербес мақсат пен міндеттерін нақтылауды және оның орындалуын ресурстық қамтамасыз етуді көздейді, сонымен қатар, кіші жүйелердегі мақсат-міндеттердің реттелген жиынтығы үлкен жүйенің мақсатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Әлеуметтік жүйелерді жобалау шын мәнінде әдіснамалық-теориялық контекст ретінде қолданыла алады, өйткені, оның шығу көзі әдіснамадан, нақтылап айтқанда жүйелі ой-әрекеттері әдіснамасында пайда болған болатын.

Жобалауды бүгінгі оның идеологтары «технологиялық универсум» - лат. universum. summa rerum- деп бағалайды, ал жобалауды жүзеге асыру кезеңі адамның қайта құру әрекеттері деп бағаланады. Осы тұрғыдан алғанда кез келген жобалау қызметі әлеуметтік жаңғыртуды жобалау болып табылады.

Жобалаудың негізіне трансцендентік (transcendens-лат. мүмкіндіктің шегінен өту) міндет жатады, сөйтіп, кез келген жоба трансцендентік, өйткені ол осы шақтан болашақты жоспарлайды. Жобалаудың мәні оның келесі қайшылықтарды (антиномияларды) шешуге бағытталғандығында:

− әлеуметтік жүйедегі мүмкіндіктер мен қабілеттіліктердің арасындағы;

− идеалдық құрылым мен (идея) шектелген түрдегі құрылымның (нормаланған) арасындағы;

− әлеуметтік жүйенің потенциалдық мүмкіндіктері мен құндылықтардың мақсаттарға ауысуының және мақсаттың құралдарға ауысуының арасындағы.

Осыдан келіп әлеуметтік жүйелерді басқарудағы жобалаудың адам қызметін жүзеге асыру және әр адамның өз идеясын ұсыну және орындаудың негізгі құндылық екендігін мойындайтын жаңа сананы бекітеді. Жобалаушының қоршаған ортаға қатынасы төрт мазмұндағы кеңістікке шығуы деуге болады. Олар: ситуативтік, әлеуметтік, мәдени және экзистенциалдық. Осы тәрізді трансценденттік кеңістікке шығу жобалаушыға жобаның тұтас үрдістігін және болашаққа бағытталғандық сипатын сақтауға мүмкіндік береді.

Г. Маркузенің «трансцендентік жобалау» тұжырымдамасы мен оның өлшемдері біздің ойымызша кез келген жүйедегі жобалау әрекетіне көшіруге мүмкіндік береді. Олар:

− трансцендентік жобалау берілген материалдық және интеллектуалдық мәдениет деңгейінде пайда болатын мүмкіндіктерге сәйкес болуы тиіс;

− трансцендентік жобалау өзінің тұтастығын сақтау үшін жоғары тиімділікке құрылуы тиіс:

− жетістіктерді сақтау мен оларды жақсартып отыру әдістерін ұсынады;

− құрылымның өзіндегі тұтастықты және ондағы негізгі бағыттар мен қатынастарды анықтайды;

− оны жүзеге асыру адамның қажеттіктері мен мүмкіндіктерін белгілі бір әлеуметтік институттар арқылы қамтамасыз етіп отырады.

Әлеуметтік жүйелердегі жобалаудың мазмұндық және құрылымдық икемділігі кез келген ұйымның әлеуетін көтереді. Эволюциялық даму туралы тұжырымдаманы негізге алатын басқару теориялары оның постиндустриялық қоғамның бұрын соңды болмаған проблемалары алдында қауқарсыз екенін байқайды. Өйткені, тек эмпирикалық әдіске ғана сүйене дамыту қалыптасқан жағдайды жаңа талаптарға сай өзгерту үшін жеткіліксіз.

Жобалау қызметі оған қарама-қарсы, болашақ модельдерді ғылыми негізделген дәл есептеулермен қамтамасыз ететіндіктен, қайта құру және өзгерістер жағдайында басқарудың басты қызметтерінің бірі бола алады. Сонымен қатар, жасалатын әрекеттің мақсаты мен оған қажетті стратегияны айқындау да өзгерістер жоспарын нақтылауға мүмкіндік береді.

Кейбір зерттеушілер басқарудың жобалау және жобаны жүзеге асыру қызметтерін біріктіре жүргізуіне көңіл бөлінген, оның бірден бір жолы ретінде жобалау әрекетін ендіру және қолдану кезеңдерін есепке ала отырып, одан әрі дамыту деп есептеледі.

Осылайша, әлеуметтік - техникалық тәсілдер мен қызметтер ретінде дамытыла және рәсімделе отырып, басқару жобалаумен екі түрлі байланыста болады. Оның мәні, біріншіден, жобалау-басқарудың бір элементі, құрамдас бөлігі болып табылады және соған сай әрекеттер жүйесінде жобалаудың өз орны бар. Бұл жағдайда жобалау мен басқару компоненттері өзара ерекше байланысқа және ассимиляцияға түсе алады.

Екіншіден, басқару қызметі жобалау әрекетін түгел қамти алады. Бұл жағдайда жобалау бөлек автономды жағдайда жүргізіледі және басқару оның қызмет етуіне, одан әрі дамуына, жүзеге асырылуына жағдай жасайды. Бірақ оны басқаруға бағыныштылық деп қарауға болмайды, осы жерде басқару мен жобалау өзара күрделі байланыс пен қатынаста болады дей аламыз. Жобалау әрекеттерін басқару жоғарыда аталған қазіргі заманғы әлеуметтік техникалық амалдардың басты көрінісі болып табылады.

Осы жаңа ұйымдастырушылық мәдениеттің тірек ұғымдары: жоба, жобалау, технологияландыру, рефлексия - пайда болып, бүгінгі күні кеңінен қолданылысқа енуде. Назар аударатын нәрсе, осындағы жоба мен рефлексия ұғымдарының бір қарағанда бір-біріне қарама-қарсы сипатта екені: біріншісі -алға қарай көз тастау, екіншісі -кейін қарай қарау деген түсініктерді береді. Енді осы ұғымдарға сипаттама береміз.

Дәстүрлі «жобалау» ұғымы энциклопедиялық сөздіктерде, техникада, құрылыста, т. б. өндірістік салаларда белгілі бір бұйым жасау, немесе ғимарат салуға қажет құжаттардың-суреттер, есептеулер, т. б. -жиынтығы деп қарастырылады. Жобалаудың бүгінгі мәні одан өзгеріп, оны жеке адамның, ұжымның, ұйым не мекеменің, немесе, бірнеше ұйымдар мен мекемелердің бірлескен өнімділік әрекетінің аяқталған циклі деген түсінігі кеңінен тарауда.

Әлеуметтік жүйелерді басқарудағы жобалау түрлерінің, оларды қолдану аясының тым көптігі оларды классификациялауды қажет етеді, оны А. М. Новиков бойынша құрылған жүйелік классификация негізінде қарастырып көрейік.

− Жобалау типтері немесе салалары: техникалық, ұйымдастырушылық, экономикалық, әлеуметтік, білім беру, аралас салалар, т. б.

− Жобалау кластары немесе жобалау құрамы мен құрылымы, пәндік аясы бойынша: моно - жобалау, мульти -жобалау, мега-жобалау. Олар қолданылуына қарай сипатталды, мысалы, моно - дербес жобалаудың белгілі бір масштабтағы түрліше дара жобалау екені атынан көрініп тұрса, мульти -жобалау бірнеше дербес жобалардан тұратын кешенді жобалау болса, мега-жобалау-белгілі бір экономикалық саланы, не аймақты дамытудың мақсатты бағдарламалары, оның құрамына моно - жобалау да, мульти - жобалау да еніп кетеді.

− Жобалау масштабтары: шағын, орташа, ірі және өте ірі деп шартты түрде белгілене алады.

− Жобалау ұзақтығы: қысқа мерзімді - 3 жылға дейінгі, орта мерзімді-3-5 жылға, ұзақ мерзімді-5-тен көп жылдарға созылатын жобалау;

− Жобалау түрлері: инвестициялық, инновациялық, білім беру, ғылыми -зерттеу, аралас, т. б.

Енді осы «жобалау» ұғымының білім беру саласында қатысты сапаларын қарастыратын болсақ, оның түрлерін ғылыми -зерттеудегі жобалау, педагогикалық жобалау, әр білім алушының оқу әрекетінде қолданылатын жобалау деп бөлуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.