Қолданбалы бағдарламалық қамсыздандыру бойынша дәрістер курсы



КІРІСПЕ 6
І бөлім Adobe PageMaker 6.5 8
1 ADOBE PAGEMAKER 6.5 туралы жалпы мәліметтер 9
1.1 PageMaker бағдарламасымен танысу 9
1.2 PageMaker бағдарламасының қызметі 9
1.3 Басқа жұмысының компьютерлік технологиялары 10
1.4 Қондырғыларға және бағдарламалық қамсыздандыру арналған талаптар 11
1.5 Word және PageMaker бағдарламаларының айрықша функциялары 12
1.6 PageMaker.дегі шрифтер 14
1.7 Графикалық бейнелердің пішімдері 15
1.8 Негізгі жағдайлар 16
2 PAGEMAKER ИНТЕРФЕЙСІ 17
2.1 PageMaker бағдарламасының терезесі 17
2.2 Тақталар мен түстер 19
3 БЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАУ 21
3.1 Жаңа құжат құру 21
3.2 Беттік шаблондар 21
3.3 Модульдік тор. Бағыттауыштар 22
3.4 Бағаналарды құру. 23
3.5 Мәтінді енгізу және түзету 24
3.6 Мәтіндік блоктармен жұмыс 25
3.7 Фреймдер 27
3.8 Мәтінді баспаға орналастыру тәсілдері 29
4 СИМВОЛДАР МЕН АБЗАЦТАРДЫ ПІШІМДЕУ 31
4.1 Атрибуттарды беру тәсілдері 31
4.2 символдардың атрибуттары 32
4.3 Абзацтарды пішімдеу 33
5 ГРАФИКАЛЫҚ ОБЪЕКТІЛЕР. ОБЪЕКТІЛЕРМЕН Ж¦МЫС 36
5.1 PageMaker көмегімен графикалық объектілерді құру. 36
5.2 Басқарушы палитраны қолдану 38
5.3 Графикалық объектілермен жұмыс 39
5.4 Қабаттарды қолдану 41
5.5 Графика мен мәтінді бірлестіріп орналастыру 42
5.6 Суреттемелерді қосу 44
6 ТОЛЫҚТЫРУЛАР 46
6.1 Жолақтарды түсіру 46
6.2 Кітапша құру тәртібі 47
6.3 Басылымды басып шығару 48
6.4 Кестелермен жұмыс істеудің қосымша тәсілдері 48
6.5 Word және Excel бағдарламаларында құрылған кестелерді PageMaker.де импорттау 49
6.6 Қалыптау мәдениеті және қиыстыру ұстанымдары 50
2 БӨЛІМ COREL DRAW 9 52
1 КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКА 53
1.1 Компьютерлік графиканың негізгі ұғымдары 53
1.2 Компьютерной графиканың түрлері 53
1.3 CorelDraw 9 бағдарламасы туралы 56
1.4 Графикалық файлдардың пішімдері 58
2 CORELDRAW 9.да объектілерді құру 63
2.1 Жаңа құжат құру 63
2.2 Жұмыс ортасы және қолданушы интерфейсі 63
2.3 Құралдармен танысу. Объектілерді құру 65
2.4 Қисық (CURVE) тобының құралдары 67
2.5 Объектілерді ерекшелеу 74
2.6 Объектілерді өңдеу 75
2.7 Объектілерді реттеу және туралау 77
2.8 Объектілер пішінін түрлендіру 78
3 МӘТІНМЕН ЖҰМЫС 82
3.1 Қарапайым немесе блоктік мәтін 82
3.2 Фигуралық мәтін 83
3.3 Мәтіндік жақтаулар мен мәтіндік жиектерді байланыстыру 86
4 ВЕКТОРЛЫҚ ӘСЕРЛЕР 88
4.1 Фигуралық қиық (Power Clip). 88
4.2 Қабыршақтар 89
4.3 Қадамдап өту (перетекание) 90
4.4 Экструзия 90
4.5 Деформация 91
4.6 Әсерлерді клондау 92
5 ҚҰЖАТТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ 93
5.1 Беттерді белгілеу 93
5.2 Қабаттармен жұмыс 93
5.3 Стилдер 95
5.4 Түстер моделдер 95
5.5 Құю және құрсау параметрлері 97
ҚОРЫТЫНДЫ 103
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 104
Қазіргі әлемде көптеген мамандық иелерінің өкілдеріне столүстілік баспа жүйесі және бейнелермен жұмыс істейтін тәсілдер өте қажет. Бұл тираждауға даярланып арналған баспа өнімдерін дайындау және үлгілерін құрудың аппараттық және бағдарламалық құралдар жиынтығы.
Алғашқы столүстілік баспа жүйелері Apple Computer фирмасы алғашқы жоғарғы сапалы баспаға шығарылатын лазерлік принтер құрастырған кезде 1980 жылдары дербес компьютерлердің негізінде пайда болды.
Бұл принтерлердің пайда болуы баспа жүйесін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аппараттық және бағдарламалық құралдардың тез қарқынмен дамуына ынталандыру болды. Столүстілік баспа жүйелерінің пайда болуы типографиядан қарапайым жұмыс столына баспа шығаруды дайындаудың негізгі кезеңдеріне мүмкіндік туды.
PageMaker бағдараламсы 1984 жылы Aldus фирмасымен жасалып шығарылды және кейіннен Adobe фирмасымен сатып алынды. Содан бері бағдарламада ешқандай өзгеріс болған жоқ, себебі олардың интерфейсі мен функционалдық мүмкіндіктері өте ұқсас. Бағдарлама Windows графикалық қабыршағының кең таралу негізінде тез дамыды және столүстілік баспа жүйелерінің арасында көшбасшысы болды.
PageMaker басқа туысқан Adobe Illustrator және Adobe Photoshop бағдарламаларымен тамаша бірлеседі. Жаңа интерфейске байланысты бұл бағдарламалардың барлығы енді өте ұқсас палитралары, мәзір командалары және бағдарламалар арасында жеңіл ауысуға мүмкіндік беретін шапшаң пернелері бар.
Сондай-ақ Интернетте жариялымдарды да даярлауға болады. Гиперсілтемелер палитрасы гипермәтіндік сілтемелерді құруға рұқсат береді, броузерлердегі Web-адресті жылжытуға, содан кейін PageMaker-ден шықпай-ақ олардың бар болуын тексереді.
Ақпарат түрлерін қабылдау үшін біршама тиімді және қолайлы болып, бар және болашақта болатын графикалық ақпарат болып табылады. Сондықтан мамандық іс-әрекетінің кез-келген түрінің графикалық деректер үлесі үздіксіз өседі. Компьютерлік графикамен жұмыс- ДК қолданудың ең бір танымал бағыты, сондай-ақ бұл жұмыспен тек қана маман суретшілер және дизайнерлер айналысып қана қоймайды. Кез-келген кәсіпорында уақыт өћткен сайын жарнамалық хабарламаларды газеттерге және журналдарға немесе жай жарнамалақ беттерге немесе буклетке беру қажеттілігі туады. Олай болса, бейнелермен жұмыс істейтін құралдар және бұл құралдармен сауатты жұмыс істей білетін мамандар қажет. Графикалық ақпартпен жұмыс істеу құралының бірі болып CORELDRAW 9 (COREL канадалық фирмасы, 1999 жылы шыққан) бағдарламсы болып табылады.
1. Панкратова Т.В. Настольная издательская система Adobe PageMaker /Т.В. Панкратова. – М.: Издательство «ЭЛИОТ» - «ПРИОР», Москва, 1998
2. Миронов Д. CorelDraw 9: учебный курс/Д.Миронов. СПБ.: Издательство ««Питер», 2000. -464с.: ил.
3. Глушаков С. В., Кнабе Г.А. Adobe для дизайнера / Шеф-редактор С.В. Глушаков; Худож.-оформитель А.С. Юхтман. – Харьков: Фолио, 2002. – 696 с. – (Учебный курс).
4. Апышева Х.К. Графический редактор «COREL DRAW 9» / Х.К.Апышева, З.З. Оразалина / ВКГУ. – Усть-Каменогорск: Издательство ВКГУ, 2003. – 93 с.
5. Апышева Х.К. Первые шаги в PageMaker: учебно-методическое пособие, - Усть-Каменогорск, 2002. – 68 с.
6. Журнал Информатика и образование, № 8-1999
7. Кириленко А.П. Самоучитель по компьютерной верстке /А.П.Кириленко. – Киев: Издательская группа BHV, 2000. – 608 с., ил.
8. Тайц А. Самоучитель CorelDraw9/А.Тайц, А.Тайц. СПБ.: БХВ - Санкт-Петербург, 1999.-688с.: ил.
9. Понамаренко С.И. CorelDraw9/С.И.Понамаренко. СПБ.:БХВ-Санкт-Петербург, 2000. -560с.:ил.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Бекітемін
Оқу-әдістемелік жұмысы
бойынша проректор профессор
Адильгазинов Г.З.
__________________________
____ _____________ 2004 г.

ҚОЛДАНБАЛЫ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМСЫЗДАНДЫРУ БОЙЫНША ДӘРІСТЕР КУРСЫ

(Әдістемелік құрал)

Өскемен, 2004
Қолданбалы бағдарламалық қамсыздандыру бойынша дәріс курсы оқу құралы
Информатика мамандықтарына және Қолданбалы бағдарламалық қамсыздандыру
пәнін оқитын арнаулы орта және жоғарғы оқу орны студенттеріне арналған.

Оқу құралы Математикалық және компьютерлік үлгілеу кафедра
отырысынды талданды және бекітілді.

№ 2 хаттама 13 қазан 2004 ж.

Кафедра меңгерушісі ф.-м..ғ.к, доцент Каленова Б.С.

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан Мемлекеттік Университетінің
Математика, Физика және Техника институтының әдістемелік кеңесінде
мақұлданды.
Хаттама № __ __________ 2004 ж.

Төрайымы .ф.-м. ғ. к Магзумова Э.М.

Әдістемелік құралды аударғандар доцент Апышева Х.К. және Математикалық
және компьютерлік үлгілеу кафедрасының магистранттары Жүнісова Г. Т,
Кенжебаева М.Т.

Әдістемелік бөлімнің бастығы
Губайдулина Г.Н.

Норма бақылаушы Бопурова
Ж.Т.
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 6
І бөлім Adobe PageMaker 6.5 8
1 ADOBE PAGEMAKER 6.5 туралы жалпы мәліметтер 9
1. PageMaker бағдарламасымен танысу 9
2. PageMaker бағдарламасының қызметі 9
3. Басқа жұмысының компьютерлік технологиялары 10
4. Қондырғыларға және бағдарламалық қамсыздандыру арналған талаптар 11
5. Word және PageMaker бағдарламаларының айрықша функциялары 12
6. PageMaker-дегі шрифтер 14
7. Графикалық бейнелердің пішімдері 15
8. Негізгі жағдайлар 16
2 PAGEMAKER ИНТЕРФЕЙСІ 17
2.1 PageMaker бағдарламасының терезесі 17
2.2 Тақталар мен түстер 19
3 БЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАУ 21
3.1 Жаңа құжат құру 21
3.2 Беттік шаблондар 21
3.3 Модульдік тор. Бағыттауыштар 22
3.4 Бағаналарды құру. 23
3.5 Мәтінді енгізу және түзету 24
3.6 Мәтіндік блоктармен жұмыс 25
3.7 Фреймдер 27
3.8 Мәтінді баспаға орналастыру тәсілдері 29
4 СИМВОЛДАР МЕН АБЗАЦТАРДЫ ПІШІМДЕУ 31
4.1 Атрибуттарды беру тәсілдері 31
4.2 символдардың атрибуттары 32
4.3 Абзацтарды пішімдеу 33
5 ГрафиКАЛЫҚ объектІЛЕР. объектІЛЕРМЕН Ж¦МЫС 36
5.1 PageMaker көмегімен графикалық объектілерді құру. 36
5.2 Басқарушы палитраны қолдану 38
5.3 Графикалық объектілермен жұмыс 39
5.4 Қабаттарды қолдану 41
5.5 Графика мен мәтінді бірлестіріп орналастыру 42
5.6 Суреттемелерді қосу 44
6 ТОЛЫҚТЫРУЛАР 46
6.1 Жолақтарды түсіру 46
6.2 Кітапша құру тәртібі 47
6.3 Басылымды басып шығару 48
6.4 Кестелермен жұмыс істеудің қосымша тәсілдері 48
6.5 Word және Excel бағдарламаларында құрылған кестелерді PageMaker-де
импорттау 49
6.6 Қалыптау мәдениеті және қиыстыру ұстанымдары 50
2 БӨЛІМ COREL DRAW 9 52

1 КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКА 53

1.1 Компьютерлік графиканың негізгі ұғымдары 53
1.2 Компьютерной графиканың түрлері 53
1.3 CorelDraw 9 бағдарламасы туралы 56
1.4 Графикалық файлдардың пішімдері 58
2 CORELDRAW 9-да объектілерді құру 63
2.1 Жаңа құжат құру 63

2.2 Жұмыс ортасы және қолданушы интерфейсі 63

2.3 Құралдармен танысу. Объектілерді құру 65

2.4 Қисық (CURVE) тобының құралдары 67

2.5 Объектілерді ерекшелеу 74

2.6 Объектілерді өңдеу 75

2.7 Объектілерді реттеу және туралау 77

2.8 Объектілер пішінін түрлендіру 78

3 МӘТІНМЕН ЖҰМЫС 82
3.1 Қарапайым немесе блоктік мәтін 82
3.2 Фигуралық мәтін 83

3.3 Мәтіндік жақтаулар мен мәтіндік жиектерді байланыстыру 86

4 ВЕКТОРЛЫҚ ӘСЕРЛЕР 88

4.1 Фигуралық қиық (Power Clip). 88
4.2 Қабыршақтар 89
4.3 Қадамдап өту (перетекание) 90
4.4 Экструзия 90
4.5 Деформация 91
4.6 Әсерлерді клондау 92
5 ҚҰЖАТТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ 93
5.1 Беттерді белгілеу 93

5.2 Қабаттармен жұмыс 93

5.3 Стилдер 95
5.4 Түстер моделдер 95

5.5 Құю және құрсау параметрлері 97

ҚОРЫТЫНДЫ 103
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 104

КІРІСПЕ

Қазіргі әлемде көптеген мамандық иелерінің өкілдеріне столүстілік
баспа жүйесі және бейнелермен жұмыс істейтін тәсілдер өте қажет. Бұл
тираждауға даярланып арналған баспа өнімдерін дайындау және үлгілерін
құрудың аппараттық және бағдарламалық құралдар жиынтығы.
Алғашқы столүстілік баспа жүйелері Apple Computer фирмасы алғашқы
жоғарғы сапалы баспаға шығарылатын лазерлік принтер құрастырған кезде 1980
жылдары дербес компьютерлердің негізінде пайда болды.
Бұл принтерлердің пайда болуы баспа жүйесін қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін аппараттық және бағдарламалық құралдардың тез қарқынмен
дамуына ынталандыру болды. Столүстілік баспа жүйелерінің пайда болуы
типографиядан қарапайым жұмыс столына баспа шығаруды дайындаудың негізгі
кезеңдеріне мүмкіндік туды.
PageMaker бағдараламсы 1984 жылы Aldus фирмасымен жасалып шығарылды
және кейіннен Adobe фирмасымен сатып алынды. Содан бері бағдарламада
ешқандай өзгеріс болған жоқ, себебі олардың интерфейсі мен функционалдық
мүмкіндіктері өте ұқсас. Бағдарлама Windows графикалық қабыршағының кең
таралу негізінде тез дамыды және столүстілік баспа жүйелерінің арасында
көшбасшысы болды.
PageMaker басқа туысқан Adobe Illustrator және Adobe Photoshop
бағдарламаларымен тамаша бірлеседі. Жаңа интерфейске байланысты бұл
бағдарламалардың барлығы енді өте ұқсас палитралары, мәзір командалары және
бағдарламалар арасында жеңіл ауысуға мүмкіндік беретін шапшаң пернелері
бар.
Сондай-ақ Интернетте жариялымдарды да даярлауға болады.
Гиперсілтемелер палитрасы гипермәтіндік сілтемелерді құруға рұқсат береді,
броузерлердегі Web-адресті жылжытуға, содан кейін PageMaker-ден шықпай-ақ
олардың бар болуын тексереді.
Ақпарат түрлерін қабылдау үшін біршама тиімді және қолайлы болып, бар
және болашақта болатын графикалық ақпарат болып табылады. Сондықтан
мамандық іс-әрекетінің кез-келген түрінің графикалық деректер үлесі
үздіксіз өседі. Компьютерлік графикамен жұмыс- ДК қолданудың ең бір танымал
бағыты, сондай-ақ бұл жұмыспен тек қана маман суретшілер және дизайнерлер
айналысып қана қоймайды. Кез-келген кәсіпорында уақыт өћткен сайын
жарнамалық хабарламаларды газеттерге және журналдарға немесе жай жарнамалақ
беттерге немесе буклетке беру қажеттілігі туады. Олай болса, бейнелермен
жұмыс істейтін құралдар және бұл құралдармен сауатты жұмыс істей білетін
мамандар қажет. Графикалық ақпартпен жұмыс істеу құралының бірі болып
CORELDRAW 9 (COREL канадалық фирмасы, 1999 жылы шыққан) бағдарламсы болып
табылады.
CorelDraw- мәтіндерді, логотиптерді, суреттемелерді, кітап және
журналдардың мұқабасын, этикеттерін және т.б әдемілеп көркемдеу үшін
арналған суретші-дизайнер құралы. Бұл бағдарлама өнеркәсіптік және
полиграфиялық дизайнде және жарнамалық өнімдерді даярлауда, жариялымдарды
дайындауда және WEB– түйіндерінің бейнелерін құруда қолданылады.
Берілген дәріс курсы екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі компьютерлік
беттеудің ең бір қуатты жүйесі - Adobe PageMaker 6.5 арналған. Екінші
бөлімінде суреттемелерді дайындау бағдарламасы CorelDraw 9 қарастырылады.
PageMaker және CorelDraw бойынша теориялық курс әдістемелік
құралдарда мазмұндалған, ертеректе шыққан және зертханалық сабақтарда,
атап айтқанда [4], [5] әдебиеттер тізімінде пайдаланатын, зертханалық
жұмыстардың айналымын қолдайды.

Столүстілік баспа жүйесі автоматты жобалаудың
тәсілдеріне жатады. Олар құжатты баспаға автоматты
дайындауға арналған, яғни таратылуға және
көбейтілуге. Көркемдік әсер безендірудің әр түрлі
элементтерін үйлесімді бірлесіп орналасумен іске
асады.
І тарау

Adobe PageМaker 6.5 туралы жалпы мағлұматтар

1.1 PageМaker бағдарламасымен танысу

PageМaker столдық баспа жүйесі мәтіндік ақпарат орын алатын
газеттерді, журналдарды, кітаптарды және басқа баспа өнімдерін беттеу үшін
қолданылатын қуатты баспа жүйелерінің бірі.
Бағдарлама PDF және HTML (Web тораптары үшін) пішімдеріндегі
құжаттарды сақтауға мүмкіндік береді. Кешенге электрондық кестелерді құру
бағдарламасы Adobe Table, АТМ шрифтерімен басқару бағдарламасы Postscript,
Acrobat Reader құжаттарын оқу бағдарламасы PDF және т.б. пайдалы қабықшалар
қатары қойылған. PageМaker-де түстермен жұмыс істеу тәсілдері ыңғайлы.
Графикалық тәсілдердің мүмкіндіктері шектеулі. Құрылатын графикалық блоктар
қисықтардың элементтерінен тұруы мүмкін емес. Жақтаулар стильдерін таңдау
жеткілікті шектелген. Бағдарлама графикалық тәсілдердің минимальды
жиынтығынан ғана тұрады деп айтуға болады.
Бірақ та PageМaker-де қабаттарды құру қасиеттерімен бейнелерді
өңдеуге арналған сүзгілердің болуымен, импорт-экспорт сүзгілерінің
жиынтығымен, мазмұн мен пәндік көрсеткіштерді құруда қуатты тәсілдерді
иемденеді.

1.2 PageМaker бағдарламасының қызметі

Adobe PageМaker баспаға дейінгі дайындық саласында еңбегі сіңіп кең
танымал қолданылатын компьютерлік беттеу жүйесін құрайды. PageМaker
көмегімен іс жүзінде дайын мәтіндік және графикалық материалды, сондай-ақ
бағдарламаның өз мүмкіндіктерін пайдаланып кез келген қиындықтағы
қалыптарды (макеттерді) құруға болады. World Wide Web және басқа да
тораптарда таратуға арналған. Бағдарлама мүмкіндіктерінің кең спектрі
суретші-графиктерге және баспашыларға уақытты шығындамай кішкентай жарнама
парақтарынан бастап, үлкен плакаттармен аяқталатын жоғары сапалы өнімдерді
құруға мүмкіндік береді.
Бір беттік шаблондарды өзгерту арқылы беттер жиынтығының қалыптауын
тез өзгертуге болады. Бір құжатта суреттемелі журналдарды шығаруда аса
маңызды емес, бірнеше беттік шаблондарды беттерді әр түрлі етіп
түрлендіруде қолдануға болады.
PageМaker трекинг және кернинг сияқты мәтіндердің атрибуттарын үлкен
дәлдікпен беру мүмкіндігін береді, разрядкамен және қысылған шрифтермен
басуға себебін тигізеді.

1.3 Баспа жұмысының компьютерлік технологиялары

Баспа басылымын дайындау – кешенді үрдіс, ол өзіне келесі кезеңдерді
қосады: мәтіндерді теру, редакторлеу және түзету, суреттемелер дайындау,
барлық басылымның дизайнін жасау. Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін
ақпараттық және бағдарламалық қолдау деңгейінің болуы қажет.
Қолдаудың ақпараттық деңгейі:
а) Ақпаратты енгізу құрлығылары (ДК пернетақтасы, сканер, сандық
фотокамера, дайын бейнелер көздері);
б) Ақпаратты өңдеу және сақтау құрылғылары (компьютер, қатқыл
дисктер, иілгіш дисктер, оптикалық жинақтауыштар);
в) Ақпаратты шығару құрылғылары (монитор, принтер, фототеруші
автомат).
Қолдаудың бағдарламалық деңгейі:
а) Бейнелерді өңдеу технологиясы
б) Полиграфия дизайнінің технологиясы
в) Меншікті стол үстілік баспа жүйесінің технологиясы

1 кесте Баспа жүйесінің компьютерлік технологиялары
Технология Объектілермен негізгі Бағдарламалық өнімдер
амалдар
Бейнелерді өңдеу Суреттемелелі Adobe Photoshop
технологиясы материалдарды құру және Corel Photo-Paint
өңдеу Publisher
Полиграфиялық дизайн Өзіндік графиктік Adobe Illustrator
технологиясы өнімдерді даярлау Corel Draw
(фирмалық таңбалар,
логотиптер, визиткалар,
бланктер,
хабарландырулар, шақыру
қағаздарын, открыткалар
және т.б.)
Меншікті столдық баспа Жариялымды дайындау Adobe PageMaker
жүйесінің технологиясы (газеттер, кітаптар, Microsoft Publisher
журналдардың, Microsoft Word
кітапшалардың, көп беттік
құжаттың)

1.4 Қондырғыларға және бағдарламалық қамсыздандыруға арналған
талаптар

PageMaker бағдарламасының жемісті инсталляциялануы бағдарламалық
қамсыздандыруға келесі минимальды талаптардың орындалуын талап етеді:
- 486 процессоры (Pentium ұсынылады);
- Windows 95, 98 операциялық жүйелері және т.с.с
- 16 Мб оперативті жады (32 Мб ұсынылады);
- VGA дисплейі (SVGA немесе VXGA аса жоғары рұқсаттары бар дисплей
ұсынылады);
- Бағдарламаның инсталляциялануы үшін қатқыл дискте 24 Мб бос орын
(40 Мб ұсынылады) және қосымша виртуальды жады үшін 25 Мб (50 Мб
ұсынылады) қажет;
- компакт-дисктерді оқу құрылғысы;
- тышқан.

1.5 Word және PageMaker бағдарламаларының айрықша функциялары

Қазіргі Word мәтіндік редаторы баспа басылымын беттеу үшін жеткілікті
зор мүмкіндіктерді игерген: әр түрлі шрифтерді пайдалану, көпбағаналы
беттеу, стильдерді қолдану, колонтитулдар құру, графикамен жұмыс және т.с.с
PageMaker 6.5 және Word жүйелерінің беттеуге ұсынылған мүмкіндіктерін
салыстырайық.
Бұлардың екеуіне де қатысты функциялар:
а) Емлені тексеру;
б) Мәтінді пішімдеу;
в) Көпбағаналы беттеу;
г) Графиканы импорттау;
д) Колонтитулдар қою;
е) Мазмұн құру;
ж) WordArt объектілерін құру;
з) Құралдар есебінде сызғыштарды және сурет салудың кіріктірілген
құралдарын пайдалану.
Ал енді бір бағдарламалық ортаны екіншісінен ерекшелейтін
функцияларды қарастырайық.
2 кесте Word және PageMaker айрықша функциялары
Функциялар Word PageMaker
Мәтінді енгізу Макет режимінде Қарапайым кіріктірілген
мүмкіндігі бар мәтіндік редактор және макет
редакторды береді режимінде мәтінді енгізу
Сөз аралық интервалды Ені бойынша пішімдегенде Максимальды, минимальды
орнату автоматты түрде пайда қалауымызша алынған
болатын Пробел символы мәндер интервалдарында
қосылғанда ғана өзгереді.тапсырма мүмкіндіктеріне
Бұдан кейін сөздердің арақарай реттелетін баптау.
қашықтықтары бір жолда әрБұл бір жолда сөздердің
түрлі болуы мүмкін. арасындағы қашықтықтарды
біркелкі етіп орнатуға
мүмкіндік береді.
Символаралық интервал Символаралық интервалдың Максимальды, минимальды
орнату үш түрі: қарапайым, қалауымызша алынған
қиылған, батырылған мәндер интервалдарында
тапсырма мүмкіндіктеріне
қарай реттелетін баптау.
Сұйық жолдарды, яғни Жоқ. Берілген жолдардың сұр
өте үлкен сөз аралық Мұндай жолдарды табу үшінжәне сары түстермен
интервалдары бар жолдардыбеттелген парақтарды ерекшеленген автоматты
бақылау мұқият қарау керек. түрде бақылау.
Мәтіндік блоктарды Жоқ. мәтін бағаналарға Мәтін өзара байланысқан
орналастыру бөлінеді, бірақ мәтін блоктар жиынына бөлінуі
үзінділерін еркін мүмкін. Олар бетте дербес
манипуляциялау мүмкін ретте орналасады және
емес, мәтін үзінділерін еркін көшіріледі. олардың
жақтауға орналастыру жәнеөлшемдерін, көлбеулігін,
оларды көшіруден басқа бұру және бейнелеуді
өзгерту мүмкіндігі бар.
Кестелер қою. Шектелмеген беттер Басылымның бір бетінен
санында орналасқан артық бетінде орын алатын
кестелерді қою мүмкіндігікестелердің сыртқы
бар. редакторы кесте қоюға
мүмкіндік береді.
Графикалық объектілермен Графикалық объектілерді Графикалық объектілерді
жұмыс төртбұрышты аймаққа қоюғакөп бұрышты аймаққа қоюға
мүмкін болады. Масштабтаумүмкін болады,
рұқсат етіледі. масштабтау, шеттерін қию,
айналдыру, бейнелеу.
Графиканың мәтінмен Мәтіннің шекарасы Мәтіннің шекарасы дербес
жанасуы төртбұрыш пішіндес боладыпішінде болады.
Мәтін блоктар мен Функция жоқ. Мәтін блоктары мен
бейнелердің бірге басылуы суреттердің өзара басылуы
мүмкін.

Аталған айырмашылықтардан басқа мәтіндік редакторда жоқ кейбір
функциялар мен құралдар бар.
а) PageMaker-де барлық жұмыс монтаждық стол деп аталатын арнайы
өріске ұйымдастырылған. Оның айырмашылығы – мұнда бір мезгілде беттеуге
қажетті әр түрлі материалдың орналасу мүмкіндігі.
б) Барлық қайталанатын элементтер шығарылған бет-шаблондарын құру,
яғни беттерде колонтитулдар, колонцифрлар, графикалық безендіру,
бағаналардың бағыттауыштары, сондай-ақ келешекте осындай қажетті беттер
санын кірістіру.
в) Модульдік тор құру. Модульдік тор – дегеніміз бетте ақпараттар
блогының орналасу тірек - сызбасы. Ол бағаналардың саны мен енін анықтау
кезінде пайда болады және блоктың жоғарғы және төменгі шекарасын көрсететін
көлденең бағыттауыштардың орналасуына байланысты.
Сонымен кәсіптік баспа жүйесі бірінші кезекте жариялымдарды беттеуге
арналған, ол мәтіндік процессорға мүмкін емес бірқатар функцияларды
орындауға қабілетті. Атап өтілген өзгешеліктерден басқа тағы да біреуін
ерекшелегім келіп отыр. Көп бетті жариялымды сауатты беттегенде әрбір
беттегі мәтіннің төменгі шекарасы тек бір деңгейде болу керек. Мәтіндік
процессорда оған іс жүзінде жету мүмкін емес, сондықтан баспа жүйесі
көлденең бағыттауыштар мен бет-шаблондарын пайдаланып осындай беттеуді
орындауға мүмкіндік береді.

1.6 PageMaker-дегі шрифтер

Шрифт деп мәтінді қандай да бір тілде өндіруге қажетті таңбалар
жиынтығын атайды. Windows қолданбаларында үш түрлі шрифтер қолданылады:
жүйелік, True Tуpe және PostScript.
Жүйелік шрифтер диалогтік терезелерде және менюде қолданылады және іс
жүзінде баспа жүйесіне қатысы жоқ. Жүйелік шрифтердің сипаттамасы .fon
кеңейтілуі бар файлдар аттарында сақталып және Windowsfonts қапшығында
орналасады. Шрифтер тізімінде белгілеуі жоқ.
True Tуpe шрифтері офистік бағдарламаларда кеңінен қолданылады және
өздерін лазерлік принтерлерде шығаруға жеткілікті жұмыстарда жақсы ұсынған.
True Tуpe шрифтерінің гарнитураларын сипаттау файлдары .tif кеңейтілуі бар
және Windowsfonts қапшығында орналасады. Шрифтер тізімінде ТТбелгілеуі
бар.
Баспа істерінде сипаттамалары PostScript тілдерінде құрылатын
масштабталған шрифтер пайдаланылады. Бұл беттерді сипаттау тілі. Оның
көмегімен мәтіннің мәтіннің параметрі векторлық графиканың басылған немесе
бейнеленген бетте растрлық бейнелер сипатталынады. PostScript тілінде
арнайы командалар мен математикалық теңдеулер қарастырылған, олардың
көмегімен әріп нүктелердің жиыны түрінде немесе, олардың жиектеріне сәйкес
келетін қисықтардың жиынтығы түрінде беріледі. Осыған байланысты шрифт
кеглін өте үлкен шекте өзгертуге болады (4 тен 650 пунктке дейін).
PostScript шрифтінің бір ыңғайсызы ол екі бөліктен тұрады: экранның шрифті
(шын мәнінде растрлық болып саналатын) және принтерлік. Шрифтің бейнесі
лазерлік принтерде ғана емес, монитордың экранында болу үшін Windows
ортасында Adobe Type Manager (ATM) бағдарламасын пайдалану қажет.

1.7 Графикалық бейнелердің пішімдері

PageMaker көптеген графикалық пішімдерді bmp, wmf, tiff және т.с.с.,
жиынын қолдауға қабілетті, бірақ Tiff және Eps пішімдерін қолданған кезде
жақсы сапаны игереді.
Eps пішімі векторлық графикаға қолданылады. Бұл пішімдегі файл
принтерлерге арналған сондай-ақ суреттің бейнесін немесе экранда мәтінді
көру үшін PostScript тіліндегі графикалық объектілердің сипаттамасын
құрады. Tiff пішімі растрлық графикаға қолданылады, іс жүзінде барлық
қазіргі графикалық редакторлар осы пішімдегі файлдарды экспорттай алады,
мұның ішінде сканерлердің көпшілігінің бейнесі қалыптасады.
Басқа пішімдердегі графикалық файлдарды импорттамас бұрын оларды
қолдау үшін сүзгілер орнатылғанын тексеріңіз. Сүзгілер тізімін көру үшін
Ctrl пернесін басып тұрып Көмек (Помощь) мәзірінен Бағдарлама туралы (О
программе) командасын орындаңыз. Сүзгілер тізімі “installed importfilters”
сөзінен кейін пайда болды. Сүзгілер – құжатты басқа пішімдерден PageMaker
жүйесінің пішімдеріне конверттелетін (конвертирующие) арнайы бағдарламалар.
Clipart жиынтығынығ офистік суреттерінің .wmf кеңейтілуі болады. .Bmp
кеңейтілуі бар файлдар Windows қапшығында орналасады. ФайлОрналастыруС
қапшығы Windows қапшығы командасы .bmp пішімінде кез келген нүктелік сурет
(толқындар, орнамент, клыктар және т.б.).

1.8 Негізгі жағдайлар

PageMaker бағдарламасы объектілі бағдарланған болып табылады, біз не
құрамыз ол оның барлығын жеке объектілер ретінде құрайды және өңдейді.
Объект түзету алдында ерекшеленуі керек. Ерекшелеудің негізгі тәсілі –
Көрсеткіш (Стрелка) құралы.
Бірнеше объектілерді бірден ерекшелеу тәсілдері.
а) Көрсеткіш (Стрелка) құралымен Shift пернесін басып тұрып
ерекшеленуге қажет объектілерде шертеміз.
б) Көрсеткіш (Стрелка) құралының көмегімен барлық ерекшеленген
объектілерді қамтитын шартты төртбұрышты сызуға болады.
1 тарау PageMaker
Бақылау сұрақтары
1. Баспа жүйесі не үшін қолданылады?
2. Мәтіндік процессор және баспа жүйесі қандай бірдей функциялар атқарады?
3. Бет-шаблон дегеніміз не?
4. Модульдік тор дегеніміз не?
5. Сұйық жолдар дегеніміз не?
6. Баспа жүйесіне қатысты қандай функциялар мәтіндік процессорда жоқ?
7. Сіздерге белгілі баспа жүйелерін атаңыздар

ІІ тарау PageMaker интерфейсі

2.1 PageMaker бағдарламасының терезесі

1 суретте PageMaker бағдарламасының терезесі, оның элементтері
көрсетілген.
Терезенің тақырыбы. Бұл редактор терезесінің жоғарғы (үстіңгі) жолы.
Мұнда терезенің түрін басқарушы 3 батырма орналасқан. Олар Windows-тың
барлық қосымшалары үшін стандартты.
Меню жолы. терезе тақырыбынан төмен қарай Мәзір жолы орналасқан. Ол
бағдарламаның негізгі мәзірлерінің аттарынан құралады: Файл,
Редактирование, Макет, Текст, Элемент, Сервис, Просмотр, Окно, Помощь.

1 сурет PageMaker бағдарламасының терезесі
Жанама мәзір. Мұнда дәл осы сәтте орындауға мүмкін болатын
командаларды ған көруге болады. Сіз қай жерде: объектіде, бетте немесе
монтаждық столда шерткеніңізге байланысты жанама мәзірде әр түрлі
командалар болады.
Құжат терезесі. PageMaker терезесіндегі сияқты құжат терезесінде де
тақырып жолы бар. Сондай-ақ мұнда терезенің түрін басқаратын өз батырмалары
бар.
Бір мезгілде бірнеше құжаттарды құрып немесе ашасыз. Сіз оларды
экранда бірнеше терезе орналастыра аласыз. Оларды каскад түрінде бірінен
кейін бірін немесе бір-бірінің (плитканың) жанына орналастырасыз.
Монтаждық стол. Монтаждық стол – қолмен беттеу кезінде қолданылатын
Монтаждық столдың аналогі. Көру (Просмотр) мәзірінен Монтаждық үстел
(Монтажный стол) командасын орындаңдар. Сары фондағы ақ төртбұрыш – осы
монтаждық стол. Мұнда құжаттың беттерін орналастыруға мүмкін болады.
Айналдыру жолақтары. Айналдыру жолақтары терезенің оң жақ және
төменгі бөліктерінің маңында орналсқан. Олар бейнені немесе терезедегі
құжатты айналдыруға мүмкіндік береді, егер олар өлшемі бойынша терезеден
үлкен болса.
Координаттық сызықтар. Координаттар сызығы терезенің үстінде және
оның сол жағында орналсқан. Сіз бетте тышқанның көрсеткішін қозғалтқанда
оның көлеңкесі екі жақ сызғыш болса сырғитынын көресіз, ол сізге оның дәл
орналасуын білуге мүмкіндік береді.
Координаттар басы. Координаттар басы екі жақ сызғышта да болған
нүктеде орналасады. Сызғыштардың қиылысуындағы сол жақ бұрышында нөлдің
батырмасы көрінеді. Ол пунктирленген сызықтармен қиылысқан шаршы сияқты
көрінеді. Нөлді кез келген жағдайда жылжыту үшін осы пиктограммада шертіп
және көрсеткішін жаңа орынға сүйре.
КөруНөлді бекіту (ПросмотрЗакрепить ноль) командасын орныдау арқылы
оны тұйықтауға болады.

2.2 Тақталар мен түстер

Іс жүзінде графикалық объектілер және мәтіндермен жұмыстар тақталарға
біріктірілген түстердің көмегімен іске асырылады. Қажетті тақталар сіз
қандай да бір жаңа операцияны бастар кезде экранда автоматты түрде пайда
болады. Келешекте сіз оның титул жолының кез келген батырмасына шертіп
жаппайынша түс экранда қала береді. Егер экранда қажетті түс болмаса, оны
Терезе (Окно) мәзірінің көмегімен шақыруға болады.
Құралдар тақтасы. Құралдар тақтасы бұл жұмыс күші. Құралдардың
көмегімен сіз мәтінді енгізесіз және түзетесіз, сурет салып, графикалық
объектілерді түзетесіз, оларды әр түрлі деңгейде ұлғайтасыз және терезеде
орналастыра аласыз. Құралды таңдау үшін онда шерту керек. тақтаны шығару
және алып тастау үшін Терезе – Құралдарды көрсету немесе Құралдарды жасыру
(Окно Показать инструменты немесе Спрятать инструменты) көмегімен орындауға
болады.
Басқарушы палитра. Басқарушы палитра сіз істеген жұмысқа байланысты:
мәтінмен немесе графикамен, әр түрлі көрінеді.
Мәтінмен жұмыс істеу кезінде оны екі жағдайдың арасында қосуға
болады: біріншісінде ол символдардың атрибутын көрсетеді, ал екіншісінде –
абзацтың атрибутын. Оны қосу үшін палитраның сол жақ бөлігіндегі арнайы
батырмалар қызмет атқарады. Графикамен жұмыс кезінде басқарушы палитра
объектіні бетте үлкен дәлдікпен орналастыруға, оның өлшемдерін өзгертуге
және трансформациялауға, бұруға көмектеседі.
Ол экранда Окно мәзірінің көмегімен орнатылады.
Стильдер палитрасы. Стильдер палитрасын көру үшін Терезе (Окно)
мәзірінен Стильдерді көрсету (Показать стили) командасын орындау керек. Бұл
палитраның көмегімен сіз абзацтарға стильдер орнатуға, сондай-ақ жаңа
стильдер құруға және бар стильдерді редактілеуге болады.
Түстік палитра. Түстік палитра экранға ТерезеТүстерді көрсету
(ОкноПоказать цвета) командасымен шақырылады. Түстер палитрасы көмегімен
мәтіннің, фонның, құралдар палитрасының көмегімен құрылған суреттің түсін
беруге болады, сондай-ақ жаңасын құруға және бар түстерді түзетуге болады.
Беттік шаблондар палитрасы. Бұл палитраны экранға шығару үшін
ТерезеБеттерді көрсету (ОкноПоказать страницы) – шаблоны командасын
орындаңыз. оның көмегімен шаблонда құруға және құжатың беттерін олардың
сыртқы түрін анықтау үшін шаблондар беруге болады.
Қабаттар палитрасы. ТерезеҚабаттарды көрсету (ОкноПоказать слои)
командасын орындаңыз. Экранда палитра пайда болады, оның көмегімен құжатта
қабаттарды жоюға және құруға, оларды қамауға (яғни, олардың кез келген
өзгерісін болдырмау) және көрінбейтін етуге, олардың орындарын ауыстыруға
және қабаттар арасында объектілерді орналастыруға болады.
Кітапханалар палитрасы. Бұл палитрада сіздермен өте жиі қолданылатын
мәтіндік және графикалық объектілерді сақтауға болады. Мәтіндік объектіні
сақтағанда сіз бір уақытта оларда қолданылатын абзацтар стильдерін
сақтайсыз.
2 тарау PageMaker
Бақылау сұрақтары
1. PageMaker-дегі қолданушының интерфейсі
2. PageMaker ортасында қандай тақталар мен палитралар қолданылады?
3. Монтаждық стол дегеніміз не?
4. Басқарушы палитраның қызметі қандай?
5. Құралдар тақтасында қандай құралдар орналасқан?

ІІІ тарау

Беттерді беттеу (верстка)

3.1 Жаңа құжат құру

Жаңа құжат бастау үшін Файл Новый командасын орындаңдар немесе
CTRL+N басыңдар. Экранда Параметры страницы диалогтік терезесі пайда
болады, оның көмегімен құжетті орнатуларды орындауға болады:
а) Өлшем – А4 форматын таңдаңдар
б) Беттің кітаптық бағдарын таңда
в) Екі жақты баспаны қос
г) Бұруды көрсету
д) Беттер саны (Число страниц) алаңында 5-ті енгіз
е) ОК батырмасын бас. Диалогтік терезе жабылады және PageMaker жаңа
құжаттың терезесін ашып оның 1-ші бетін монтаждық столда орналастырады.
ж) ФайлСохранить как ... командасын орындау арқылы құжатты сақта.

3.2 Беттік шаблондар

PageMaker құжатында қарапайым беттердің басқа беттер-шаблондар
болады. Бұл дегеніміз не? Ереже сияқты құжаттың барлық беттерінің көп
ұқсастықтары бар: алаңдар, бағаналар ені мен саны, жоғарғы және төменгі
колонтитулдар, беттер нөмірлері. Бұлардың барлығын құжаттың әр беті үшін
жеке – жекеқұрмас үшін оны бет-шаблонында құруға болады, ол содан соң
шаблонды құжаттың барлық беттеріне немесе олардың кейбіреулеріне қолдануға
болады.
Шаблоны бар бетке өту үшін құжаттың сол жақ төменгі бұрышында
орналасқан R немесе L пиктограммаларының бірінде шерту қажет. Бір басылымда
бірнеше әр түрлі бет-шаблондары қолданылуы мүмкін. Шаблонды белгілі бір
беттерге қолдану керек және ашылған диалогтік терезеде беттер диапазонын
көрсету керек.
Беттер шаблондарының палитрасы - Палитраның беттер шаблоныБетті
қалай сақтау керек ... Шаблон атыҚолдану Беттер нөмірлері (Палитра страниц
шаблонов – Меню данной палитры Сохранить страницу как...Имя
шаблонаПрименитьНомера страниц).
Шаблондық беттерді қолдану. PageMaker бағдарламасында үнсіз келісім
бойынша тек негізгі шаблондық беттің элементтері автоматты түрде басылымның
барлық беттеріне қосылады. Қосымша шаблондық беттерде берілген параметрлер
амалдар орындалмайынша құжаттың бірде-бір бетінде бейнеленбейді. Бетке
қосымша шаблонды екі тәсілмен тағайындауға болады:
а) Қосымша шаблон тағайындайтын басылымның бетіне көшіңдер. Шаблоны
палитрасында керекті шаблон атауында шертіңдер. Бұл тәсіл көп бетті
басылыммен жұмыс істеуде ыңғайсыз.
б) Қажетті шаблондық бетті ашу. Шаблоны палитрасында көрсеткіші бар
батырмада шертіп және ашылған мәзірде Применить командасын белсенді ет,
содан соң экранда Применить страницу-шаблон диалогтік терезесі бейнеленеді.

Қосымша шаблонды басылымның барлық беттеірне және сондай-ақ беттердің
берілген бөлігіне ғана қолдануға болады. Аралас емес беттердің нөмірлері
үтір арқылы ажыратылады, ал диапазонды белгілеу үшін дефис қолданылады.

3.3 Модульдік тор. Бағыттауыштар

Модульдік тор мәтін мен графиканы туралаудың шекаралары мен
сызықтарын беретін бағыттаушы қосымша сызықтардан тұрады.
Бағыттауыштардың үш түрі бар: алаңдарды бағыттаушы, бағаналарды
бағыттаушы, бағаналарды бағыттаушы, бағыттауыш сызықтар.
- Алаңдарды бағыттаушылар беттің алаңдарын құру кезінде автоматты
түрде құрылады және тік, көлденең болуы мүмкін. Экранда олар қызыл
күлгін түзу сызықтармен бейнеленеді.
- Бағаналарды бағыттаушылар мәтінді енгізу кезінде шектейді. Бұл
бағыттауыштар әрқашан тік, көк түспен бейнеленеді. Олар да
бағаналарды құру кезінде автоматты түрде құрылады.
- Бағыттаушы сызғыштар мәтінге ешқандай қатысы жоқ, олар бетте
объектілерді орналстыруға көмектеседі. Олар қолмен құрылады және
көлденең де, тік те болуы мүмкін. Олардың саны бетте 120 жасыл түс
болуы мүмкін. Бағыттауыштар баспаға шығарылмайды.
PageMaker жүйесінде арнайы режимі бар объектілер бағыттауыштарға
тартылады, егер объектілер оларға жеткілікті жақын орналасқан болса.
Бағыттауыштарды жылжытпас үшін Көру (Просмотр) мәзірінен
Бағыттауыштарды бекіту (Закрепить направляющие) командасымен бекітуге
болады. Бағыттауыштар объектілерді белгілеуге кедергі болмас үшін оларды
КөруБағыттауыштарды жасыру (ПросмотрСпрятать направляющие) командасының
көмегімен артқы жоспарға орналастыруға болады.

3.4 Бағаналарды құру

Бетте немесе шаблонда бағаналар санын беру үшін МакетБағаналар
жақтаулары (МакетГраницы колонок) командасын орындаңдар. Границы диалогтік
терезесінде Бағаналар саны (Количество колонок) алаңында бағана санын және
Средник (интервал) алаңында бағаналар арасындағы просветті енгіземіз.
PageMaker бірдей енді бағаналар құрады және оларды беттің ені бойынша
біркелкі реттейді. Бір беттегі бағаналардың максимальды саны 20.
Егер бетте мәтін немесе графика бар болса, бағаналардың санын өзгерту
оларға еш әсер етпейді.
Бағаналарды туралау. Егер тіркелген мәтіндік блоктар көрші
бағаналарда орналасса, олардың арасында мәтінді бірқалыпты орналастырып
биіктігі бойынша автоматты түрде туралауға болады. ол үшін “Көрсеткіш”
(“Стрелка”) құралын таңдап және Shift пернесін басып ұстап тұрып туралауға
қажетті барлық блоктарды ерекшелеңдер. Содан кейін СервисДополненияБаланс
колонок мәзірінің командаларын орындаңдар.

3.5 Мәтінді енгізу және түзету

PageMaker файлдарын басылымдар деп ату қабылданған. PageMaker
бағдарламасында мәтіндік объектілердің екі түрі ерекшеленеді: мәтіндік
блоктар және мәтіндік фреймдар.
- мәтіндік блоктар тек төртбұрыш пішінде болады, оларға жиек немесе
фон беруге болмайды;
- мәтіндік фреймдер әр түрлі пішінде болады, олар жақтаулар мен әр
түрлі стильдегі фондармен жабдықтауға болады.
Мәтін енгізу үшін “Мәтін” (“Текст”) құралы қолданылады. Қалыптау
режимінде мәтін мәтіндік объектінің блоктың немесе жақтаудың ішінде тұрады.
Мәтіндік блоктар екі түрлі тәсілмен құрылуы мүмкін:
- Мәтін құралын белсендіріп мәтінді бастайтын нүктеде шертуді
орындау;
- Өлшемі түзілген бағаналардың енінен тәуелсіз мәтіндік блокты алу
үшін Текст құралын белсенді етіп тышқанның батырмасын бас және
мәтін енгізетіндей етіп төртбұрыш аймақ сыз.
Мәтіндік блок барлық материалды құра ма немесе оның бөлігі басқа
байланысқан блоктарға жалғасып жатыр ма екендігін мәтіндік блоктың жоғарғы
және төменгі бөліктерінде орналасқан белгілегіштер түрінен білуге болады.
Белгілегіштер көріну үшін мәтіндік блокты Көрсеткіш (Стрелка) құралымен
ерекшелеу керек. Егер жоғарғы ілгек бос болса, онда мәтіндік блок
материалдың соңын құрайтындығын білдіреді. Егер жоғарғы да, төменгі де
ілгек бос болса, мәтіндік блок барлық орналасқан материалды құрайды. (2
сурет)
Егер мәтіндік блок орналастырылымаған материалды құрайтын болса
төмендегі белгілегіш қызыл түске енеді және ішіне үшбұрыш көрсеткіш
орналасқан ілгек түріне келеді.
2 сурет
3 сурет
Егер мәтіндік блоктың төменгі және жоғарғы белгілегіші “+” таңбасы
бар ілгек түріне енсе, материал басқа мәтіндік блоктарда басталады немесе
жалғасады деген сөз (4 сурет).
4 сурет
PageMaker жүйесіндегі мәтінді түзетудің Microsoft Word-тан аз ғана
айырмашлығы бар. Мәтіндік бөліктердің ерекшеленуі, символдарды кірістіру,
символдарды жою, көшіру және кірістіру тура Word-тағы сияқты орындалады.

3.6 Мәтіндік блоктармен жұмыс

Мәтіндік блоктың орнын ауыстыру. Мәтіндік блоктың орнын ауыстыруға
болады. Блоктың орнын ауыстыру үшін Көрсеткіш құралын таңдап блокты
ерекшелейміз. Содан соң оның ішінде шектеуіштерге түспейтіндей етіп
шертіңіз.
Мәтіндік блоктың өлшемдерінің өзгеруі. Мәтіндік блоктың енін де,
биіктігін де өзгертуге болады. Бір уақытта ені мен биіктігін өзгерут үшін
бұрыштағы шектеуіштердің біріне шертеміз және оны блок қажетті өлшем
алғанға дейін диагоналі бойынша тартамыз.
Бағаналарды толтыру. Бағаналарды мәтінмен толтырудың 3 әдісі бар:
- қолмен, мәтінді әрбір бағанаға қолмен орналстыру;
- автоматты – PageMaker бағдарламасы мәтінді бағанаға өзі бөледі
және қажетінше керекті беттер санын қосады;
- жартылай автоматты – алғашқы екеуінің біреуінің комбинациясы.
Автотолтыру режимін қосу үшін Макет мәзірінде Автотолтыру командасын
белсенді ету керек. Бұдан соң мәтін симайтын мәтіндік блокты ерекшелеңдер
және толтыру индикаторында шертіңдер. Нәтижесінде тышқан көрсеткіші ирек
сызықты бұрыш түріне енеді. Келесі бағананың сол жақ жоғарғы бұрышында
шертіңдер. Барлық мәтін автоматты түрде бағанаға орналасады, сондай-ақ
PageMaker өздігінен қажет болса керекті беттер санын қосады. Қолмен де тура
сол сияқты, тек қана Автотолтыру командасын өшіріп тастау керек.
Мәтіндік блокты жою. Мәтіндік блокты мәтінмен бірге жою үшін оны
Стрелка құралымен ерекшелеп Delete пернесіне басыңдар.
Блоктарды жалғастыру. Мәтіндік блокты толтырғанда беттің төменгі
бөлігіне жеткенге дейін ұлғаяды. Мәтінді енгізу кезінде төменгі индикаторда
қызыл стрелка – блокты қайта толтыру символы пайда болады. Мәтіннің бөлігі
сыйған жоқ және де жаңа блок біріктірілген болады, яғни бір материалды
құрайды және де блоктардың өлшемдерінің өзгеруі кезінде бірінші блок ылғи
да толтырылатындай бір-біріне көшіріледі.
Блоктарды біріктіру. Екі жалғаспаған блокты бір блокқа біріктіру үшін
Текст құралын таңдап бір блоктағы бүкіл мәтінді ерекшелейміз,
РедактированиеВырезать командасымен оны буферге жоямыз және екінші блоктың
ішіне РедактированиеВклеить командасымен кірістіреміз. Бұл кезде сәйкес
материалдар біріктіріледі.
Беттермен жұмыс істеу. Беттерді қосу және жою МакетБеттерді
кірістіру немесе Беттерді жою (МакетВставить страницы немесе Удалить
страницы) командасымен жүзеге асырылады. Беттердің орнын ауыстыру үшін
МакетБеттерді сұрыптау (МакетСортировка страницы) командасы қолданылады.

3.7 Фреймдер

Фреймдер деп мәтіндерді немесе графиктерді орналастыруға арналған әр
түрлі пішіндегі объектілерді атаймыз. Фреймнің айқын қасиеттерінің бірі
ондағы қиылысқан сызықтардың орналасуы. Үш түрлі фреймдер құруға болады:
тік бұрышты, овалдық және көп бұрышты. Сәйкес элементтер құралдар
тақтасында бар.

Фреймге дұрыс пішін беру үшін сурет салу процесі кезінде Shift
пернесін басып тұру керек. Тік бұрышты фреймдердің пішіндерін әр түрлі
өзгерту үшін Элемент – Скругленные углы командасы қолданылады. Көп бұрышты
фреймдер құрудың 2 тәсілі бар. Бірінші тәсілі фреймнің төбелері орналасатын
позицияларда біртекті шертулердің орындалуы. Құрамын тұйық емес жиекпен
немесе түспен фреймді толтыру кезінде бағдарлама жиектің соңғы нүктелерінің
арасында шартты сызық жүргізеді.
Екінші тәсілі – көп бұрышты фрейм құралын белсендіріп тышқанмен
созамыз.
Фреймдердің қасиеттері. Фреймдер қарапайым объектінің қасиеттерін
игереді, олардың өлшемін өзгертуге болады, орнын ауыстыруға, түспен
толтыруға және т.с.с. Фреймді айналдыру үшін Айналу (Вращение) құралын
қолданамыз. Берілген құралмен сол нүктенің маңайында шерткенде айналу
орындалады.
Айналу центрі объектінің центрімен дәл болу үшін фреймнің ішінде
сызықтардың қиылысқан жерінде шертуді орындау қажет.
Фреймді жақтаумен қамтамасыз ету керек, яғни жиек сызығының типін
өзгерту керек. Бұл мүмкіндік Элемент-Линия командасының көмегімен іске
асырылады. Оны белсендіру кезінде экранда әр түрлі қалыңдықтағы сызықтардың
нұсқалары көрсетілген бағынышты мәзір шығады. Қалаған үлгіге шертуді
орындаса фрейм жақтауға алынады. Бағынышты мәзірдің төменгі жағында
жақтауды мөлдір, сондай-ақ инверсті қылуға мүмкіндік беретін екі жалауша
орналасқан.
Мәтінді кез келген пішіндегі фреймге орналастыруға болады. Текст
құралымен фреймнің шегінде шертуді орындап, содан соң мәтінді енгізуді
бастаймыз. Фреймге орналастырылған мәтін блоктағы мәтін сияқты
принциптермен түзетіледі. Келесі суреттерде мәтіннің фреймге алынуы
көрсетілген. Ол үшін алдымен мәтіндік блок құрылады (5 сурет), овалдық
фрейм (6 сурет).
5 сурет Мәтіндік блок 6 сурет Овалдық фрейм
Содан соң төмендегі командалардың тізбегін орындау керек:
а) Стрелка құралымен фреймді таңда;
б) Shift пернесін басып тұрып мәтіндік блокты ерекшеле;
в) Элемент мәзірінен ФреймДобавить содержимое командасын орында,
сонда мәтіндік блок фреймге көшіріледі (7 сурет).

7 сурет фреймге орналастырылған мәтін
3.8 Мәтінді баспаға орналастыру тәсілдері

Мәтінді PageMaker баспаға қосу үшін бірнеше тәсілдермен қолдануға
болады: мәтінді тікелей PageMaker-де теріп алып, алмасу буферінің көмегімен
мәтіндік процессордан көшіру немесе мәтіндік файлды импорттау. Олардың
қайсысын таңдау нақты есепке байланысты, бірақ негізгі болып мәтіндік
процессорлардың немесе редакторлардың бірінде басылған мәтіндік файлды
импорттау болып табылады.
Кіріктірілген мәтіндік редактор режимінде мәтіндер теру. PageMaker-да
мәтінді басу және форматтау үшін 2 режимді: қалыптау режимін және мәтіндік
режимді қолдануға болады. Мәтіндік режимде терілетін немесе түзетілетін
мәтін арнайы терезеде біркелкі өлшемде берілген гарнитурамен бейнеленеді,
абзац немесе сөз үшін қандай гарнитура немесе өлшем таңдалғаннан
байланыссыз. Бұл енгізуге қарамастан мәтінде өзгерістерді жасау керек,
өйткені ол мәтіннің безендірілуі емес, оның мазмұнына икемделуі керек.
Мәтіндік режимде экранды бояу әлдеқайда тез жүреді, өйткені онда
графикалық объектілер және мәтіннің шынайы пішіні бейнеленбейді, сондай-ақ
мәтінді ауыстыру жеңілдейді.
Редакторлеу мен түзетуді берілген режимде орындау ыңғайлы, өйткені
Орфография, Найти, Заменить командалары тек осы режимде ғана мүмкіндігі
бар.
Алмасу буферін қолдану. Егер терілген мәтін болса (мысалы, Microsoft
Word құжаты) оны ТүзетуКөшіру (ПравкаКопировать) командасымен көшірмесін
алуға болады. PageMaker-ге көшіп Текст құралын таңдап және жұмыс аймағының
кез келген жеірнде шертеміз, содан соң РедактированиеВклеить командасын
орындаймыз.
Поместить командасын қолдану. Берілген бұл тәсіл PageMaker-де
мәтінді орналастыруда негізі тәсіл болып табылады. Ол дегеніміз басылымның
баспаға дейінгі дайындығымен бірнеше адам айналысады, олардың әрқайсысы
өзінің міндеттерін атқарады: Қалыптаушыға мәтін терушімен алдын ала
басылған корректорлармен оқылған және керекті түзетулермен мәтіндік файл
ретінде түседі. Сондықтан беттеушіге басылымға барлық мәтіндік файлды
орналастыруға ыңғайлы, бұдан кейін ол оны орналастыру жұмысын бастайды.
Мәтіндік файлды импорттау үшін ФайлОрналастыру (ФайлПоместить) командасын
қолдану керек. Орналастыру (Поместить) командасының диалогтік терезесінде
кейбір қосымша орнатуларды беруге болады. Поместить терезесінде
параметрлерді алу қандай объектіні: мәтінді, кестені, деректер қорын немесе
бейнені импорттау көзделетініне байланысты, сондай-ақ ФайлОрналастыру
(ФайлПоместить) командасын таңдағанда объект немесе фрейм ерекшеленуіне
байланысты.
3 тарау PageMaker
Бақылау сұрақтары
1. Шаблондық беттердің қолданылуы
2. Бағыттауыштар, олардың түрлері және құру
3. Бағаналарды құру
4. Мәтіндік блок дегеніміз не?
5. Мәтіндік блоктарды құру тәсілдері
6. Мәтіндік блоктың элементтері
7. Тіркескен блок
8. Мәтіндік блоктармен қандай амалдар орындауға болады?
9. Фреймдер? Фреймдер қасиеттері
10. Мәтінді басылымға орналастыру тәсілдері
11. Беттермен жұмыс

IV тарау

Символдар мен абзацтарды пішімдеу

4.1 Атрибуттарды беру тәсілдері

Символдардың атрибуттарын өзгертудің үш тәсілі бар: Мәтін мәзірі,
басқарушы палитра және МәтінШрифт (ТекстШрифт) мәзірінің Шрифт
параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесі.

1 – қолдану батырмасы, атрибуттың енгізілген сандық мәнін
ерекшеленген мәтінге қолдану
2 – жоғарғы батырма палитраны символдық режимге, төменгісі – абзацтық
режимге ауыстырады
3 – шрифтің гарнитурасы
4 – шрифтің начертаниесін таңдау бастырмасы
5 – шрифтің кеглі (өлшемі)
6 – интерлиньяж (жоларалық қашықтық)
7 – трекинг
8 – символдарды көлденең масштабтау
9 – кернинг (2 нақты символдардың ара қашықтығы)
10 – базалық сызыққа қатысты символды жылжыту, жол үсті және жол асты
символдарын енгізу кезінде қолданылады.
8 сурет Символдық режимдегі басқарушы палитра
Шрифт параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесі. Егер сізге
символдардың бірнеше атрибуттарын бірден өзгерту керек болса, оны Шрифт
параметрлері (Параметры шрифта) диалогтік терезесінің көмегімен жасаған
ыңғайлы. Терезені шаыру үшін МәтінШрифт (ТекстШрифт) командасын орында
немесе Ctrl+T (Т – латын әрпі) пернелерін басыңыз. Онда символдардың барлық
атрибуттарын беруге болады, соның ішінде басқарушы палитра немесе мәзірдің
көмегімен бере алмайтын: символдардың түсі мен дақтары, базалық сызыққа
қатысты жол үсті және жол асты символдарды жылжыту, капителийлердің өлшемі.

4.2 Символдардың атрибуттары

Гарнитура және кегль. Гарнитура мен кегльді үш тәсілдіің көмегімен
таңдауға болады. Орыс тілінде жұмыс істеу үшін Cyr (кириллица) жалғауы бар
гарнитураны таңдаңыз.
Шрифтің кескіні. Шрифтің кескіні басқарушы палитраның көмегімен
беріледі, сондай-ақ Мәтін мәзірінің Кескін командасы (ТекстНачертание)
Регистрді өзгерту. Қандай да бір символдардың регистрін өзгерту үшін
оларды ерекшелеп мына батырмаларының біріне басыңыз: С – барлық баспа
әріптер, с – барлық кішу жазба әріптер (капитель) және де Параметры шрифта
диалогтік терезесінің көмегімен де регистрді өзгертуге болады. Қалауыңызша
сіз капителидің биіктігін Параметры шрифта терезесінде Другие батырмасына
басып өзгерте аласыз.
Жол үсті және жол асты индекстері. Басқарушы палитраның
батырмаларының көмегімен. Диалогтік терезеде Позиция свитогы.
Интерлиньяж. Бұл жолдардың арасындағы ара қашықтық немесе дәлірек
айтқанда әріптердің биіктігінен (кегльден) және жолдардың арасындағы бос
аралықтардан құралатын терілген жолдардың биіктігі. Сандық мәнді басқарушы
палитраның көмегімен не болмаса Текст мәзірінің Интерлиньяж командасымен
беруге болады. Сондай-ақ қажетті мәнді Шрифт параметрлері (Параметры
шрифта) диалогтік терезесіндегі Интерлиньяж таңдауға болады.
Трекинг. Пайдаланылған кегльге байланысты мәтін массивінде
символаралық қашықтықтарды автоматты түзету тәсілі. Ол дегеніміз
символаралық интервалдың мәнін емес, оны тек қана есептеу тәсілін таңдайсыз
деген сөз. Таңдаудың үш тәсілі бар: МәтінТрекинг мәзірі; МәтінШрифтШрифт
параметрлері диалогтік терезесі, басқарушы батырманың палитрасы.
Кернинг. Екі нақты символдың аралығын жабысып тұрмас үшін немесе
алыстап кетпес үшін қолмен подгонка жасау.
Негізінде кернинг кесек кегльмен терілген тақырыптарда немесе
мәтіндерле қолданылады. Базалық сызықты жылжыту. Базалық сызықты жылжыту
көмегімен жолға қатысты символдарды түсіруге немесе көтеруге болады.
Басқарушы палитрадан басқа жылжытуда ТекстШрифтПараметры диалогтік
терезесінде Другие...Дополнительные параметры шрифта батырмасын басу арқылы
орындауға болады. Базалық сызықты ығыстыру (Смещение базовой линии)
өрісінде жылжытудың мәнін таңдап, Жоғары немесе Төмен қосқышын қосыңдар.

4.3 Абзацтарды пішімдеу

1 – қолданылу батырмасы, берілген пішімдеуді ерекшеленген мәтінге
қолдану үшін;
2 – жоғарғы батырма палитраны символдық режимге, төменгі – абзацтық
режимге ауыстырады;
3 – абзацтың стилі;
4 – абзацты туралау батырмалары;
5 – құжаттың бетіндегі меңзер позициясының индикаторы;
6 – сол жақ шегініс;
7 – қызыл жол позициясы;
8 – оң жақ шегініс;
9 – абзац алдындағы;
10 – абзацтан кейінгі отбивка;
11 – қосылған опцияда қолданылатын тор қадамы (тор бойынша туралау);
12 – тор бойынша туралау үшін оң жақ батырмасын басыңдар.
9 сурет Абзацтық режимдегі басқарушы палитра
Параметры абзаца диалогтік терезесі. Диалогтік терезені экранға
шақыру үшін Мәтін мәзірінен МәтінАбзац командасын орындаңдар. Диалогтік
терезеде абзацтардың атрибуттарын бірден беруге болады, сонымен қоса басқа
тәсілмен беруге болмайтындарды да.
Сонымен, терезенің төмендегі жағындағы жолаушалардың көмегімен сіз
бетте абзацтардың орындалуын бақылай аласыз.
- Барлық жолдар бірге – егер жолауша орнатылса, басқа бетке көшкенде
абзац бөлінбейді, тек түгелімен көшіріледі;
- Жаңа бет – бұл режимді абзацтар үшін қосу керек, жаңа бетті
міндетті түрде бастайтын, мысалы тараулардың тақырыптары.
- Жаңа бағана – тура сол сияқты жалауша, бірақ абзац жаңа бетте
емес, жаңа бағанадан бастайды.
- Келесісіне үзбеу – жаңа бетке көшкенде оның артындағы келесілерді
үзбеу керек, мысалы, тақырыптарынан.
Абзацтарды пішімдеудің басқа командаларын атап өтейік:
- Абзацты айыру (абзацты шеті бойынша туралау);
- Сөздердің арасындағы интервалдар (МәтінАбзацАбзац параметрлері
мәзіріндегі Интервалы диалогтік терезесі, Интервалы батырмасы);
- Сөздерді тасымалдау (Мәтін мәзіріндегі Тасымалдау (Переносы)
диалогтік терезесі);
- Шегіністер мен табуляциялар позициясы (Параметры абзаца диалогтік
терезесінің басқарушы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
«Ақпараттық менеджмент және сапалы басқару» пәні бойынша электронды-әдістемелік құралды құрастыру
ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Информатика курсы бойынша электрондық оқулықтың нұсқасын жасау
Компьютерлерді программалық қамсыздандыру курсын оқыту әдістемесі
ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Электронды оқулық құрылымы
Отбасы және операциялық жүйелердің тарихы
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (Глоссарий)
ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ Бастауышты оқытудың әдістемесі мен педагогикасы мамандығы үшін
Қашықтықтан оқытудың технологиялары
Пәндер