Қолданбалы программалық жасақтама



Қолданбалы программалық жасақтама - әртүрлі мәселелік аумақтардағы қолданбалы есептерді шешуді жасақтайтын жеке қолданбалы программалар мен қолданбалы программалар дестелерінен (ҚПД) тұратын программалық жасақтама бөлігі. Оның құрамына:
- жалпы мақсаттағы ҚПЖ;
- мәселелік бағытталған ҚПЖ;
- интегралданған ҚПЖ
кіреді.
Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалық жабдықтар құрамына әртүрлі қолданбалы есептерді шешуге жиі қолданылатын программалық құралдар енеді, олар:
- мәтіндік редакторлар мен процессорлар;
- графикалық редакторлар;
- электрондық кестелер (ЭТ) процессорлары;
- мәліметтер қорын басқару жүйелері;
- электрондық презентациялар және т.с.с.
Мәселелік бағытталған қолданбалы программалық жабдықтар - белгілі бір саладағы есептерді жүзеге асыруға мамандандырылған программалық құралдардың жиынтығы. Мұндай программалық құралдарға:
- жобалауды автоматтандыру жүйелері (ЖАЖ);
- таңбаларды айыру жүйелері;
- статистикалық, қаржылық – аналитикалық жүйелер;
- ғылыми зерттеулер жүйелері
және т.с.с. жатады.
Интегралданған ҚПЖ – қазіргі уақыттағы ҚПЖ-ның қарқынды және қуатты дамып жатқан бөлігі. Олар – көп функционалды, бірнеше қолданбалы программалық жабдықтарды бір ресурстық қор негізінде жинақтап объектілер деңгейінде әсерлесулерін жүзеге асыратын дестелер (Lotus Works, Microsoft Office және т.б.)
Мәтіндік ақпараттарды өңдеу құралдары
Компьютерде пайдаланушының жұмысы көбнесе әртүрлі мәтіндік ақпараттарды өңдеумен байланысты. Мәтіндік ақпараттарды еңдеудің негізгі ұғымдары, міндеттері, әдістері мен құралдарына қысқаша шолу жүргізейік. Мәтіндік құжаттарды өңдеудің келесі негізгі қадамдарын атауға болады:
- мәтінді енгізу;
- редакциялау (соның ішінде пішімдеу түрлері);
- құжатты сақтау;
- жариялау;
- құрылған құжатты іздеу және ашу;
- аудару.
Мәтінді енгізу. Мәтінді енгізуді пернетақтаның көмегімен, қағаздағы құжатты электрондық пішімге аударумен, дауыс арқылы, қолмен жазу арқылы енгізуге болады.
Редакциялау - терілген мәтінде өзгерту және шрифт, абзац пішімдерін орнату арқылы қажетті түрге келтеру.
Құжатты сақтау – мәтіндік құжатты дайындаудың маңызды қадамдарының бірі. Сақтауда мәтіндік құжаттың сақталу пішіміне көңіл аудару керек. Жиі қолданылатын пішімдерге – ASCII, RTF, DOC, HTML пішімдері жатады.
ASCII (American Standard Code for Information Interchange) - ең алғашқы және ең қарапайым ұйымдастырылатын пішім (әрбір әріпке бір байт сәйкес).
RTF (Rich Text Format) - әртүрлі мәтіндік процессорлар арасында құжаттар алмасу пішімі. Ең негізгі ерекшелігі - оның ішкі ұйымдастырылуы пішімдеулердің барлық элементтерін (шрифт өлшемі мен параметрлері, абзац параметрлері, т.с.с.) беруді қамтамасыз етеді.

www.mukhanov.ucoz.kz

Қолданбалы программалық жасақтама
 
Қолданбалы программалық жасақтама - әртүрлі мәселелік аумақтардағы
қолданбалы есептерді шешуді жасақтайтын жеке қолданбалы программалар мен
қолданбалы программалар дестелерінен (ҚПД) тұратын программалық жасақтама
бөлігі. Оның құрамына:
-   жалпы мақсаттағы ҚПЖ;
-   мәселелік бағытталған ҚПЖ;
-   интегралданған ҚПЖ
кіреді.
Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалық жабдықтар құрамына әртүрлі
қолданбалы есептерді шешуге жиі қолданылатын программалық құралдар енеді,
олар:
-  мәтіндік редакторлар мен процессорлар;
-  графикалық редакторлар;
-   электрондық кестелер (ЭТ) процессорлары;
-   мәліметтер қорын басқару жүйелері;
-   электрондық презентациялар және т.с.с.
Мәселелік бағытталған қолданбалы программалық жабдықтар  -  белгілі
бір саладағы есептерді жүзеге асыруға мамандандырылған программалық
құралдардың жиынтығы. Мұндай программалық құралдарға:
-   жобалауды автоматтандыру жүйелері (ЖАЖ);
-   таңбаларды айыру жүйелері;
-   статистикалық, қаржылық – аналитикалық жүйелер;
-   ғылыми зерттеулер жүйелері
және т.с.с. жатады.
Интегралданған ҚПЖ – қазіргі уақыттағы ҚПЖ-ның қарқынды және қуатты
дамып жатқан бөлігі. Олар – көп функционалды, бірнеше қолданбалы
программалық жабдықтарды бір ресурстық қор негізінде жинақтап объектілер
деңгейінде әсерлесулерін жүзеге асыратын дестелер (Lotus Works, Microsoft
Office  және  т.б.)
Мәтіндік ақпараттарды өңдеу құралдары
Компьютерде пайдаланушының жұмысы көбнесе әртүрлі мәтіндік
ақпараттарды өңдеумен байланысты. Мәтіндік ақпараттарды еңдеудің негізгі
ұғымдары, міндеттері, әдістері мен құралдарына қысқаша шолу жүргізейік.
Мәтіндік құжаттарды өңдеудің келесі негізгі қадамдарын атауға болады:
-  мәтінді енгізу;
-  редакциялау (соның ішінде пішімдеу түрлері);
-  құжатты сақтау;
-  жариялау;
-  құрылған құжатты іздеу және ашу;
-  аудару.
Мәтінді енгізу.  Мәтінді енгізуді пернетақтаның көмегімен, қағаздағы
құжатты электрондық пішімге аударумен, дауыс арқылы, қолмен жазу арқылы
енгізуге болады.
Редакциялау - терілген мәтінде өзгерту және шрифт, абзац пішімдерін
орнату арқылы қажетті түрге келтеру.
Құжатты сақтау – мәтіндік құжатты дайындаудың маңызды қадамдарының
бірі. Сақтауда мәтіндік құжаттың сақталу пішіміне көңіл аудару керек. Жиі
қолданылатын пішімдерге – ASCII, RTF, DOC, HTML пішімдері жатады.
ASCII  (American Standard Code for Information Interchange)  -  ең
алғашқы және ең қарапайым ұйымдастырылатын пішім (әрбір әріпке бір байт
сәйкес).
RTF (Rich Text Format) - әртүрлі мәтіндік процессорлар арасында
құжаттар алмасу пішімі. Ең негізгі ерекшелігі  -  оның ішкі ұйымдастырылуы
пішімдеулердің барлық элементтерін (шрифт өлшемі мен параметрлері, абзац
параметрлері, т.с.с.) беруді қамтамасыз етеді.
DOC  -  бұл Microsoft Word мәтіндік процессорының ішкі пішімі (MS Word
2000  және  MS Word 97 үйлесімді, ал одан көне нұсқалар үйлесімді емес).
HTML (Hypertext Markup Languange)  -  Интернетте Web-беттер құру үшін
қажетті гипермәтінді белгілеудің әмбебап тілі. Word 2000 үшін doc сияқты
ішкі пішімге жатады.
Мәтіндік құжатты жариялау. Құжатты құрып және сақтағаннан кейін оны
жариялау мәселесі туады. Құжатты көрсету типтеріне байланысты жариялаудың
үш түрі бар, олар:
−  құжатты басу (қағазда немесе таспада қатты көшірме жасау);
−  электрондық жариялау (электрондық поштаарқылы, тасуышта );
−  Web-құжаттар арқылы (Интернетте жариялау).
Құрылған құжатты іздеу және ашу. Құрылған құжатпен жұмысты қайта іске
қосу үшін оны тауып және ашу керек. Бұл операциялар оның Web-бет түрінде
жарияланғаны немесе сәйкес файлдық жүйеде сақталғанына байланысты олардың
нақты іздеу және ашу мүмкіндіктерін қолдана отырып жүзеге асырылады.
Мәтіндік құжаттарды өңдеуде кездесетін негізгі ұғымдар:
-  символ (таңба, әріп, цифра, т.с.с.). Әрбір символ шрифтімен,
өлшемімен, кескін стилімен, түсімен анықталады;
-  абзац  -  аяқталған ойды білдіретін текст фрагменті, компьютер үшін
Enter түймешесінің екі басуы арасында орналасқан мәтін бөлігі.
-  колонтитул  -  документтің әрбір бетінде қайталанатын элемент
(жоғарғы немесе төменгі колонтитул).
Мәтіндік  ақпаратты өңдейтін бағдарламалық құралдар. Мәтіндік
құжаттардың күрделілігіне байланысты, олардың сапалық орындалу дәрежесіне
байланысты текстік редакторлар, текстік процессорлар, үстелдік баспа
жүйелерін анықтауға болады.
Текстік редакторлар – күрделі емес мәтіндік құжаттар дайындаудың
негізгі мүмкіндіктерімен қамтамасыз етілген программалық жабдықтар.
Текстік процессорлар – кез келген күрделі мәтіндік құжаттар
дайындаудың барлық күрделі мүмкіндіктерімен қамтамасыз етілген программалық
жабдықтар (MS Word, TeX, LaTeX, т.б. ).
Баспалық жүйелер – мәтіндік және иллюстративтік мәліметтерді
компьютерлік теру, басып шығару, термелеу қызметтеріне арналған аппараттық
және программалық жабдықтардың кешені.
MS Word мәтіндік процессоры, оның мәтіндермен жұмыс істеу
мүмкіншіліктері. MS Word – Windows жүйесінде мәтіндік құжаттармен жұмыс
істеудің қуатты процессоры. Қазіргі замандағы мәтіндік процессор
пайдаланушыға төмендегідей қызметтерді тиімді орындауға мүмкіндік береді:
- мәтіндерді интерактивті режімде теру;
-  мәтінді редактрлеу (түзетулер жасау, символдарды пішімдеу,
абзацтарды пішімдеу, беттерді пішімдеу, құжатты пішімдеу, ендірілетін
объектілерді пішімдеу);
-  көп терезелілік режімді қолданып бірнеше мәтіндік құжатпен бір
уақытта жұмыс істеу;
-  мәтіндерді импортау (экспорттау мүмкіндіктері, басқа қолданбалы
жабдықтармен қарым-қатынас жасау);
-  арнайы таңбалармен жұмыс істеу (математикалық белгілер, формулалар
редактрлері, индекстер, т.с.с.);
-  грамматикалық тексеру жүргізу, жолдарды автоматты тасымалдау;
-  ендірілетін объектілермен жұмыс істеу (графиктер, кестелер,
кескіндер, суреттер, фигуралар, WordART колеккциялары, т.с.с.)
-  электрондық поштамен жұмыс істеу;
MS Word процессоры интерфейсінің  негізгі элеметтері төмендегі суретте
(сурет 10)  көрсетілген. MS Word процессорында жұмыс істеу негіздеріне
арналған көптеген арнайы әдебиеттер, оқу құралдары болғандықтан шолу
қысқаша жүргізілді.
 
 
Сурет 10 - MS Word программасының негізгі интерфейс элементтері
 

Электрондық кестелерді өңдеу құралдары
 
 Мәтіндерді өңдеу құралдарынан кейінгі жиі қолданылатын қолданбалы
программаларға электрондық кесте процессорлары жатады.
Электрондық кестелерді өңдеу құралдары
Электрондық кесте – магниттік тасыуыштарға орналастырылған екі өлшемді
немесе n-өлшемді мәліметтер жиымдары, яғни кестелер.
Электрондық кестелер процессоры – электрондық кестелермен жұмыс
істеуге арналған программалар жиынтығы.
Алғашқы кестелерді өңдеу программалары 80-жылдардың басында пайда
болады, олар: Buisicalc, Multicalc, Supercalc. 90-жылдары Microsoft фирмасы
қуатты кестелік процессор – MS Excel-ді жасады. Электрондық кестелерді
қолдану мәліметтермен есептеу жұмыстарын жеңілдетеді, есептеу қортындыларын
арнаайы программалаусыз алуға мүмкіндік береді. Электрондық кестелер,
әсіресе, экономикалық және бухгалтерлік, статистикалық, ғылыми-техникалық
есептеулерде жиі қолданылады.
 Электрондық кестелер
-   мәліметтердің үлкен жиынтықтарымен бір типті есептеулер жүргізу
үшін;
-   қорытынды есептеулерді автоматтандыру үшін;
-   есептеулерді параметрлердің мәндерін таңдау және формулаларды
табуляциялау арқылы шешу үшін;
-   тәжірибелердің нәтижелерін өңдеу үшін;
-   параметрлердің тиімді мәндерін іздеуді ұйымдастыру үшін;
-   кестелік құжаттар дайындау үшін;
-   берілген (немесе алынған) мәліметтер бойынша графиктер және
диаграммалар тұрғызу үшін кеңінен қолданылады.
Қазіргі уақытта кеңінен қолданылатын кестелік процессор Microsoft
Excel-де жұмыс істеу негіздерін қарастырайық.
Microsoft Excel – мәліметтердің екі өлшемді кестелерімен жұмыс істеуге
арналған. Электрондық кестелер құруда  келесі қадамдар орындалады:
-  мәліметтерді (мәтіндік, сандық, формула) енгізу;
-  редакциялау;
-  пішімдеулер жүргізу;
-  қағазға басу (жариялау).
Электрондық кестелердің негізгі ұғымдары. Microsoft Excel программасы
Windows жүйесінде программаларды іске қосудың және жабудың тәсілдеріне
сәйкес іске қосылады және жабылады.
   
Жол нөмірі

Формула жолы

Жұмыс кітабы

Баған аты

Бет жарлығы

Активті ұяшық

Автотолтыру маркері

 
 
  
Сурет 11 – MS Excel терезесінің негізгі элементтері
MS Excel құжаты Жұмыс кітабы (сурет 11) деп аталады. Жұмыс кітабы
әрқайсысы бір электрондық кестеден тұратын Жұмыс беттерінен тұрады (255-ке
дейін жұмыс беттері болуы мүмкін).  Әрбір жұмыс бетінің атауы бар, ол бет
жарлығында орналасады. Бет жарлықтарына тышқанмен түрту арқылы олардың
бірінен-біріне көшуге болады. Беттің атауын өзгерту үшін жарлығына екі рет
қатарынан түртіп, жаңа атау теру керек. Жұмыс беті жолдар мен бағандардан
тұрады (256 бағанға, 65536 жолға дейін болуы мүмкін), жолдар реттік
сандармен, бағандар латынның бас әріптерімен нөмірленеді.
Ұяшық және оның адресі. Баған мен жолдың қиылысуында орналасқан
элементті ұяшық деп атайды, ұяшық – мәліметтерді кестеде сақтаудың ең кіші
элементі. Әрбір ұяшық өзі қиылысуында орналасқан баған мен жол атауларынан
тұратын адресімен анықталады, мысалы – А1, DЕ234, F9. Әрбір мезетте белгілі
бір ұяшық активті болып табылады, ол қою қоршаумен ерекшеленеді.
Ұяшықтар диапазондары. Диапазон – іргелес ұяшықтарда орналасқан,
формулаларда оларға біртұтас элемент сияқты қатынасатын мәліметтер тобы.
Жолдағы немесе бағандағы диапазондарға олардың алғашқы және соңғы
адрестерін көрсету арқылы қатынасады, мысалы: А1:А15, А1:G1.
Тік төртбұрышты диапазонға жоғарғы сол төбе мен төменгі оң төбенің
адрестерін көрсету арқылы қатынайды, мысалы А1:С15.
Кестеде баған, жол, ұяшықтарды және ұяшықтар диапазондарын ерекшелеу.
ЭК –де ерекшелеулерді жүзеге асыруға болады:
1) бағанды ерекшелеу үшін қажетті баған тақырыбы аумағына тышқанмен
түрту керек;
2)  жолды ерекшелеу үшін қажетті жол нөмірі орналасқан ең шеткі жол
аттарына тышқанмен түрту керек;
3) ұяшықты немесе диапазонды ерекшелеу үшін тышқанды (немесе жылдам
ерекшелеу үшін SHIFT және курсорды жылжыту батырмаларын) қолдану ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Аппараттық және программалық қамтамасыз етудің диалектикасы
Компьютердің программалық жабдықтамалары операциялық жүйе тарихы, қызметі және түрлері
ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАСАҚТАМА НЕГІЗДЕРІ
ҚОЛДАНБАЛЫ ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАМАНЫҢ ЖАЛПЫЛАМА СИПАТТАМАСЫ
Ақпараттарды өңдеудің техникалық құралдары
Информатика пәнінен ДӘРІСТЕР ЖИЫНТЫҒЫ (оқу-әдістемелік құрал)
Информатика пәні мен оның мәселелері
Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалар пакеті. Әдісті-бағытталған қолданбалы программалар
Негізгі программалық құрылғылар
Жүйелік программалаудың негізгі ұғымдары мен анықтамалары жайлы ақпарат
Пәндер