Экономикалық өсудің мәні
Экономикалық өсу деп – қоғамдық өнімнің және өндіріс факторларының сандық өсуін және сапалық жетілуін түсінеміз. Экономикалық өсудің тұрақтылығы – экономикалық саясаттың басты бөлігі болып табылады. Экономикалық өсу халықтың өмір сүру деңгейін көтеруді қамтамасыз ету үшін қажет. Ұлттық экономиканың өсуін өлшеу үшін жиынтық өнім көрсеткіштерін пайдалануға болады: ЖІӨ, ЖҰӨ, ҰТ.
Экономика ғылымында экономикалық өсудің негізгі 3 факторы бар: ұсыныс факторлары (тікелей), сұраныс факторлары (жанама) және бөлу факторлары.
Ұсыныс (тікелей) факторы деп өндіріс көлемінің өсуін жүзеге асыруды түсінеміз. Оның құрамына:
• Табиғи ресурстарының саны мен сапасы;
• Еңбек ресурстарының саны мен сапасы;
• Негізгі капиталдың көлемі мен сапасы;
• Қолданыстағы технология;
• Ғылыми жобалардың тәжірибеде қолданылуы жатады.
Сұраныс (жанама) факторына:
• Қоғамдағы жиынтық табыстар мен шығындардың деңгейі;
• Бос капиталдың қолма-қолдығы;
• Кредиттік қатынастар жүйесінің дамуы және тұтынушылардың кредит алу мүмкіндіктері;
• Табысқа салынатын салықтың төмендеуі;
• өндірістік ресурстарға бағаның төмендеуі жатады.
Бөлу факторларына:
• өндіріс факторларын және ресурстарын ұтымды орналастыру;
• табыстарды бөлу;
• елдің экономикалық құрлымының өзгеруі;
• өндірілетін өнім бағасының динамикасы;
• экономикадағы инфляциялық процестердің болуы.
Экономика ғылымында экономикалық өсудің негізгі 3 факторы бар: ұсыныс факторлары (тікелей), сұраныс факторлары (жанама) және бөлу факторлары.
Ұсыныс (тікелей) факторы деп өндіріс көлемінің өсуін жүзеге асыруды түсінеміз. Оның құрамына:
• Табиғи ресурстарының саны мен сапасы;
• Еңбек ресурстарының саны мен сапасы;
• Негізгі капиталдың көлемі мен сапасы;
• Қолданыстағы технология;
• Ғылыми жобалардың тәжірибеде қолданылуы жатады.
Сұраныс (жанама) факторына:
• Қоғамдағы жиынтық табыстар мен шығындардың деңгейі;
• Бос капиталдың қолма-қолдығы;
• Кредиттік қатынастар жүйесінің дамуы және тұтынушылардың кредит алу мүмкіндіктері;
• Табысқа салынатын салықтың төмендеуі;
• өндірістік ресурстарға бағаның төмендеуі жатады.
Бөлу факторларына:
• өндіріс факторларын және ресурстарын ұтымды орналастыру;
• табыстарды бөлу;
• елдің экономикалық құрлымының өзгеруі;
• өндірілетін өнім бағасының динамикасы;
• экономикадағы инфляциялық процестердің болуы.
1. Экономикалық өсудің мәні.
Экономикалық өсу деп - қоғамдық өнімнің және өндіріс факторларының сандық өсуін және сапалық жетілуін түсінеміз. Экономикалық өсудің тұрақтылығы - экономикалық саясаттың басты бөлігі болып табылады. Экономикалық өсу халықтың өмір сүру деңгейін көтеруді қамтамасыз ету үшін қажет. Ұлттық экономиканың өсуін өлшеу үшін жиынтық өнім көрсеткіштерін пайдалануға болады: ЖІӨ, ЖҰӨ, ҰТ.
Экономика ғылымында экономикалық өсудің негізгі 3 факторы бар: ұсыныс факторлары (тікелей), сұраныс факторлары (жанама) және бөлу факторлары.
Ұсыныс (тікелей) факторы деп өндіріс көлемінің өсуін жүзеге асыруды түсінеміз. Оның құрамына:
* Табиғи ресурстарының саны мен сапасы;
* Еңбек ресурстарының саны мен сапасы;
* Негізгі капиталдың көлемі мен сапасы;
* Қолданыстағы технология;
* Ғылыми жобалардың тәжірибеде қолданылуы жатады.
Сұраныс (жанама) факторына:
* Қоғамдағы жиынтық табыстар мен шығындардың деңгейі;
* Бос капиталдың қолма-қолдығы;
* Кредиттік қатынастар жүйесінің дамуы және тұтынушылардың кредит алу мүмкіндіктері;
* Табысқа салынатын салықтың төмендеуі;
* өндірістік ресурстарға бағаның төмендеуі жатады.
Бөлу факторларына:
* өндіріс факторларын және ресурстарын ұтымды орналастыру;
* табыстарды бөлу;
* елдің экономикалық құрлымының өзгеруі;
* өндірілетін өнім бағасының динамикасы;
* экономикадағы инфляциялық процестердің болуы.
Экономикалық өсудің типтері:
Экстенсивті - өндірістік қуаттардың кеңеюі бұрынғы техникалық негізде қалады.
Экстенсивті экономикалық өсудің кемшіліктері:
техникалық тозуға ұшыратады;
өндірістік стагнацияның (экономикалық өсудің тоқтауы) болуы мүмкін;
өндірістік шығындардың басым болуы.
Артықшылығы:
- экономикалық өсудің қамтамасыз етудің қарапйымдылығы;
табиғи ресурстарды жылдам игерілуі;
еңбек қамтудың жоғары болуы.
Экстенсивті экономикалық өсудің факторалары:
1. жұмыс күші санының өсуі;
2. инвестиция көлемінің өсуі;
3. пайдаланылатын шикізат пен материалдардың көлемінің өсуі.
Интенсивті экономикалық өсу: техника мен технологияның жетілуі өндіріс потенциалының көбеюіне әкеледі. Ерекшелігі:
өндірістің ғылымсиымдылығының көтерілуі;
ғылыми-техникалық ақпараттың кеңінен пайдаланылуы.
Интенсивті экономикалық өсудің факторалары:
жаңа техника мен технологияның енгізілуі;
жұмысшылардың квалификациясының өсуі;
өндірісті ұйымдастырудың жақсаруы;
қолданылып жүрген негізгі және айналым қорларының жақсаруы;
Аралас (интегарлды немесе нақты) экономикалық өсу.
1. Елдің экономикалық өсуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер.
Экономикалық өсудің негізгі көрсеткіші - жалпы ішкі өнім.
Жалпы ішкі өнім - белгілі бір уақыт ішінде елдің экономикалық аумағында оның экономикалық резиденттерімен өндірілген барлық түпкілікті өнім мен қызмет көрсетулердің нарықтық құны.
Экономика ғылымында "экономикалық резидент" түсінігінің маңызы зор. Экономикалық резидент деп ұлттық шығу тегіне тәуелсіз, өзінің экономикалық мүддесіне сәйкес осы елде бір жыл немесе одан көп уақыт өнім өндіретін кәсіпорын немесе үй шаруашылығын түсінеміз. ЖІӨ - мен бірге елдің экономикалық дамуын талдауда ЖҰӨ пайдаланылады.
ЖҰӨ - орналасқан аумағына тәуелсіз ұлттық экономикалық компаниялар өндірген тауарлар мен қызметтердің нарықтық құны. ЖҰӨ көрсеткішін есептеу үшін ЖІӨ - ге Қазақстанның кәсіпорындар мен жеке тұлғалары шетелден алған табыстарының және Қазақстанда орналасқан шетелдік компаниялардың алған табыстарының айырмашылығын қосамыз.
ЖІӨ және ЖҰӨ жалпы көрсеткіштер болғанымен, амортизацияны алмастан есептелінеді. ЖҰӨ мен ЖІӨ таза күйінде есептелінуі керек, сондықтан одан амортизацияны алып тастаймыз. (ЖІӨ - амортизация = Таза ұлттықөнім). Сонда ТҰӨ пайда болады. Елдің экономикалық даму деңгейін сипаттайтын макроэкономикалық көрсеткіштер Ұлттық Есеп Жүйесі ұсынған әдістемемен есетелінеді. ҰЕЖ статистикалық ақпаратты жинау мен өңдеудің халықаралық стандарты болып табылады. Оның міндеттерін БҰҰ-на кіретін елдердің барлығы орындауға міндетті. ҰЕЖ - сін БҰҰ Статистикалық комиссиясы әзірлейді, оның үнемі жетілдіріп отырады.
ЖІӨ үш тәсілмен есептеуге болады, оның біреуін қолданады, қосу арқылы:
1. Ұлттық экономиканың барлық салаларының қосылған құнын (ЖІӨ өндірістік немесе салалар бойынша);
2. Берілген жыл ішінде өндірілген өнімді сатып алуға кеткен шығындарды қосу арқылы (ЖІӨ шығын бойынша);
3. Осы жыл ішінде өнімді өндіруден алынған барлық табыстарды қосу арқылы (ЖІӨ табыстар бойынша).
ЖІӨ-ді салалар бойынша есептегенде секторлар мен салаларға топтастырылған барлық өндірістік кәсіпорын - резиденттердің жалпы қосылған құнын біріктіреді (қосады). Экономиканың секторлары - орындайтын функцияларының белгілеріне бойынша топтасатын, бірыңғай институционалды бірліктерді айтады: қаржылық емес корпоративті және квазикорпоративті кәсіпорындар, қаржы мекемелері мен корпорациялар, мемлекеттік басқару органдары, коммерциялық емес жеке ұйымдар).
Бірінші тәсілмен есептегенде ЖІӨ-нің ішінде жекелеген салалардың қарым-қатынасын анықтауға мүмкіндік болады:
Мысалы: Қазақстанда 2002 жылы ЖІӨ салалар бойынша мынадай болды:
1. өнеркәсіп 33,8%
2. ауыл шаруашылығы 8,9%
3. құрылыс 6,9
4. көлік және байланыс 12,9%
5. сауда 13,5%
6. басқа да салалар 24,4%.
Екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономикалық өсу деп - қоғамдық өнімнің және өндіріс факторларының сандық өсуін және сапалық жетілуін түсінеміз. Экономикалық өсудің тұрақтылығы - экономикалық саясаттың басты бөлігі болып табылады. Экономикалық өсу халықтың өмір сүру деңгейін көтеруді қамтамасыз ету үшін қажет. Ұлттық экономиканың өсуін өлшеу үшін жиынтық өнім көрсеткіштерін пайдалануға болады: ЖІӨ, ЖҰӨ, ҰТ.
Экономика ғылымында экономикалық өсудің негізгі 3 факторы бар: ұсыныс факторлары (тікелей), сұраныс факторлары (жанама) және бөлу факторлары.
Ұсыныс (тікелей) факторы деп өндіріс көлемінің өсуін жүзеге асыруды түсінеміз. Оның құрамына:
* Табиғи ресурстарының саны мен сапасы;
* Еңбек ресурстарының саны мен сапасы;
* Негізгі капиталдың көлемі мен сапасы;
* Қолданыстағы технология;
* Ғылыми жобалардың тәжірибеде қолданылуы жатады.
Сұраныс (жанама) факторына:
* Қоғамдағы жиынтық табыстар мен шығындардың деңгейі;
* Бос капиталдың қолма-қолдығы;
* Кредиттік қатынастар жүйесінің дамуы және тұтынушылардың кредит алу мүмкіндіктері;
* Табысқа салынатын салықтың төмендеуі;
* өндірістік ресурстарға бағаның төмендеуі жатады.
Бөлу факторларына:
* өндіріс факторларын және ресурстарын ұтымды орналастыру;
* табыстарды бөлу;
* елдің экономикалық құрлымының өзгеруі;
* өндірілетін өнім бағасының динамикасы;
* экономикадағы инфляциялық процестердің болуы.
Экономикалық өсудің типтері:
Экстенсивті - өндірістік қуаттардың кеңеюі бұрынғы техникалық негізде қалады.
Экстенсивті экономикалық өсудің кемшіліктері:
техникалық тозуға ұшыратады;
өндірістік стагнацияның (экономикалық өсудің тоқтауы) болуы мүмкін;
өндірістік шығындардың басым болуы.
Артықшылығы:
- экономикалық өсудің қамтамасыз етудің қарапйымдылығы;
табиғи ресурстарды жылдам игерілуі;
еңбек қамтудың жоғары болуы.
Экстенсивті экономикалық өсудің факторалары:
1. жұмыс күші санының өсуі;
2. инвестиция көлемінің өсуі;
3. пайдаланылатын шикізат пен материалдардың көлемінің өсуі.
Интенсивті экономикалық өсу: техника мен технологияның жетілуі өндіріс потенциалының көбеюіне әкеледі. Ерекшелігі:
өндірістің ғылымсиымдылығының көтерілуі;
ғылыми-техникалық ақпараттың кеңінен пайдаланылуы.
Интенсивті экономикалық өсудің факторалары:
жаңа техника мен технологияның енгізілуі;
жұмысшылардың квалификациясының өсуі;
өндірісті ұйымдастырудың жақсаруы;
қолданылып жүрген негізгі және айналым қорларының жақсаруы;
Аралас (интегарлды немесе нақты) экономикалық өсу.
1. Елдің экономикалық өсуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер.
Экономикалық өсудің негізгі көрсеткіші - жалпы ішкі өнім.
Жалпы ішкі өнім - белгілі бір уақыт ішінде елдің экономикалық аумағында оның экономикалық резиденттерімен өндірілген барлық түпкілікті өнім мен қызмет көрсетулердің нарықтық құны.
Экономика ғылымында "экономикалық резидент" түсінігінің маңызы зор. Экономикалық резидент деп ұлттық шығу тегіне тәуелсіз, өзінің экономикалық мүддесіне сәйкес осы елде бір жыл немесе одан көп уақыт өнім өндіретін кәсіпорын немесе үй шаруашылығын түсінеміз. ЖІӨ - мен бірге елдің экономикалық дамуын талдауда ЖҰӨ пайдаланылады.
ЖҰӨ - орналасқан аумағына тәуелсіз ұлттық экономикалық компаниялар өндірген тауарлар мен қызметтердің нарықтық құны. ЖҰӨ көрсеткішін есептеу үшін ЖІӨ - ге Қазақстанның кәсіпорындар мен жеке тұлғалары шетелден алған табыстарының және Қазақстанда орналасқан шетелдік компаниялардың алған табыстарының айырмашылығын қосамыз.
ЖІӨ және ЖҰӨ жалпы көрсеткіштер болғанымен, амортизацияны алмастан есептелінеді. ЖҰӨ мен ЖІӨ таза күйінде есептелінуі керек, сондықтан одан амортизацияны алып тастаймыз. (ЖІӨ - амортизация = Таза ұлттықөнім). Сонда ТҰӨ пайда болады. Елдің экономикалық даму деңгейін сипаттайтын макроэкономикалық көрсеткіштер Ұлттық Есеп Жүйесі ұсынған әдістемемен есетелінеді. ҰЕЖ статистикалық ақпаратты жинау мен өңдеудің халықаралық стандарты болып табылады. Оның міндеттерін БҰҰ-на кіретін елдердің барлығы орындауға міндетті. ҰЕЖ - сін БҰҰ Статистикалық комиссиясы әзірлейді, оның үнемі жетілдіріп отырады.
ЖІӨ үш тәсілмен есептеуге болады, оның біреуін қолданады, қосу арқылы:
1. Ұлттық экономиканың барлық салаларының қосылған құнын (ЖІӨ өндірістік немесе салалар бойынша);
2. Берілген жыл ішінде өндірілген өнімді сатып алуға кеткен шығындарды қосу арқылы (ЖІӨ шығын бойынша);
3. Осы жыл ішінде өнімді өндіруден алынған барлық табыстарды қосу арқылы (ЖІӨ табыстар бойынша).
ЖІӨ-ді салалар бойынша есептегенде секторлар мен салаларға топтастырылған барлық өндірістік кәсіпорын - резиденттердің жалпы қосылған құнын біріктіреді (қосады). Экономиканың секторлары - орындайтын функцияларының белгілеріне бойынша топтасатын, бірыңғай институционалды бірліктерді айтады: қаржылық емес корпоративті және квазикорпоративті кәсіпорындар, қаржы мекемелері мен корпорациялар, мемлекеттік басқару органдары, коммерциялық емес жеке ұйымдар).
Бірінші тәсілмен есептегенде ЖІӨ-нің ішінде жекелеген салалардың қарым-қатынасын анықтауға мүмкіндік болады:
Мысалы: Қазақстанда 2002 жылы ЖІӨ салалар бойынша мынадай болды:
1. өнеркәсіп 33,8%
2. ауыл шаруашылығы 8,9%
3. құрылыс 6,9
4. көлік және байланыс 12,9%
5. сауда 13,5%
6. басқа да салалар 24,4%.
Екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz