Салауатты өмір салтын спорт жаттығуларымен шұғылдануға көп мөлшерде уақыт бөле отырып, спортшы ізбасарлардың спортқа бейімділігін анықтаудың жаңа жолын ұсыну

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 СПОРТ-ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ

1. 1 Спорт және дене тәрбиесі . . . 6

1. 2 Салауатты өмір салтын қалыптастыруда жаттығу-өндірістік оқытудың негізгі әдісі . . . 11

1. 3 Қоғамда жанұяда мектепте дене шынықтыру жаттығумен айналысудың мазмұны . . . 21

2 МЕКТЕПТЕ ҚОҒАМДА ЖАНҰЯДА ДЕНЕ ТӘРБИЕСІНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ДАЙЫНДЫҚ ЖАТТЫҒУ ЖҮКТЕМЕСІНІҢ МӨЛШЕРЛЕРІ

2. 1 Спорт түрлері . . . 29

2. 2. Альпинизм . . . 47

2. 3 Оқушылардың таулы аймақта жаттығу жасауы . . . 55

2. 4 Таулы аймақтағы климатқа қарай оқушылардың техникалық жаттығулар өткізуі . . . 58

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 62

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Қоғамның қазіргі даму кезеңінде, жастарды сауықтырушы тиімді құралдардың бірі спорт болып келеді. Спорт - жоғары дәрежедегі тәртіптендіруші фактор. Бұл табиғи, қызу, жүйелі бұлшық ет жұмысы кездерінде организмнің ішкі қажеттілігінен туындаған тәртіп. Ол артықшылықтармен күресетін қатал режимді бұзуға қарсы тәртіп. Дене жаттығуларын жасау барысында организмнің ішкі ортасында пайда болатын өзгерістерге төтеп бергіштік- жаттыққан организмнің ерекше қасиеті. Сонымен қатар дене жаттығулары адамның сыртқы ортаның зиянды факторларына да беріктігін арттырады.

Әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарынан орын алу Қазақстан Республикасының стратегиялық басты мақсаттарының бірі болып саналады. Республиканың экономикалық мақсаттарымен қатар халықтың әл ауқатын арттыру, денсаулығын нығайту, адамдардың дене шынықтыру және спортпен шұғылдануына жағдай жасау арқылы денсаулығы мықты ұрпақ тәрбиелеу мақсаттары қойылған. Спорт денсаулық кепілі! Осы мақсатымды ұстай, Дене шынықтырумен шұғылдану- жарқын, денісау адамның ұзақ өмірі дегім келеді. Спорттың адам өмірінде алатын орны зор екендігін бәріміз білеміз. Спортпен айналысқан адамның денсаулығы мықты, өзі шыдамды болады. Біздің ата-бабаларымыз “тәні саудың - жаны сау” - деп бекер айтпаған. Спорттың қай түрімен айналысу адамның қабілетіне байланысты болады. Бұл туралы ұлы ойшыл Ибн Сина да өз шығармаларында айтқан. Ол сондай-ақ спортты мағынасына қарай жеңіл, ауыр, ұзын, қысқа сияқты бірнеше түрге бөлген. Денсаулық пен өмірді дамыту үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керектігін айтқан екен.

Менің дипломдық жұмысымның тақырыбының өзектілігі салауатты өмір салтын қалыптастыру қоғамда, жанұяда, мектепте жұмыстарын жақсы өткізу. Дене шынықтырумен үнемі айналысып, өмірге деген құштарлықты ояту, елдің алды болып, үлкен жеңістерге жету- адамзат баласының өмірдегі тапқан орны мен жетістігі деп білем.

Зерттеу мақсаты - салауатты өмір салтын спорт жаттығуларымен шұғылдануға көп мөлшерде уақыт бөле отырып, спортшы ізбасарлардың спортқа бейімділігін анықтаудың жаңа жолын ұсыну болып табылады.

Зерттеу міндеттері:

-Қоғамда, жанұяда, мектепте салауатты өмір салтын оқу-жаттығу жұмыстарының мазмұны мен міндетін зерттеу;

- спортшы балалардың дене қабілеттері мен физиологиялық өсу ерекшелігін анықтай отырып, салауатты өмір салтын қалыптастыру аймақта спорт түрлеріне балалардың бейімділігін анықтауға жол ашу;

- болашақ спортшы ізбасарларды үлкен дене-күш техникалық дайындықтарын арыттыру арқылы спорттық шеберлікке жетудің тиімді жолдарын көрсету;

- спортшы ізбасарларды іріктеу мақсатында аймақта оқу- жаттығу бағдарламаларын жетілдіру.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:

қоғамда, жанұяда, мектепте спортқа дарынды балаларды іріктеу, табудың жаңа әдістемесі ұсынылады;
салауатты өмір салтын қалыптастыру оқу-жаттығу сабағын таулы аймақта ұйымдастырудың жаңа әдістемесі ұсынылады;
баланың таулы аймақтағы қай спорт түріне бейімі бар екендігі туралы ақпарат алу жолдары көрсетіледі;
спорттық жарыстарды таулы аймақта өткізудің жаңа әдістемесі ұсынылды;
бастапқы дайындық топтарындағы спортшы балалардың денсаулығын таулы аймақтағы техникалық жаттығу жасау арқылы жетілдіру жолдары ұсынылды.

Зерттеу мәселесі: денешынықтырумен шұғылдану өмірдің ұзақтылығы, таулы климаттың адам денсаулығына пайдасы, таза ауамен жиі тыныс алу, альпинизм, тау шаңғысы сияқты спорт түрлерімен айналысу нәтижесі ерте қартаймаудың, жиі-жиі ауырып қала бермеудің кепілі.

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев өзінің “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті. Сондай-ақ Президентіміздің қолдауымен 2003 жыл - денсаулық жылы болып жарияланған. Расында да, бүгінгі таңда еліміздің ақсақалдарынан кішкентай баласына дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.

Осындай игі істер Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің Алматы облысы бойынша басқармасында да атқарылып келеді. Басқарма бастығы ұйымдастыруымен Басқарма аумағында орналасқан спорттық алаңда Басқарма қызметкерлері арасында «Шынықсаң шымыр боласың», деген қағиданы ұстанып, аптасына екі рет дене шынықтыру сабақтары жүргізіледі. Күнделікті аласапыран жұмыстардан кейінгі бір-екі сағат уақыттың ішінде әріптестерім біраз бой жазып, сергіп қалады. Осы бір тамаша сәттерде балалық шағың да еріксіз еске түсетіндей! Футбол, волейболдан командалар құрылып, қызу ойындар өткізіледі. Сондай-ақ, кермеге тартылу, шахмат, шашка, ұзындыққа секіруден өткізілетін жаттығулар өз алдына бір бөлек. Ондағы негізгі идея қызмеркерлерді салауаттылыққа ынталандыру, дене тәрбиесі мен спортпен айналысуға үгіттеу. Себебі елді күні ертең ілгері апаратын - сауатты, білімді, дені сау жастар. Біздер осы елдің жас толқындарымыз. Сондықтан біздің мақсатымыз уақытты тиімді пайдаланып, сапалы қызмет етіп, өмірде өз орнымызды адаспай табуға барлық жағынан дайын болуымыз керек. Сол себепті мына күнделікті сақталатын ережені бұзбау керек : Күн сайын таңертең дене шынықтырумен айналысып, түрлі жаттығулар жасау, суда жүзу, серуендеу, белгілі бір мерзімде жүгіру, ұйқыға жатар алдында далада жүріп таза ауа жұтып қайту керек.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы:

жанұяда мектепте жеке немесе қоғамды техникалық дайындық жасауда жаттығушылардың спорт түрлеріне бейімділігін анықтауды енгізу теориялық жағынан негізделеді;
мектепте, қоғамда жаттығумен айналысу барысында жасөспірім балдардың жеке басы ерекшеліктерін ескере отырып, жеке және топтық жаттығу жасаудың мөлшерін анықтап, спортшының денсаулығын нығайтуға және спорт түрлеріне қажетті дене-күш қабілеттерін арттыру, бірнеше спорт түрлеріне бейімдеу арқылы неғұрлым баланың өз икемін толық көрсетулеріне мүмкіндік тудырады.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: дипломдық жұмыс барысында алынған қортындылар мен ұсыныстар спортшылардың жеңіске жету мүмкіндігі. Қазақстандағы спорттық жарыстар мен шет елге шығу мүмкіндіктері бар. Қоғамда, мектепте спортшылардың техникалық дайындығы және топтағы жаттығулар жасау мөлшерлерін арттыру, үлкен жеңіске жету болып табылады.

Дипломдық жұмыс құрылымы. кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде тақырыптың таңдалуы, оның өзектілігі негізделді, жұмыс барысы тұжырымдалды, зерттеудің мақсаты мен міндеттері анықталды. Дипломның ғылыми жаңалығы, жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы көрсетілді, қорғауға ұсынылған негізгі қағидалар баяндалды. Бірінші «Спорт -денсаулық кепілі» бөлімінде салауатты өмір салтын қалыптастыру спортшы ізбасарларды дайындау саласындағы қазіргі проблемаларды талдау, техникалық жаттығу жасаудың мақсаттары мен міндеттері, жеке дайындық, машықтану оқу-жаттығу жұмыстарының мазмұны, спортшыны дайындаудың көп жылдық жоспарының маңызды бөлігі ретінде, дене қабілеттерінің түрлері, дене қимыл-қозғалыстарының даму ерекшеліктері және физиологиялық өсу ерекшеліктерін анықтайтын алғы шарттары көрсетілген. Екінші «Салауатты өмір салтын жеке және техникалық дайындығы жаттығу жүктемесінің мөлшерлері» бөлімінде жұмыс барысында қойылған з ерттеудің мақсаты, міндеті бойынша таудағы спорт түрлері жайлы, таулы аймақтағы климатқа қарай спортшылардың машықтану үрдісінде жатығулар өткізуі айтылған. Қорытындыда дипломдық жұмыс бойынша қорытындылар мен ұсыныстар қарастырылған.

1 СПОРТ-ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ

СПОРТ ЖӘНЕ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ

Қазақ халқының дене тәрбиесiне, оны шынықтыруға, ептiлiкке, денсаулықты, көңiл-күйдi көтеруге арналған осы кездегi дене тәрбиесi мен спорт нышаны ерте заманда-ақ халық кәдесiне жарағандығын кейбiр археологиялық деректер дәлелдеп отыр. 1970 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында б. з. б. 4-3 ғасырларда тоғызқұмалақ тастары табылған. Сол жылы Тараз қаласынан 30 км жерде археологтар тоғызқұмалақ тақтасының тасқа қашап салынған суретiн кездестiрдi. Түрiк қағандығы дәуiрiнде Қазақстан жерiнде көптеген қалалар салынып, мәдени орталықтар бой көтердi. Көне Таразда әншi-күйшiлер, шабандоздар, садақ тартушылар, балуандар, басқа да күш өнерiн көрсетушiлер бас қосып отырған. 7 ғасырларда Орта Азия мен Қазақстан жерiн жаулап алған Араб халифаты ислам дiнiн уағыздаумен қатар, шахмат (шатрандж) ойынының таралуына, оның дамуына айтарлықтай ықпал еткен [2] .

Содан, көшпендiлер, яғни көшіп қонып жүретін қазақ халқы дене тәрбиесiн, оның iшiнде спортты дамытуға көңiл бөлгенi байқалады. Ежелден садақ тарту, бәйге, сайыс, күрес, аударыспақ сияқты спорт түрлерiмен айналысқан қазақ халқы басқа да спорт түрлерiмен айналысу арқылы өздерiнiң рухани байлықтарын жетiлдiрiп, толықтырып отырған. Халық өзiне лайықты деп санаған ұлттық спорт түрлерiн, әр түрлi дене жаттығуларын үнемi жетiлдiрiп келген. Әр рудың, әр жүздiң, әрбiр хан мен бай-манаптың, болыс-бектiң өз балуаны, өз мергенi, өз сәйгүлiгi болған. Олар бәйге-жарыстарда iрi рулардың намысын қорғаған. Қазақ халқы арасында спорттың дамуына әр ұлт өкiлдерiмен арадағы қарым-қатынастың нығаюы көп әсер еттi. Мұндай жағдай, әсiресе, Қазан төңкерiсiнен кейiн берiк қалыптасты. Алғашқы кезеңде спорт пен дене тәрбиесi еңбекшiлердiң денсаулығын нығайту, жалпы гигиеналық мәселелер, әскери шынықтыру даярлығын жақсарту мақсатында жүргiзiлдi.

1918 жылдың 1-ші жартысында жұмысшылар клубтарында гимнастикамен айналысатын үйiрмелер ұйымдастырыла бастады. Халық ағарту органдары мен комсомол ұйымдары қыруар жұмыстар атқарып, жастар күшiмен спорт алаңдарын, әскери даярлық iсiне жаттығу өткiзетiн орындар жасалды.

1920 жылы 1-ші қазанда Қазақстанның сол кездегi астанасы Орынбор қаласында дене тәрбиесi нұсқаушылары және ұйымдастырушыларымен әскерге баратын жастарды спортқа баулуға арналған курстар ұйымдастырылды. Оған жүзден астам кiсi қатысты. Оның тең жартысынан көбi қазақ жастары болатын. Мұнан соң Ақтөбе, Гурьев (қазiргi Атырау), Орал, Верный (қазiргi Алматы), Орынбор, Петропавл, Қызылорда, Семей қалаларында iрi спорттық орталықтар құрылды. Сол жылдары Семей, Қостанай, Жетiсу губернияларында спартакиадалар өте бастады. Әйелдер арасында дене тәрбиесiн дамыту мақсатында 1925 жылы Семей қаласында арнаулы спартакиада өттi. Дәл осындай әйелдер арасында спартакиадалар Орал, Петропавл, Алматы қ-ларында да ұйымдастырылды.

1928 жылы Петропавл қаласында Бүкiлқазақстандық 1-спартакиада өз жалауын көтердi. Оған қатысушылар футбол, жеңiл атлетика, қалашық (городки), қазақша күрес, баскетбол және нысана көздеуден сынға түстi. Қазақстанда дене тәрбиесi мен спортты дамытуда 1931 жылы енгiзiлген “КСРО-ны қорғауға, еңбек етуге дайын бол” (ГТО) деп аталған бәсекелердiң маңызы зор болды. Бұл жастардың спортқа тұрақты түрде қатысуына мүмкiндiк бердi. Дене тәрбиесiнен ұлттық кадрлар даярлауға көңiл бөлiне бастады.

1932 жылы Алматыда дене тәрбиесi техникумы ашылды. 1934 жылы республикалық ведомствоаралық 1-ші спартакиада, Орта Азия мен Қазақстан спортшылары арасындағы 1-ші спартакиада және мектеп оқушылары арасында бүкiлқазақстандық 1-ші спартакиада өттi. Қазақстан К(б) П-нiң 1937 ж. өткен 1-ші съезi дене тәрбиесi мен спорт және

бұқаралық қорғаныс жұмыстарын кеңейте түсудi атап көрсеттi. Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында Қазақстан спортшыларының саны 150 мыңға жеттi, оның iшiнде 30 мыңнан астамы қазақ жастары болатын. Соғыс жылдарында әскери-спорт кадрларын даярлауда көп жұмыс атқарылып, елiмiзде 1, 5 миллионға жуық әскери-спорт мамандары тәрбиелендi.

1945 -1956 жылдары Қазақстанда дене тәрбиесi ұйымдары нығайып, спорт кадрлары өсiп шықты. 1945 жылы Алматыда дене тәрбиесi институты (Қазақ физкультура институты) ашылды [4, 87] .

1946 жылы Шоқыр Бөлтекұлы “Спартак” қоғамы бойынша бокстан КСРО чемпионы атанып, қазақ жастары арасында бiрiншi болып спорт шеберi деген дәрежеге жеттi. 1950 жылы Қазақстан спорт ұйымдары құрылды. 1959 жылы бұл ұйымдар спорт федерациясы болып өзгертiлдi. 1951 жылы “Колхозшы” спорт қоғамы құрылды. 1956 жылдан бастап “Қайрат” деп аталды. 1956 жылы Мәскеуде КСРО халықтарының 1-ші спартакиадасы өттi. Қазақстан спортшылары 1956 жылдан олимпиялық ойындарға да қатыса бастады. Тау шаңғышысы А. Артеменко

1956 жылы Италияның Кортина Д’Ампеццо қаласында өткен 7-ші қысқы олимпия ойындарында, ал Е. Кадяйкин Мельбурнда (Австралия) өткен жазғы 16-шы олимпиялық ойындарда 3000 м-ге тосқауылдар арқылы жүгiруден сынға түстi. Қазақ жастары арасынан шыққан жеңiл атлет Ғ. Қосанов 1960 жылы 10 м-лiк эстафеташылар жарысында күмiс жүлдесін, Римде өткен 17-ші олимпиялық ойындарда 4-ші жүлденi иемдендi.

Дене тәрбиесі - қоғамдағы жалпы мәдениеттің бөлігі, адамның дене қабілеттерін дамыту мен денсаулығын нығайтуға бағытталған әлеуметтік қызметтің бір саласы. Жастардың жан - жақты дамуын дене тәрбиесінсіз елестету мүмкін емес. Денесі жақсы дамыған деп күн режиміне спортпен жүйелі айналысуды енгізген, ағзаның шынығуы үшін табиғи факторларды тұрақты пайдаланатын, жұмысты белсенді демалыспен кезектестіріп отыратын жас адамды айтамыз. Біздің елімізде кәсіподақтардың бірыңғай ерікті дене шыңықтыру- спорт қоғамдары құрылған. Оның негізгі міндеттерінің бірі балалар мен жеткіншектердің арасында дене шынықтыру - сауықтыру және спорт жұмыстарын ұйымдастыру болып табылады, өйткені дене тәрбиесінің негізі балалық және жеткіншектік жаста қаланады. Тек қана осы кезеңде дене жаттығуларымен айналысу кажеттілігі қалыптасады, дағдылар мен іскерліктер жинақталады, спортқа қызығушылық калыптасады [8] .

Гимнастика - дене тәрбиесі жүйесінің негізі болып саналады. Дене тәрбиесі жүйесінде қандай жаттығу болсын, барлығы гимнастикалық жаттығулардың негізін құрайды. Жалпы дамыту жаттығуларының өзі спорттың барлық түрінде, ең әуелі денені қыздыру үшін, арнаулы жаттығуды орындау үшін дайындықтан басталады. Мысалы, таңертеңгілік бой жазу жаттығуларының жиынтығы -гимнастикалық жалпы дамыту жаттығулар жиынтығынан тұрады. Міне, сондықтан да гимнастикалық жаттығулар бүкіл спорттың негізін қалайды. Гимнастика адамның дұрыс қозғалысының, күш-қуатының, сымбаттылығының, т. б. адам бойындағы барлық қабілет қасиетінің дұрыс қалыптасуының негізгі көзі, денсаулығының дұрыс қалыптасуы. Жалпы адамның адами болмысын қалыптастырады. Гимнастикамен шұғылдану деген сөз - адамның өзін-өзі тіршілікке қалыптасуға дайындауы болып табылады. Гимнастикамен шұғылдану, негізінен екі бағытта жүреді.

Біріншісі гимнастиканың негізін қалайтын жалпы дамыту жаттығулары. Сондықтан, негізгі гимнастика деп аталады. Негізгі гимнастика барлық жаттығулардың негізгі жиынтығы болып табылады. Гигиеналық гимнастика - денсаулықты қалыптастыратын, таңертеңгілік бой жазу жаттығуларының жиынтығы, сондай-ақ өндірістік гимнастика және арнаулы емдеу гимнастикасы. Ырғақты гимнастика - негізгі мақсаты әр адамның дене жағынан дамуына байланысты және жалпы денсаулығына байланысты шұғылданады. Жалпы дамыту жаттығуларының маңсатты түрде белгілі бір уақыт аралығында үздіксіз орындалуы. Атлетикалық гимнастика - жалпы дамыту жаттығуларының арнаулы мақсатты түрде дене құрылысын жетілдіру үшін қолданылады. Бірақ бұл жаттығулар арнаулы гимнастикалық жабдықтармен орындалады. Айталық батпан, қосшоқпарлы батпандармен орындалатын жаттығулар болса, сондай-ақ, тренажорлық аспап-құралдарда орындалады. Атлетикалық гимнастика негізінен - жалпы дамыту мақсатында спорт ретінде де қарастырылады.

Екіншісі - спорттың гимнастика. Спорттың гимнастика бірнеше жекелеген спорт жаттығуларынан тұрады. Бұл жаттығулар жекеленген спорт түрі болып есептеледі. Ерлердің жабдықтары - керме, шығыршық, қоссырық, кіші және үлкен ағаш ат және еркін жаттығу. Әйелдердің жабдықтары - бөрене, үлкен ағаш ат, әр түрлі биіктегі қоссырық және еркін жаттығу.

Спорттың акробатика - жұптасып және топтасып орындалатын акробатикалық жаттығулар. Гимнастиканың бір түрі ретінде қаралатын аса күрделі жаттығу.

Көркем гимнастикамен әйелдер шұғылданады. Жалпы көркем гимнастикасының орындалуы би қозғалысына негізделген, қолда әр түрлі құрал-жабдықтарды ұстап жүріп немесе лақтыра отырып, сол құралдың қозғалысымен бірге билеп жүріп орындалады.

Ең әуелі гимнастика сабағы басталмас бұрын, сабақтың қауіпсіздік ережесін үйрену керек. Мұғалімнің тұжырымдамасымен орындалады. Гимнастикамен арнаулы шұғылданушы өзі сақтана жүріп, спортпен шұғылданудың жалпы ережесін білуі керек. Содан кейін, әріптесін сақтандыра білуі керек. Мұны орындау әр спортшының міндеті. Осындай ережелерді сақтай білу қажет [4, 87] .

Жеңіл атлетика - бүгінгі таңда тек біздің елде ғана емес, дүние жүзінде кең таралған спорт түрі. Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығулары - тегіс жерде жүгіру, бедерлі жерде жүгіру, жүру, кедергілермен жүгіру, ұзындыққа және биіктікке секіру, лақтыру, жеңіл атлетикалық көпсайыс. Жүгіру - қысқа, орташа және ұзақ қашықтық болып үшке бөлінеді. Қысқа қашықтыққа - 100, 200, 400 м және 110 м кедергілі қашықтық жатады. Орташа қашықтыққа800, 1000, 1500, 2000, 3000 м жүгіру және 3000 м кедергілі қашықтыққа жүгіру жатады. Ұзақ қашықтыққа - 5000, 1, 2, 42 шақырым 192 м марафондық қашықтық және 50 шақырым кросс (дала жарысы) жатады.

Жүру - 20 шақырым спорттық жүріс. Лақтыру - диск, найза, граната, балға, доп және ядро. Секіру - орында тұрып және жүгіріп келіп ұзындыққа секіру, биіктікке және сырықпен секіру, үш аттап секіру. Жеңіл атлетикалық көпсайыс - көпсайыс құрамына жеңіл атлетиканың жаттығуынан 10 жаттығуға дейін кіреді. Олар - жүгіру, секіру, лақтыру және кедергілерден өту. Сөре және мәре. Жарыс барысында сөреден шығу үшін жүгіруші төменгі және биік сөре жағдайында тұрады. Қысқа қашықтыққа жүгіргенде төменгі сөре жағдайында тұрады. Орта және ұзын қашықтыққа жүгіргенде биік сөре жағдайында тұрады. Төменгі және биік сөреде жүгіріп шығу әдіс-тәсілін студенттер мектеп бағдарламасынан оқып кеткендіктен, оған қайтадан оралмадық.

Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығуы - жүгіру. Ол жеңіл атлетиканың барлық жаттығуларында қолданады. Сондықтан, кім болсын, жеңіл атлетикамен шұғылданғанда, ең алдымен жүгірудің айла-тәсілін меңгеруі керек.

Адам баласының табиғи жүруі бар. Екінші - жүрудің спорттық түрі бар. Әрине, екеуінің айырмашылығы жер мен көктей. Спорттық жүрістің негізгі ережесі, әрбір аттаған сайын, яғни, алдыға аттаған аяқтың өкшесі жерге тимейінше итерілетін аяқты жерден көтеруге болмайды. Демек, адамның екі аяғы да жерге тимейтіндей көтеріліп кететін фазасы болмауы керек. Бұл жағдайға кез келген спортшы қалыптасып үйрене бермейді. Табиғи жүрісте көтеріліп кететін фазасы болады. Яғни, жүгірудің алғы шарты орындалады. Спорттың жүріспен жарысқа қатысқан спортшы жүгіріп кетпес үшін көтеріліп кететін фазасын төрешілер мұқият қадағалайды. Әдетте, жүгірудің әдісін білетін спортшылар төменгі сөреден шығудың әдісін жақсы меңгерген болса, жылдамдықтан көп ұтады. Бұл деген жүгіріс әдісін меңгерді деген сөз. Ал жоғарғы сөре жүгіріс әдіс-тәсілін меңгеруге айтарлықтай әсер ете қоймайды. Бірақ орта және ұзақ қашықтыққа жүгіргенде аяқты көтеріп алып, алға соза басудың өзіндік ерекшелігі бар. Мәселен, біреу қысқа адымдайды, енді біреу жүгіргенде адымын ашады. Жүгірушінің жылдамдығы, міне, негізінен осы жағдайдың орындалуына байланысты.

Осыған орай мынандай жаттығуларды орындауға болады:

белгілі бір қашықтықты (400, 800, 1000 м) бір темппен жүгіріп өту (бірнеше рет қайталау) ;
20-30 м қашықтықты өте жоғары жылдамдықпен жүгіріп өту. 6-8 рет қайталанады;
соқпақ жолды бір темппен жүгіріп өту (1000, 2000. 3000 м) ;
белгілі бір қашықтықты тізені көтеріп жүгіріп өту;
аяқтың өкшесімен ғана жүгіру;
аяқтың ұшымен жүгіру;
жүреден отырып жүгіру;
сыңар аяқтап секіріп, жүгіру;
қысқа қашықтыққа төменгі сөреден шығып, жоғары жылдамдықпен жүгіру (20, 30, 40 м) ;
қолды жерге тіремей төменгі сөреден жүгіріп шығу;
белгілі бір қашықтықты аяқты артқа сілтеп жүгіру;
белгілі бір қашықтықты арқамен алдыға қарап жүгіріп өту;
30-40 м қашықтықты екі аяқтап секіріп жүгіру;
30-40 м қашықтықты орында тұрып секіріп өту;
30-40 м қашықтықты жүреден отырып жүріп өту.

Биіктіктен секіру үшін спортшы ең әуелі сілтейтін және итерілетін аяқты анықтап алады. Шамамен 7-9 м жүгіретін жерін белгілейді. Әдетте, биіктікке секіретін спортшы кермеден секіруге жүгірген кезде аса жоғары жылдамдықпен бастағанымен, кермеге жақындаған кезде жылдамдық төмендейді. Себебі, спортшы секіруге дайындалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.