Палееоолит дәуірі

Кіріспе
1. Палелоолит дәуірі
2. Ерте Палеолит адамдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Па¬ле¬олит (гр. Pa¬la¬ios – ежелгі және lit¬hos – тас) – ежелгі тас ғасы¬ры. Б. з. б. 2,6 млн. жыл¬дан – б. з. б. 10 мың жыл ара¬лығын қам¬ти¬ды. Па¬ле-олит ғылым¬да төменгі, ор¬таңғы және жоғарғы деп 3-ке бөлінеді. Төменгі не¬месе ежелгі па¬ле¬олит ша¬мамен б. з. б. 2 млн-нан 140 мың жылға, ор-таңғы па¬ле¬олит 140 мыңнан 40 мыңын¬шы, ал жоғарғы не¬месе кейінгі па¬ле-олит 40 мыңнан 10 мың жыл¬дыққа дейін со¬зыл¬ды. Па¬ле¬олит екі ке¬зеңге – ежелгі және соңғы па¬ле¬олит деп бөлінеді. Ежелгі па¬ле¬олит ірі-ірі үш ке-зеңге (мәде¬ни¬ет¬ке): ол¬ду¬вэй (б. з. б. 2,6 млн. жыл – 700 мың жыл), ашель (б. з. б. 700 мың жыл – 150–120 мың жыл) және мустье (б. з. б. 150 – 120 мың жыл – 35 – 30 мың жыл) ке¬зеңдеріне бөлінеді. Соңғы па¬ле¬олит б. з. б. 40 – 35 мыңжыл¬дықтан бас¬та¬лып, 10 мыңжыл¬мен аяқта¬лады. Па¬ле-олиттің ерек¬шелігі Ев¬ра¬зия мен Аф¬ри¬ка ай¬мақта¬рының сол дәуірдегі мәде-ни¬ет¬терінің едәуір ұқсас¬тығы бо¬лып та¬была¬ды. Алғашқы қауым ада¬мы жа-байы өсетін дәндерді, жеміс жи¬дек¬терді жи¬нап, жа¬ну¬ар¬ларды аулаған. Төменгі па¬ле¬олиттік ес¬керткіштер Қазақстан¬ның Жам¬был об¬лы¬сын¬дағы Қара¬та¬удан 50-жыл¬да¬ры та¬был¬ды (мұны тапқан Х. Ал¬пысба¬ев). Бөріқазған, Тәңірқазған және Тоқалы 1,2,3, со¬нымен бірге Шу өзенінің оң жағала¬уын¬дағы Қазанғап қоныс¬та¬ры белгілі. Бұл жер¬лерден көбіне¬се тас-тан жа¬салған шапқыш¬тар та¬былған. Ор¬таңғы па¬ле¬олиттің ес¬керткіштері Қазақстан¬ның бар¬лық ай¬мағынан та¬былған Оңтүстік және Шығыс Қазақстан¬нан, Маңғыс¬тау түбегінен мустье дәуірінің қоныс¬та¬ры та¬былған. Бұларға Са¬рысу өзені бойын¬дағы Мұзбел, Ертіс өзені, Қанай ауылы¬ның маңын¬дағы қоныс¬тар жа¬тады. Қаз¬ба жұмы¬сы кезінде би¬зон¬ның, ақбөкеннің, арқар¬дың, жа¬байы жылқының, т. б. сүйек¬тері, ал құрал¬дардан қырғыш¬тар, сүйір ұштықтар, пы¬шақ тәріздес плас¬ти¬налар ұшы¬рас¬ты. Жоғарғы па¬ле¬олит ес¬керткіштері Ор¬та¬лық және Шығыс Қазақстан¬нан да та¬былған. Бат¬пақ – 8, Семізбұғы, Қара¬бас – 3, Аг¬ренсор – 2 осын¬дай ес-керткіштер то¬бына жа¬тады.
Палеолит жәйлі әдебиеттерде «қол шапқыш» терминінің орнына екі беті де өңделгең құралды білдіретін «бифас» термині жиі қолданылып жүр. Бірақ «бифас» термині «қол шапқыштан» гөрі кеңірек ұғым. Олар орта, кейінгі ашельге және мустьеге тән және сонда кездеседі, сонымен қатар, шабуға емес, кесуге, қыруға арналған және сүңгінің үштығы есебінде қолданылды. Одан басқа осы кездері тас бүйымдарды шабатын құрал - кливер пайда болады. Шапқыш сияқты, ол да екі жағынан да қашалған құралға, яғни бифасқа жатады. Палеолит туралы әдебиеттерде кливерлерді кейде көлденең жүзді шапқыш, кескіш деп те атаған.

1. «Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010
2. “Қазақ Энциклопедиясы”, V-том
3. Қазақстан тарихы (Ерте заманнан қазіргі кезге дейін) 4-томдық. - Алматы. Т. 1, 1996.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Палеоолит дәуірі
Ерте Палеолит адамдары

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Палеоолит дәуірі
Палеолит (гр. Palaios – ежелгі және lithos – тас) – ежелгі тас ғасыры. Б. з. б. 2,6 млн. жылдан – б. з. б. 10 мың жыл аралығын қамтиды. Палеолит ғылымда төменгі, ортаңғы және жоғарғы деп 3-ке бөлінеді. Төменгі немесе ежелгі палеолит шамамен б. з. б. 2 млн-нан 140 мың жылға, ортаңғы палеолит 140 мыңнан 40 мыңыншы, ал жоғарғы немесе кейінгі палеолит 40 мыңнан 10 мың жылдыққа дейін созылды. Палеолит екі кезеңге – ежелгі және соңғы палеолит деп бөлінеді. Ежелгі палеолит ірі-ірі үш кезеңге (мәдениетке): олдувэй (б. з. б. 2,6 млн. жыл – 700 мың жыл), ашель (б. з. б. 700 мың жыл – 150–120 мың жыл) және мустье (б. з. б. 150 – 120 мың жыл – 35 – 30 мың жыл) кезеңдеріне бөлінеді. Соңғы палеолит б. з. б. 40 – 35 мыңжылдықтан басталып, 10 мыңжылмен аяқталады. Палеолиттің ерекшелігі Евразия мен Африка аймақтарының сол дәуірдегі мәдениеттерінің едәуір ұқсастығы болып табылады. Алғашқы қауым адамы жабайы өсетін дәндерді, жеміс жидектерді жинап, жануарларды аулаған. Төменгі палеолиттік ескерткіштер Қазақстанның Жамбыл облысындағы Қаратаудан 50-жылдары табылды (мұны тапқан Х. Алпысбаев). Бөріқазған, Тәңірқазған және Тоқалы 1,2,3, сонымен бірге Шу өзенінің оң жағалауындағы Қазанғап қоныстары белгілі. Бұл жерлерден көбінесе тастан жасалған шапқыштар табылған. Ортаңғы палеолиттің ескерткіштері Қазақстанның барлық аймағынан табылған Оңтүстік және Шығыс Қазақстаннан, Маңғыстау түбегінен мустье дәуірінің қоныстары табылған. Бұларға Сарысу өзені бойындағы Мұзбел, Ертіс өзені, Қанай ауылының маңындағы қоныстар жатады. Қазба жұмысы кезінде бизонның, ақбөкеннің, арқардың, жабайы жылқының, т. б. сүйектері, ал құралдардан қырғыштар, сүйір ұштықтар, пышақ тәріздес пластиналар ұшырасты. Жоғарғы палеолит ескерткіштері Орталық және Шығыс Қазақстаннан да табылған. Батпақ – 8, Семізбұғы, Қарабас – 3, Агренсор – 2 осындай ескерткіштер тобына жатады.
Палеолит жәйлі әдебиеттерде қол шапқыш терминінің орнына екі беті де өңделгең құралды білдіретін бифас термині жиі қолданылып жүр. Бірақ бифас термині қол шапқыштан гөрі кеңірек ұғым. Олар орта, кейінгі ашельге және мустьеге тән және сонда кездеседі, сонымен қатар, шабуға емес, кесуге, қыруға арналған және сүңгінің үштығы есебінде қолданылды. Одан басқа осы кездері тас бүйымдарды шабатын құрал - кливер пайда болады. Шапқыш сияқты, ол да екі жағынан да қашалған құралға, яғни бифасқа жатады. Палеолит туралы әдебиеттерде кливерлерді кейде көлденең жүзді шапқыш, кескіш деп те атаған.
Ертедегі палеолит үшін леваллуа техникасының таралуы ірі техникалык төңкеріс болды. Орта және соңғы ашель тас жинақтарында өткен дәуірде-ақ пайда болған майда құралдар - қырғыш, жонғыш, бұрғы т.б. болды. Бұл кезеңнің ескерткіштерінде тас шоқпарлар, найзалар т.б. кездеседі.
Соңғы ашель дәуірі көптеген зерттеушілер орта палеолит деп белгілеген мустьемен ауысты. Қазақстан үшін мустье 150-120 - 40-35 мың жылдар аралығында өтті. Ашельдің соңында және мустьелік дәуірге кешкенде адамның физикалық құрылысында түбірлі өзгерістер болған деп есептеледі. Осы кезде ежелгі "Ноmo erеktus" ("тiк жүрген адам") архантроптары палеоантроптарға айналған. Бұл - ғылымда белгілі мустьелік неандарталь адамдарының уақыты.
Сонғы палеолит (40-35 мың жыл - б.з.д. 10-мыңжылдық). Бұл адамның жер шарындағы климаттық аймақтарда кеңінен орналасу және нәсілдердің, нәсіл топтарының қалыптасу уақыты болды.
Ойлауға қабілетті адамның пайда болуы мен соңғы палеолит дәуіріндегі адам қоғамының материалдық және рухани мәдениетінің әрі қарай дамуы арасында тура байланыстың болуы әбден мүмкін. Бұл құбылыс қоғамдық қарым-қатынастың ілгері дамуымен, рулық қоғам қалыптасу үдерісімен, адамдар ұжымындагы қогамдық ұйымның алғашқы айырықша формасы - рулықтың (алғашқы туыстық рудың) пайда болуымен тығыз байланысты. Туыстық ұйым барлық жерде аналык жүйелі және аналык тарапты болған, ал әйел қоғамда жоғары орында тұрған деп пайымдалады. Осылайша аналық ру, өзара қандық туыстық байланыспен және анасы бойынша есептелетін туыстық арқылы бірігетін адамдардың экзогамдық тобын құрды. Әйелдердің қоғамдық өмірдегі жоғарғы жағдайы отбасындағы қауымдық шаруашылыктың ерекшеліктерінен, әйелдердің ұрпақ жалғастыратын ролінен келіп шыққан еді.
Ертедегі адамдардың идеологиялық танымдарындағы ошақтың ұйтқысы, оның басшысы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.