Шудың, дыбыстың адам организміне зиянды әсері және олармен күресі әдістері

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлімі
Шудың, дыбыстың адам организміне зиянды әсері және олармен күресі әдістері
1 Дыбыстың қаттылығы
2 Дыбыстың биіктігі
3 Дыбыстың тембірі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Көшеде тоқтап, құлақ салсаңыз МАЗ және ЗИЛ сияқты автокөліктердің дарылдаған дауысын және серіппелі темір есіктердің жабылған дауысын, ауладағы бала-шаға айқайын естисіз. Магнитофондар және теледидарлар, зауыттардағы цех станоктарының және машиналардың гүрсілі құлақ тұндырады. Осының барлығы күнделікті көрініс.
Уақыт ағымына, ғылым жетістігіне байланысты жаңа дыбыс құралдары жасалып, олардың күші өсті .
Ғылым және техника табыстарымен, қарқынымен урбанизациямен бірге шудың деңгейі де тоқтаусыз өсті.
Шу – үлкен санды қарапайым типті әртүрлі биіктер мен күштерден тұратын дұрыс емес, қалыпты емес дыбыстардың жиынтығы.
Шу - өркениетті заманымыздың өзіне тән өндірісінің шығыны, күн өткен сайын біздің өмірімізге кеңірек басып кіреді.
Зерттеу мақсаты : адам ағзасына шудың әсерінің қасиетін анықтау . Осы зерттеу мақсатына сәйкес келесі міндеттерді ұсынамын:
1) Шудың қайнар көздерін анықтау ;
2) Адам ағзасындағы шудың әсерін зерттеу ;
3) Адам ағзасындағы транспорттық шудың әсерін зерттеу ;
4) Халық денсаулығына қалалық көшедегі шудың ықпал жасауына талдау жүргізу.
5) Шумен күрес негізгі іс-шараларын ұйымдастыру.
Адамның қоршаған ортаға әсері ғылыми - техникалық алға басудың салдары. Ғасыр басынан дүниежүзілік өндірістік өнеркәсіптер 16 есе өсті, ол ғасыр аяғына қарай 1,5-3 есеге дейін өседі, бұл бұған дейінгі адамзат тарихындағы пайдаланылған шикізат шамасынан асады.
Шу мәселесі қазігі заманда төтенше де маңызды мағынаға ие болды. Ұзақ уақыт шу өркениеттің шарасыз жауыздығымен, техниканың қарқынды дамуының, автоматтандырудың, механикаландырудың, көлік өсу шегінің, техникалық алға басудың қосымша өнімі деп есептелді.
Шу - уақытша күрделі құрылымды және ағзаға ерекше әсер ететін қасиеттерімен акустикалық үйлесімсіз дыбыс.
Табиғатта шу пайда болу әдістеріне байланысты танылады:
1) қатты денелердің дірілдеуінен пайда болатын механикалық шу .
Дірілдеуден пайда болған шу лайықты шарттары бар жағдайларда дыбыс болып сәулелеле шашырайды, сондықтан көп жағдайда шудың өзі естілмейді. Механикалық шу машиналармен және механизмдердің жұмыс істеуінен пайда болады.
2) Аэро немесе гидродинамикалық шу - газ қозғалысынан, бу немесе сұйықтықтың қысымының әсерінің нәтижесінде пайда болады.
3) Термиялық шу - газдардың тығыздыққа байланысты жанған кезінде пайда болады.
4) Кавитациялық шу - акустикалық кавитация кезінде дыбыс импульсының нәтижесінде туатын тамшылар мен қуыстардың және сұйықтықтың жарылунан пайда болады.

1. Физика және астрономия: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Өңд., толыкт. 2-бас. /
2. Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 240 бет.
3. www.flmaster.kz
4.www.referat.nur.kz
5. www.portal.vkgu.kz

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлімі
Шудың, дыбыстың адам организміне зиянды әсері және олармен күресі
әдістері
1 Дыбыстың қаттылығы
2 Дыбыстың биіктігі
3 Дыбыстың тембірі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Көшеде тоқтап, құлақ салсаңыз МАЗ және ЗИЛ сияқты автокөліктердің
дарылдаған дауысын және серіппелі темір есіктердің жабылған дауысын,
ауладағы бала-шаға айқайын естисіз. Магнитофондар және теледидарлар,
зауыттардағы цех станоктарының және машиналардың гүрсілі құлақ тұндырады.
Осының барлығы күнделікті көрініс.
Уақыт ағымына, ғылым жетістігіне байланысты жаңа дыбыс құралдары
жасалып, олардың күші өсті .
Ғылым және техника табыстарымен, қарқынымен урбанизациямен бірге шудың
деңгейі де тоқтаусыз өсті.
Шу – үлкен санды қарапайым типті әртүрлі биіктер мен күштерден тұратын
дұрыс емес, қалыпты емес дыбыстардың жиынтығы.
Шу - өркениетті заманымыздың өзіне тән өндірісінің шығыны, күн өткен сайын
біздің өмірімізге кеңірек басып кіреді.
Зерттеу мақсаты : адам ағзасына шудың әсерінің қасиетін анықтау . Осы
зерттеу мақсатына сәйкес келесі міндеттерді ұсынамын:
1) Шудың қайнар көздерін анықтау ;
2) Адам ағзасындағы шудың әсерін зерттеу ;
3) Адам ағзасындағы транспорттық шудың әсерін зерттеу ;
4) Халық денсаулығына қалалық көшедегі шудың ықпал жасауына талдау
жүргізу.
5) Шумен күрес негізгі іс-шараларын ұйымдастыру.
Адамның қоршаған ортаға әсері ғылыми - техникалық алға басудың салдары.
Ғасыр басынан дүниежүзілік өндірістік өнеркәсіптер 16 есе өсті, ол ғасыр
аяғына қарай 1,5-3 есеге дейін өседі, бұл бұған дейінгі адамзат тарихындағы
пайдаланылған шикізат шамасынан асады.
Шу мәселесі қазігі заманда төтенше де маңызды мағынаға ие болды. Ұзақ
уақыт шу өркениеттің шарасыз жауыздығымен, техниканың қарқынды дамуының,
автоматтандырудың, механикаландырудың, көлік өсу шегінің, техникалық алға
басудың қосымша өнімі деп есептелді.
Шу - уақытша күрделі құрылымды және ағзаға ерекше әсер ететін
қасиеттерімен акустикалық үйлесімсіз дыбыс.
Табиғатта шу пайда болу әдістеріне байланысты танылады:
1) қатты денелердің дірілдеуінен пайда болатын механикалық шу .
Дірілдеуден пайда болған шу лайықты шарттары бар жағдайларда дыбыс
болып сәулелеле шашырайды, сондықтан көп жағдайда шудың өзі естілмейді.
Механикалық шу машиналармен және механизмдердің жұмыс істеуінен пайда
болады.
2) Аэро немесе гидродинамикалық шу - газ қозғалысынан, бу немесе
сұйықтықтың қысымының әсерінің нәтижесінде пайда болады.
3) Термиялық шу - газдардың тығыздыққа байланысты жанған кезінде пайда
болады.
4) Кавитациялық шу - акустикалық кавитация кезінде дыбыс импульсының
нәтижесінде туатын тамшылар мен қуыстардың және сұйықтықтың жарылунан пайда
болады.
1.Дыбыстың қаттылығы
Дыбыстың қаттылығы неге байланысты болатынын анықтау үшін камертонды
пайдаланамыз.Камертон — доға тәрізді қысқа сапталған металл таяқша, оның
көмегімен музыкалық дыбыс алуға болады.
Камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын денелердің
шығаратындыбыстары музыкалық дыбыстар деп аталады.
Камертонның бір тармағын таяқшамен ұрсақ, белгілі бір дыбыс естиміз.
Камертонның екі тармағы да тербеліп, қоршаған ауада дыбыс толқынын
тудырады. Енді оның тармақтарының біріне инені бекітейік, осыдан кейін оның
ине бекітілген тармағын қарайтылған әйнек үстімен жүргізсек, дыбыс шығарып
тұрған камертонның гармоникалық (синусоидалық) тербелісінің графигін
аламыз. Гармоникалық тербеліс —тербелістердің ең қарапайым түрі болып
табылады, сондықтан камертонның гармоникалық дыбысын да қарапайым дыбыс деп
санаймыз. Әдетте, мектеп камертондары бірінші октаваның "ля" нотасына
сәйкес келетін дыбыс шығарады.
Камертонды таяқшамен неғұрлым қаттырақ ұрсақ, ол соғұрлым қаттырақ
дыбыс шығарады және камертонның тармақтары едәуір үлкендеу амплитудамен
тербелетін болады. Камертонды ақырын ұру — амплитудасы кіші тербеліс
тудырады, бұл кезде бәсең дыбыс шығады.
Демек, дыбыс қаттылығы дыбыс шығаратын дененің тербелістер
амплитудасымен анықталады.
Шу тұрғын үйлерде сырттан кіретін шудан және ішкі шудан, санитарлық -
техникалық, инженерлік - технологиялық құралдарда, тұрмыс
құралдарында,музыкалық аспаптарда ойнағанда, адамдардың жылжуынан және
жиһазды жылжытудан, әңгімелескенде, балалардың айқайларынан құралады.
Қаладағы шу " симфониясы " көптеген факторлардан түзіледі : темір жолдардың
гүрсілінен және ұшақтардың гуілінен , құрылыс техникасының гүрілінен, зауыт
цехтарының шуынан және тіпті тұрмыстық құралдарының шуынан - бір сөзбен
айтқанда адамды қоршайтын барлық заттан тарайды.
Шудың ең қуатты аккордтары автокөлік қозғалысының дыбысы, оған жалпы фонда
шудың 80% береді.
Қала тұрғындарын, әсіресе ірі қалаларда қалалық көліктердің шуы қатты
алаңдатады: трамвайлар, автомобильдер, автобустар, мотоциклдер,
мотороллерлер. Көп мөлшердегі шу, әсіресе, дизельді және жүк таситын
машиналардан шығады.
Қалалық көлік саны толассыз өседі және өсуде . Таза техникалық
проблемалардың шешімі туралы тек қана айтып кана қоймай, қазіргі заманға
сай гүрсілі аз автомобильдерді таңдау қажетті деп санауымыз керек.
Соңғы он жылдықта шудың зиянды ықпалы жұмыс істеушілерге, дәл осылай
халықтың басқа топтарына әсері өсті. Бұның себебі, техникалық алға
басуындағы өндіріс процестерінің механикалануы, көліктің қуаттылығының
артуында.
Тербелмелі қозғалыс көздерінің дыбыстық энергиясы қоршаған ортаға үзіліссіз
түсуі мүмкін, мысалы , тоқыма станок жұмысы кезінде немесе оқтын-оқтын
импульстер түрінде, пневматикалық аспапты қолданған жағдайда орын алады.
Осыған байланысты шудың тұрақты және импульстік түрлерін ажыратады. Ағза
үшін импульстік шу қауіпті.
Шудың адам ағзасына тигізетін әсері өзге өндірістік факторлармен үйлеседі:
қанағатсыз микроклимат, улы заттар, ультродыбыстар, әсіресе, вибрациямен
үйлесіп отырып шудың зиянды әсері: есту қабілетінің нашарлауына,жүйке
жүйесіне, жүрек тамыр жүйесіне және т.б. жүйелерге кері әсер етеді.Бұл
еңбек өнімділігінің төмендеуіне, өндірістік ақауларға алып келеді.
Шу – үлкен қалардың халқына кері әсер ететін негізгі факторлардың
бірі.Шудың тұрақты әсері ашушаңдылықты жоғарылатады, шығармашылық әрекетті,
еңбек өнімділігін және халықтың тынығу тиімділігін төмендетеді.Бүгінгі
күнгі зерттеулер бойынша шудың жоғарғы қысымы көптеген аурулардың – жүрек
тамыр, асқазан жүйке жүйесі ауруларын қоздырушы болып табылады.
Шудың ( дыбыстың) адам организміне әсері
Дыбыстың зиянды жақтары да бар. Қатты дыбыстар жұмыс жасауға, ойлауға,
демалуға кеселін тигізеді.
Бұрын дыбысқа (шуға) көп көңіл бөлмей оның мәдениетпен техниканың
айырылмас жолсерігі, онан құтылудың жолы жоқ деп есептелетін.
Қазір болса, машиналар мен жабдықтардың саны өсіп, мөлшері үлкеюіне
байланысты қоршаған ортада дыбыс көп тарап және жағымсыз факторлардың
біріне айналды. Қалалар мен өндіріс орталықтарында шу жылдан-жылға көбейіп,
елдің мазасын ала бастады. 1948 жылы қала тұрғындарының 23 %-і дыбыстың
өсуіне наразылық білдірсе, 1961 жылы олардың саны 50 %-ке жетті. Соңғы 20
жылда үлкен қаладағы дыбыс қуаты 10-15 есе көбейді (19).
Қаладағы шу негізінен темір жолмен жүрген пойыз, трамвай тарсылынан,
ұшақтардың гүрілінен, автомашина, мотоцикл, тұрмыстық жабдықтармен құрылыс
алаңында жұмыс жасайтын техниканың дыбысынан құралады. Барлық шудың 80 %-не
жуығы автомашиналардан тарайды.
Адамдар үшін шу өте қауіпті. Оның қолайсыз әсері көп уақытқа дейін білінбей
жүреді де, білінгеннен кейін кеш болады. Оның үстіне дәрігерлер нәтижелі
емдеу жолдарын табалмай жүр.
Шу (дыбыс) деген не? Шу деп түрлі жиіліктегі және қуатты дыбыстардың
шым-шытырық қозғалысын айтады. Дыбыс үнемі газды, сұйық және нығыз толқын
түрінде тараған тербелмелі қозғалыстан тұрады. Газды сұйық немесе нығыз
орта болғанда ғана дыбыс адамдардың құлағына естіледі. Ауа жоқ жерде дыбыс
толқындары таралмайды да, ешқандай дыбыс естілмейді. Мысалы: қоңырауды
электр жүйесіне жалғап шыны қалпақпен жапсаң қоңырау сылдыры анық естіліп
тұрады. Егер қалпақ астындағы ауаны насоспен біртіндеп сорса қоңырау
сылдыры азая түседі де ауа біткен соң естілмейтін болады.
Ауаның тербелуі жиіленген сайын дыбыстың күші де әрі жоғары, әрі
жіңішкелене береді. Мысалы: сиыр мөңірегенде ауа секундына 20-30 қозғалу
(тербелу) болса, масаның ызыңында 10000-ға дейін тербелу болады. Дыбыстың
негізгі физикалық сипаттамалары мыналар: тербелу жиілігі, таралу
жылдамдығы, күші және қысымы. Дыбыстың тербелу жиілігі (f) герцпен
өлшенеді. 1 герц (гц) 1 секунд ішінде толық 1 циклы өтетін тербеліс
жиілігінің өлшеу бірлігі. Герц атауы электромагниттік толқындарды ашқан
неміс физигі Г. Р. Герцтің құрметіне қойылған. Орысша Гц. Халықаралық
белгіде НZ болып жазылады.
Жоғарғы жиіліктерді өлшеу үшін оның еселік бірліктері жиі қолданылады:
1 килогерц (Кгц)= 1000 гц, 1 мегагерц (Мгц) – 1000000 гц.
Адамдардың құлағы жиілігі 16 гц пен 20000 гц аралығындағы механикалық
тербелімдер дыбысын естіп, одан төменгі және жоғары тербелімдегі дыбыстарды
естімейді. Бірақ бұл жиіліктегі дыбыстардың адамдар үшін өте зиянды әсері
бар.
Дыбыс тербелімінің жиілігі 16 гц-тен төмен болса, оны инфрадыбыс деп
атайды. Олар құлаққа естілмегенімен адамдардың ішкі мүшелеріне күшті әсер
етіп, жұмыс ырғағын өзгертеді.
Тәжірибе жүзінде инфрадыбыстың жиілілік аймағы төменгі (16 гц төмен)
жағынан шектелмеген. Табиғатта 1 гц-тың 10-дық тіпті 100-дік үлесіндей
инфрадыбыстық тербелістер кездесе береді.
5-9 гц аралығындағы дыбыс тербелістері бауырдың, қарынның, талақтың
тербелімін көбейтіп кеуде клеткаларын ауыртады.
Тербелімі 12-14 гц дыбыстар құлақтың зыңғылын көбейтеді.
Американдық ғалым Роберт Вуд спектакль жүріп-жатқан залда жиілігі секундына
13 гц дыбыс таратқанда көрушілердің бәрі түсініксіз үрей сезінгендерін
айтқан.
Ғылым және техниканың қарқынды дамуына, қала халқының күрт көбеюіне
байланысты шудың деңгейі де тоқтаусыз өсті. Бұл қазіргі заманда төтенше де
маңызды мағынаға ие болды. Қаладағы шу симфониясы көптеген факторлардан
түзіледі: темір жолдардың гүрсілінен және ұшақтардың гуілінен, құрылыс
техникасының гүрілінен, зауыт цехтары және, тіпті, тұрмыстық құралдарының
шуынан, бір сөзбен айтқанда, адамды қоршайтын барлық заттан тарайды. Шудың
ең қуатты түрін автокөлік қозғалысы береді. Ол қаладағы жалпы шудың 80
пайызын құрайды.
Тұрғындарды, әсіресе ірі мегаполистерде қалалық көліктердің шуы қатты
алаңдатады. Қалалық көлік саны толассыз өсуде. Таза техникалық
проблемалардың шешімі туралы тек қана айтып кана қоймай, қазіргі заманға
сай гүрсілі аз автомобильдерді таңдау қажетті деп санауымыз керек.
Алып шаһар – Алматыда түрлі жағдайда пайда болатын шу, әсіресе,
нәрестелердің денсаулығына кері әсерін тигізіп отыр, – деп дабыл қағады
дәрігерлер.
Шу ашушаңдықты жоғарылатады, шығармашылық әрекетті, еңбек өнімділігін және
халықтың тынығу тиімділігін төмендетеді. Бүгінгі күнгі зерттеулер бойынша,
шудың жоғарғы қысымы жүрек, қантамыры, асқазан, жүйке жүйесі ауруларын
қоздырады.
Балалар невропотологі Светлана Михновец: Тұрғын үйлердің төменгі
қабатында немесе жанында орналасқан мейрамханалардан шығатын тұрақты шу жас
сәбилер ғана емес, ересектердің де жүйкесіне үлкен әсерін тигізеді –
дейді. Жоғары жиіліктегі қатты дыбыстар балалардың қалыпты жүйке жүйесіне
нұқсан келтіріп, қатты шаршатады. Кей жағдайда шудың әсерінен әлсіз балалар
аяқ-қолы дірілдеп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.