Әлеуметтік-мәдени үрдістердегі Қазақстандағы ақпараттық процестерді басқару мәселелері

Демократиялық құндылықтарға негізделген дамудың жаңа деңгейіне, азаматтық және құқықтық қоғамға, саяси әралуандыққа көшу ақпаратқа деген орасан зор сұранысты туғызып отыр. Осы сұранысты қанағаттандыру қажеттігі ақпараттық процестерді тиімді басқару мәселесін күн тәртібіне қоюда. Ал, ақпараттық процестер саяси-әлеуметтік, экономикалық құрылымдар мен жұртшылық арасындағы хабар алмасудың-коммуникация-ның өзегін құрап, өзін-өзі реттеп отыратын күрделі әлеуметтік жүйе болып табылатын социумның-қоғамның өркендеп, дамуының негізгі тетігі ретінде көрінеді. Қазіргі таңда мүндай жүйелерді басқару оның обьектілері мен субьектілері арасындағы үздіксіз ақпарат алмасу жолымен жүзеге асады. Бұл орайда ақпараттың маңызы қоғамды ғылыми басқарудың әлеуметтік құбылыстар мен процестерді, олардың даму заңдылығын тануға негізделуімен түсіндіріледі. Болмыстың адам санасында бейнеленуі болып табылатын таным процесінің мәні де "ақпарат" ұғымымен тығыз байланысты.
Жалпы тұрғыдан алғанда «ақпарат» ұғымына қандай да болмасын дерек, мәліметтер мен білімдер жиынтығы кіреді. (Шығу тегіне байланысты ақпаратты биологиялық (генетикалық) ақпарат, техникалық ақпарат, геологиялық ақпарат, т.б. деп жіктеуге де болады). Ақпарат теориясында бұл түсінік сақтау, жеткізу, түрлендіру обьектісі саналатын деректер жиыны ретінде пайымдалады, ал информатика ғылымы болса ақпараттың құрылымы мен қасиеттерін, сондай-ақ оны жинақтауға, сақтауға, іздестіруге, өңдеуге, түрлендіруге, бөлуге және қызметтің түрлі салаларында пайдалануға қатысты мәселелерді зерттейтін пән ретінде көрінеді.
Әлеуметтік болмыс құбылыстары мен процестерін еркін ақпарат алмасу негізінде жетік білу қоғамның өз элементтерін ішкі және сыртқы ортаның өзгерістеріне орай мақсатты түрде қайта құруына мүмкіндік береді, сөйтіп, оның тұрақты да нық қызметі үшін негіз қалайды. Саяси және экономикалық өмірдің мәселелері бойынша басқару шешімдерін талдап жасау мен қабылдау процесі жөніндегі адамдардың жан-жақты хабардарлығын, басқару органдары өкілдерінің тұрақты есептілігін қамтамасыз етпейінше демократиялық қоғам орнату мүмкін еместігін кеңестік тарих тайға таңба басқандай көрсетіп берді.
Қоғамның өмір сүруінің айырықша қырын бейнелейтін ақпарат түрлерінің бірі-әлеуметтік-экономикалық ақпарат. Ол қоғамдық өмірдің әлеуметтік құбылыстары мен процестерінің сан алуан түрін сипаттайтын ақпарттың неғүрлым күрделі де мазмұнды саласы болып табылады. Әлеуметтік ақпараттың мән-маңызын түсіну үшін оны мағыналық-мәндік тұрғыдан қарастырған жөн. Себебі кез келген дерек ақпарат бола алмайды. Бағдарлау, белсенді іс-әрекет, басқару, яғни жүйенің сапалық ерекшелігін сақтау, оны жетілдіру мен дамыту үшін қолданылатын білім бөлігі ақпаратты құрайды. Ақпараттың кез келген түрі сияқты әлеуметтік ақпараттың да бірқатар өзіндік ерекшеліктері бар. Оның айқындаушы ерекшеліктерінің қатарына мазмұн жатады. Өйткені әлеуметтік танымның басты обьектісі-адам. Қоғамдық қатынастарда адамның алатын орны, атқаратын қызметі әлеуметтік ақпараттың негізгі мәнін білдіреді. Басқару субьектісі жөнінде сөз қозғайтын болсақ, оның, субьектінің, іс-әрекет негізі білім болып табылады, ал білім дегеніміз-әлеуметтік болмысты танып-білудің тәжірибеде тексерілген нәтижесі, нақтылап айтқанда, оның адам санасында бейнеленуі. Басқару қүрылымына енгізілген білім әлеуметтік ақпаратқа айналады, ал, жүйелендіріліп, қорытылған ақпарат әлеуметтік білімді құрайды. Әлеуметтік процестерді басқаруда қолданылатын, адамдар арасындағы әлеуметтік айырмашылықтар, адамдар, ұжымдар, қауымдар арасындағы әлеуметтік қарым-қатынастар жөніндегі ақпарат әлеуметтік ақпараттың өзіндік мәнін білдіреді. Сонымен, ақпараттық қоғамның негізгі «құрылыс материалы» әлеуметтік-экономикалық ақпарат болып табылады.