Ана құрсағындағы баланың дамуы

1 Ана құрсағындағы баланың дамуы
2 Қорытынды
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Ұрықтың дамуы туралы жалпы түсінік. Адамның жатырішілік дамуы екі кезеңнен тұрады: эмбрионалды және феталды.
1. Эмбрионалды кезең. Ұрықтанудан бастап 2-айдың соңына дейін созылады. Осы кезеңде нерв, қан тамыр, жүрек-қан тамыр, асқорыту, бөліп шығару, эндокрин жүйелері және денесі, бас, бет бейнелері, аяқтары пайда болады. Ұрық осы кезеңде зиянды факторлардың әсеріне сезімтал ұрықтың тұңғыш "қауіпті" кезеңі имплантациямен сәйкес келеді, 2-3-7 апталық және 9-12 апталық жүктілікте.
2. Феталды кезең. 3-айдың басынан босанғанға дейін созылады. Бұл кезеңде ұрық тез өсіп, жүйелері мен мүшелері дамып жетіледі. Ұрықтың дамуы ана организмімен тығыз байланысты.
Жүйке жүйесі өте ерте жетіледі, жатырішілік кезеңнің 1-аптасында.
Эндокриндік жүйе. Гипофиз, аналық без, бүйрек үсті безі, қалқанша безі, ұйқыбез жатырішілік кезеңнің І-ІІ-ші айларында пайда болады.
Жүктіліктің I жартысында (АКТТ) түзіледі. Жүктіліктің 4-айында иодтың көптігі байқалады, ұрықтың өсіп дамуына маңызы зор. Сонымен қатар, жүктіліктің I жартысында жыныс бездері дамып жетіледі. Олардың дамып, өсуіне эстроген гормондарының әсері көп, ол ана организмінен ұрық қанына өтеді.
Ұрыққаны. Ұрық қаны ұрық имплантациясынан кейін бірден, тұңғыш рет сарғылт қуықта, 5-6 апталық жүктілікте бауырда пайда болады. Жүктіліктің үш айының соңында сүйек миында, жүктіліктің 4 айында көк бауырда қан қорыту функциясы басталады. Ұрықтың өсіп-дамуымен бірге қанның гемоглобині, қызыл, ақ түйіршіктері жоғарылайды. Жүктіліктің II жартысынан бастап қанның үю жүйесі қалыптаса бастайды.
Ұрықтың қан айналым жүйесі. Ұрық жатыр қуысына еніп (имплантация), ананың тіндерімен байланысқаннан кейін, қан айналым жүйесі арқылы оттегімен қоректенеді. Жатырішілік кезеңде қан айналым жүйелері: сарғаю, аллантоидты, плацентарлы кезеңдер.
1. Сарғаю өте қысқа кезең, ұрықтың екі жұмалығына дейін ғана созылады.
2. Аллантоидты қан айналым жүйесі ұрықтың екі айынан басталады, ұзақтығы сегіз жұма. Осы кезеңде ұрықта оттегі, қоректену заттары ұлғаяды.
3. Плацентарлы қан айналым жүйесі ұрықтың үш-төрт айынан басталады, жүктіліктің соңында толық дамиды.
Жүктіліктің екінші айында ұрықтың төрт қақпақшалы жүрек құрылысы бітеді.
Оттегі және қоректік заттар ұрыққа ана организмінен плацента арқылы өтеді. Ұрықтың қан айналымының ерекшеліктері плацентадағы оттегімен және қоректік заттармен қамтылған қан, кіндік баудың венасы арқылы ұрыққа жетеді. Кіндік сақинасы арқылы ұрықтың іш пердесіне құйылып, кіндік баудың венасы бауырға келіп тіреліп, оған өзінің тамырларын таратып, ары қарай төменгі көк тамырға, артериялды қанды құяды. Төменгі көк тамырда артерия қаны ұрықтың кіші мүшелерінен келетін вена қанымен араласады. Сонымен таза артерия қаны ұрықтың кіндік бауының венасында ғана болады. Нәресте туылғаннан кейін тұңғыш рет өкпесімен дем алып, сыртқы қан айналым жүйесі пайда болады. Осы кезде өкпе альвеолалары кеңейіп, өкпеге қан таралады.
Ұрықтың жүрек соғуы. Ұрықтың алғашқы даму кезеңдеріңде жүрегі баяу соғады. Ұрықтың жүрек соғуы стетоскоп арқылы тек жүктіліктің екінші жартысында ғана тындалады (18-20 апталықта), қалышы соғуы — минутына 120-160 рет. Нәрестенің жүрек соғуына көшеген факторлар әсер етеді (нәрестенің қимылы, жүктіліктің түрлі асқынуы және т.б.).
Ұрықтың тыныс алуы. Жатырішілік кезеңде ұрықтың сыртқы тыныс алуы плацента арқылы. Ұрық өкпесі тыныс алу ретінде жұмыс жасамайды. Тек нәресте дүниеге келгеннен кейін, тұңғыш тыныс алғанда (өкпе альвеолалары кеңейіп, сыртқы тыныс алуы басталады).
Ұрықтың қоректенуі. Ұрықтың қоректенуі ана организмінен плацента арқылы қамтамасыз етіледі, плацентада бірнеше ферменттер қорытылып, қоректену талшықтарын бөлшектейді, микро- макроэлементтер, витамиңдер, су (су плацента арқылы диффузиялық жолмен өтеді).

1. Адам анотомиясы. I том. А.Р.Рақышев. Алматы, "Білім", 1994.
2. Адам анатомиясы II том. АР.Рақышев. Алматы, "Білім", 1996.
3. Денсаулығы баланың - қуанышы ананың. Р.С.Бейсембаева. Алматы, "Қазақстан", 1990.
4. Р. Бейсенбаева, Х. Нұрғалиев, С. Шалеев «Денсаулығы баланың – қуанышы ананың». Алматы «Қазақстан» 1990ж.
5. А Ясауи атындағы ХҚТУ Ж.Керімбек, А.Керімбек «Мектепке дейінгі балабақша тәрбиешілері және мектеп жасындағы бала – мектеп мұғалімдеріне арналған оқулық». Түркістан 2008ж.