Қылмыстың қайталануы бойынша квалификация жүргізу

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

§4. Қылмыстың қайталануы бойынша квалификация жүргізу

Қылмыстық кодекстің 13 бабына сәйкес, «Бұрын қасақана жасаған қылмысы үшін соттылығы бар адамның қасақана қылмыс жасауы қылмыстың қайталануы деп танылады». Қылмыстық заң қылмыстың қайталануының үш түрін келтіреді: жай, қауіпті және аса қауіпті. 13 баптың 1 бөлімінде қылмыстың жай қайталануының түсінігін бере отырып, жал-пы қылмыстың қайталануының да анықтамасын осы түсінік көлемінде қарастырған. Ал бұл түсінікті кеңірек мағынада қарастырсақ, онда қылмыстың қайталануы дегеніміз, бұрын қасақана қылмысы үшін соталған немесе соттылық мерзімі өтпеген адамның қайталай қасақана қылмыс жасауын білдіреді. Қылмыстық құықық теориясында қылмыстың қай-талануының түсінігі және оның түрлері даулы мәселе болып саналады. ҚК 13 бабының 2 және 3 бөлімдерінде қылмыстың қауіпті және аса қауіпті қайталануы түрлерін анықтау негізі ретінде қылмыстардың қоғамға қауіптілік санаттары алынған.

Қылмыстық құқықта қылмыстың қайталануының басқа да түрлері келтірілген. Мысалы жалпы және арнайы қайталану, пенитенциарлық қайталану деген ұғымдар кездеседі. Жалпы қайталану ретінде бұрын қасақана қылмыс жасаған, соттылығы бар адамның кез-келген қасақа-на қылмысты жасауы алынады. Яғни қылмыстың қайталануының бұл түрі кез-келген қасақана қылмыстардан құрала алады.

Арнайы қайталану дегеніміз, қылмыс жасағаны үшін сотталған адамның кейіннен қайтадан сол қылмыс түрін немесе соған ұқсас қылмыс түрін жасауы болып табылады.

Пенитенциарлық қайталану дегеніміз, бұрын бас бостандығынан айыру жазасын өтеген адамның, кейіннен тағы да қылмыс жасағандығы үшін бас бостандығынан айыру жазасына сотталуы болып табылады. Яғни екі рет бас бостандығынан айыру жазасын өтеген адамдар пени-тенциарлық рецидив деп танылады.

Қылмыстың қайталануының қылмысты квалификациялауға әсері қылмыстық заң нормаларының осы белгіге арнайы бөлім арнауына не-месе жауаптылық белгілеуіне қарай болады. Сондықтан ҚК 13 бабы жоғарыда айтқандай қылмыстың қайталануын жай, қауіпті, аса қауіпаті деп үш түрге бөлгенмен, қылмыстық заңның Ерекше бөлім нормала-рында өзге де қайталану түрлері, мысалы арнайы қайталану кездеседі. Мысалы талан-таражды білдіретін қылмыстар үшін жауаптылық қарас-тыратын баптардың 3 бөлімінің «в»пункттерінде «Ұрлық немесе қорқы-тып алушылық үшін бұрын екі немесе одан көп рет сотталған адам жасаған болса» деген кінәні ауырлататын құрам түрі кездеседі. Баптың осы бөлімінің осы пунктімен квалификация жасау үшін қылмыс жаса-ған адам бұрын осындай талан-таражға жататын немесе қорқытып алу қылмыстарын кем дегенде екі рет жасаған адам болуы керек. Бұрынғы жасаған қылмыстарын қайталағандығы үшін арнайы жауаптылық басқа баптарда да кездеседі.

Арнайы қайталанудың қылмысты бір неше рет жасаудан айырма-шылығы, бір баппен, оның бөлімімен қарастырылған қылмысты бір неше рет жасауда кінәлі адам жасаған қылмыстары бойынша жауапты-лық өтемеген немесе жауаптылыққа тартылмаған болса, ал арнайы қайта-лауда бірдей немесе бір тектес қылмыстарды жасаған адамның бұрынғы осындай қылмыстары бойынша сотталған адам деген атағы болады.

Бір айта кететін жәйт, ол бұрын сотталған адамның ҚК 77 бабында белгіленген соттылық мерзімдері өтіп кеткеннен немесе алынып таста-лғаннан кейін, қайтадан қылмыс жасаса, онда қылмысты қайталау деп бағаланбайды. Бұл тіпті бұрынғы жасаған қылмысымен байланысты немесе ұқсас болғанда да осы ереже сақталып, бұрын сотталған адам деп танылмайды. Мысалы жалған ақша жасағандығы үшін бұрын сот-талып, кейін соттылық мерзімі өтіп кеткеннен кейін осы қылмысты қай-тадан жасағанда, бұл адам бұрын сотталмаған деп бағаланады. Мысалы Б. өз ара жанжал үстінде А-ның кеудесіне қасақана пышақ Ұрып, нәти-жесінде оның денсаулығына ауыр дәрежелі зардап келтіреді. Келесі күні Б. бұрын талан-тараж қылмыстарын жасағандығы үшін екі рет сотталғ-ан бола отырып, С-тің пэтеріне заңсыз кіріп 74770 теңге сомаға ұрлық жасаған.

Жаңаөзен қалалық сотының үкімімен Б. ҚР ҚК 103 бабының 1 бөлімімен, 175 баптың 3 бөлімінің «в» пунктімен сотталған.

Маңғыстау обылыстық сотының қылмыстық істер бойынша алқасы сот үкімінен қылмыскердің әрекеттерін қауіпті қайталану деп тану туралы бөлімді алып тастап, үкімнің қалған бөліктерін өзгеріссіз қалдырған.

ҚР Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы сот-тың үкімін және кассациялық қаулыны өзгертіп, Б. -ның ұрлық жасау әрекеттерін 175 баптың 3 бөлімі «в» пункітінен 175 баптың 2 бөлімінің «б, в» пункттеріне ауыстырған. Сонымен қатар Жоғарғы Сот өзінің жа-сап отырған өзгерісін былай негіздеген. Б. -ның ұрлық қылмысы үшін бірінші соттылығы оның кәмелетке толмаған кезінде 1990 жылдың 25 қазанынан басталған және 1993 жылы 15 наурызда жазадан шартты түрде ерте босатылған, ал жазаның толық аяқталуы осы жылдың 12 тамызында болған. Осыған байланысты Б. -ның бұрын сотталған адам деген атағы 1994 жылдың 12 тамызында өткен. Сондықтан Б. бұрын талан-тараж қылмыстары бойынша екі рет емес, бір рет сотталған деп танылып, 175

баптың 3 бөлімінен 2 бөлімінің бір неше рет қылмыс жасағандықты және тұрғын үйге кіріп қылмыс жасауды білдіретін « б, в» пункттерімен қайта квалификацияланған. 1 Бұл мысалда төменгі соттар 11 баптың 3 бөліміндегі адам бұрын жасаған қылмыстары үшін жауаптылықтан боса-тылған немесе соттылығы жойылған болса, кейін осындай қылмысты жа-сағанда бір неше рет жасағандық ретінде танұілмайтынұін ескермеген.

Қылмыстың қайталануын абайсыздықпен жасалған және 18 жасқа толмай тұрып жасаған қылмыстары құрамайтынын өткен бөлімде ес-керттік. Мұның себебі қылмыстың қайталануы деген құқықтық бағалау түрі, адамның кінәсі мен жауаптылығын ауырлататын белгі болып табылады. Бұл белгі ҚК 54 бабында жауаптылықты ауырлатушы белгі ретінде келтірілген және бұрын сотталғандық Ерекше бөлімнің бапта-рында ауырлататын немесе аса ауырлататын құрам ретінде кейбір бап-тардың арнайы бөлімдерінде қарастырылған. 18 жасқа толмаған адамның ақыл-есі әлі толық жетілмеуіне, оларда ұшқалақтық, жеңілтектік мінез көп кездесуіне байланысты, сол сияқты абайсыздықпен қылмыс жасаған адам мұқият, тыңғылықты немесе сабырлы болмауына байланысты қылмысты әрекеттер жасаған адам болуы мүмкін. Мұндай адам-дардың жалпы қоғамға қауіптілік дәрежесі 18 жасқа толғаннан кейін немесе қасақанана қылмыс жасаған адамдарға қарағанда ауыр немесе қауіпті деп бағаланбайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.