Жылқылардың стронгият құрты

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1 . Кіріспе

2. Ғылыми әдебиеттерге шолу

3. Материал және зерттеу әдістері

4. Зерттеу нәтижесін ғылыми әдебиеттерді қолдана отырып талдау

5. Қортынды

6. Пайдаланылған әдебиеттер

1 Кіріспе.

Қазақ халқы ғасырлар бойы мал бағып, малды өсіріп, оның етін, жүнін, сүтін азық етіп өмір сүріп келген. Ата бабамыз малдан қол ұшын бір үзбеген.

Қазақ халқының ғасырлар бойы даму жолы халқымыздың тарихи әлеуметтік жағдайына байланысты болды.

Көп жылдар бұрын Қазақыстанда мал дәрігерлік ғылыми зерттеу мекемелері болмаған. Зерттеу жұмыстары Ресейден келген мал дәрігерлері мен ғалымдары жүргізіп келген.

Қазіргі уақытта мал шаруашылығына көп көңіл бөлуде.

Біздің еліміздегі мемілекеттік реттеу мен қолдану жүйесін негізінен қалыптастырдық. Үстіміздегі жылы ғана ауыл шаруашылығы өндірісін дамытуға республикалық бюджеттен 57, 9 млрд теңгеден аса қаржы бөлінеді.

Қазақыстан бойынша ауыл шаруашылығының негізгі саласы мал шаруашылығы, Тәуелсіз мемілекет үшін кезек күттірмейтін мәселенің бірі малдан алынытын азық-түлік өнімдері мен өндіріске керекті шикізаттар молшылығын жасау, сөйтіп Республикамыздың эканомикасын нығайтуға ат салысу.

Міне, осындай мәселелерде шешуге мал шаруашылығы мамандарын- ың атқаратын рөлі өте зор болуға тиіс, олардың тұқымын асылдандыру, әртүрлі әртүтлі аурулардан сақтап, оларды емдеу мәселесін ғылыми тұрғыдан іс жүзіне асыратын жоғарғы білімді және білікті мамандар қажет.

Сондықтан да, халықтың мал дәрігерлік сауаты мен мәдениетін көтере түсу игілікті іс болмақ. Білімді мамандар елемезге көптеп керек.

Менің курстық жұмысымның тақырыбы жылқылардың стронгият құрты туралы. Сондықтан алдымен осы жылқы малына тоқтала кетуді жөн көрдім.

«Жанына халқмыздын жылқы жақын» деп Ілиәс Жансүгіров айтқандай қазақ халқын жеті қазынаның бірі болып келетін атсыз тұрмыс тіршілігін елестету мүмкін емес. Жылқы малы мінсе көлік, кисе киім, сонымен бірге ұлттық ойындарымыздың көбі атпен орындалады. Жылқы малында кездесетін стронгилятоз ауруы біздің елемездің эканомикасына өте кері әсер етеді, сондықтан да осы ауруларды жойып, алдын алу үшін стронгилятоз ауруын нақты зерттеп, түбегейлі тексеруіміз керек.

2 Ғылыми әдебиеттерге шолу.

Қазіргі заманда ғылымдардың көптеген жетістіктерге жетуінің арқасында біз көптеген аурулардың алдын алып, олардан малдарды тез айықтырып ала аламыз.

Республикамызда мал дәрігерлігі ғылымының дамуына қазақ мал дәрігерлік иниститыуның ғылымдары мол үлес қосты. Институт ғылымдарының басшылығымен және тікелей қатысу нәтижесінде Қазақстанда жылқының көптеген ауруларын, соның ішінде жылқының маңқа, плевропневмания және індетті қан аздық аурулары, жықы некребактериоздары олардың ішінде жылқы стронгилятозы ауруы жөнінде көптеген жұмыстар атқарылды.

Осындай жетістіктерге қол жеткізуге көмектескен адамлар мыналар еді: Е. М. Васролович 1925-1931ж. ж., Г. П. Быков 1931-1932ж. ж., А. А. Иванов, С. Т. Поветкин, С. К. Корсашев, И. Ф. Задеренский, Н. Т Қадыров т. б.

Стронгиляттармен жылқы, есек ауырады. Ауруды ересек стронгиляттар және олардың кішкентай баленқұрттары тудырады. Ересектер қарта мен тоқ ішекте паразиттік өмір сүреді. Балаңқұрттар шажырқайдағы қан тамырларында, ұйқы безінде және құрсақтың көк етінде өсіп өнеді. құлындар-ға құрт бір айдан кейін жұғады . Соның салдарынан оның бойы өспей қалады. Сақа жылқының асқазаны мен ішек қызыметі бұзылып, іші кебеді.

Стронгиляттардың ұзындығы 1, 5-4см. Бұл құрттың басында сопақша келген тістері болады. Ол тек еркек құрттарға тән. Стронгиляттардың жұмыртқасы сопақша, түсі бозғылт келеді. Ұрықтарының құйрығы ұзын келеді. Стронгиляттар ұрықтанғаннан кейін, тік ішекте мыңдаған жұмыртқаларын салады. Олар нәжіспен араласып, сыртқа шығады. Келесі күні ауа температурасы 20-25 болса, жұмыртқалардан тірі балаң құрт шығаып, топрақты, жайылымды ластайды. 2-3 күннен кейін балаңқұрт түлеп, Жаңа 2-ші сатысына келеді. 5-6 күннен кейін балаңқұрт қайта түлейді. Бірақ сыртқы қабығын шешпей ішінде қалады. Бұны 3-ші саты деп атайды. Сөйтіп балаңқұрт инвазиялық сатыға жетеді.

Жылқы стонгиляттары Қазақстанда кеңінен тараған гельминтоз.

Стронгилятоз ауруын малдың тоқ ішегінде мекендейтін Strondylidae және Trekhonematidea тұқымдастарына жататын нематодалар тудырады. Олар

дың балаңқұрттары түрлеріне байланысты дененің алуан ұлпаларын жай

лайды. Бұл паразит жылқылардан басқа есек, қашыр сияқты тақ тұяқтылар ды да зақымдайды.

Барлық стронгиляттар геогельминттер. Барлық жастағы жылқылар бұл дертке ұрынады. Бұл дерт жеке шаруашылықтағы көптеген зиян келтіреді.

Мысалы: төлдің өсіп жетілуін тежейді, жем-шөп, басқа да қоректік заттар малдың бойына сіңбей, арып-тозуына, көлік малының жұмыс қаблетінің төмендеуіне ол асқынып кетсе түліктің өліміне әкеліп соғады Қоздырушысы:

Стонгиляттардың бас жағы тегіс, ауыз тесігін бір немесе екі қатар тізілген жапырақшалар қоршап алған. Ауыз қуысы мен көмекйдің пішіні құрттардың түрлеріне байланысты әрқилы кееді, ауыз бен өңешті жоталы өзек жалғастырып жатады. Ауыз қуысының түбінде жоталы өзек айналасында тістері орналасады немесе олар мүлде жоқ болуы да мүмкін.

Еркенінің құйрық жағын қоңырау тәрізді дамыған шағылысу бултығы алып тұрады және оның ішімен жіңішке ұзындығы тең келген қоңыр түст 2 спикуласын көруге болады. Ұрғашысының құйрығы сүйін, еркектерінен ұзын, ал жыныс тесігі көбінесе дененің артқы шеніне жақын бөлігінде ашылады.

Жылқы сторгилятозы ауруы барлық аймақтарда кеңінен таралған. Қазіргі уақытта 50 түрлері бар. Шығыс Қазақстанда, Семей өңірінде кездеседі.

Жұқпалы сатысына жеткен балаңқұрттар ыстық-суыққа өте төзімді келеді.

Мысалы:дала жайылымында олар жазда екі ай бойы өз тіршілігін сақтай береді. Ал қыста топырақ қар астында өлмей қалады. Келесі жылы көктем шығысымен олар өз тіршілігін қайта бастайды. Залалдағыш балаңқұрттың қимылы шапшаң келеді. Дымқылы жеткілікті жерлерде шөп басына да шыға алады. Ал, құрғақшылықта өсімдік тамыры, топырақ арасынан пана таба алады.

Әсіресе, жаз, көктем айларында бұл ауру өршіп көбейіп кетеді де, күзде саябырлап, қыста азайып қалады

Жылқы ішінен 200-ге жуық стонгилят құрттарын табуға болады. Олар организмде әртүрлі патологиялық құбылыстар тудырадОлар организмдерді әртүрлі зақымдайды. Дамыған ауыз қуысымен олар ішектің кілегей қабығына қадалып оны жаралайды, қабындырады. Соның

Салдарынан ішектің атқаратын қызметі бұзылады, зардапты микробтардың еркін енуіне мүмкіндік туады. Осының нәтижесінде стон-

гилятозға басқа індеттер де қосылуы мүмкін.

Егер ми денсінде құрт аз болса клиникалық көріністері көрінбей-

ді. Семіз жылқы болса дерт белгілері көрінбейді, ал қоңы төмендесе, ау

руы дендеп кетеді. Мініске, жегуге жарамайды, азыққа зауқы азаяды, кейде іші өтеді. Арықтай бастайды, тезегінен көптеген жұмыр құрттар көруге болады.

Strongulidae тұқымдасының 3 туысы бар:

1. Delafondia

2Alfortia

3. Strongulus

1 . Delofonia булгарес нематодасы тудыратын ең жиі кезігетін аур. Дело-

Финдиалардың самецтері ұзындығы 14-16мм, самкалары ұзындығы 20-24

мм. Олардың ауыз капсуласы шар тәрізді өте жақсы дамыған. Оның екі тісі бар.

Дамуы.

Делофиндиялар тоқ ішекте шағылысқаннан кейін жұмыртқалар бөледі.

Одан сыртқы ортаға бөлініп шығады да екі рет түлейді, 2-3 сатыдағы лечинкалар пайда болады. Жылқылар алиментарлы жолмен зақымдалады.

Лечинкалар ішекте қан тамырлары артерияларға өтіп шажырқайға дейін жетеді. Лечинкалар өсіп қан тамырларында 2см дейін жетеді. 5-6 айға дейін тоғымарлық етеді. Қан тамырларында тромб түзеді, қан тамырларын жарып жіберіп өлімге ұшырайды. 5-6 өткеннен кейін лечиналары қайтадан ішекке келіп ересек деловондиға өсіп жетіледі. Жалпы дамуына 6-7 ай кетеді

2. Alfortia. альфортиоз ауруын туғызады. Түрі алфортиа едентатус. Бұлар да тоқ ішекте тоғымарлық етеді. Ауыз коспуласы барлық стронгиляттар сияқты өте жақсы дамыған шар тәрізді. Саметцтерінің ұзындығы 23-26мм; салкаларының ұзындығы 32-40мм. Бұлардың тістері жоқ.

Дамуы делофондидікі сияқты. Ерекшеліктері: 3 сатыдағы лечинка ішектен қанға өтіп іш пердеге жетеді. Онда іш пердеде түйіндер түзеді. Себебі лечинкалардың өзі 3-4 мм-ге дейін өседі. 5-6 ай тоғышарлық етеді. Содан қайтадан тоқ ішекке оралады да 6-7 айдан кейін ересек құрттарға өсіп жетіледі. Іш перденің зақымдалуы - перетонит деп аталады

Strondylus- странгилоз ауруын тудырады. Қоздырғышы: strondylus eduvinus самеутерінің ұзындығы 25-35мм; Самкалары 40-45мм: шар тәрізді тәжбен көлкерілген, ауыз консуласы жақсы дамыған. 4-шісі бар 2 тісі ұзын жіңішке, қалған 2 тісі жалпақ болып келеді.

Дамуы: делофонидікі сияқты 3- стыдағы лечинка қанға өтіп қан арқылы ұйқы безіне жетеді. Ұйқы безіне жетіп сонда 7-8 ай тіршілікетеді де 4 см-ге дейін жетеді. Одан қайтадан ішекке оралып ересек құрттарға айналады. Ұйқы безінің зақымднуы-Панкреатин деп аталады.

Барлық стронгиляттар тоқ ішекте тоғышарлық етіп имагиналды гелментоздар тудырады, ал лечинкалары (балаңқұрттары) ларвалды гелментоздар тудырады. Стронгилятоздарды жалпылама анықтау- кешенді түрде жүргізіледі.

Эпизатологиясы: Қазақстанның барлық жерінде таралған. Онымен жылқылардың кәрі жасы бірдей ауырады. Жылқының нәжісі арқылы сырты ортаға шығарылады да, онымен ауа, су, шөп, қора маңы бәрі ластанады. Сау малға жұғады.

Емі: Арнайы емі жоқ. Аурудың барысын жеңілдет үшін жылқыны арлы-берлі жүгіртеді. Теріні астына 2-3 сағат сайын 20-25г камфор майын жібереді.

Алдын алу: Жылқыларға жылына 2 рет дегельминтизация жасалады. Қораға, айыр күректерге, оттықтарға т. б. саймандарға да дезинфекция жасалады. Жазда әр апта сайын жылқы жайлымын ауыстырып отырады.

«Мал аурулары» З. Қ. Қожабеков, «Қойлар» 1889 ж.

1. Н. Т. Қадыровтың зерттеп шығарған емі бойынша антигельментиктерді араластырып, қоспа жасап (фенотиазин, пиперазин, нильвери), оны жылқылардың жасына қарап беріп отырады. Бір айда үш күн қатарынан беріп отырады. Алты ай бойы осы әдіс қайталап отырады. Қыс мезгілінде берілмейді. Сондағы байқағаны малдардың салмағы өсіп, орта есеппен үлкен жылқылардың салмағы 15кг артқаны, құлындардың салмақ қосқаның байқаған. (Н. Т. Қадыров «Гельменты лошадей», 2000ж)

2. З. П. Корниенко-Коневой, Ю. Я. Тендентин және Ю. Я. Чариев(1958ж) жартылай ауру тудыратын саңырауқұлақтарды стронгилят балаңқұртын жою үшін қолданады. Олар бес түрлі саңырауқұлақтардың қайсысы стронгилят балаңқұртына қарсы күшті әсер ететінін анықтаған.

Олардың айтуына қарағанда атроботрия саңырауқұлағы балақұртына қарсы әсер етіп, сонымен қатар малдардың организіміне зиян клтірмейтінін анықтаған.

Г. В. Шарипов 2006 жылғы жазған еңбегінде былай деген:

« Стронгилят қоздырғышы қыс айларында жоғалып кетіп, көктем, жаз айларында көбейіп, шілде мен тамызда қалпына келеді, қыркүйек пен қарашада азаяды».

Ақбаев М. Ш. «Анамоцефалиозы» туралы 2004 ж былай деген:

«Анамоцефалиозыбен көбінесе жас жылқы құлындар ауырады. 90% 1-3 жас аралығындағы малдар ауырады.

Емі: фенасол 0, 2- 0, 3 г/кг тамаққа араластырып беріледі. Аздаған іш өткізгіш дәріден кейін 3-4 сағаттан соң еркек шөптің тамырынан 5-20 г береді.

Алдын алу: 15-30 күннен кейін екі қайта ішек құрт ауруларын айдау жұмысын жүргізіп, үшінші рет қазан айында қайталап жасау керек.

К. И. Абуладзе тағы бір афторлармен бірге жылқылардың делафондиоз- зы туралы былай деп жазған (1986ж) « Делафанддиозбен жас төлдер, құлындар ауырады. Бұл құрттар шаруашылыққа көп зиянын тигізеді. Эканомикасын төмендетеді. Құлындардың бойы өспей жұмысқа жарамдылығы нашарлап кетеді. Құрамында 10% мебендиозоласы бар мебендизол грандулята дәрілік заттын ойлап шығуы. Ұннан жасалған болюс түріндегі дәріні 120мг/кг жиырма төрт сағат арасында 2 рет н/е 150мг/кг күніне 1 рет беріледі. Нәтижесінде зерттеуге алынған құлындар мен бақылауға алынған құлындардың арасында үлкен айырмашылық болған»

Ересек стронгилят құрттары жауынды жылдары жылқыға көктем жаз айларында жұғады. Кейбір жылқының тік ішегінде 200 мыңға жуық құрт бар

Емі стронгилятоздан жылқыны емдеу үшін төрт хорлы көміртегін зондар/ы жылқының өңешіне мына мөлшерде жібереді: Сақа жылқыға 25-40 мл, 2-3 жастағы жылқы малына 20-25 мл, 1-2 жасар жас малдарға 15-20 мл беріледі.

Фенотизинді суға шылып, жемге араластырып берген жөн. Сақа жылқыға 30-40г, жас малдарға 5-20г мөлшерінде беріледі. « Жылқы және түйе аурулары» Х. Е. Қанағатов, Алматы «Қайнар», 1978 ж.

Фенбендизол антигельментик ретінде жасалып шығарылған дәрілік зат. Ұнтақ қылып шығарылған, құрамында 2% ДВ бар. Стронгилят құрттарына өте қатты әсер етеді. Бұл дәрілік затын жасап шығарғандар: « Эм Джей Ипт», Үндістан.

5%-ды Фасновери ерітінді препараты стронгилятоз құрт ауруларына қарсы қолданғанда өте жақсы әсер еткенн көреміз. Фасновери болюс дәрілік затын бергеннен кейін бастапқы зерттеу нәтижесінде алынған стронгилят құрттары мен дәріден кейінгі стронгилят құрттарының көп айырмашылығын байқаған. Екі топқа құлындар алып, бірінші топты бақыланатын деп, екінші топтағы құлындарға Фасновери болюсын берген. Бес айдан кейін екінші топтағы құлындардың салмағы 6, 5кг артқанын байқаған. И. А. Архипов(1997ж)

3. Материал және зерттеу әдісі.

Енің курстық жұмысым жылқылардың стронгилятоз ауруы болғандықтан, жылұы малына көңіл бөліп, нәжісінен сынама алып өзіміздің лабораторияда тексердім.

Жылқыдан алынған нәжісті мал дәрігерлік клиникада «Дарминг» әдісі бойынша былай тексердім:

Дарминг әдісі-Дарминг сұйығын қолданамыз. Осы ретте 1литр суға 380-400г ас тұзын қосып, қайнатып, еземіз. Нәтижесінде қаныққан тұздың ерітіндісін аламыз. Салқындатып суытып, 1литр глицерин қосамыз. Екеуінің тепе-тең қосындысын Дарминг ертіндісі дейміз.

Әдісті былай жасайды:

3-5г нәжістің сынамасын алып, фарфор тостағаншасына салып, 10 мл су құйып, нәжісті еземіз. Марлыдан сүзу арқылы өткізіп, центрифугалық пробиркаға құйып, 3 минут айналдырамыз. Осы жұмыртқалар мен балаңқұрттар судан ауыр болғандықтан олар тұнбаға түседі. Үстіндегі сұйығын төгіп, түбіндегі қалған тұнбаны оның үстіне дарминг сұйығының ерітіндісін құямыз. Тағыда да центіріфигурада айналдырамыз. Осы ретте жұмыртқа жеңіл болғандықтан ерітінді бетіне қалқып шығады. 1-2 тамшысын заттық шыныға салып, үстін жапқыш шынымен жабамыз. Микроскоппен тексереміз.

Микроскоппен қарадым, сонда осы жылқы малы стронгиляттармен зақымданғанын анықтадым.

ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІН ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРДІ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ТАЛДАУ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.