Бауырымен жорғалаушылар класы, жалпы сипаттамасы, жіктелуі және практикалық маңызы

Дәріс жоспары:
1.Бауырменжорғалаушылар класының жалпы сипаттамасы.
2. Бауырменжорғалаушылардың сыртқы құрылысы.
3. Бауырменжорғалаушылардың ішкі құрылысы.
4. Бауырменжорғалаушылардың практикалық маңызы.

Бауырымен жорғалаушылар – тек құрлыұта ғана тіршілік ететін нағыз омыртқалы жануарлардың тұңғыш класы. Бұл класқа жататын жануарлардың аяқтары қысқа немесе болмағандықтан, бауырын жерге тигізіп, жорғалап немесе иреленіп жүреді, сондықтан класс жорғалаушылар класы деп аталады.
Бауырымен жорғалаушылардың терісінде без болмайды, сондықтан мүйізді қабыршақпен қапталып, үнемі құрғақ болады. Өкпесі арқылы тыныс алады, жүрегі үш бөлікті (крокодилдерде – төрт бөлікті). Зәр шығару мүшесі – бүйрек. Іштей ұрықтанады, жұмыртқа арқылы көбейеді.
Қазіргі кезде жорғалаушылардың 8000-нан астам түрі бар, олардың 150-ге тарта түрі бұрынғы КСРО 50ге жуығы, 150ге тарта түрі мен түрөзгерістері ХТҚО-ның, 37 түрі бұрынғы КСРО-ның, ал 8 түрі Қазақстанның қызыл кітабына тіркелген.

Бауырымен жорғалаушыларды жіктеу.
{Дәріс конспекті} Осы заманғы бауырымен жорғалаушылар класы мынадай 4 отрядқа жіктеледі, олар: тасбақалар, құстұмсықбастылар қабыршақтылар және кроркодилдер. Олар 4 класс тармағына, 9 отрядқа бөлінеді.
І-класс тармағы. Алғашқы кесірткелер немесе ящерогадылар
1-отряд. Тұмсықбастылар
ІІ-класс тармағы. Қабыршақтылар
2-отряд. Қесірткелер
3-отряд. Хамелеондар
4-отряд. Жыландар
ІІІ-класс тармағы. Крокодилдер
5-отряд. Крокодилдер
ІҰ-класс тармағы. Тасбақалар
6-отряд. Жасырын мойындылар.
7-отряд. Бүйір мойындылар
8-отряд. Теңіз тасбақалары
9-отряд. Жүмсақ терілілер

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Негізгі:
1.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К.Дәуітбаева.-Алматы, 1 - кітап. - 2004.-376 б.
2.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К. Дәуітбаева. -Алматы, 2 - кітап. - 2005.- 416 б.
3. Догель, В. А. Зоология беспозвоночных / В. А. Догель. – М. :Высш. шк., 1981. – 606 с.
4. Иванов, П. П. Происхождение многоклеточных животных / П. П. Иванов. – М. : Наука, 1968. – 287 с.
5. Иванова-Казас, О. М. Курс сравнительной эмбриологии беспозвоночных животных / О. М. Иванова-Казас, Е. Б. Кричинская. – Л. : Изд-во ЛГУ, 1988.
6. Иванова-Казас, О. М. Сравнительная эмбриология беспозвоночных
животных: Иглокожие и полухордовые / О. М. Иванова-Казас. – М., 1978.

Қосымша:
1. Жизнь животных: в 7 т. Т. 1-7. / под ред. Р. К. Пастернак ; редколлегия В. Е. Соколов. – 2-е изд., перераб. – М. : Просвещение, 1988. – 447 с.
2. Натали, Ф. Ф. Зоология беспозвоночных / Ф. Ф. Натали. – М. : Просвещение, 1975. – 416 с.
3. Росс, Г. Энтомология / Г. Росс, Ч. Росс, Д. Росс. – М. : Мир, 1985. – 900 с.
4. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т.1. Протисты и низшие многоклеточные : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 496 с.