Туристік жорықтар

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Туристік жорықтар, олардың түрлері

Туристік жорықтар-адамдар үшін қолайлы формаларының бірі. Олар халық арасында кең таралған және ұйымдастыру, өткізу жағынан, материалдық шығындар жағынан тиімді. Туристік жорықтарды кез келген дерлік уақытта(туризмнің жорықтарға байланысты жеке түрлері бойынша) және кез келген жерлерде жүргізе беруге болады.

Туристік жорық дегеніміз алдын-ала дайындалған жаңа немесе белгілі маршрут бойынша, әр түрлі танымдық, сауықтыру, спорттық, оқу жаттығу үшін т. б. мақсатпен жүріп өтуге бағытталған жұмыстар. Туристік жорықтар ұзақтығына қарай бір немесе екі күндік және көп күндік болып, туризмнің түрлеріне және қозғалыс түрлері мен құралдарына байланысты жаяу, шаңғы, тау, су, вело-, автомато- және спелео -(үңгір) жорықтары болып бөлінеді. Көп күндік жорықтар категориялық спорттық және категориялық емес болып ажыратылады. Категориялық жорықтардың туризмнің жеке түрлері бойынша кестесі төмендегідей. Бұл кесте жеке категорияларға қажетті ұзақтық(күнмен есептелінгендегі) жеке ұзындық(км-мен есептелінгендегі) көрсетілген.

Туризмнің түрлері

Жорықтар күрделілігінің категориялары

Жорықтар күрделілігінің категориялары:

Кез келген туризм түрі бойынша күнмен есептегендегі ұзындығы (кемінде)

Жаяу туризм км-дегі ұзындығы(кемінде)

Шаңғы туризмі

Тау туризмі

Су туризмі

Велосипед туризмі

Мототуризм

Автотуризм

Спелеотуризм(үңгірлердің саны)

130

100

150

250

1000

1500

160

120

160

400

1500

2000

190

200

140

170

600

2000

2500

200

250

150

180

800

2500

250

300

160

190

1100

3000

300

160

190

Туристік жорықтардың ерекшеліктері-оларды кемінде 4-6адамнан тұратын туристік топтың қатысуы. Туристік топ құрамы, туристер саны жорық түріне, өткізіліп отырған ауданға, маршруттың күрделілігіне байланысты. Жорықтарға байланысты екінші ерекшелік түрлі табиғи кедергілерден өту қажеттілігі. Кедергілер сипаты туризмнің жеке түрлерімен(жаяу, тау, велосипед, су туризмі т. б. ) анықталады. Жорықтарды өткізуге ауа-райы жағдайлары әсер етеді. Туризмнің жеке түрлері бойынша жорық өткізу үшін өткізілгелі отырған ауданның табиғи ерекшеліктері бойынша белгілі-бір қолайлы мерзім таңдалып алынады. Бұл сол ауданның климаттық ерекшеліктеріне, ерекше маусымдары бойынша ау-райымен тығыз байланысты.

Жорықты өткізу мерзімін таңдап алу оған дайындық кезеңінде жүргізілетін көптеген жұмыстардың бірі. Жалпы жорықтыұйымдастырып, өткізу үш кезеңге бөліп қарастырады. Олар-дайындық, өткізу және қорытынды кезеңдер. Жорық мерзімін таңдаудағы негізгімақсат адамдардың денсаулығы мен өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Жорықтың табысты өтуі оған деген дайындық жан-жақты, жақсы болуына байланысты. Дайындық кезеңіндегі жүргізілетін екінші жұмыс-жорық маршрутын құру. Егер маршрут бұрыннан белгілі болса ондағы болған өзгерістер жайлы соңғы әр түрлі информациялық көздерден деректержиналады, олар талданып, жорық жоспарына, календарлық графикке түзетулер енгізіледі.

Календарлық график- графиктік не таблицалық(кестелік) түрде берілетін маршрут бойынша жүріп өтудің жеке кезеңдерін уақытқа, жеке күндерге байланыстыжалғаспалы түрде болу. Календарлық график алдын- ала жасалынатын болса жеке үндер бойынша маршрут бөліктерін жүріп өту жоспарланады, түнейтін орындар мен демалыс орындары анықталады, отын және су мәселелері, табиғи апаттар мен қиындықтардан сақтану жағдайлары қарастырылады. Яғни, календарлық график құру мен маршрутты дайындау қатар жүргізілетін жұмыстар.

Календарлық график жорық кезінде немесе ол аяқталған соң да жасала береді, жорық жайылы есепке енгізіледі. Календарлық график құру кезіндегі маңызды мәселе контрольдық және календарлық уақыттардың көрсетілуі. Календарлық уақыт -алдын ала жоспарланатын жеке күндер бойынша маршрутты жүріп өтуге уақыты. Бақылаулық уақыт - маршрутты жүріп өтуге қажетті уақыттан басқа, адамдардың демалысын ұйымдастыруға, адам ауырған жағдай үшін, құрал-жабдықтарды жөңдеу және нашар ауа-райына байланысты, сондай-ақ календарлық уақыт өткен кезде туристік топты іздеуді ұйымдастырудың мерзімін белгілеу үшін қажетті уақыт. Жорық маршрутын құру кезінде маршрут сызығының қандай жерлермен өтетіндігі анықталып, ол жеке күндер бойынша бөліктерге бөлінеді. Жорық мерзімімен маршрут анықталынып, құрылып болған соңғы дайындық жұмыстарының келесі тобы-адамдарды жорыққа дайындауға және жорық құжаттарын жасауға, әзірлеуге бағытталады. Ең алдымен орындалатын жұмыс-туристік топты жасақтау. Топ құрамына жорық тәжірибеге жеке дайындығы бар, жарамды, денсаулығы жорық жағдайына мүмкіндік беретін адамдар алынады. Топ құрамы анықталып болған соң топ кезінде топ мүшелері жорық маршруты ерекшеліктерін ескере отырып, арнайы және толық шыдамдылықты қалыптастыратын дайындықтан өтеді. Ол үшін әр түрлі дене жаттығулары бар. Техникадық дайындық маршрутта кездесетін кедергілерден өту үшін арнайы жаттығулар және бір күндік жаттығу жорықтары түрінде, арнайы құрал-жабдықтары қолдана отырып жүзеге асады.

Дайындық кезеңінде орындалуы тиіс келесі жұмыс-топ мүшелерінің жорыққа жарамдылығы анықтау үшін медициналық тексеруден өтуі. Тексеруден өту нәтижесінде олар өздерінің денсаулығы туралы анықтама қағазды тұрғылықты жерлері бойынша тіркелген медициналық пункттен алады. Ол құжатты жорықты ұйымдастырушы ұйым, спорттық жорықтарда Маршруттық-квалификациялық комиссия (МКК) талап етеді. Медициналық тексеру екі рет жүруі тиіс: 10-15 күн бұрын және жорыққа шығар алдында.

Дайындық кезеңінде жорық құжаттары дайындалады. Ұйымдастырушы ұйымды топ мүшелерінің тізімі жасалып, бекітіледі, топ жетекшісі тағайындалады. Ол үшін арнайы бұйрық шығарылады. Жорықтың қзіндік құжаттары маршруттық кітапша не маршруттық кітап деп аталынады. Маршруттық кітапша алыс қашықтықтарға жасалынатын категориялық спорттық жорықтар үшін, ал маршруттық парақ спорттық жорықтар үшін де көп күндік категориялық емес жорықтар үшін де пайдаланады. Бұл құжаттарда жорық өтнтін аудан, жорық маршруты мен оның жеке бөліктері, жорықтың өткізілу уақыты, қатысатын адамдар (аты-жөндері, мекен-жайлары, туған жылы мен күні, денсаулығының жарамдылығы, жорықта атқаратын міндеті) жайлы мәліметтер жазылып, маршрут бөліктерінен өту жеке күндер бойынша көрсетіледі (календарлық график), маршрут схемасы сызылады.

Аталынған құжаттар бірнеше жерде тіркелуі тиіс. Жорықты ұйымдастыратын ұйымда, жорыққа деген дайындықты тексеріп, оған рұқсат беретін маршруттық-квалификациялық комиссияда (спорттық туризм федерацияларындағы) және бақылаулық-құтқару қызметінде. Жорық құжаттарында оның бақылаулық уақыт біткеннен соң туристік топ оралмайтын болса, құжаттарда көрсетілген жорық мәліметтері бойынша(жорық өтетін аудан, жорық маршруты, календарлық график және жорық маршрутының схемасы) жоғарыда көрсетілген құжаттар тіркелетін орындарда туристік топты іздестіру ұйымдастырылады. Жорық құжаттарының бір данасы туристік топ жетекшісінде болуы тиіс, өйткені ол бұл құжатты маршрут бойында мүмкін болатын тиісті табиғат қорғау, шекаралық т. б. орындар өкілдерінің тексерілуі кезінде көрсетеді.

Дайындық кезеңінде атқарылатын жұмыстардың келесі тобы жорықты материалдық жағынан және қажетті нәрселермен қамтамасыз етуге бағытталады. Азық-түлік мөлшері жорыққа баратын адамдар санымен және жорық күндері санымен анықталады. Азық-түліктің тізімін жасау кезінде, алғаш бір адамға қажетті азық-түліктің салмағы анықталынып (бір күнге қажетті), ол жалпы адам санына көбейтіледі. Бұл бір күнге және барлық адамға қажетті азық-түлік мөлшері. Шыққан санжалпы күн санына көбейтіледі. Алайда, алынған сан нағыз қажетті азық мөлшерін көрсетпеуі де мүмкін, өйткені азық- түлік түрлері әр түрлі болғандықтан, олар бір күнде бір рет қана пайдаланылады деп есептелінеді де, 3-ке бөлініп 1/3-і қалтырылады(негізгі пайдаланылатын азық-түлік түрлері бойынша) . Мысалы, 100 г Х 20=4000 г Х7 күн =28 000г/3=9333г. Азық-түлік тізімі кесте түрінде жасалынады да, онда жоғарыда көрсетілген мәселелерге байланысты фалардан басқа азық-түліктердің сол кездегі бағалары бойынша бір азық-түліктің бір килограмының және барлық мөлшерінің бағалары көрсетілген графалар болады. Азық-түліктердің барлық жалпы салмағын және жалпы барлық бағасын анықтау үшін салмақтары және жалпы бағалары көрсетілген графалар бойынша келтірілген сандардыбір-біріне қосып, тиісті графалардың аяқ жағына алынған сандарды жазып қою керек. Алынған азық-түлікті тасымалдау үшін оның белгілі-бір мөлшерін асыра тасымалдау(заброска) қолданылады, яғни көлікті пайдалана отырып, азық-түлік мөлшері маршруттің кейінірек жүріп өтілетін бөлігіне апарып, белгілі-бір жерде сақтай тұру ұйымдастырылады. Немесе алынған азық-түлік мөлшерін топ мүшелеріне тасымалдау үшін болып береді. Мысалы барлық азық мөлшері 100кг, ал топ мүшелері саны 10болса, әрқайсысының арқақабына 10 кг-нан азық болуы керек. Арқақапқа салынатын азық-түлік түрлері бүдінбес үшін, оларды ортаңғы және беткі жатқарға орналастырады. Майысатын ыдыстағы азық-түлік арқақап түбіне салынбауы тиіс. Жалпы қолма-қол керек болып қалатын заттар арқақап бетіне жақын тұрғаны дұрыс. Арқақапты асынған кезде оның таспалары бос болмай, арқаға жабысып тұруы керек.

Жорықты материалдық жағынан қамтамасыз етуге бағытталатын екінші жұмыс-жорыққа қажетті құрал- жабдықтарды дайындау. Жалпы жорықтар үшін керекті құрал- жабдықтарды 3 түрге бөліп қарастыруға болады. 1) Маршруттағы кедергілерден өту үшін қолданылатын арнайы құрал- жабдықтар (арқан, альпеншток, мұзойнағыш, карабин т. б) . 2) Туристік топқа ортақ құрал- жабдықтар (шатыр, балта, компас, карта, тамақ пісіретін ыдыстар мен ошақ құралдары т. б) . 3) Жеке адамдарға арналынған құралдар(киім-кешек, жуынатын заттар, арқақап, жатын қап т. б. ) құрал жабдықтардың жеке түрлері бойынша толық тізімдері осы оқулықтың қосымшаларында беріледі. Құрал- жабдықтар дайындығына әсер ететін жағдайлар-адамдар саны, жорық өтетін ауданның табиғи-климаттық ерекшеліктері. Құрал- жабдықтардың кейбіреулері жорықтар бойынша туризмнің барлық түрлерінде қолданылса, кейбірі жеке туризм түрінің өзіндік ерекшеліктеріне сай сол турі бойынша ғана өткізілетін жорықтардақолданылады. (Мысалы, шаңғы туризіміндегі примус, пеш, немесе су туризміндегі судан, суықтан қорғайтын комбинезон, құтқару киімдері т. б) . құрал-жабдықтарға қойылатын талаптар-олардың көлемінің шағындығы, сенімділігі, жорық жағдайларындағы қолайлығы, жеңілділігі

Жорыққа дайындық кезеңінде жорық шығыны анықталынады. Ол үшін жұмсалынатын шығындар(азық-түлікке, көлікке, құрал- жабдықтарды жалға алуға, шығындар) жеке-жеке есептеп алып, оларды бір-біріне қосу арқылы жалпы жорық шығынын шығарады. Жорық шығынын есептеу(смета) жорықты өткізуді алдын-ала жоспарлау үшін де керек.

Бұл тұрғыда шығындар маршруттың көліктік бөлігін қосып алғандағы барлық жеке бөліктері есептелінеді.

Туристік жорықтарды ұйымдастырып, өткізудің дайындық кезеңінен кейінгі екінші кезең-өткізу кезеңі. Жорық кезінде топ мүшелері колонналық тәртіппен, яғни бірінен-кейін бірі жүруі керек. Алдымен топ бастаушы жүреді. Ол туристік топқа қажетті белгілі-бір жүру жылдамдығын сақтайды, ең қолайлы және қауіпсіз жолды таңдап алады, қажет болған жағдайда қалған туристер өту үшін, басқалардың көмегіне сүйене отырып, жол дайындайды (мысалы, шаңғы жолын салады, сақтандыру арқандарын іледі, мұздық болатын жерлердішауып әзірлейді т. б. ), өзінен кейінгі келе жатқандарды жолдағы кедергілер мен қауіп-қатерлер туралы ескертеді, жүру мен қысқы демалыстар ұзақтығына бақылау жасайды, демалыс үшін орындар таңдап, іздестіреді. Жай уақытта топ бастаушы туристік топтағы барлық туристер үлгеретіндей, бірқалыпты жылдамдықты ұстайды. Алайда, кедергіден өткен соң (мысалы бұлақтардағы, өзендердегі көлденең бөренелердін т. б) топ мүшелерінің араларының алшақтануы себепті ал қалғандары келіп жиналғанша жылдамдықты бәсеңсітеді, қозғалыс кезінде ал, егер біреу-міреу қалып қойған жағдайда топты дер кезінде тоқтату үшін топ соңындағы адаммен ұдайы байланыста болады. Топ соңындағы адам да тәжірибелі, дене күші жағынан мықты тристер қатарынанболуы тиіс.

Бағдарлау мүмкін болмай қалған жағдайда топ бастаушының жолдастарымен не жергілікті тұрғындармен кеңескені дұрыс. Ол бұндай кездерде жақын тұрған биік жерге не ағаш басына шығып, белгілі бағдарларды табуға тырысады, болмаса жан-жаққа 2-3 адамнан, белгілі-бір келісілген мерзімге барлауға жібереді. Бұл кезде қалған адамдар алыстан жақсы байқалатын бағдар жанына барлаушылардың топқа қайтып оралуын жеңілдету үшін орналасуы тиіс. Топ бастаушы күн сайын маршутқа шығу, белгілі-бір бағдардан немесе кедергіден өту, қысқа демалыстарға тоқтау және одан әрі жылжу уақыттарын белгілеп отырады. Жорықтар кезінде көбінесе топ бастаушының рөлін топ жетекшісі атқарады.

Топ мүшелерінің арасындағы арақашықтық туризмнің жорықтары бойынша жеке түллерінің ерекшеліктеріне байланысты әр түрлі болады. Жорық кезінде сонымен қатар туристердің жүру жылдамдығы мен бір күндік жүріп өту қашықтығы, жүріс пен демалыстардың уақытпен есептелгендегі ара-салмағы және туристік топ мүшелеріне түсірілетін күш(арқақап салмағы, бір күндік қашықтық) әр қалай болады. оларға әсер ететін факторлар мыналар:адамдардың жас ерекшелігі, маршруттың жалпы ұзындығы мен ұзақтығы, жергілікті қашықтық, жүру жылдамдығы мен жүріп өту қашықтығы, жүріс пен демалыс ара-қатынасы оқу бағдарламасы бойынша.

«Туризмнің техникасы мен тактикасы»және «Туристік-өлкетану жұмысы әдістемесі»пәндері бойынша толығырақ қаралады.

Жорықтар кезінде түскі үлкен үзіліс және түнгі түнеу үшін бувуак (бивак) ұйымдастырылады. Бивуак-жорықтар кезіндегі туристердің тамақтану мен демалысын қамтамасыз етуге қажетті орындар. Туристік топ мүшелері, әдетте, бивуакта тәулігіне 10-14 сағаттай болады. Олар шатыржай құрып, оны жабдықтайды, тамақ әзірлейді, киімдер мен құрал-жабдықтарды жөндеуден өткізеді, келесі күнге дайындалады, демалады. Бивуакта тегістеу, құрғақ алаңдар мен алаңқайларды, тастар құламайтын, сел, су тасқындары, қар көшкіні болмайтын, найзағай тікелей түспейтін жерлерге құрады. Тұрақ орны желден жақсы қорланған және жабдықтауға жеңіл болуы тиіс. Бивуак орнына жақынырақ жерде ауыз су көзі болуы керек.

Таулы жерлерде бивуакты талдар мен жар тастардың шығыңқы жерлеріне, төбелі жерлер мен тік беткейлердің астына науашықтар (кулуары) мен олардың шығатын жайылма жерлеріне (конусы выноса кулуаров), жылжымалы немесе мұз беткейлерде жатқан қорымдар үстіне, мұздардың активті қозғалысы белдеуіндегі мұздықтар жарықшақтарына ұйымдастыруға болмайды. Бивуак ауа-райының кенеттен бұзылуына есептелініп құрылуы керек. Күн күркіреуі пайда б ола бастаған кезде барлық металл заттары біріктіріліп, тұрақтан 15-30 метр жерге апрылып қойылады. Бивуакты жоғарғы биіктіктерде, төменгі температурада, ауа-райының бұзылу кезінде, қатты жел соққан кезде және бір жерде 2 рет, одан да көп түнеулер ұйымдастырған кезде қолайлы, жайлы түнеп шығуды қамтамасыз ету үшін және құрал-жабдықтардың сақталуы үшін қар үйшігін жасау немесе үңгір ою қажет. Қар үйшігі 4-6адамға арналады. Адамдар көбірек болса бір - біріне жақын етіп 2-3 үйшіктер не үңгірлер жасайды да олар бір-бірімен қуыстар арқылы жалғайды.

Бивуак үшін орынды ертерек, жарық кезде таңдап алу керек. Қараңғы кезде немесе тұман кезінде амалсыз тоқтағанда таңдап алған орынның қауіпсіздігін тексеру үшін төңіректі 200-300метрлік радиуста қарап шығу керек. Ұйқы алдында шатырлардың дұрыс бекітілгенін; заттардың желден, жауыннан сақталу үшін жабылғанына тексеріп, бивуактан кетер алдында заттардың қалып қоймағанына, тұрақ орнының жиналғанына, оттың сөндірілгеніне бақылау жасау қажет.

Су жорықтарында бивуак орнына қосымша талаптар қойлады. Өзен жағасы жүзу көлігінің тоқтау мен шығарылуына қолайлы болуы керек. Жағада оларды орналастыратын алаңқайлардың (биіктігі су деңгейінен 3-4 метрден кем емес), шатырларды тұрғызу және от жағу үшін орындардың болуы(су деңгейінен 5-6 метрден төмен емес) қажет етіледі. Бұдан басқа тұрақ орны жақсы желденіп тұруы керек, бұл су мамандарында көп болатын қан соратын насекомдардың(маса т. б) санын азайтады. Таулы аудандарда тұрақ орны таңертең күн сәулелері түсетін жердеболуы тиіс. Су туристері, әдетте, бивуакты саланың негізгі өзенге құятын жерлеріне құрады. Бұл жерлерде балық жақсы ауланады.

Су жорықтары кезінде бивуак орнын жұмыс күнінің жоспарланған сақталуына 30-40 минут қалғанда таңдай бастайды. Жергілікті жерге шолу жасау жағаны қараудан басталады. Көбінесе бұрынғы тұрақ орындары мен от жаққан жерлерді пайдаланған дұрыс. Бивуакты аралдарда құруға болмйды-түнде су деңгейі көтерілуі мүмкін. Түнеуге тоқтаған соң туристер жүзу көліктерін босатып, оны(селдерден басқасын) жағаға шығарады. Жағада тұрақтау кезінде барлық жүзу көліктері (оның ішінде жағада жатқандары да) байланып бекітілуі керек. Бивуак кезінде су туристері әдетте киімдерді құрғату үшін екінші от жағады. Егер ауа-райы жауынды болса бивуак 9йымдастыруды шатыр мен бүркемені орнатудан, заттарды жауыннан сақтап жабудан бастайды. Спелеожорықтарда бивуакты немесе жер асты шатыржайы, әдетте күрделі көп күндік үңгір маршруттарынан өту кезінде ұйымдастырады. Жер асты жағдайларының ерекшеліктері (жоғарғы ылғалдылық, төменгі температура, табиғи жарықтың болмауы және кеңістіктің тарлығы) жер үсті бивуагымен салыстырғанда лагерді жабдықтауға жоғарғы талаптардың қойлуын негіздейді. Жер асты бивуагын құру кезінде қалдықтар мен қоқыстар салатын орынды дайындап қою керек, қоқыстар мен қалдықтар лагерь жиналып алынған соң жоғарыға шығарылады. Бивуак тасқын сулардың мүмкін болатын деңгейінен жоғары, тас құлайтын бөліктерден алыс орнатылады. Бивуакта демалыс үшін жеткілікті дәрежедегі жайлылықты(киім ауыстыру, киім кептіру, тамақ әзірлеу мүмкіндіктері) қамтамасыз ететін капроннан жасалынған кең шатырлар қолданылады. Мүмкіндігінше жылу сақтайтын төсеніш(кілемше) және капроннан қапталынған көп орынды жатын қаптар болғаны дұрыс. Шатыр үстінен су өткізбейтін заттан бүркеме тартылады. Жер жағдайына және тұрақ орынның сулану деңгейіне қарай шатырды жерге болмаса ілінбелі қондырғыға (платформа, табан аяқтардың қолданылуы мүмкін) орнатады. Түнеуді сондай-ақ жылу сақтайтын бүркемелер көмегімен ұйымдастыруға болады. Жер асты бивуагы кезінде керекті тіршілікті қамтамасыз ететін заттар тобына жарық беретін заттар, азық-түлік қоры, бензинмен, парафинмен, газбен не құрғақ отынмен жанатын шам-шырақ, ас ішетін ыдыс, дәрі-дәрмек жинағы арқылы) байланысты қалыптастырылады.

Жорық кезінде жылдамдық жаяу туризм бойынша орташа есеппен бір тәулікте (оның 8сағаттық жарық бөлігінде) 30км, тау туризмі бойынша 20 км. Сағатына шаққанда бұл жаяу туризм бойынша шамамен 4 сағатқа, тау туризмі бойынша 2, 5 сағатқа дәл келеді. Алайда бұл көрсеткіш қысқа және түскі демалыстардың болатыны себепті ұдайы сақталынбайды. Туризмнің басқа түрлері бойынша тәуліктік жлдамдық олардың жеке ерекшеліктеріне байланысты жүзеге асады. Ол жайында «Туризмнің техникасы мен тактикасы»тақырыбында толығырақ қарастырамыз.

Жаяу және тау туризмі бойынша жүру мен қысқа демалыстардың ара-қатынасы 40 минутқа 10-20минут, күрделі, тік беткейлі, кедергілі жерлерде 15-20минутқа 10-15минут. Үлкен түскі демалыстар жорық мақсатына, адамдардың жас ерекшеліктеріне, жер жағдайына, қалыптасқан жағдайға, календарлық графиктің орындалу барысына байланысты 30минуттан 3 сағатқа дейін созылады. 3сағаттық демалыс кезінде міндетті түрде ыстық тамақ дайындалып, адамдар дем алады. 30минуттық қысқа түскі демалыстар жоғарыда көрсетілген жағдайлардын басқа ыстық тамақ жасауға мүмкін болмай қалған кездерде, мысалы, отын жоқ жерлерде болады.

Жорықтар кездеріндегі түсетін күш мөлшері, яғни рюкзак салмағы жас ерекшеліктеріне және жынысына байланысты әр қалай болады. Шағын жорықтарға оқушылар 11 жастан бастап қатыстырылатындықтан оларға түсетін жүк салмағы ер балалар үшін 10 кг, қыз балалар үшін 8кг. Одан ары үлкен жас ерекшеліктері бойынша салмақ мөлшерлері мынадай: 12жас 11-9кг, 13жас 12-10кг, 14жас 13-11кг, 15жас 14-12кг, 16жас 15-13кг, 17жас 16-14кг, 18жас 17-15кг, 18жастан ер адамдар үшін 50жасқа дейін, ал әйел адамдар үшін 40жасқа дейін арқақап салмағы ер адамдар бойынша 25кг-ға дейін, әйел адамдар бойынша 20кг -ға дейін болуы тиіс. Ер адамдарда 50 жастан, әйел адмдарда 40 жастан соң жүк салмақтары ер адамдар бойынша 20кг дейін, әйел дамдар үшін 15кг дейін. Жалпы арқақап салмағы адамның өзінің дене салмағының жартасынан аспауы керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.