Жүйке жүйесі туралы түсініктер

Жоспар:
Кіріспе
1. Жүйке жүйесі
2. Орталық жүйке жүйесі
3. Жүйке жүйесінің маңызы.
4. Қозу физиологиясы.
5. Нейронның құрылысы мен қызметі
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Адам ағзасы физиологиялық белсенділік және тыныштық қалыпты жағдайда болады. Физиологиялық белсенділік жағдайда адам ағзасы түгел, немесе мүшелер жүйесі, немесе жеке мүшесі қызмет атқарып тұрады. Физиологиялық тыныштық жағдайда тыныш, ештеңені ойламай, тыңдамай, денесін босатып, демалып, ояу бірақ көзін жұмып жатады. Адам ағзасының сыртқы және ішкі ортаның түрлі әсеріне жауап беру қабілеті тітіркену деп атайды. Сыртқы және ішкі ортаның әсерін тітіркендіргіш деп атап, тегі бойынша төртке бөледі: физикалық (механикалық соққы, қысым, электрлік әсерлер), химиялық (дәрі-дәрмек, улы заттар, сілті-қышқылдар, тұз-ерітінділер, тамақтың органикалық-бейорганикалық құрамдық бөліктері), физико-химиялық (ерітіндідегі иондар мен заттардың осмостық, парциалдық қысымы, концентрациясы), биологиялық (тірі ағзалардың әсері). Тітіркендіргіштің әсерінен тітіркенуге қабілетті ұлпаны тітіркенгіш ұлпа деп атайды (жүйке, бұлшықет, без ұлпалары). Тітіркенгіштің тітіркендіргіштің әсеріне электрлік және биохимиялық қасиеттерін өзгертіп, қызметін күшейтіп жауап беруін қозу деп, қозудың бәсеңдеуін немесе тоқтауын тежелу деп атайды.

Пайдаланған әдебиеттер
1. Жасқасай Физиология және мектеп гигиенасы
2. http://www.google.kz/
3. http://kk.wikipedia.org/wiki/
4. http://yandex.kz/yandsearch

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе

Жүйке жүйесі
Орталық жүйке жүйесі

Жүйке жүйесінің маңызы.

Қозу физиологиясы.

Нейронның құрылысы мен қызметі

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Адам ағзасы физиологиялық белсенділік және тыныштық қалыпты жағдайда болады. Физиологиялық белсенділік жағдайда адам ағзасы түгел, немесе мүшелер жүйесі, немесе жеке мүшесі қызмет атқарып тұрады. Физиологиялық тыныштық жағдайда тыныш, ештеңені ойламай, тыңдамай, денесін босатып, демалып, ояу бірақ көзін жұмып жатады. Адам ағзасының сыртқы және ішкі ортаның түрлі әсеріне жауап беру қабілеті тітіркену деп атайды. Сыртқы және ішкі ортаның әсерін тітіркендіргіш деп атап, тегі бойынша төртке бөледі: физикалық (механикалық соққы, қысым, электрлік әсерлер), химиялық (дәрі-дәрмек, улы заттар, сілті-қышқылдар, тұз-ерітінділер, тамақтың органикалық-бейорганикалық құрамдық бөліктері), физико-химиялық (ерітіндідегі иондар мен заттардың осмостық, парциалдық қысымы, концентрациясы), биологиялық (тірі ағзалардың әсері). Тітіркендіргіштің әсерінен тітіркенуге қабілетті ұлпаны тітіркенгіш ұлпа деп атайды (жүйке, бұлшықет, без ұлпалары). Тітіркенгіштің тітіркендіргіштің әсеріне электрлік және биохимиялық қасиеттерін өзгертіп, қызметін күшейтіп жауап беруін қозу деп, қозудың бәсеңдеуін немесе тоқтауын тежелу деп атайды.

Жүйке жүйесі

Тірі организімдер екі түрлі қалыпты жағдайда болады:физиологиялык тыныштықи және физиологияалық белсенділік.

Физиологиялык тыныштық деп организмның козін жұмып,тыныш,ештеңені ойламай,айтады.Бұл кезде организмнің өзінің тіршілігіне қажетті құрылымдары белгілі шамада қызмет атқарады.Бұл кезде ұлпалардың кілетлаларында белгілі молшерде зат алмасыуы жүріп жатады.Осындай қалыпта жатқанда сыртқы ортаның қандай да болмасын бір жағдайлары әсер етсе,организм физиологиялық тыныштықтан физиологиялық белсеенділікке ауысады.Организмнің қаондай да болмасын жеке мүшесі немесе мүшелер жүйесі,тіпті бүкіл организмнің қызмет атқаратын жағдаыйын физиологиялық белсенділік дейді. Физиологияалық белсенділік кезінде зат алмасыуы артады,бірнеше мүшелер,мүшелер жүйелері қызметін күшейтеді.Мысалы,тамақ ішкеннен кейін ас қорыту мүшелері қызмет атқаруына байланысты оларға қоса жүрек-қан тамырлар,тыныс,зәр шығару жүйелерінің қызметі күшейеді.Мұндай жағдайда сыртқы ортаның әсері денедегі ұлпаларды,лілеткаларды тітіркендіреді.Адам денесіндег копшілік тірі кілеткалардың тітіркену қасиеті болады.Тітіркеену деп сыртқы және ішкі орталардың түрлі әсеррлеріне жауап беру қабілетін айтады.Сыртқы және ішкі орталардың әсерлерін тітіркендіргіш дееп аталады.Олардың әсерін организм,оның жеке үлпалары физиологиялық тыныштықтан белсенділіке ауысады.Тітіркендіргештерді тегіне қарай тортке бөлінеді; физикалық, химиялық, физика-химиялық және биологиялық тітіркендіргіштір.

Сыртқы ортаның кейбір тітіркендіргештереері әсер еткенде қозғыш ұлпалардың қозыуы бейсендейді немесе мүлде тоқтап қалады.Мұны тежелеу деп аталады.Тежелу де қозу іспетті тірі ұлпалардың белсенді қызмет атқару күйі.Бірақ тежелу кезінде және мүшелерде немесе организмде бұрын басталған қызмет баяулайды,я болмаса мүлде тоқталады.Тірі үлпалардың электрлік қасиетін био электорлық қүблыс дейді.Көп кілеткалы организымдерде сыртқы және ішкі орталардың мәліметтерін қабылдап,сақтап,талдап,бір жерден еекінші жерге жеткізу,қажетіне қарай қайтадан жанғырту тарихы даму барысында қалыптасқан электр сигналдары арқалы іске асады.

Электір күшін тудыратын қуат клетка менбранасының ішкі және сыртқы жағында орналасқан он [+] зарядты натрий,калый,калцыйдың катиондары мен түрлі теріс зарядты [-] аниондаарға байланысты.Олардың бір-біріне грандиенттік қатынасы[менбрананың иондық тартқышы]-деп аталатын арнайы малекулалық қүрылымның қызметіне негізделген.Энергия көзі саналатын иондыық тартқыш аденозинүшфосфор қышқылы АТФ ферменттердің әсерін ыдырау кезінде пайда болатын энергияны [яғни зат алмасыуынан пайда болатын энергияны]жұмсайды.

Тыныштықтағы кілетка менбранасының сырты мен ішіндегі потенсиол айрымашылықтрын менбрананың потенсиолы немесе тыныштық тағы деп атайды.

Қызмет атқарған кілетканың менбранасы мен тыныштықтаңы кілетка менбранасының потенциал айырмашылығын әрекет потеннциолы дейді.

Нерв клеткасы – нейронның құрылысы мен қызметі.

Жүйке жүйесінің қүрылысы мен функциолыық негізі-нерв клеткасы неммесе н е й р о н.Орталық жүйке жүйесінде нейрондарды қосымша клеткалар-глялар қоршаған.Н е й р о н д а р мен глиялар нерв үлпасыын құрайды.Глялар нерв клеткаларының тірегі болы,оны қоректендірреді және электр изоляторы қызметін атқарады.Жаңа туған нәрестенің нейрондарының саны глиялолардан аеағүрлым көп болады.20-30жаста олардың саны бір-бірімен теңеседі де кейін адамның жасы ұлғайған сайын нейрондардың үлесі азайып,глялардың үлсі кобейеді.

Нерв клеткасыының құрыылысы күррделі болады.Басқа тірі клеткаалар тәрізді оның мембранасы,яадросы,ядрошығы мен органоидтар болады. Нейронның басқа клеткалардан айырмашылығы – денесінің коптеген өсінділері болады және цитоплазмасында нейрофибрилдері бар.Нейронның ала түсті заттарының құрамында рибоклеин қышқыллы РНК бар.Оның мөлшері жыныстық жетілуге дейін көбейіп,кейіннен тұрақталады. Қауыпты жағдайларда РНК – ның молшері азаяды да ала түсті тірлігі жойылады.Неейрофибрилдер ұзақ жұмыс істегенде олар жойылып та кетіуі мүмкін.

Нейронның денесін с о м а деп атайды.Оның пішіні әртүрлі;ұршық тәрізді,доңгелек,домалақ,үш бұрыш,төрт бұрышты,жұлдыз тәрізді т.б.

Нервтер мен нерв талшықтары.

Сыртқы қабықпен қапталған нерв клеткасының өсінділерін нерв т а л ш ы қ т а р ы деп атайды.Нерв талшықтары 2 түрлі болады;миелинді және миелинді нерв талшыңының сыртқын миалин қабығы қоршаған,ал мислирі болмайды.

Егер нерв талшығының миелині болмаса,оның бойымен қозуүздіксіз жүреді.Бір жерде пайда болған әрекет потенционалы көрші жердің әрекет потенционал тудырады.әрекет потенциалының пайда болыуы клеткалық меморанның бойында натрий мен калий иондарының мөлшерінің өзгеруіне байланысты пайда болыуы клеткалық менбрананың бойымен ештеңе қозғалмайды.

Орталық жүйке жүйесі

Адам ағзасы физиологиялық белсенділік және тыныштық қалыпты жағдайда болады. Физиологиялық белсенділік жағдайда адам ағзасы түгел, немесе мүшелер жүйесі, немесе жеке мүшесі қызмет атқарып тұрады. Физиологиялық тыныштық жағдайда тыныш, ештеңені ойламай, тыңдамай, денесін босатып, демалып, ояу бірақ көзін жұмып жатады. Адам ағзасының сыртқы және ішкі ортаның түрлі әсеріне жауап беру қабілеті тітіркену деп атайды. Сыртқы және ішкі ортаның әсерін тітіркендіргіш деп атап, тегі бойынша төртке бөледі: физикалық (механикалық соққы, қысым, электрлік әсерлер), химиялық (дәрі-дәрмек, улы заттар, сілті-қышқылдар, тұз-ерітінділер, тамақтың органикалық-бейорганикалық құрамдық бөліктері), физико-химиялық (ерітіндідегі иондар мен заттардың осмостық, парциалдық қысымы, концентрациясы), биологиялық (тірі ағзалардың әсері). Тітіркендіргіштің әсерінен тітіркенуге қабілетті ұлпаны тітіркенгіш ұлпа деп атайды (жүйке, бұлшықет, без ұлпалары). Тітіркенгіштің тітіркендіргіштің әсеріне электрлік және биохимиялық қасиеттерін өзгертіп, қызметін күшейтіп жауап беруін қозу деп, қозудың бәсеңдеуін немесе тоқтауын тежелу деп атайды. Орталық тежелу құбыысын 1862 жылы орыс ғалымы И.М.Сеченов ашқан. Тірі жүйенің электрлік қасиетін биоэлектрлік құбылыс дейді. Жасушаның мембранасының сыртқы және ішкі потенциал айырмашылығын физиологиялық жағдайына сай тыныштық немесе әрекет потенциалы дейді. Нерв талшығы бойымен қозудың таралуы оның анатомиялық және физиологиялық біртұтастығыны байланысты. Егер нервті байласа, салқындатса, фармакологиялық, наркоикалық заттармен әсер етсе олардың физиолгиялық біртұтастығы мен өткізгіштік қасиеті бұзылады. Нервтің өткізгіштік қасиетін реттеуде олардың анатомиялық және физиологиялық құрылысымен таныс болу қажет және сонда ондағы өткізгіштік процестерді фармакологиялық жолмен реттеуге болады. Мысалы, новокаин миелінсіз нерв талшықтарында ауру сезгіштік қозулардың таралуын бөгейді, өйткені ол изоляцияланбаған мембранаммен әректтесе отырып аксоплазмадан анатомиясы, калий иондарының көптеп шығуын туғызады. Нәтижесінде нерв талшығының сырты гиперполяризацияланады. Мұның өзі мембраналық потенциалдың өсуі мен ұлпалар қозғыштығының төмендеуіне әкеп соғады. Тамақтану асты табу қозғалыстарына (бағдарлау, асты ұстау, шайнау, жұтыну т.б.) негізделеді. Жоғарғы жүйке әрекеті күшіне қарай күшті (күшінің қатынасына сай) және әлсіз болып бөлінеді. Күшті тип байсалды (қозғалғыштығына, ширақтылығына сай) және тынышсыз (жеңілтек) болып бөлінеді. Байсалды – қозғалғыш, ширақ тип және селқос, жігерсіз тип болып екіге бөлінеді.

Ес – көрген-білгенді, естігенді, сезгенді, өтіп кеткен құбылыстарды нақтылы бір жағдайда, қасиеттерімен бірге жинақтап, тәжірибе ретінде адамның пайдалануы. Есте сақтау – адамның өмірден алған тәжірибесін өзгертпестен қайта жаңғырту. Оқушылардың жұмыс қабілеті тұрақты болмайды. Ол күні бойы, апта, жыл, өмір бойы кейде жоғары, кейде төмен болып өзгеріп отырады. Жұмыс қабілетінің өзгеруіне әр түрлі факторлар әсер етеді. Ми қыртысының қозғыштығы таң ертең жақсы болып, түске дейін сақталады. Содан кейін біраз уақыт тежелу үстем болып 16-17 сағатта қозғыштық қайтадан жоғарылайды, бірақ ұзаққа созылмайды. Балалардың жұмыс қабілетінің өзгеруі динамикасы таң ертеңгі сағат 8-ден кешкі 8-ге дейін екі рет жоғарылап, төмен түседі. Жұмыс қабілетінің өзгеруіне физиологиялық, физикалық және психикалық факторлар әсер етеді.

Жүйке жүйесінің маңызы.

Адамның жүйке жүйесінің маңызын оның қызметіне қарай былай анықтауға болады:

- мүшелерді бір-бірімен байланыстырып, организмнің бір тұтастығын іске асырады;

- денедегі барлық мүшелердің және мүшелер жұйелерінің қызметтерін реттейді;

- организмді сыртқы ортамен байланыстырады;

- сыртқы ортаның өзгермелі жағдайларына организмді бейімдейді;

- денедегі барлық клеткалардың, ұлпалардың, мүшелердің, бүкіл организмнің тірлігін қамтамасыз етеді.

Орталық жүйке жүйесі ми мен жұлыннан тұрады. Ж ұ л ы н омыртқа өзегінде орналасқан, ұзындығы ересек адамда жарты метрге жуық, салмағы 37-38 г. жұлынның жоғарғы жағы сопақша мимен жалғасады да төмеңгі ұшы шашақтанып омыртқа тұсында бітеді. Жұлын арасы қосылып кеткен симметриялы оң және сол жақ екі жарты бөлімдерден тұрады.

Адамның жұлыны 31-33 сегменттен (лат. сегментум -бөлік, кесінді) тұрады: 8 мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз және 1-3 құйымшақ бөлімдері. Әрбір бөлімнен қос-қостан шыққан нерв түйіндері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.