Ислам және дәстүр

1. Ислам және дәстүр
2. Негізгі ұстанымдары

Көптеген бауырларымыз салт-дәстүрлердің барлығы тыйым салынған деп санайды. Сондықтан, егер олар халық жасап жүрген бір істі көрсе, әрі оның ата-бабаларымыз ұстанып келген дәстүрі екенін білсе, бірден қарсы шығып, оның Исламға сай немесе сай еместігін тексермей, көптеген проблеммалардың туындауына себепші болады.
Алайда, әдет-ғұрыптардың барлығы бірдей емес. Сол үшін, оларды бір жақты қарастыруға болмайды. Себебі, салттардың ішінде тыйым салынғаны да бар, сонымен қоса рұқсат етілетін, тіпті орындау қажет болып табылатындары да бар. Әрі шариғатта, «әл-`урф» (ғұрып) және «әл-`ада» (әдет) деп аталатын, салт-дәстүрлер мен адамдар арасында қалыптақан нәрселерге сүйенетін үкімдер көп. Сондай-ақ, «әл-қоуа`ид әл-фиқһия әл-кубра» деп аталатын, бүкіл ғалымдар бірауыздан келіскен, шариғаттың бес ұлы қағидаларының бірінде: «Әдет-ғұрыпқа хақысы беріледі» (әл-`ада мухаккамә), - деп айтылған.
Бұл, Исламда өте үлкен тақырып болып саналады, әрі бұл мәселеге байлынысты көптеген еңбектер жазылған. Бірақ, Аллаһтың қалауымен бұл мәселені қысқаша түсіндіргім келеді.
Қағида: «Егер салт-дәстүр шариғатқа қайшы келмесе, онда оған артық көңіл бөлінеді». Бұл ережені Аллаһ Тағала Құранда, пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетте бекіткен, әрі оны имамдар (ғалымдар) жиі айтқан!
Аллаһ Тағала Құранда былай дейді: «Кішіпейілдік таныт, жақсылықты (әл-`урф) бұйыр да, надандардан бет бұр!» (әл-А`раф, 199).
Имам әл-Жассәс өзінің тәфсирінде: «”Әл-ма`руф” сөзі – бұл, ақыл оны орандауды жақсы деп есептейтін, әрі ақыл-есі дұрыс (адамдардың) алдында ол айыпты болып саналмайтын нәрселер», - деп айтқан (Қараңыз: “Әхкәм әл-Қуран” 4/214).
Имам Әбу әс-Су`уд Аллаһтың: «әл-`Урфті бұйыр» деген сөздері жайлы былай деген: «Яғни, жақсылықты, істердің ішіндегі жақсы болып саналатындарды, өйткені осындайларды адамдар қабылдайды да, оны теріске шығармайтын болады» (Қараңыз: “Тәфсир Әби әс-Сууд” 2/456).
Имам әл-Қарафи осы аятты келтіріп: «Салт-дәстүр нұсқайтын әрбір нәрсенің айрықша орны бар», - деді (әл-Фуруқ” 3/194).
Аллаһ Тағала тағы да былай деді: «Аллаһ анттарыңды бос сөзді есепке алмайды. Алайда біле тұра істеген анттарыңнан жауапкер етер. Оның төлеуі: үй- іштеріңе жегізетін орта есеппен он міскінді тамақтандыру, не оларды киіндіру, немесе бір құл азат ету. Мұны таппаған біреу, үш күн ораза ұстау» (әл-Мәида, 89).