Шетелдердің конституциялық құқығының пәні, қайнар көздері және жүйесі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

Шетелдердің конституциялық құқығының пәні, қайнар көздері және жүйесі

Лекция жоспары: 1. Шет елдердің конституциялық құқығы заң салаларының негізгі бір

тармағы ретінде.

2. Конституциялық құқықтың институттары.

3. Шетелдердің конституциялық құқығы оқу пәні ретінде.

Лекция мақсаты: Конституциялық құқық заң салаларының негізгі бір тармағы ретінде ерекше мәртебеге ие екендігін, конституциялық құқық негізгі заң нормаларының өте маңызды белгілерін анықтайтындығын түсіндіру.

Лекция мазмұны:

1. Әрқашан да конституциялық құқық заң салаларының негізгі бір тармағы ретінде ерекше мәртебеге ие. Өйткені, конституциялық құқық негізгі заң нормаларының өте маңызды белгілерін, атап айтқанда, адам мен азаматтардың заңды мәртебесін, мемлекеттік органдардың ұйымдастырылуы мен саяси құрылымдық жүйесін және өзін-өзі басқарушы органдарды, сондай-ақ белгілі бір елдің тұтас құрылысын анықтайды.

Белгілі бір мемлекеттің заң жүйесіндегі конституциялық құқық сол елдегі қоғамдық қарым-қатынастарды реттеуде ерекше орын алады. Конституциялық құқық кешенді түрде: адамдар мен (азаматтар) арасындағы, қоғам мен мемлекет арасындағы қатынастарды реттейді, басқару тетіктерімен мемлекеттің құрылысын анықтайды, мемлекеттік билік пен өзін-өзі басқарудың негізгі принциптерін жүзеге асырады.

Конституциялық құқықты заң салаларының басқа тармақтарынан бөліп көрсететін әдіс - құқықтық реттеу әдісі. Ол саяси тәртіптердің мәні мен сипатын тереңірек түсінугі жол ашады.

Конституциялық құқықтың институттары . Белгілі бір мемлекеттің негізгі қоғамдық қарым-қатынасын субъектілер сол елдің конституциясы арқылы айқындалады (мысалы, Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес қарым-қатынастың негізгі субъектілеріне: Қазақстан Республикасының азаматтары, Парламент, Үкімет, Президент, т. б. жатады) .

Конституциялық құқық нормалары . Бұл ең алдымен мемлекеттің өзі үшін және қарым қатынастың негізгі субъектілеріне арналып мемлекет тарапынан бекітілген (жалпыға міндетті) қағида ережелер.

Конституциялық құқық субъектілері . Конституциялық құқық субъектілері екі негізгі топқа бөлінеді:

қоғамның құқықты мүшесі;
қоғамдық құрылымдар.

Қоғамның құқықты мүшелеріне : азаматтар, шетелдіктер, сайлаушылар, лауазым

иелері, депутаттар және т. б. жатады.

Қоғамдық құрылымды тұтасымен алғанда : мемлекет, мемлекеттік органдар мен өзін-өзі басқару органдары, ұйымдық құқықтық сипаттағы әр түрлі азаматтық бірлестіктер, т. б. құрайды.

Конституциялық құқықтың негіздеріне:

құқықтық нормативтік актілер;
соттық прецеденттер;
құқықтық дағдылар;
халықаралық және мемлекет ішіаралық келісімдер жатады.

Құқықтық нормативтік актілер өз кезегінде: заңдарға, атқарушы өкіметтің нормативтік актілеріне, сот органдары мен конституциялық бақылау (қадағалау) органдарының нормативтік актілеріне, парламент регламенттеріне, жергілікті өзін-өзі басқарушы актілерге бөлінеді.

Заңдар өз алдына : негізгі, конституциялық, органикалық және әдеттегі болып бөлінеді.

Конституция, яғни, мемлекеттің негізгі заңы өз кезегінде:

адамдар мен азаматтардың құқық мәртебесін;
басқару нысаны мен мемлекеттің құрылым түрін;
саяси жүйесін;
конституциялық органдарды ұйымдастыру мен қызметі принциптерін;
қоғамдық қарым қатынастарын ең маңыздыларын реттейді.

Конституциялық заңдар . Қазіргі дәуірдегі әр түрлі елдердің конституциясына көз жүгірткенімізде олардың алуан түрлі сипатта әрі әр түрлі мәнде екеніне көз жеткіземіз. Мысалы, Ресей Федерациясы Конституциясының 108- бабы бойынша бұл елдегі федеральдық конституциялық заңдар конституцияда белгіленген тәртіп бойынша қабылданады. Бұл федеральдық конституциялық заңдар конституцияда Федерация Кеңесі мүшелерінің жалпы санының төрттен үш бөлігінен кем емес және Мемлекеттік Дума депутаттарының жалпы санының үштен екі бөлігінен кем емес дауыс берілгенде ғана қабылданады. Қабылданған заңдар, Конституциялық заңдар, Конституцияның 4-бабына сәйкес, бүкіл Ресей Федерациясы территориясында ең жоғарғы күшке ие болады. Ал, Қырғыз республикасында Жоғарғы Кеңес (Парламент) депутаттарының жалпы санының үштен екісінен кем емес дауыс бергенде конституциялық заңдар қабылданады. Жай заңдар, Қырғызстан Республикасы Конституциясының 66-бабына сәйкес, депутаттардың басым көпшілігі дауыс берсе қабылдана береді. Біздің республикамызда да осы іспетті түрде заң қабылдау рәсімі өткізіледі.

Органикалық заңдар . Кейбір елдерде мемлекеттік органдардың мәртебесін конституцияның бланкетті баптары негізінде органикалық (байланыстырғыш) заңдар белгілейді. Мысалы, Франция Конституциясы бойынша органикалық заңдар парламенттің екі палатасының да өкілеттігін, олардың санын, сайлау шарттары мен ақы төлеуді белгілеп береді. Сол үшін де бұл елде парламент қаржыға тиісті заңдарды тек органикалық заңдарға сай қабылдайды. Ал, енді Марокко корльдігінде органикалық заңдар шектеулі заңдар, декрет заңдар, дахирлерге (король актілері) қарағанда қоғамдық қарым-қатынастардың өте маңызды тұстарын реттейді.

Жай заңдар . Мұндай нормативтік актілер өз елі ішінде Конституциялық не органикалық заңдар қолданбаған жағдайда қолданылады. Мысалы, Өзбекстан Республикасының, Эстон Республикасының және т. б. елдердің заң шығарушылық тәжірибесінде Конституция бойынша тек жай заңдар шығару қалыптасқан.

Кейбір елдердің нормативтік құқықтық актілері парламент қызметін уақытша атқарып, заң күшіне ие болады. Мысалы, Кубаның Мемлекеттік Кеңесі декреттері, Вьетнам Ұлттық жиналысы, Испания өкіметінің заң шығару актілері, сол сияқты біздің елімізде де Президент, Конституцияда қарастырылғандай, заң күшіне ие жарлықтар мен заңдар жариялай алады.

Атқарушы өкіметтің нормативтік актілеріне мемлекет басшысының Жарлықтары мен шешімдері және т. б. құжаттары, өкімет пен оның ведомстволарының бұйрықтары мен декреттері, т. б. жатады.

Парламент палаталары регламенті негізінен олардың қызмет тәртібін, ішкі құрылыс-жүйелерін, депутаттардың ахлақтық (этикалық) ережелерін, т. б. анықтайды.

Өзін-өзі басқару органдарының актілері көпшілік алдындағы билікті жүзеге асыруға байланысты қоғамдық қарым-қатынасты жиі реттеп отырады.

Сот прецеденті, белгілі бір іс бойынша сот шешімі үлгі ретінде танылып әрі екіншіден осы іспетті істерді қарағанда басшылыққа алынады. Англия, АҚШ, Үндістан, т. б. елдерде конституциялық құқықтың негізі есебінде қаралады.

Көп елдерде конституциялық құқық негізі ретінде құқықтық дағдылар (әдет-ғұрып) алынады. Бірақ, бұлардың бәрі мемлекет тарапынан санкцияланып, жалпыға міндетті ережелерге айналуы тиіс (мысалы, Англия мен Индияда өкіметтік жүйені түзуде конституциялық келісімдер, т. б. жасалады) .

Әрине, халықаралық келісімдер (сол мемлекеттің өз конституциялық заңдарын басшылыққа ала отырып) сол елдің сыртқы саяси принциптері мен мақсаттарына сай жасалады.

Мысалы, Ресей, Эстония, Болгария сияқты және т. б. елдердің негізгі ұлттық заңдарынан осы елдер бекіткен халықаралық шарттардың басымдылығы анық. .

Ал, 1995 жылы күшіне енген Қазақстан Республикасының Ата Заңының (4-бап, 4-тармақ) : «Республика бекіткен халықаралық шарттардың республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша, оны қолдану үшін заң шығару талап етілетін жағдайдан басқа реттерде, тікелей қолданылады» - делінген. Сөйтіп, бекітілген халықаралық шарттар республика заңдарынан басым келеді.

Франция Республикасының 1958 жылғы Конституциясы бойынша да: «Шарттар мен келісімдер өзіне лайықты бекітілгеннен немесе қуатталғаннан кейін, екі жақ ол шарт не келісімді қолданатын жағдайда, жарияланған кезден бастап ішкі заңдардан гөрі басымдық күшке ие болады» (55 - бап) .

Мемлекет ішіндегі келісім - шарттар , әдетте, федеративті мемлекеттер конституциясында субъектілер арасындағы құқықтық қатынастарды бекіткеніне жүгінеді. Мысалы, Ресей Федерациясы Конституциясының 66-бабына сәйкес облыс не өлке құрамына енетін автономиялық округтердің (өлкедегі) мемлекеттік билік органдары арасындағы келісімдермен реттеледі.

Шетелдік заң әдебиеттері сонымен қатар атақты заңгер ғалымдардың еңбектерінде Конституциялық құқық негізіне (мысалы, Англия, т. б. елдер) жатқызады. Ал, Ресейдің заң ғылымдарының доктринасы бұл елде Конституциялық құқықтың негізі ретінде емес, қайта дәлелдемеге қосымша толықтырғыш ретінде қарастырылады. Енді өз елімізді алсақ, біздер атақты Төле, Қазыбек, Әйтеке секілді билердің доктринасын конституциялық құқықтың негізіне жатқызамыз.

Сол сияқты кейбір елдер (мысалы: Алжир, Ватикан, Сауд Арабиясы, Иран, т. б. ) конституциялық құқық негізіне діни қағидалар жинағын да кіргізеді.

Шетелдердің мемлекеттік тәжірибесінде онан да өзге заңдардың конституциялық құқықтар негізі ретінде алынатыны жасырын емес.

2. Оқу пәні ретінде шетелдердің конституциялық құқығы Қазақстандағы барлық заң институттарында оқытылады.

Бұрын, кеңес өкіметі тұсында, жоғары заң оқу орындарында жеке пән ретінде «буржуазиялық және өркендеп дамыған елдердің мемлекеттік құқығы» және «Шетелдік социалистік елдердің мемлекеттік құқығы» деп арнайы бөлек оқытылды. Алайда, соңғы жылдардағы тарихи өзгерістер бұл пәндердің, территориялық тұрғыдан да, тәжірибелік тұрғыдан да, мәнін жойды.

Біз бұл оқулықта таяу және алыс шетелдердің конституциялық құқықтарын жаңа көзқараспен қарап, тұжырымдар жасаймыз. өйткені, дамыған өркениетті елдердің конституциялық құқықтарымен қатар Қазақстан Республикасына ұқсас елдердің мемлекеттік құрылымдарын білудің де пайдадан басқа зияны жоқ. Оның үстіне, бұл елдермен қарым-қатынастарымыз күн санап арта түсуде, осыған орай олардың конституциялық заңдарын білу елдік зиялылығымызды білдіреді. Біз бұл оқулықта шетелдердің конституциялық құқықтарын өз республикамыздың конституциялық құқығымен салыстыра қараймыз. Ондағы мақсатымыз - Республикамызда құқықтық-демократиялық мемлекет орнықтыру барысына қажет көптеген пайдалы мәселелердің басын ашу.

Бақылау сұрақтары:

Конституциялық құқықтың пәні мен әдісін анықтау.
Конституциялық құқықтың институттары, нормалары, субъектілері мен қайнар көздері.
Конституциялық құқық - заң саласының маңызды тармағы және оқу пәні.

№2. Лекция тақырыбы: Шетелдердің конституциялары.

Лекция жоспары: 1. Конституция - шет елдердің констиуциялық құқығының негізгі

қайнар көзі ретінде.

2. Конституцияның негізгі сипаттары мен ерекшеліктері.

3. Конституцияның жоғарғы заң күшіне ие болуы.

4. Конституция құрылысы.

Лекция мақсаты: Конституцияның жоғары заң күшіне ие бола отырып, оның жіктелуі, құрылысы, қабылдануы, конституцияның күшіне енуі мен өзгерту туралы түсінік беру.

Лекция мазмұны:

Қазіргі кездегі көптеген мемлекеттердің Конституциясы сол елдердің негізгі саяси-құқықтық құжаты әрі нормативтік құқықтық ережелерінің өзара қабысқан жиынтығы саналып, ең жоғары заң күшіне ие болады.

Сайып келгенде, Конституция анықтамасы былайша тұжырымдалады. Конституция - мемлекеттің негізгі заңы, ол басымдық ететін қоғамдық күштердің еркін білдіре отырып, сол елдің қоғамдық және мемлекеттік құрылысын, сонымен қатар әр түрлі қоғамдық органдардың қызметін көрсетеді.

Мемлекеттік құқықтық әдебиеттерді зерттеу барысында мына елдердің: АҚШ (1787ж. ), Франция (1791ж. ), негізгі заңдары - мемлекеттік конституциялары алғаш қабылданғандар қатарына, ал кейінгі қабылданғандарына: Норвегия (1814ж. ), Белгия (1831ж. ), Аргентина (1853ж. ), Люксембург (1868ж. ), Швейцария (1874ж. ) елдерінің конституциялары жатады.

Мемлекеттану ғылымы ұғымында конституция екі негізгі мағынада қаралады:

Әуелгісі - заңдық конституция (мемлекеттің негізгі заңы ретінде бекітілген тәртіппен түзіліп, қабылданады) - сол елдің мемлекеттік сипатын, саяси жүйесін, мемлекеттік және өзін-өзі басқару органдарының ұйымдасуы негізі мен қызметін анықтай отырып, адамдар мен азаматтардың құқықтық жайларын тәртіптеп береді. Былайша айтқанда, заңдық конституция белгілі бір мемлекеттегі қоғамдық қарым-қатынас жүйелерін қағидалап тұжырымдайды.

Конституция уақытша және тұрақты болады. Уақытша конституция әдетте белгілі бір мерзімге қабылданады. Көп елдердің констиуциясы тұрақты болып табылады. Алайда, бұл тұрақтылық ол конституцияға өзгертулер, толықтырулар енгізуге, тіпті қайта қарауға бөгет бола алмайды.

Конституциялар демократиялық және авторитарлық деп те бөлінеді. Демократиялық конституциялар еліндегі азаматтардың әр түрлі бірлестіктеріне еркіндік пен кең құқықтар беруімен көзге түседі. Ал, авторитарлық конституциялар негізінен азаматтардың саяси құқығы мен еркіндігін шектеп, тіпті тыйым да салуымен ерекшеленеді.

Конституцияның негізгі сипаттары мен ерекшеліктері.

Әрбір конституция өзіндік ерекшеліктерге ие. Дегенмен, көптеген конституциялар кейбір жалпы сипаттарға ие болады:

а) конституция халықтық өкімет принциптерін жариялайды.

Мысалы, Бельгияның 1831 жылғы Конституциясының 25-бабында: «Барлық билік халықтан келіп шығады . . . » делінсе, Италия Республикасының Конституциясының 1-бабында: «Италия- демократиялық республика . . . Тәуелсіздік тек халыққа тиісті»- дейді. Ал, Испания Конституциясының 1-бабында бұл елдегі ұлттық азаттық тек халыққа тиесілі екені айтылады.

Өзбекстан Республикасы Конституциясының (1992ж. ) 7-бабында. «Мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнар көзі - халық болып табылады», - деп жазылған.

б) Конституция адамдар мен азаматтардың құқықтық жағдайларын реттейді.

Мысалы, Бразилия Конституциясында арнайы бөлім бар. Ол «Құқық Декларациясы» деп аталады. Венесуэланың Конституциясында (1953ж. ) «Жеке және қоғамдық құқықтар мен міндеттер» деген бөлім болса, ал Өзбекстан Конституциясында: «Адамдар мен азаматтардың негізгі құқықтары, еркіндігі және міндеттері» атты тарау бар.

в) Конституция билікті бөлу принциптерін бекітіп береді .

Мұндай қағидалар, мысалы, АҚШ, Ресей, Жапония, Эстония, Дания және т. б. елдердің конституцияларында бар.

г) Конституция басқару түрлерін орнықтырады /республика немесе монархия/. Мысалы, Боливияның саяси конституциясында (1967ж. ) : «Боливия унитарлық республика болып табылады» деп көрсетілсе, Испания Конституциясы (1978ж. ) : «Испан мемлекетінің саяси нысаны - парламенттік монархия болып саналады» - деп жазылған. Ресей, АҚШ, Израиль, Беларусь, Украина, Өзбекстан, т. б. мемлекеттер республика деп жарияланған.

д ) Конституция мемлекеттік құрылым түрлерін /унитарлық немесе федерациялық/ орнықтырады. Мысалы, ФРГ, АҚШ, Индия, Мексика федерациялық мемлекеттер болып жарияланған.

е) Конституция сайлау жүйесін бекітеді.

Сонымен көп мәселелерді, әртүрлілігіне қарамастан, конституциялар реттейтіні анықталды.

Конституцияның жоғары заң күшіне ие болуы.

Конституция - сол елдегі қоғамдық қарым-қатынастарды құқықтық тұрғыдан реттеуші жүйелерді анықтайтын мемлекеттік негізгі заң болып есептеледі. Ал, қалған заңдар мен заң күшіндегі актілер, әдетте, конституциялық институттар арқылы белгіленген конституциялық реттер бойынша қабылданады.

Конституцияның жоғары заң күшіне ие болу сипаты оның қалған барлық нормативтік құқықтық актілердің конституция нормаларына дәл де сәйкес болуын талап етуімен айқындалады. Әрине, конституцияның үстінен қараушылық қуатын ондағы нормалардың өздері қамтамасыз етеді. Сөйтіп, Ресей Федерациясының Конституциясы

(4 бап) Ресей Федерациясының барлық территориясында үстіден қараушылық қабілетіне ие. Жапония Конституциясының 98- бабында Конституция елдің үстінен қарайтын заң күшіне ие екендігі, қалған заңдар мен жарлықтар, рескриптер немесе тағы да басқа мемлекеттік актілер, егер олар конституция ережелерінің бөлімдеріне не тарамдарына қайшылықты келсе, онда ешқандай заң күшіне ие болмайтыны айтылған.

Конституцияларды жіктеу.

Біз Конституцияны төмендегіше жіктейміз:

қабылданған негізгі заңның мәтіндерін заңгерлердің дайындау тәсіліне қарай;
конституцияны өзгерту (қайта қарау) реті бойынша.

Қабылданған негізгі заңның мәтіндерін заңгерлердің дайындау тәсілі бойынша Конституция екі топқа бөлінеді:

жазылған;
жазылмаған.

Жазылған конституция бірыңғай құжат түрінде құрылады. Оған мысалы, Германияның Негізгі заңы, Испания Конституциясы, Мексиканың саяси Конституциясы, Ресей Федерациясының Конституциясы, Қырғызстан Республикасы Конституциясы кіреді. Жазылған конституция (ерекшелік сипаты) бірнеше мемлекеттік-құқықтық актілерден тұрады. Литва Республикасының 1992 жылғы Конституциясының 150-бабына сәйкес, бұл Конституция құрамына 1991 жылдың 11 ақпанындағы «Литва мемлекеті жайлы конституциялық заң» және 1992 жылдың 8 маусымындағы «Литва Республикасының постсоветтік Шығыс одағына қосылмауы туралы» конституциялық акті кіреді.

Жазылмаған конституция тек Англия мен Жаңа Зеландияда ғана бар. Дегенмен, жазылмаған конституция нормалары нақты көптеген елдердің мемлекеттік-құқықтық актілерінде де кездеседі.

Өзгерту (қайта қарау) реті бойынша да конституцияларды екі топқа: бейімді және қатаң деп бөлеміз.

Бейімді Конституция өзі қабылданған, өзгертілген, толықтырылған жай парламент заңдары іспетті принциппен өзгертіле береді.

Қатаң Конституция болса негізгі заңның өзінде қарастырылған ерекше тәсілмен өзгертіледі.

Конституция құрылысы

Жазылған Конституция: преамбула, негізгі бөлім, қорытынды, өтпелі, т. б. ережелерден (қосымшалардан) тұрады.

Преамбула, әдетте, конституцияны салтанатты жариялаудан, сондай-ақ кейбір нормативтік сипаттағы емес мәлімдеу ережелерінен тұрады. Кейбір елдердің (Бельгия, Италия, латын Америкасының көптеген елдерінің) конституциялары преамбуласыз.

Конституцияның негізгі мәтіні адамдар мен азаматтардың құқықтық жағдайлары жайлы нормаларының, мемлекеттің саяси жүйесі мен конституциялық негізгі институттарының, мемлекет түрі мен өзін-өзі басқару органдарының, мемлекеттік саясат пен қоғамдық қатынастарды басқарудың маңызды жақтарын реттейтін нормалардан тұрады.

Қорытынды және өтпелі ережелер нормалардың күшіне ену тәртібін немесе қабылданған конституцияны өзгерту реттерінің орнықтырылуы жайын, сондай-ақ әрекеттегі заңдардың жаңартылу мерзімі мен басқа да көптеген жеке мәселелерді қарастырады.

Конституцияға қосымша негізінен басты мәтіндерде кеткен ақаулықтырды толықтырып не болмаса конституцияның басты мазмұнының құқықтық жүгін нақтылайды.

Бақылау сұрақтары:

Конституция анықтамасы.
Конституцияның негізгі белгілері мен ерекшеліктері.
Конституцияны жіктеу тәсілдері.
Конституция құрылысы.

№3. Лекция тақырыбы: Шет елдердегі конституцияны қабылдау тәртіптері.

Лекция жоспары: 1. Конституцияны қабылдау.

2. Конституцияның күшіне енуі.

3. Конституцияны өзгерту.

4. Конституциялық қадағалау.

Лекция мазмұны:

Жазылған Конституцияны қабылдаудың әлемде әр түрлі жол-жоралары бары бізге мәлім. Осылардың арасынан төмендегі жалпы мойындалған үш негізгі жол-жораларға тоқталайық:

1/ Конституцияны өкілдік құру арқылы /құрылтай жиналысы немесе парламент/ қабылдау.

Былайша айтқанда, АҚШ-тың қазіргі күші бар конституциясы конституциялық конвент арқылы қабылданған. Бұл органға құрылтай өкілеттігі берілмеген, конфедеративті одаққа бірлескен 13 тәуелсіз штаттың 12 штатының өкілдігінен небәрі 55 делегеат қатысқан болатын. Олар өздеріне өздері құрылтайлық өкілдікті иеленген еді. 1787 жылы 13 қыркүйекте делегаттар қол қойған конституция жобасы штаттарға ратификация жасауға жіберіледі. Осы мақсатта штаттарда құрылтай жиналысы сайланды. Жобаны мақұлдауға 9 штат қажет болғанымен, оны 11 штат қолдап, 1789 жылдың 4 наурызында АҚШ Конституциясы ресми күшіне енген болатын.

Сондай-ақ, құрылтай жиналысы тарапынан: Италия (1947ж. ), Индия (1974ж. ), Греция (1975ж. ), т. б. елдердің конституциялары қабылданды.

2/ Сайлау корпусы тарапынан да конституция қабылданды.

Мұндай жағдайда конституцияның қабылдануы, мысалы, 1958 жылы Францияда болды. Сайлау корпусы сол секілді Италияда (1947ж. ), Югославияда (1945-1947ж. ), Болгария мен Румынияда (1990-1991ж. ) конституциялар қабылдады.

3/ Атқарушы өкімет басшысы актісімен (октроирование) конституция қабылдау. Конституция жобасы тек қана өкімет аппараты тарапынан дайындалады. Кейін оны өкімет басшысы бекітеді. Алғаш рет мұндай тәсіл Францияда, Король Людовик ХҮІІІ-нің тарапынан қабылданып, ол 1814 жылғы Хартияны бекіткен болатын. Мұндай тәсіл 1831 жылы Бельгияда, 1867 жылы Канадада, 1963 жылы Кувейтте және т. б. елдерде қолданылды.

Бұл тәжірибені патшалық Ресей де қолданған болатын. 1906 жылы 27 көкекте «Ресей империясының негізгі мемлекеттік заңдарының» мәтіні жарияланды. Шындығын айтсақ, бұл ең алғашқы жоғарыдан ендірілген орыс конституциясы еді. Бұл заңдар Ресей империясының мемлекеттік құрылымын, мемлекеттік тілді, жоғары биліктің мәнін, заң шығарушылық тәртібін, орталық ұйымдар: Мемлекеттік Кеңес Мемлекеттік дума принциптерінің, Министрлер кеңесі мен министрліктердің, Ресей азаматтарының құқығы мен міндеттерін, православие шіркеуі жағдайын күшейтті, мемлекет елтаңбасының сипаттамасы жазылып, сондай-ақ мемлекет өмірінің ең маңызды мәселелері сөз болды.

Конституцияның күшіне енуі

Кез келген конституцияның қорытынды ережеде көрсетілген кезден немесе арнайы мемлекеттік - құқықтық актімен күшіне енетіні белгілі. Мысалы, Ресей Федерациясының Конституциясының Қорытынды және өтпелі ережелерінде көрсетілгендей осы елдің Конституциясы халықаралық дауыс беру нәтижесіне сай ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енді.

Күшіне енген Конституция заң бойынша мемлекеттің барлық территориясында ықпалды.

Кейде конституция белгілі бір территорияда ғана күшінде болса, кейін басқа бір территория аумағында да күшіне енуі мүмкін. Мысалы, ФРГ -нің 1949 жылы қабылданған Негізгі заңының әуелде тек батыс Германия жерінде күші болса, кейін ГДР-дің ФРГ құрамына кіруі нәтижесінде ФРГ -нің Негізгі ГДР территориясында да күшіне енді.

Конституцияны өзгерту

Жазылған конституцияны өзгертудің әр түрлі тәсілдері өмірде белгілі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.