Хатшы-жәрдемші, ЭЕМ операторы мамандығы

Жоспар
Кіріспе

1 Хатшы.жәрдемші, ЭЕМ операторы мамандығы
2 Хатшы.жәрдемші, ЭЕМ.ның операторы білуі керек:
3 Бүлiнген және вирус жұққан файлдар
4 Компьютерлiк вирустардың қысқаша жүктелуi
Компьютерлiк вирустардан сақтануның негiзгi тәсiлдерi

Іс жүргізу, техниканы қолдана білу хатшы-жәрдемшінің жұмысы, атқаратын міндеті.
Хатшы-жәрдемші офистің, мекеменің, кез-келген кәсіпорынның басқарма құрамына қызмет көрсету үшін дайындалатын маман.Хатшы-жәрдемшінің жұмыс орны: офис, кеңсе, басшының қабылдау бөлмесі, т.б.
Хатшы-жәрдемші қоғамдық құбылыстарға адамгершілік, идеологиялық көзқарастармен қарау керек.
Жоғарғы ізгілік пен мәдениеттілік, ұлтжандылық рухында тәрбиеленуі керек. Жалпы дүниетанымдылық білім алу ынтасына, еңбек ұжымына өзара сенімділік қабілетіне, кәсіптік ар-намыс сезіміне, еңбек сапасы мен нәтижесінде әлеуметтік әділетті пікірге ие болуы керек.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Хатшы-жәрдемші, ЭЕМ операторы мамандығы

Іс жүргізу, техниканы қолдана білу хатшы-жәрдемшінің жұмысы,
атқаратын міндеті.

Хатшы-жәрдемші офистің, мекеменің, кез-келген кәсіпорынның басқарма
құрамына қызмет көрсету үшін дайындалатын маман.

Хатшы-жәрдемшінің жұмыс орны: офис, кеңсе, басшының қабылдау бөлмесі,
т.б.

Хатшы-жәрдемші қоғамдық құбылыстарға адамгершілік, идеологиялық
көзқарастармен қарау керек.

Жоғарғы ізгілік пен мәдениеттілік, ұлтжандылық рухында тәрбиеленуі
керек. Жалпы дүниетанымдылық білім алу ынтасына, еңбек ұжымына өзара
сенімділік қабілетіне, кәсіптік ар-намыс сезіміне, еңбек сапасы мен
нәтижесінде әлеуметтік әділетті пікірге ие болуы керек.
Хатшы-жәрдемші, ЭЕМ-ның операторы білуі керек:

1. Мекеменің басшысының жұмысына қызмет ететін және қамтамасыз ететін
техникақ міндеттерді атқара білуі керек.
2. Мәжілістерге дайындық жасай білуі керек.
3. Келушілерді қабылдауды, телефонмен сөйлесуді, факсты қабылдап, жібере
білуі керек.
4. Телефонхаттарды қабылдап, жіберуді, телефонмен сөйлесу мазмұнын жазып
алып, жеткізе білуі керек.
5. Жазу машинкасын және диктафонды қолданып, оларды сақтау тәртібін білуі
керек.
6. Басшының нұсқауы бойынша бөлек құжаттарды құрастыра білуі керек.
7. Жете білушілік көлемінде іс-жүргізуді ұйымдастыруы: хат-хабарды
қабылдап басшыға тапсыруды, қаралғаннан кейін хат-хабарды орындаушыға
жіберуді, оның орындалу мерзімін қадағалауды білуі керек; басшыға қол
қоюға құжаттарды дайындауды, істерді сақтауды және архивке тапсыруды
білуі керек.
8. Қызмет бабындағы құжаттарды мемлекеттік үлгіқалып талабына және іс
жүргізудің біріңғай мемлекеттік жүйесінің талабына байланысты
безендіруді білуі керек.
9. Бөлек өкімдерді, бұйрықтарды, хаттарды және басқа іс қағаздарын жазу
машинкасында шифрын айыратындай етіп арнаулы белгілер арқылы
сөйлеушінің сөзін тез жазып ала білуі керек (стенографировать).
10. Отырыстардың, жиналыстардың хаттамасын, бөлек шығып сөйлеушілердің
сөздерін, ұсыныстарын, шешімдерін арнаулы белгілер арқылы тез жазып
алуды білуі керек.
11. Озат жұмыс әдістерін қолдануды және еңбекті, жұмыс орнын дұрыс
ұйымдастыруды білуі керек.
Компьютерлiк вирус – арнайы жазылған шағын көлемдi (кiшiгiрiм) программа.
Ол өзiнен өзi басқа программалар соңына немесе алдына қосымша жазылады да,
оларды “бүлдiруге” кiрiседi, сондай-ақ компьютерде керексiз тағы да басқа
әрекеттердi iстеуi мүмкiн. Iшiнен осындай вирус табылған программа “ауру
жұққан” немесе “бүлiнген” деп аталады. Мұндай программаны iске қосқанда
алдымен вирус жұмысқа кiрiсiп, оның негiзгi функциясы орындалмайды немесе
қате орындалады. Вирус iске қосылған жұмыс iстеуге тиiс басқа программаға
да әсер етiп, оларға да “жұғады” және де жалпы басқа да зиянды iс әрекеттер
жасай бастайды (Мысалы: файлды немесе дискiдегi файлдың орналасу кестесiн
бүлдiредi, жедел жадтағы бос орынды жайлап алады және т.с.с. )
Өзiнiң жабысқанын жасыру мақсатында вирустың басқа программаларды
бүлдiруi және оларға зиян ету әрекеттерi көбiнесе сырт көзге бiлiне
бермейдi. Оның керi әсерi белгiлi бiр шарттар орындалғанда ғана iске асады.
Вирус өзiне қажеттi бүлдiру әрекеттерiн орындаған соң, жұмысты басқаруды
негiзгi программаға бередi, ал ол программа алғашында әдеттегiдей жұмыс
iстей бередi. Сөйтiп ол программа бұрынғы қалпыша жұмысын жалғастырып, сырт
көзге вирус жұққандығы бастапқы кезде байқалмай қалады.
Вирустың көптеген түрлерi ЭЕМ жадында DOS-ты қайта жүктегенше тұрақты
сақталып, оқтын-оқтын өзiнiң зиянды әсерiн тигiзiп отырады.
Вирустың зиянды iс-әрекеттерi алғашқы кезде жұмыс iстеп отырған
адамға байқалмайды, өйткенi ол өте тез орындалып әсерi онша бiлiнбеуi
мүмкiн, сондықтан көбiнесе адамдардың компьютрде әдеттегiден өзгеше
жағдайлардың болып жатқанын сезуi өте қиынға соғады.
Компьютерде вирус жұққан программалар саны көбеймей тұрғанда, онда
вирустың бар екенi сырт көзге ешбiр байқлмайды. Бiрақ бiраз уақыт өткен
соң, компьютерде әдеттегiден тыс, келеңсiз құбылыстар болғаны бiлiнедi,
олар, мысалы, мынадай iс-әрекеттер iстеуi мүмкiн:
- кейбiр программалар жұмыс iстемей қалады немесе дұрыс жұмыс
iстемейдi;
- экранға әдеттегiден тыс бөтен мәлiметтер, символдар, т. б. шығады;
- компьютердiң жұмыс iстеу жылдамдығы баяулайды;
- көптеген файлдардың бүлiнгенi байқалады және т. с. с.
- Компьютерде вирус жұққанын байқаған кезде кейбiр файлдар мен
каталогтар, дискiдегi мәліметтер бұзылып үлгередi, оның үстiне
пайдаланылған дискеттер арқылы немесе жергiлiктi байланыс желiлерi
бойымен компьютердегi вирус басқа компьютерлерге таралып кеткенi
байқалмай да қалады.
Вирустардың кейбiр түрлерiнiң керi әсерi тiптi одан да терең болады.
Олар бастапқы кезде өзiнiң жұққанын ешбiр әсерiмен бiлдiртпей, көптеген
программалар мен дискiлерге үндемей таралып кетедi де, сонан соң бiрден бел
шешiп зиянкестiк жасауға кiрiседi, мысалы, компьютердегi қатты дискiнi
өздiгiнен қайта форматтап шығады. Ал зиянкестiк әсерiн программаларға өте
аз тигiзiп, бiрақ қатты дискiдегi мәлiметтердi iштен мұжып, құртып
жататын вирустарға не iстеуге болады?!
Осының бәрi вирустан дер кезiнде қорғанбасақ, оның келешектегi әсерi
керектi мәлiметтердi жоғалтуға душар ететiнi талас тудырмрса керек.
Вирус программасының байқалмау себебi олардың көлемi кiшiгiрiм ғана
болады да, өздерi ассемблер тiлiнде жазылады. Кез келген жағдайда вирус
программасы қай компьютерге арналып жазылса да, ол мәлiмет алмасып жұмыс
iстейтiн басқа компьютерлерге де тез тарап кетедi және өте көп зиянкестiк
әрекеттер жасауы мүмкiн.
Қазiргi кездегi вирустар негiзгi екi топқа бөлiнедi:

резиденттiк (компьютер жадында тұрақты сақталатын) вирустар;

резиденттiк емес вирустар.

Вирус жұққан программа iске қосылғанда резиденттiк вирустар әсерлене
әрекет етедi, олар жедел жадқа көшiрiлiп жазылып, алғашқы бiрсыпыра
уақытта әсерi сезiлмегенмен, соңынан бiрден iске қатты кiрiседi. Бұл
вирустарды тез анақтау iсiн қиындатады.

Дискiлерге мәлiмет жазу кезiнде вирус өзiнiң жабысуына қолайлы сәт
iздеп негiзгi операциялар орындалып жатқанда солармен қосылып дискiге
жазылып алады да, оның јалай жұққанын адамдар бiлмей де қалады. Ал,
резиденттiк емес вирус жедел жадқа тұрақты күйде жазылмайды, бiрақ вирустың
әсерi тиген программа iске қосылғанда ол екпiндене түседi де, өзi жұмыс
iстеп тұрған каталогтан немесе РАТН командасында көрсетiлген каталогтардан
өзi iшiне байқаусыз енiп кететiн файл iздейдi. Осындай файлды тауып, оның
iшiне кiрiп алып, ол кейiн жұмыс iстейтiн кезде соған зиянды әрекетiн
тигiзедi.

Бүлiнген және вирус жұққан файлдар

Вирус дискiдегi кез келкен файлды бүлдiре алады, бiрақ кейбiр
файлдарға ол бiрден жабысады, яғни ол файлдың iшкi көлемiнен орын алып,
оның қызметiн түрлендiрп, қолайлы жағдай туғанда, зиянды әрекетін бастап
кетедi. Дегенмен, көптеген программалар мәтiнi мен құжаттарға, мәлiметтер
базасының информациялық файлдарына, электрондық кестелердегi мәлiметтерге
вирустар онша әсерiн тигiзе алмайды, тек оларды аздап қана зақымдауы
мүмкiн. Вирустардың мынандай файлдарға жұғуы мүмкiн:
1. Бiрден орындалатын файлдар, белгiлi бiр iс-әрекет iстейтiн
кеңейтiлулерi (заты) .com және .exe болып келген файлдар,
сондай-ақ басқа программаға қажет кезiнде қосылатын оверлейлiк
файлдар. Файлдарды зақымдайтын мұндай вирустарды файлдық деп
атайды. Вирус жұққан файлдар өздерiнiң керi әсерiн жұмыс
iстейтiн, iске қосылған сәттерде iстейдi. Ең қауiптi
вирустарға резиденттiк түрде жедел жадта сақталып, орындалатын
әрбiр программаны зақымдап отыратындар жатады. Ал егер олар
AUTOEXEC. BAT және CONFIG.SYS арқылы iске қосылатын
программаларға жұқса, онда компьютер өшiрiлiп қайта iске
қосылған сайын вирустар өз әсерлерiн тұрақты қайталап жүргiзiп
отырады.
2. Операциялық жүйенiң жүктеуiшi мен қатты дискiнiң ең басты
мәлiмет жүктеу жазбасы. Бұл аймақтарды зақымдайтын вирустар
жүктегiш (загрузочная) немесе Вoot-вирустар деп аталады .
Мұндай вирустар өз қызметiн компьютердi iске қосқанда, яғни
операциялық жүйенi жүктегенде бiрден бастайды және әрдайым компьютердiң
жедел жадында тұрақты сақталады. Бұлардың таралу тәсiлi – компьютерге
салынған дискiлердiң алғашқы жолдарына жазылған жүктегiш мәлiметiне зақым
келтiру болып табылады. Әдетте мұндай вирустар екi бөлiктен тұрады, өйткенi
дискеттiң жүктеуiш жазбсы мен операциялық жүйенiң басты жазбасы өте шағын
көлемнен тұрады, сондықтан вирус бiрден түгелдей олардың iшiне орналаса
алмайды. Вирустың екiншi бөлiгi дискiнiң түпкi каталогының соңынан немесе
мәлiметтер кластерлерiне жазылып қалады.
3. Құрылғылар драйверлерi, яғни CONFIG.SYS файылының шеткерi
құрылғылар көрсетiлетiн Devise деген сөз тұрған жолында
жазылған файлдар. Ондай файлдағы вирус сол құрылғыны iске
қосқан сайын қызметке кiрiседi. Бiрақ драйвердi бiр
компьютерден екiншi компьютерге көшiру өте сирек
болатындықтан, мұндай вирустар көп тарала қоймаған. DOS
жүйелiк файлдарына (MS DOS.SYS және IO.SYS) да вирус
жұқтырылуы теория жүзiнде мүмкiн болғанымен олардың таралуы iс
жүзiнде өте сирек кездеседi.
Әдетте әр бiр вирус түрi файлдың бiр немесе екi типiне ғана жұғады.
Көбiнесе бiрден орындалатын файлдарға жұғатын вирустар жиi кездеседi.
Дискiнiң жүктегiш аймағын зақымдайтын вирустар екiншi орында деп айтуға
болады. Шеткерi құрылғылар драйверлерiн зақымдайтын вирустар сирек
кездеседi, әдетте олар бiрден орындалатын файлдарға да зиянын тигiзедi.
4. Файлдық жүйенi өзгертетiн вирустар.
Соңғы кезде вирустың жаңа түрлерi – дискiдегi файлдық жүйенi
өзгертетiн вирустар көбейiп таралуда, оларды қысқаша DIR-вирустар деп
атайды. Мұндай вирустар өз текстiн дискiнiң белгiлi бiр бөлiгiне (әдетте
дискiнiң соңғы кластерiне) жасырын жазып қояды да, оны дискiнiң файлды
орналастыру кекстесiне (FAT) файлдың соңы ретiнде белгiлейдi.
Барлық .СОМ және .ЕХЕ типтi файлдар үшiн – каталогтағы файлдың алғашқы
мәлiметi көрсетiлген орынға вирус жазылған қате орын көрсетiлiп, ал дұрыс
көрсеткiш – таңбаланған түрде каталогтың пайдаланылмайтын бөлiгiне
жасырылады. Сол себептi кез келген программаны iскн қосқанда дискiден
бiрiншi вирус қосылады да, ол тұрақты компьютер жедел жадында сақталып
файлдарды өңдейтiн DOS программаларына жабысады. Бiрақ жалпы көрiнiс
каталог дұрыс жұмыс атқарған сияқты болып сырт көзге мұның әсерi бiлiнбей
тұрады. Тек вирусы бар дискеттерде прогроммалық файл оқитын сәттерде оның
нақты көлемi қысқарып не бары 512 не 1024 байт қана болып қалады. Бiрақ
атқарылуға тиiс вирусы бар әр бiр программа iске қосылғанда оның дұрыс
еместiгi байқалмайды. Мiне осылай ауырған дискiлердi дұрыс қалпына
келтiру үшiн тек арнайы антивирустiк программалар қажет (мысалы, Aidstest
пограммаларының соңғы нұсқаулары).
5. Көрiнбейтiн және өздiгiнен өрбейтiн вирустар
Өзiн жай көзге сездiрмес үшiн кейбiр вирустар жасырынудың қилы-қилы
тәсiлдерiн пайдаланып жүр. Осындайлардың екi түрiн – көрiнбейтiн және
өздiгiнен өрбитiн вирустарды қарастырайық.
Көрiнбейтiн вирустар.
Көптеген резиденттiк вирустар былай жасырынуды әдетке айналдырған, DOS
жүйесiнiң вирус жұққан файлдарды шақыруын өзгертпей дұрыс күйiнде
қалдырады. Бiрақ бұл эффект тек вирус жұққан компьютерде ғана байқалады, ал
вирус жұға қоймаған компьютерде файлдар мен дискiлердi жүктеуiш
аймақтарының өзгеруiн байқау қиын емес.
Өздiгiнен өрбитін вирустар. Вирустардың жасырыну жолының екiншi тәсiлi
- өзiн-өзi аздап өзгертiп, өрбiп толықтырылып отыруы. Көптеген вирустар
жасайтын керi әсерiн байқатпас үшiн өз көлемiнiң бiрсыпырасын кодталған
(таңбаланған) жасырын күйде сақтайды. Бiрте-бiрте өрби отырып, олар
таңбалану тәсiлiн де, таңбаланбаған алғашқы бөлiгiн де аздап өзгертiп
отырады. Осының арқасында вирус iздеп табатын тұрақты байттар тiзбегi
болмай, оларды ұстайтын деректор-программалар жұмысы қиындайды.

Компьютерлiк вирустардың қысқаша жүктелуi

Жұмыс логикасына және мақсатына қарай оларды шартты түрде төмендегiдей
жiктеуге болады:
1. Ұстауыш-вирустар – программалық жабдықтар кешенiндегi
қателiктер мен дәлсiздiктердi пайдаланады. Көлемдi
программаларды түзету кезiнде белсендiлiк көрсетiп программаға
жабысады. әр түрлi зияндық әрекеттерi бар вирус.
2. Логикалық бомбалар (баяу әсер ететiн бомбалар) – қарапайым
программаларға кiрiп алып бiлiнбей тұрады. Тек белгiлi бiр
шарттар (көрсетiлген күн-ай мерзiмiнде немесе уақыттан,
программа орындалуының белгiлi кезеңінде) орындалғанда ғана
әсер ете бастайды. Сол шарт орындалар мезетке дейiн неғұрлым
көп программаларға жұғуға тырысады.
3. Құрттар – жүйелiк программалаушылардың информациялық-есептеу
желiлерiнiң бос тұрған ресурстарын анықтау программаларына
кiрiп алып, сол бос құрылғыларды тектен тек жұмыс iстеуге
мәжбүр етедi. Мысалы, оларды шексiз циклге енгiзiп, құрдан құр
жүргiзiп қояды немесе қажетсiз мәлiметтердi баспаға шығартады
және т. с. с.
4. Троян аттары – қарапайым қолданбалы программаларға енiп
алып, соларға рұқсат етiлмеген әрекеттердi (жасырын
информацияны оқып жария етедi, жедел жадтағы информацияларды
басқа жаққа жiберуге дайындайды) орындатады. Жасалу құрылымы
мен көбею жолы оңай болғандықтан, көбiнесе компьютер желiлерiн
жайлап алады.

Мақсаттарына қарай вирустар мынадай 4 бөлiкке бөлiнедi:
1. Бейсауат (гуманды) – онша қатты зиянын тигiзбейтiн вирустар.
2. Шантаж жасаушы - мысалы, белгiлi төлем ақы берсе, вирус әсерi
жоғалатын анонимдi түрде хабарлайтын баяу әсер ететiн бомбалар.
3. Насихатшы - өзiн көрсету мақсатында жасалған.
4. Мағынасыз - атынан-ақ әсерi түсiнiктi.
Бiзде кең тараған Adis антивирустік программаларының авторы
Д. Лозинскийдiң ұсынысы бойынша вирустарды көлемiне қарай жетi топқа
жiктеуге болатыны белгiлi.

Компьютерлiк вирустардан сақтануның негiзгi тәсiлдерi

Компьютерлiк вирустар таза компьютерге вирус жұққан иiлгiш дискеттер
арқылы таралады. Егер компьютер жергiлiктi желiге қосылған болса, онда
вирустың таралуына бұрынғыдан да кең жол ашылады.
Айта кететiн жайт, вирустардың кейбiр түрлерi компьютерге келiсiмен
зиянды iсiне кiрiсiп кетедi, ал олардың кейбiр файлдар құрамына енсе де
iске кiрiспей, бiраз уақыт тым-тырыс жасырынып жатады, бұл уақыты
инкубациялық мезгiл деп атайды. Бұл мезгiл аралығында олар екпiндi күйде
файлдар арасына таратылып, зақым келтiрудi белгiлi бiр уақыт мөлшерi өткен
соң немесе ол өзiн-өзi белгiленген мөлшерге көбейтiп болған соң ғана
бастайды.
Вирустардан сақтану үшiн мынадай шаралар қолдануға болады:
- информацияны қорғаудың жалпы шаралары – дискiнi физикалық
зақымданудан сақтау, дұрыс жұмыс iстемейтiн программаларды
қолданбауға және жұмыс iстеп отырған адам қателiктер жiбермеуге
тырысуы;
- профилактикалық шараларды пайдалану, яғни вирусты жұқтыру
мүмкiндiгiн азайту тәсiлдерiн қарастыру;
- вирустан сақтайтын арнайы программаларды пайдалану.
Жалпы информация қорғау тәсiлдерi тек вирустан сақтануда ғана емес,
басқа жағдайда да пайдалы болатынын есте сақтаған жөн. Ондай тәсiлдiң
негiзгi екi түрi белгiлi:
1. Информацияның көшiрмесiн алып отыру – файлдарды және дискiнiң жүйелiк
мәлiметтерiн көшiрiп сақтау.
2. Керектi информацияңызды басқалардан жиi пайдалануына тосқауыл қою – ол
информацияны рұқсатсыз (санкциясыз) көшiрiп алу, яғни программамен
дұрыс жұмыс iстемейтiндерден және қателiгi бар программалардан қашық
жүрудi және мәлiметтердi өзгертудi, вирустар енгiзудi болдырмауды
қамтамасыз етедi.
Жалпы информацияны сақтаудың ортақ тәсiлдерiнiң қажеттiлiгiне
қарамастан, қазiргi кезде тiптен олардың өзi жеткiлiксiз болып отыр.
Вирустан сақтану үшiн арнайы программалар қажет және оларды тұрақты түрде
қолдана бастау керек. Мұндай программаларды бiрнеше түрлерге бөлуге болады:
детекторлар, докторлар (фаг-программалар), ревизорлар (файдардағы және
дискiнiң жүйелiк аумақтарындағы өзгерiстердi бақылайтын программалар),
доктор-ревизорлар, фильтр-программалар (вирустан сақтайтын резиденттiк
программалар) және вакциналар (иммунизаторлар).
Вирустардың әсерiн жоятын антивирустық программаларды үш негiзгi топқа
бөлуге болады:
- файл мәлiметтерiнiң бақылауға арналған, олардың қосындыларын есте
сақтауға негiзделген программалар ;
- программаға немесе операциялық жүйеге вирус жұққан сәтте оларды
анықтайтын резиденттiк программалар;
- вирустар жұқтырылғаннан кейiн олардың бар екенiн анықтайтын
программалар.
Файлдардағы мәлiметтердi белгiлi бір сипаттамаларын есте сақтайтын
антивирустiк программалардың негiзгi жұмысы – сол файлдардың жаңа
сипаттамаларын бұрын белгiленiп жазылып қойылған мәндермен салыстырады.
Егер файл iшiне вирус енсе, онда олар бiр-бiрiне сай келмейдi де, программа
ол туралы экранға ескертпе хабар шығарады. Осы тәсiлмен бұрын белгiсiз
жаңадан шыққан вирус түрiн де анықтауға болады. Бiрақ бұрын белгiленiп
жазылып қойылған сипаттамаларды вирустан мұқият сақтау қажет. Ал кейде сол
сипаттамалардың өзгеруi вирустың әсерiнен емес, тексергеннен кейiн
өзiңiздiң өзгертуiңiзден де болуы ықтимал. Оның үстiне, сiз тексеру
сипаттамаларын жазу кезiнде компьютерде вирус жоқ екенiне сенiмдi күйде
болуыңыз қажет, әйтпесе бұл тәсiл дұрыс нәтиже бере алмайды.
Сондай-ақ, бұл программалардың тағы бiр кемшiлiгiне тексеруге көп
уақыттың кетуi мен бақылау сипаттамаларының файл көлемiн шектен тыс
үлкейтетiнiн жатқызуға болады. Оған қоса, ол мәлiметтердi көшiру немесе
аттарын өзгеру қажет болса, тағы да сипаттамаларын өзгертiп жазу керектiгi
түсiнiктi шығар.
Детектор-программалар тек бұрынан белгiлi вирус түрлерiнен ғана қорғай
алады, жаңа вирусқа олар дәрменсiз болып келедi.
Доктор-программалар немесе фагтар вирус жұққјан программалар мен
дискiлердi вирус әсерiнен алып тастау, яғни жұлып алу арқылы емдеп –
оларды бастапқы қалпына келтiредi.
Ревизор–программалар да алдымен программалар мен дискiнiң жүйелiк
аймағы туралы мәлiметтердi есiне сақтап, содан соң оны кейiнгiсiмен
салыстыра отырып сәйкессiздiктi анықтаса, оны дереу программа иесiне
хабарлайды.
Доктор-ревизорлар – доктор программа мен ревизорлар арасынан шыққан
гибрид. Бұлар файлдағы өзгерiстердi, анықтап қана қоймай, оларды автоматты
түрде емдеп бастапқы қалпына келтiредi.
Сүзгi программалар – компьютердiң оперативтiк (жедел) жадында тұрақты
(резиденттiк) орналасады да, вирустардың зиянды әрекетiне әкелетiн
операцияны ұстап алып, бұл туралы жұмыс iстеп отырған адамға дер кезiнде
хабарлап отырады. Одан әрi шешiм қабылдау әркiмнiң өзiне байланысты болады.

Вакцина – программалар (немесе иммунизаторлар) компьютердегi
программалар жұмысына әсер етпей, оларды вирус жұққан сияқты етiп
модификациялайды да, вирус әсерiнен сақтайды, бiрақ бұл программаларды
пайдалану онша тиiмдi емес.
Ең көп тараған антивирус – Д.Лозинскийдiң Aidstest: программасы. Ол
әрбiр жаңадан шыққан вирустан хабардар болып, соларға қарсы шара қолдану
жолдарын анықтап, үнемi өзгертiлiп отырады. Бұл программаны пайдаланып
компьютердi вирустардан сақтау үшін жиi-жиi дискiлердi (мысалы, с) мынадай
командамен тексерiп отыру керек: aidstest с:
Ал егер компьютерде вирус бар деген күмән болса, онда оны мына
командамен емдеу қажет:
aitdstest c: f
Тек программалық файлдарды ғана емес, қалған мәлiметтердi түгел
тексеру үшiн мына команда орындалады:
aidstest c: f g
Бұдан басқа И.Даниловтың қуатты полифаг-антивирустар тобына жататын
Doctor Web программасы да жиi қолданып жүр, оның бұрынғы нұсқауларын iске
қосу үшiн wed c: f жолын пайдалану қажет немесе соңғы шыққан нұсқауларын
drweb командалық жолы арқылы программалық жолға ортаға кiрiп, меню жүйесi
бар терезеде қандай дискiлердi, қалай тексеретiнiмiздi енгiзiп, оның бар
мүмкiндiгiн (F1 пернесi – көмекшi мәлiмет ала отырып) толық қолдана аламыз.
Вирустардың жаңа түрлерi күнбе-күн пайда болып жатыр, сондықтан
антивирустық программалардың да тексеру-емдеу қабiлеттерi жоғары соңғы
шыққандарын қолданған дұыс болатыны түсiнiктi шығар.

Компьютерге вирус енгенiн сезсеңiз, мына ережелердi мұқият орындаған
абзал:
1. Алдымен аспай-саспай, ойланып iске кiрiскен жөн екенiн ұмытпаңыз.
2. Дегенмен, бiр әрекет орындалуы керек – вирустың зиянды әрекеттерiн
әрi жалғастырмас үшiн компьютердi бiрден өшiру керек.
3. Егер компьютерге жұққан вирус түрiн емдей алатын детектор-
программаларыңыз болса, дискiлердi тексеру мақсатында соларды дереу
iске қосыңыз.
4. Бiртiндеп вирус жұғуы мүмкiн болған барлық дискiлердi тексерiп шығу
қажет.
5. Егер дискiдегi барлық файлдарыңыздың архивтiк көшiрмелерi болса,
онда дискiнi қайта форматтап, мәләметтерiңiздi бұрынғы қалпына
келтiруге тырысыңыз.
Ендi компьютерге вирус жұқтыру мүмкiндiгiн азайтатын және жұққан
жағдайда оның зиянкестi әрекеттерiн барынша азайтатын шараларды
қарастырайық, оларды бiрнеше топтарға жiктеуге болады:
1. Информацияны әркiмнiң жиi пайдалануын шектеу және оның
көшiрмесiн сақтау.
2. Сырттан келген мәлiметтердi мұқият тексеруден өткiзу.
3. Вирустан емдеу аспаптарын дайындап қою.
4. Белгiлi бiр уақыт сайын компьютердi вирусқа тексерiп отыру.
АНЫҚТАМА

Анықтама – кез-келген бір фактыны (деректі) және оқиғаны сипаттау
немесе дәлелдеу (растау) келтірілген құжат.
Анықтама жоғары тұрған ұйымның немесе жауапты лауазымды қызметкердің
нұсқауы бойынша құрастырылады және олар сұраған мәлімет қорытындысыз және
ұсынысысыз жазылады.
Бір мекеме ішіндегі жоғары лауазымды қызметтегі адам үшін жасалған
анықтамаларға дайындаушы қол қоюы, ал жоғарғы тұрған ұйымның жарлығы (талап
етуі) бойынша жасалған анықтамаларға мекеме басшысы қол қоюы тиіс.
Анықтамалар жалпы бланктерде 6.39-72 МЕУЛ талаптарына сәйкес
жазылады. Анықтамаларды даярлау ережелері баяндау хаттарды даярлау
ережелеріне ұқсас.
Егер анықтамада бірнеше мәселе келтірілген болса, онда текст бірнеше
бөлімге бөлінеді. Бөлімдер саны құрастырылатын мәселелер санына сәйкес
болуы керек. Анықтама текстін кесте түрінде де келтіруге болады.
Егер анықтамада қаржы сипатындағы мәліметтер бар болса, онда олар
мекеме басшысы және бас бухгалтер қолдарын қояды, сонымен бірге мекеменің
елтаңбалық мөрі басылады.
Адамның жеке басына қатысты анықтамалар (жұмысы, атқаратын қызметі,
пәтерге тіркелуі, оқуы және т.б. туралы), әдеттегідей, үлгі бойынша
жасалған бланктерге жазылады, мекеме басшысы және бас бухгалтер қолдарын
қояды, мекеменің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.