Типтелген файл



Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. TURBO PASCAL ортасындағы файлдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Файл . программистердің сүйікті сөзі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Файлдық тип ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ...7
1.3 Текстік файлдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8

2Типтелген файлдар туралы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Типтелген файлдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.2 Файлдармен жұмыс жасауға арналған процедуралар мен функциялар ... ... ...15

Практикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
КІРІСПЕ


Қазіргі кезде Паскаль тілі қолданбалы программалар жазу үшін және жүйелі прораммалау тілі ретінде де кеңінен қолданылады. Паскаль тілі бұрын құрылған (Фортран, Алгол және тағы басқалары) программалау тілдерінен маңызды ерекшелігі ол құрылымдық программалық идеясын өмірге біртіндеп енгізу. Паскаль тілінің тағы бір ерекшелігі ол деректер құрылымының концепциясының алгоритм түсінігімен қатар программалаудың негізінде жатқан фундаментальды түсініктер қатарына кіруі.
Паскаль тілінің шығу тарихына тоқталатын болсақ алгоритмдік тіл АЛГОЛ 1950-60 жылдары шыққан. Паскаль тілі осы АЛГОЛ-дың мұрагері болып табылады. Бұнда енгізу және шығару процедуралары бар және АЛГОЛ тіліне қарағанда мүмкіндігі өте көп.
BORLAND фирмасының TURBO PASCAL тіл стандартының кеңейтілген түрі болып табылады. Сонымен қатар программа құрылуының процесін жылдамдататын және жеңілдететін интегрерленген ортасы бар. TURBO PASCAL пайда болғанға дейін бұл программалық өнім (алты) версиядан өтті. TURBO PASCAL тілінің алфавиті. Паскаль тілінің алфавиті төмендегі символдар тобын қамтиды.
1. латынның үлкен және кіші әріптері;
2. араб цифрлары;
3. арифмитикалық және логикалық амал белгілері: *, -, +, \, div, mod, т.б.
4. арнайы символдар:<, >, (, ), [, ], т.б.
Орындайтын міндеттеріне байланысты сөздерді: қызметші сөздер, атаулар және тұрақтылар деп бөледі.
Қызметші сөздер. Мағынасы алдын ала анықталып қойылған, Паскаль тілінде пайдаланылатын сөздер тобын Паскаль тілінің қызметші сөздері деп атайды. Мысалы: program, var, end, т.б.
Атау (идентификатор). Атау бір обьектіні белгілеуге арналады. Паскаль тілінде атауды стандартты атаулар және пайдаланушылары атаулары деп бөледі.
Стандартты атаулар. Стандартты обьектілерді белгілеуге арналған.
Пайдаланушылар атауы ретінде әріптен басталатын кез – келген әріптер мен цифрлар тізбегі, сөздер, тіпті сөйлемдер алынады.Мысалы, summa, a, r, a5, ab, b16f және т.с.с. Пайдаланушылар атауы үшін стандартты атауларды пайдалануға болмайды.
Белгі. Белгі ретінде кез – келген бүтін оң сан, символ, символдар тіркесі пайдаланылады. Белгі оператор алдында орналасады да, қос нүкте арқылы жүзеге асады.Белгі label қызметші сөзі арқылы хабарланады.
Label 5, 12, sum, ab;
Тұрақтылар. Программада тұрақтылар ашық немесе атауы арқылы берілуі мүмкін .
Егер, тұрақтылар атауы арқылы берілсе, онда оны программаның тұрақтылар бөлігінің міндетті түрде бейнелеу қажет.
Бейнелеу түрі: const тұрақты атауы = мәні;
Бір бөлімде бірнеше тұрақты жазуға болады, бірақ олар “ ; “ арқылы ажыратылуы қажет.
Айнымалылар. Программада пайдаланылатын кез – келген айнымалы, программаның айнымалылар бөлігінде сипатталуы қажет. Айнымалыларды бейнелеу var қызметші сөзінен басталады.
Жазылу түрі:
Var айнымалы атауы: типі;
Курстық жұмыстың өзектілігі – типтелеген файлды күрделі есептерде қолдана отырып, мысалдар арқылы мағынасын ашу. Абонент номерін анықтауда типтелген файлды қолданып, артықшылығын пайдалану.
Курстық жұмыстың мақсаты – типтелген файл және оған қолданылатын функциялар мен процедуралардың алгоритмдік – программалық мәнін ашу. Файлдармен қазіргі заманға сай жұмыс жасау.
Курстық жұмыстың міндеттері – файл түрлерiнiн мәнiн ашу, сонын iшiнде файлдын типтерiн көрсету. Жұмысымның негiзгi такырыбы типтік файлдарды сипаттау. Оның ішіндегі процедуралар мен функциялардың түрлерін ашып, оларға мысалдар келтiре отырып, күрделi есептер шығару.
Курстық жұмыстың зерттеу объектiсi – Turbo Pascal программалау ортасы. Ақтөбе гуманитарлық колледжiнiң компьютер саласы.
Курстық жұмыстың зерттеудiң ғылыми болжамы – Turbo Pascal программалау тiлiнiң мүмкiншiлiктерiн есептеп шығару барысында қолдана бiлу.
Курстық жұмыстың зерттеу әдiстерi:
- оқулықтарды қарап шығу;
- материалдарды жинактау;
- такырып бойынша адебиеттердi зерттеу;
- практикада колдануды корсету;
- талдап корытынды жасау.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде TURBO PASCAL ортасындағы файл ұғымына анықтама бере отырып, текстік және типтелмеген файлдарды қысқаша таныстырып өту қарастырылған.
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде курстық жұмыстың негізгі тақырыбы – типтелеген файлдар, олармен жұмыс жасау жөнінде айтылады. Бұл бөлімде типтелеген файлға толық мәлімет беріле отырып, оларға қолданылатын функциялар мен процедуралар таныстырылады және типтелген файлға мысал келтіріледі. Сонымен қатар, бұл бөлімде типтелеген типті файл айнымалылары пайдаланылатын енгізіп – шығару операторлары сипатталады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Алексеев Е. Р. Турбо Паскаль 7.0 Идеалный учебный курс. Численные методы. Москва. 2006
2. Балапанов Е.Қ. Бөрібаев Б.Б. Дәулетқұлов А.Б. Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. Алматы: ЖТИ. 2004
3. Бондарев В.М., Рублинейкий В.И., Качко Е. Основы программирование. Харьков. Фолио. 1997
4. Бөрібаев Б. Нақысбеков Б. Мадиярова Т. Информатика және есептеуіш техника негіздері. Алматы. 2002
5. Бурин Е.А. Программирование на языке TURBO-PASCAL. Алматы. 2000
6. Грызлов В.И. Грызлова Т.П. TURBO PASCAL. Москва: ДМК. 1999
7. Даулеткулов А.Б. Олимпиады по информатике. Алматы: ИНТ. 2004
8. Климова Л.М. PASCAL 7.0. Практическое программирование. Москва. 2000
9. Культин Н.Б. Программирование в TURBO PASCAL 7.0 и Delphi. Санкт-Петербург.1997
10. Марченко А.И. TURBO PASCAL. Киев: Век+. 2000
11. Тойкенов Ғ.Ш. Паскаль тілінде программалау. Алматы: Дәнекер. 2001
12. Федоренко Ю. Алгоритмы и программы на Turbo Pascal. М.; Питер. 2001
13. Фигурнов В.Э. IBM PC для пользователя. Москва: Инфра-М. 1996

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде Паскаль тілі қолданбалы программалар жазу үшін және
жүйелі прораммалау тілі ретінде де кеңінен қолданылады. Паскаль тілі бұрын
құрылған (Фортран, Алгол және тағы басқалары) программалау тілдерінен
маңызды ерекшелігі ол құрылымдық программалық идеясын өмірге біртіндеп
енгізу. Паскаль тілінің тағы бір ерекшелігі ол деректер құрылымының
концепциясының алгоритм түсінігімен қатар программалаудың негізінде жатқан
фундаментальды түсініктер қатарына кіруі.
Паскаль тілінің шығу тарихына тоқталатын болсақ алгоритмдік тіл АЛГОЛ
1950-60 жылдары шыққан. Паскаль тілі осы АЛГОЛ-дың мұрагері болып табылады.
Бұнда енгізу және шығару процедуралары бар және АЛГОЛ тіліне қарағанда
мүмкіндігі өте көп.
BORLAND фирмасының TURBO PASCAL тіл стандартының кеңейтілген түрі
болып табылады. Сонымен қатар программа құрылуының процесін жылдамдататын
және жеңілдететін интегрерленген ортасы бар. TURBO PASCAL пайда болғанға
дейін бұл программалық өнім (алты) версиядан өтті. TURBO PASCAL тілінің
алфавиті. Паскаль тілінің алфавиті төмендегі символдар тобын қамтиды.
1. латынның үлкен және кіші әріптері;
2. араб цифрлары;
3. арифмитикалық және логикалық амал белгілері: *, -, +, \, div, mod,
т.б.
4. арнайы символдар:, , (, ), [, ], т.б.
Орындайтын міндеттеріне байланысты сөздерді: қызметші сөздер, атаулар
және тұрақтылар деп бөледі.
Қызметші сөздер. Мағынасы алдын ала анықталып қойылған, Паскаль
тілінде пайдаланылатын сөздер тобын Паскаль тілінің қызметші сөздері деп
атайды. Мысалы: program, var, end, т.б.
Атау (идентификатор). Атау бір обьектіні белгілеуге арналады. Паскаль
тілінде атауды стандартты атаулар және пайдаланушылары атаулары деп бөледі.
Стандартты атаулар. Стандартты обьектілерді белгілеуге арналған.
Пайдаланушылар атауы ретінде әріптен басталатын кез – келген әріптер мен
цифрлар тізбегі, сөздер, тіпті сөйлемдер алынады.Мысалы, summa, a, r, a5,
ab, b16f және т.с.с. Пайдаланушылар атауы үшін стандартты атауларды
пайдалануға болмайды.
Белгі. Белгі ретінде кез – келген бүтін оң сан, символ, символдар
тіркесі пайдаланылады. Белгі оператор алдында орналасады да, қос нүкте
арқылы жүзеге асады.Белгі label қызметші сөзі арқылы хабарланады.
Label 5, 12, sum, ab;
Тұрақтылар. Программада тұрақтылар ашық немесе атауы арқылы берілуі
мүмкін .
Егер, тұрақтылар атауы арқылы берілсе, онда оны программаның
тұрақтылар бөлігінің міндетті түрде бейнелеу қажет.
Бейнелеу түрі: const тұрақты атауы = мәні;
Бір бөлімде бірнеше тұрақты жазуға болады, бірақ олар “ ; “ арқылы
ажыратылуы қажет.
Айнымалылар. Программада пайдаланылатын кез – келген айнымалы,
программаның айнымалылар бөлігінде сипатталуы қажет. Айнымалыларды бейнелеу
var қызметші сөзінен басталады.
Жазылу түрі:
Var айнымалы атауы: типі;
Курстық жұмыстың өзектілігі – типтелеген файлды күрделі есептерде
қолдана отырып, мысалдар арқылы мағынасын ашу. Абонент номерін анықтауда
типтелген файлды қолданып, артықшылығын пайдалану.
Курстық жұмыстың мақсаты – типтелген файл және оған қолданылатын
функциялар мен процедуралардың алгоритмдік – программалық мәнін ашу.
Файлдармен қазіргі заманға сай жұмыс жасау.
Курстық жұмыстың міндеттері – файл түрлерiнiн мәнiн ашу, сонын iшiнде
файлдын типтерiн көрсету. Жұмысымның негiзгi такырыбы типтік файлдарды
сипаттау. Оның ішіндегі процедуралар мен функциялардың түрлерін ашып,
оларға мысалдар келтiре отырып, күрделi есептер шығару.
Курстық жұмыстың зерттеу объектiсi – Turbo Pascal программалау ортасы.
Ақтөбе гуманитарлық колледжiнiң компьютер саласы.
Курстық жұмыстың зерттеудiң ғылыми болжамы – Turbo Pascal
программалау тiлiнiң мүмкiншiлiктерiн есептеп шығару барысында қолдана
бiлу.
Курстық жұмыстың зерттеу әдiстерi:
- оқулықтарды қарап шығу;
- материалдарды жинактау;
- такырып бойынша адебиеттердi зерттеу;
- практикада колдануды корсету;
- талдап корытынды жасау.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде TURBO PASCAL ортасындағы файл
ұғымына анықтама бере отырып, текстік және типтелмеген файлдарды қысқаша
таныстырып өту қарастырылған.
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде курстық жұмыстың негізгі тақырыбы –
типтелеген файлдар, олармен жұмыс жасау жөнінде айтылады. Бұл бөлімде
типтелеген файлға толық мәлімет беріле отырып, оларға қолданылатын
функциялар мен процедуралар таныстырылады және типтелген файлға мысал
келтіріледі. Сонымен қатар, бұл бөлімде типтелеген типті файл айнымалылары
пайдаланылатын енгізіп – шығару операторлары сипатталады.

1. TURBO PASCAL ОРТАСЫНДАҒЫ ФАЙЛДАР.

1.1. ФАЙЛ – ПРОГРАММИСТЕРДІҢ СҮЙІКТІ СӨЗІ

Файл Паскаль тілінде бірыңғай типті элементтердің тізбектелуін
ұсынады. Сонымен қатар, дискіде сақталатын, жиі аталатын сыртқы құрылым.
Сыртқы файлдармен өзара қарым-қатынастағы программалардың бастапқы 3
түрін қарастырамыз: оқылу, жазылу, файлдардың оқылу және жазылуы.
Файлдың оқылуы дегеніміз- олар оперативті жадыда орналасқан сыртқы
файлдарға деректерді енгізуді түсіндіреді. Деректер сыртқы файлда тұратын
программаларға енеді.
Файлдың оқылуында программаға қажетті келесі жағдайлар орындалады:
оқылатын файлды ашу (RESET операторы), файлдағы программаға тиісті
енгізетін (READ операторы), оқылған файлды жабу (CLOSE операторы).
Жиі қолданылатын файлдардағы мәліметтер дәл осы түрде де сыртқы
файлда оқылады. Оқылатын файлдың жалпы үлгісі:
RESET(1 аты);
...
READ(1 аты, параметрі);
...
CLOSE(1 аты);
Программалардағы көп нүктелер келесі операторлардың бар екендігін
белгілейді.
Кейбір ЭВМ жағдайында қолданатын бірнеше аргументтер RESET
операторында да болуы мүмкін.
Мысалы: RESET (имя 1,’имя 2’, ‘имя3’, ‘имя4) осындай бірнеше
аргументтерді қарастырсақ:
имя1-айнымалы файл, кәдімгі программаларда қолданылатын файл. Ол
әсіресе физикалық файлдармен байланыс орнатады;
имя2 – физикалық файл аты, дискіде сақталады;
имя3 – физикалық файлдың кеңеймесі. Кез-келген 3 символды көрсетуі
мүмкін. Мысалы: PAS, бір сөзбен қолданылатын DAT. Мұнда қысқартылған сөзде
аргумент көрсетілмеуі мүмкін DAT;
имя4 – айнымалы, автоматты түрде берілген мәнді қабылдайды, дискідегі
файлдармен тең жүйеде байланысады. Аргумент мүмкін көрсетілмейді, егерде
көрсетілмесе, онда барлық айнымалы типті жариялау керек. ЭВМ-де байтпен
есептелетін типтердің айырмашылығы әртүрлі болады. Мысалы: блок 512 байттан
тұруы мүмкін, ал бір символ жадыдан бір байтты алады.
Файлда оқылатын мәліметтер, READ операторына енетін барлық қарапайым
операторларды белгілері бойынша иеленеді. Егер READ операторына енетін
түрін атап айтсақ, не болмаса мәліметтерді клавиатурадан енгізсек, ал READ
(имя1, параметрі)-дегі мәліметттер дискіде сақталып, сыртқы файлға енеді.
Файлда есептелген әрбір айнымалының мәнін бір элемент қабылдайды. Осы
белгіден кейін айнымалылар қажетті мәліметтерді автоматты түрде құрады.
Паскаль тілінде соңғы файлға кіретін белгілер, анықталған файл
элементтерінің санына шектелмейді. Стандартты кірістірме функция:
EOF(имя1);
ол ақиқат мәндерді қабылдай отырып, файл соңына жету үшін пайдаланылады.
EOF функциясына циклдік операторды логикалық теңсіздіктер мен
жиіліктерді пайдалануына болады, мысалы:
while not EOF (имя1) do
begin
...
end.
Әзірше файл соңына жету үшін программадағы циклдік бөлім қайталанады.
BEGIN_END операторды жабатын жақшалары.
Жол бөлігінде файл элементтері сақталады. Файлдың соңғы жолында
анықталған циклдік оператор:
While not eoln(имя1) do
ал келесі айналымда жаңа жолдық файл - READLN(имя1) операторы қолданылады.
Файлдың жазылуы дегеніміз – жиі аталатын файлдардағы мәліметтер осы
түрде де сыртқы файлда да жазылады. Жазылатын файлдың жалпы үлгісі:
Rewrite(имя1);
...
Write(имя1 параметрі);
...
CLOSE(имя1);
Кейбір кішкене ЭВМ версиясында кездесетін бірнеше аргументтер REWRITE
операторында да болуы мүмкін, мысалы, REWRITE (имя1,’ имя2’,’имя3’, имя4).
Осы берілген аргументтерді атап өтсек:
имя1 – айнымалы файл, арнайы программада көрсетілетін файл. Ол әсіресе
физикалық түрде құрылған файлдармен байланыс орнатады;
имя3- физикалық файл кеңейтпесі. Кез-келген 3 символмен бағыттауға
болады, кейде DAT сөзімен де ұсынылады;
имя2-дискіде сақталған физикалық атпен құрылған файл;
имя4- барлық айнымалы типте құрылған файл өлшемін білдіреді;
Файлда жазылған мәліметтерді белгілері бойынша шығаратын қарапайым
WRITE операторы. Осы WRITE шығару операторы дискіде сақталған файлдарға
қажетті мәліметтерді жаза отырып, оларды ретімен экранға шығарады.
Мысал ретінде мына бір программаны қарастырайық:
мәліметтер жазылған файл. Осы программадағы айнымалы А және В келесі
мәндерді шығарады:
А=510, В=16,2.
Файл аты D2.PAS жолдық түрде жазылады.
Program A21(input, output);
var
F2:text;
L2:integer;
B:real;
A:integer;
begin
L2:=1;
A:=510;
B:=16.2
Rewrite (F2,’A=’,A:3,’ ‘: 5,’B=’, B:4:1);
Close(F2);
end.
мұндағы F2-файлдық айнымалы REWRITE мәліметтер жазылған файлды ашады. WRITE
операторы форматына сәйкес жолдық символдарды шығарады. CLOSE операторы
жазылған файлдарды жабады.
Файлдың жазылуы және оқылуы. Файлдың атқаратын әртүрлі қызметтері
болуы шарт: кейде мәліметтерді бір файлдан оқуға және жазуға қажет етеді,
кейде бір файлдан өшіреді. Файлдың оқылуы және жазылуы программаға
қажетті операторларды бағыттайды немесе оларды жабады.
Файлды оқу және жазу кезінде, келесі файлдарды қолданарда бір бірдей
файлды бір уақытта ашуға болмайды. Жұмысқа қажетті пайда болатын файлдың
оқылуы және жазылуы кезінде алдымен ашу, ондағы мәдіметтерді өңдеп оны жабу
қажет. Содан кейін файлды ашып, ондағы келесі мәліметтер өңделген соң оны
жабады.

1.2. ФАЙЛДЫҚ ТИП

Файлдық тип - компоненттері файлдық тип немесе компоненті файлдық тип
болатын структуралық типтен басқа кез-келген тип болатын сызықты тізбектен
тұрады. Компоненттер саны файлдық типті хабарлауда бекітілмейді. Файлдың
әрбір элементі 0-ден бастап номерленеді. Паскальда файлдардың 3 түрі бар:
типтелген, типтелмеген және текстік. Паскалдағы кез-келген файлдық айнымалы
ол файлдық типтегі кез-келген айнымалы. Файлдық тип типті сипаттаудың
келесі көрсетілген операторларының көмегімен сипатталады:
TYPЕ TF=FILE OF тип
Файлдық айнымалыны қолданудың алдында ол ASSIGN процедурасының көмегі
арқылы сыртқы файлмен байланыстырылуы керек. Әдетте сыртқы файл сыртқы есте
сақтау құрылғысындағы (СЕСҚ) аты аталған деректер жиыны, сондай-ақ ол
пернелік немесе дисплей сыртқы құрылғыда болуы мүмкін. Сыртқы файлдарда
файлдарға жазылған ақпарат сақталады немесе олар файлдан оқылатын ақпарат
көзі ретінде қызмет атқарады. Сыртқы файлмен байланыс орнатылғаннан кейін
файлдық айнымалыны енгізу немесе шығару операциясына дайындау үшін ол
"ашылған" болуы керек. Бар файлды RESET процедурасының көмегімен ашуға
болады, ал жаңа файлды REWRITE процедурасының көмегімен құрып, ашуға
болады. Файлдарға қатынау әдетте жүйелік түрде ұйымдастырылады, яғни
элемент стандартты READ процедурасымен оқылған кезде немесе стандартты
WRITE процедурасының көмегімен жазылған кезде, файлдың ағымдағы позициясы
реті бойынша келесі элементке көшеді. Анықталған READ және WRITE
процедураларынан басқа да, END-OF-FILE жағдайы туған кезде (басқаша
айтқанда файлдан тыс жерден оқуға әрекет етілген кезде) TRUE мәнін
қабылдайтын EOF логикалық функциясы да жиі қолданылады. EOF функциясының
форматы:
Eof (NAME)
мұндағы NAME ретінде EOF жағдайына тексерілетін файлдың аты көрсетіледі.
Программа файлмен жұмысын аяқтағаннан кейін ол CLOSE процедурасының
көмегімен жабылуы керек. Файл жабылғаннан кейін онымен байланысқан сыртқы
файл толығымен жаңартылады. Кейіннен файлдық айнымалы басқа сыртқы файлмен
байланыстырыла алады. Енгізу-шығарудың стандартты функциялары мен
процедураларына қатынаған кезде қателерді тексеру өздігінен автоматты түрде
орындалады. Қате табылған жағдайда, экранға қате туралы хабар беріледі және
программа өзінің орындалуын тоқтатады. Қателерді автоматты түрде тексеруді
компилятордың директивасының көмегімен қосуға {$I+} немесе алып
тастауға{$I} болады. Тексеруді алып тастаған кезде енгізу-шығарудың
қателері программаның тоқталуына әкелмейді. Бұл жағдайда енгізу-шығару
операцияларының орындалу нәтижесін тексеру үшін бүтін сан қайтаратын
IORESULT стандартты функциясы қолданылады. Егер бұл функцияның нәтижесі 0-
ге тең болса, онда алдынғы енгізу-шығару операциясы ойдағыдай аяқталған.
Кері жағдайда бұл сан қатенің кодын көрсетеді. (олардың кейбіреуі төменгі
кестеде келтірілген)

3. ТЕКСТІК ФАЙЛДАР

Текстік файл – символдық қатардан тұратын файл. Барлық келтірілген
программаларда текстік файлдардың қолданылуы күтпеген жағдай болуы мүмкін.
Жеке түрде екі стандартты Input және Output аталатын файл қолданылып
келеді.
Қолданылатын Read және Readln процедуралары Input файлының символдық
қатарынан мәндерін оқиды, ал Write және Writeln процедуралары Output
файлына литерлік қатарды жазады. Әлбетте, Input және Output үшін құрылғы
ретінде қолданушы терминалы пайдаланылады деп пайымдалады.
Бұл бөлімде стандартты TEXT типіндегі файлдық айнымалысын
пайдаланатын енгізушығару операциялары сипатталады. Бір айта кететін жай,
Паскальда TEXT типі FILE OF CHAR типінен өзгеше. TEXT стандарттық файлдық
типі жолдарға реттелген символдардан тұратын файлды анықтайды. Текстік
файлдар төменде сипатталған енгізушығарудың арнайы процедураларын
қолданады. Текстік файл ашылған кезде ол ерекше түрде интерпретацияланады,
ол қатар соңы символымен аяқталатын қатарларға топталған символдар
тізбегінен тұрады деп есептеледі. Текстік файлдар үшін типі CHAR типінен
өзгеше мәндері оқуға және жазуға мүмкіндік беретін оқу және READ және WRITE
жазу операцияларының арнайы түрі бар. Мұндай мәндер автоматты түрде
символдық түрге және керісінше көшіріледі.
Мына кестеде процедуралар мен функциялар көрсетілген.

READ Текстік файлдан бір немесе бірнеше мәнді айнымалыға
оқиды.
READLN READ жасайтын әрекеттерді орындайды, кейіннен келесі
қатардың басына дейін өткізу жасайды.
WRITE Текстік файлға бір немесе бірнеше мәнді жазады.
WRITELN WRITE жасайтын әрекеттерді орындайды кейіннен файлға
қатар соңы маркерін қосады.
EOLN Файл үшін END – OF – LINE қатар соңы жағдайын
қайтаратын функция.

1 кесте: Процедуралар мен функциялар:

Шығару: Біз Паскальдың көбірек тараған функциясы – қосалқы
программасын пайдаландық. Оның негізгі қызметі ақпаратты экранға жазу. Оның
форматы қарапайым және қолдануы бейімделгіш:
Writeln (элемент, элемент, ...);
Әрбір элемент бұл сіздің экранға шығарғыңыз келген және бүтін немесе
нақты сан (3.42 – 1732.3), символ (‘A’ – ‘Z’ , ‘A’ – Я’), қатар (‘сәлем
адамзат’), бульдік мән (TRUE) сияқты мәндер бола алады. Бұдан басқа ол
атаулы тұрақты (тұрақты аты), айнымалы, көрсеткіш функциясының шақырылуы,
егер ол бүтін типі мән, нақты сан, символ, қатар немесе бульдік тип
қайтарса бола алады. Барлық элементтер қатарға көрсетілетін реті бойынша
басылады. Шығарудан кейін күймеше келесі қатардың басына орнатылады. Егер
күймешенің осы қатардағы соңғы элементтен кейін қалуы қажет болса, онда:
Write (элемент, элемент, ...);
пайдаланылады.
Элементтерді шығарғанда олардың арасында автоматты түрде бос орын
қойылмайды. Қажеттілік болса, оларды ескере кеткен жөн:
Writeln (элемент, элемент, ...);
Шығару келесі операторлармен сипатталады:
A:=1; B:=2; C:=3;
Name:=’Murat’;
Writeln (A, B, C); 123
Writeln (A,’ ‘,B,’ ‘,C); 1 2 3
Writeln (‘Ol – ‘Name); Ol -
Murat
Writeln (‘Ol, ‘,Name,’ . ‘); Ol,
Murat
Енгізу: Стандартты Паскальда деректерді пернеліктен оқуға
пайдаланылатын ақпаратты енгізудің екі негізгі READ және READLN функциялары
бар. Олардың форматы:
Read (элемент, элемент, ...);
Readln (элемент, элемент, ...);
мұндағы әрбір элемент бүтін, нақты, символдық типті айнымалы және қатар.
Сандар бір – бірінен бос орынмен немесе Enter – ді басумен бөлінуі керек.
Төменде көрсетілетін программада F1 текстік файлынан 1 – ші курс
студенттерінің тізімі енгізіледі және ол алфавиті реті бойынша сұрыпталып,
терминалдың экранына шығарылады.
Текстік файлдардағы функциялар. Символдық және сандық мәндерді
енгізгенде, көбінесе EOLN (End – Of – Line жол соңы) стандартты функциясын
пайдалану қолайлы болады. Бұл функция мәні жолдың соңы болды немесе мәндер
беріліп болды дегенді білдіретін пернесі басылғанда ғана ақиқат (True)
болады да, қалған жағдайлардың барлығында жалған (False) болады. Бұл
функция көбінесе циклдік операторларда қолданылады.
Ескерту: While Not EOLN Do операторының алдында міндетті түрде Readln
операторы тұруы қажет.
Текстік файлда жол (қатар) соңын анықтау үшін бульдік функция EOLN
қолданылады. Егер маркер жол соңында тұрса, онда EOLN функциясы True мәнін,
ал кері жағдайда False мәнін қабылдайды.
Мән STRING типті болса, READ емес READLN көмегімен оқылады. Алайда,
READ және EOLN функциясын қолданып жолды символ бойынша оқуға болады:
WHILE NOT EOLN(RENTALS) DO
BEGIN
READ (RENTALS, ONE_CHAR); (* символға енгізу*) IF
WRITE (ONE CHAR) (* оны баспаға шығару*) END;
EOLN және EOF файл көрсетілімінсіз аргумент ретінде қолданылуы мүмкін.
Үнсіз келісіммен EOLN және EOF функцияларына INPUT файлы қарастырылған.
Сондықтан да келтірілген IF операторы эквивалентті болады:
IF EOLN THEN ...
IF EOLN (INPUT) THEN ...
Файл ашылысымен RESET, REWRITE процедуралары ары қарай файлмен жұмыс
істеуде қолданылуы мүмкін.
Текстік файлдарға қолданылатын процедуралар мен функциялар:
1. Append – файлға қосымша элемент қосуға ашады.
2. Flush – текстік файлға буфер шығарады.

3. Readln - Read сияқты жұмыс жасайды, бірақ қосымша текстік файлдағы
мәліметтерді жаңа жолдан оқиды.
4. SeekEof - текстік файлға Eof жағдайын қайтарады. (файл соңы).
5. SeekEoln – текстік файлға Eoln жағдайын қайтарады. (жолдың соңы).
6. SetTextBuf – текстік файлға енгізушығару буферін қояды.
7. Writeln – Write сияқты жұмыс жасайды, өзгешелігі нәтижені жаңа жолға
шығарып жазады.

2. ТИПТЕЛГЕН ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Turbo pascal ортасындағы файлдар
String типті айнымалыға қолданылатын стандартты функциялар мен процедуралар
Файлдарға қолданылатын функциялар мен процедуралар turbo pascal
Айнымалылар, файлдар атауларын таңдау және оларға берілетін түсініктеме. Программалау стилі, деректерді енгізу және шығару
Паскаль тілі
Қонақжайдың клиенттері туралы деректер базасы
Паскаль құрылымы бойынша сипаттама
Паскаль және Си тілдері
Сұрыптау және іздеу тәсілдері
Turbo pascal программалау тілі туралы
Пәндер