Ауылдың экологиялық жағдайы

Қазіргі жағдайдағы ауылдық елді мекендердің экологиялық проблемалары және олардың халықтың денсаулығына әсері
1.Ауылдық елді мекендердің урбанизациясы
2.Ауылдың экологиялық жағдайын анықтайтын факторлар
3 Ауылдың қоршаған орта нысандарының ластану көздері
4 Ауыл экологиясына байланысты ауылдық тұрғындар денсаулығының ерекшеліктері
5. Ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайларын оңтайландыру (оптимизация) жөніндегі шаралар

Т. Қазіргі жағдайдағы ауылдық елді мекендердің экологиялық проблемалары және олардың халықтың денсаулығына әсері
1.Ауылдық елді мекендердің урбанизациясы
2.Ауылдың экологиялық жағдайын анықтайтын факторлар
3 Ауылдың қоршаған орта нысандарының ластану көздері
4 Ауыл экологиясына байланысты ауылдық тұрғындар денсаулығының ерекшеліктері
5. Ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайларын оңтайландыру (оптимизация) жөніндегі шаралар


1 - Сұрақ Қазіргі кезде урбанизация мәселесі ауылдық жерлерді де қамтиды. Соңғы онжылдарда шаруашылықтардың іріленуіне байланысты ауылшаруашылық өндірісі бір ортаға шоғырландырылды, бұл бір елді мекендердің ұлғаюына, басқалардың бос қалуына әкеп соқты. Ауылшаруашылық өндірісінің қайта жарақтандырылуы – кең түрде механикаландырылуы, ірі малшаруашылық кешендердің салынуы, ауылшаруашылық өнімдерді алғашқы өңдеу және ауылшаруашылық техникаларын жөндеу қуаттарының іске қосылуы (қуатты элеваторлар, машина-трактор станциялары, сүт зауыттары, дән, көкөніс, жеміс комбинаттары) міне, осылар бой көтерді. Жеке ауылдық елді мекендерде тұрғындардың шоғырлануы, ауылды жақсы жабдықтау, жоспарлау, құрылыс мәселелерін шешу, сумен қамтамасыз ету, қатты және сұйық қалдықтарды жинау секілді шаралар қоршаған ортаны залалсыздандыру және пайдалану мәселелерін шешу қажеттігін туғызды, басқаша айтқанда ауылда өмір сүру үлгісі іс жүзінде қалалық өмірге жақындады.
Осылайша, адамның ауыл табиғатына белсенді араласуы ауылдық жердегі экологиялық жағдайдың өзгеруіне себепкер болды.

2 - Сұрақ Қазіргі жағдайда ауылды елді мекендерді көркейтіп, көгалдандыруға жоғары талаптар қойылады. Олардың ең бастылары – аумақты қалыпты жұмыс істейтін аймақтарға бөлу және санитарлық-гигиеналық нормаларды қатаң түрде сақтау.
Аумақты дұрыс таңдау және оны аймақтарға бөлу халық тұратын өңірлерді дұрыс орналастыра білудің, оны сәулеттендірудің және де іріленген ауылдық елді мекендерді экономикалық мақсатқа сай қолайлы жабдықтаудың бірден-бір алғышарты.
Ауылдық елді мекендерді жобалау мен оның құрылысын салудың қалалар мен жұмысшы поселкелерін салудан айырмашылығы мынада – оның өзіне тән ерекшеліктері болады. Атап айтқанда ауылдық елді мекендер құрылысын қолға алғанда оның материалдық және техникалық мүмкіндіктері, ауылды жердегі өмірдің әлеуметтік-экономикалық факторлары ескерілуі қажет.
Ауылдық жердегі экологиялық жағдай сол ауылдық елді мекендердің жобалануы мен құрылысын салу мәселелерін дұрыс шешуге тікелейц байланысты болады. Мәселен, дәлірек айтсақ, ауылдың өндірістік аймағы селитебтік аймақтың ық жағынан және міндетті түрде санитарлық-қорғау аймағын сақтай отырып, жердің бедері бойынша төмен орналасуы керек.
Ауылдық құрылыстың бірқатар өзіндік ерекшеліктері болады, олар ауылды тазартудың жағдайына, дұрыс жабдықтауға және гигиеналық жағдайларға әсер етуі мүмкін.
Ең алдымен құрылыстың көбінесе 1-2 қабаттық болғаны жөн, оның өзі негізінен ел мекендеген аймақты сумен қамтамасыз ету мен канализациялау ерекшеліктеріне тәуелді. Әдетте ауылда орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету мен орталықтандырылған канализация торабы болмауы жиі кездеседі. Барлық құрылыс көбінесе жергілікті құрылыс материалдарын пайдалану арқылы жүргізіледі, сонымен бірге жеке көмекші шаруашылық жүргізу үшін жеке үй жанындағы жер бөлігі алдын ала қарастырылуы керек.
Ауылдық елді мекендер құрылысының бас жоспарында, жоспарлануы мен қайта жасалынуында ауылдың микроклиматын жақсарту мен экологиялық жағдайын жақсарту мәселелері алдын ала қарастырылуы керек. Бұл, ең алдымен ауылды көгалдандыруға қатысты болады. Ауылдық елді мекендердің 40 % аумағын бүкіл ел пайдаланатын және қоршауға алынған жасыл желектер қоршап жатуы және арнаулы мақсаттағы орындар болуы керек.
Қазіргі кезде тұтынуға қажетті өнім өндіруге байланысты адамның ауылшаруашылық қызметінің ауқымының өсуіне орай табиғатта бірқатар өзгерістер болып жатыр. Соның нәтижесінде табиғи (алғашқы) биогеоценоздар жыртылған жерлер, суарылатын алаптар, жасанды жайылымдар арқылы ығыстырылуда және трансформацияланған экологиялық жүйелер-агробиоценоздар пайда болуда, ол деген адамның өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы қызметі нәтижесінде қалыптасқан жасанды бірлестіктер. Адам мүмкіндігінше мол өнім алуға тырысып, экологиялық жүйенің барлық компоненттеріне былайша әсер етуде:
- топыраққа химияландыру, механикаландыру, мелиорациялау секілді агротехникалық шаралар кешенін қолдану жолымен;
- ауылшаруашылық өндірісін химияландыру және индустрияландыру есебінен атмосфералық ауаға;
- ауылшаруашылығының шайынды сулары мөлшерін күрт ұлғайту арқылы су қоймаларына.
Мал шаруашылығын өнеркәсіптік негізге уөшіруге байланысты мал шаруашылығы және құс шаруашылығы кешендері ауылдық жерлерде қоршаған ортаны аса мол ластай бастады. Мал шаруашылығы кешендерінің саны мен қуаттылығының артуы нәтижесінде оның көлемі коммуналдық қалдықтар аумағынан әжептәуір арта түсті, мысалы, Германияда – 5 рет, АҚШ – 10 рет. Бір сиыр тастайтын жапаның мөлшері 16 адамдыкіне, ал бір шошқаның шығарғаны – 2 адамдыкіне тең.
Халық тығыз орналасқан аумағы шағын Данияда, мал шаруашылығы кешендерінің қалдықтары 35-40 миллион адам қалдықтарының эквивалентіне, ал Голландияда мал шаруашылығы өндірістерінен су қоймаларының ластануы 2,5 млн. тұрғыны бар қалалардың ластануына тең келеді. 100 мың бас ірі қара малдың қоршаған ортаны ластауы 1 млн. тұрғыны бар қаланың ластанғанымен пара-пар екендігі есептелініп шығарылған.
Қазіргі уақытта мал және құс шаруашлықтарының кешендері мен фермалары ауылдық жерде атмосфералық ауа, топырақ, су көздерінің ең ірі ластау көздері десек, оны қуаттылығы мен ауқымы бойынша ірі өнеркәсіптік нысандармен әбден салыстыруға болады.
Атмосфералық ауаны, топырақты, су көздерін мал шаруашылығы қалдықтарынан қорғау нақты технологиялық шешімдер жүйесі арқылы қамтамасыз етіледі. Ол үшін мал шаруашылығы кешендерін үйлерден біршама қашық жерлерге салу, лас заттарды өңдеу мен жоюдың дұрыс жолын таңдап алу қажет. Сұйық және қатты қалдықтарды жинау мен шығару механизацияның көмегі арқылы көң жиналатын орындарға тасымалданады. Мәселен, ірі қара малының қиында аса мөлшерде органикалық және бактериялық лас заттар болады. Олар мыналар:
Рн 7,2
Қалқыған заттар 19000-60000 мг/л
Мөлдірлігі 1:60, 2,0-2,5 см
ОБҚ (оттегінің биологиялық қажеттілігі) 3000-8000 мг/л
ОХҚ (оттегінің химиялық қажеттілігі) 6000-25000 мг/л
Аммиак азоты 300-1400 мг/л
Нитраттар азоты -
Микробтық сан 1,0-10-7 1 литрде
Коли-титр 10-5-10-7 1 мл-ге
Электрококтар титрі 103-105 1 мл-ге
Гельминттер жұмыртқасы 10,0-2