Ауылдың экологиялық жағдайы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Т. Қазіргі жағдайдағы ауылдық елді мекендердің экологиялық проблемалары
және олардың халықтың денсаулығына әсері
1.Ауылдық елді мекендердің урбанизациясы
2.Ауылдың экологиялық жағдайын анықтайтын факторлар
3 Ауылдың қоршаған орта нысандарының ластану көздері
4 Ауыл экологиясына байланысты ауылдық тұрғындар денсаулығының
ерекшеліктері
5. Ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайларын оңтайландыру (оптимизация)
жөніндегі шаралар

1 - Сұрақ Қазіргі кезде урбанизация мәселесі ауылдық жерлерді де
қамтиды. Соңғы онжылдарда шаруашылықтардың іріленуіне байланысты
ауылшаруашылық өндірісі бір ортаға шоғырландырылды, бұл бір елді
мекендердің ұлғаюына, басқалардың бос қалуына әкеп соқты. Ауылшаруашылық
өндірісінің қайта жарақтандырылуы – кең түрде механикаландырылуы, ірі
малшаруашылық кешендердің салынуы, ауылшаруашылық өнімдерді алғашқы өңдеу
және ауылшаруашылық техникаларын жөндеу қуаттарының іске қосылуы (қуатты
элеваторлар, машина-трактор станциялары, сүт зауыттары, дән, көкөніс, жеміс
комбинаттары) міне, осылар бой көтерді. Жеке ауылдық елді мекендерде
тұрғындардың шоғырлануы, ауылды жақсы жабдықтау, жоспарлау, құрылыс
мәселелерін шешу, сумен қамтамасыз ету, қатты және сұйық қалдықтарды жинау
секілді шаралар қоршаған ортаны залалсыздандыру және пайдалану мәселелерін
шешу қажеттігін туғызды, басқаша айтқанда ауылда өмір сүру үлгісі іс
жүзінде қалалық өмірге жақындады.
Осылайша, адамның ауыл табиғатына белсенді араласуы ауылдық жердегі
экологиялық жағдайдың өзгеруіне себепкер болды.

2 - Сұрақ Қазіргі жағдайда ауылды елді мекендерді көркейтіп,
көгалдандыруға жоғары талаптар қойылады. Олардың ең бастылары – аумақты
қалыпты жұмыс істейтін аймақтарға бөлу және санитарлық-гигиеналық
нормаларды қатаң түрде сақтау.
Аумақты дұрыс таңдау және оны аймақтарға бөлу халық тұратын өңірлерді
дұрыс орналастыра білудің, оны сәулеттендірудің және де іріленген ауылдық
елді мекендерді экономикалық мақсатқа сай қолайлы жабдықтаудың бірден-бір
алғышарты.
Ауылдық елді мекендерді жобалау мен оның құрылысын салудың қалалар мен
жұмысшы поселкелерін салудан айырмашылығы мынада – оның өзіне тән
ерекшеліктері болады. Атап айтқанда ауылдық елді мекендер құрылысын қолға
алғанда оның материалдық және техникалық мүмкіндіктері, ауылды жердегі
өмірдің әлеуметтік-экономикалық факторлары ескерілуі қажет.
Ауылдық жердегі экологиялық жағдай сол ауылдық елді мекендердің
жобалануы мен құрылысын салу мәселелерін дұрыс шешуге тікелейц байланысты
болады. Мәселен, дәлірек айтсақ, ауылдың өндірістік аймағы селитебтік
аймақтың ық жағынан және міндетті түрде санитарлық-қорғау аймағын сақтай
отырып, жердің бедері бойынша төмен орналасуы керек.
Ауылдық құрылыстың бірқатар өзіндік ерекшеліктері болады, олар ауылды
тазартудың жағдайына, дұрыс жабдықтауға және гигиеналық жағдайларға әсер
етуі мүмкін.
Ең алдымен құрылыстың көбінесе 1-2 қабаттық болғаны жөн, оның өзі
негізінен ел мекендеген аймақты сумен қамтамасыз ету мен канализациялау
ерекшеліктеріне тәуелді. Әдетте ауылда орталықтандырылмаған сумен
қамтамасыз ету мен орталықтандырылған канализация торабы болмауы жиі
кездеседі. Барлық құрылыс көбінесе жергілікті құрылыс материалдарын
пайдалану арқылы жүргізіледі, сонымен бірге жеке көмекші шаруашылық жүргізу
үшін жеке үй жанындағы жер бөлігі алдын ала қарастырылуы керек.
Ауылдық елді мекендер құрылысының бас жоспарында, жоспарлануы мен
қайта жасалынуында ауылдың микроклиматын жақсарту мен экологиялық жағдайын
жақсарту мәселелері алдын ала қарастырылуы керек. Бұл, ең алдымен ауылды
көгалдандыруға қатысты болады. Ауылдық елді мекендердің 40 % аумағын бүкіл
ел пайдаланатын және қоршауға алынған жасыл желектер қоршап жатуы және
арнаулы мақсаттағы орындар болуы керек.
Қазіргі кезде тұтынуға қажетті өнім өндіруге байланысты адамның
ауылшаруашылық қызметінің ауқымының өсуіне орай табиғатта бірқатар
өзгерістер болып жатыр. Соның нәтижесінде табиғи (алғашқы) биогеоценоздар
жыртылған жерлер, суарылатын алаптар, жасанды жайылымдар арқылы
ығыстырылуда және трансформацияланған экологиялық жүйелер-агробиоценоздар
пайда болуда, ол деген адамның өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы
қызметі нәтижесінде қалыптасқан жасанды бірлестіктер. Адам мүмкіндігінше
мол өнім алуға тырысып, экологиялық жүйенің барлық компоненттеріне былайша
әсер етуде:
- топыраққа химияландыру, механикаландыру, мелиорациялау секілді
агротехникалық шаралар кешенін қолдану жолымен;
- ауылшаруашылық өндірісін химияландыру және индустрияландыру есебінен
атмосфералық ауаға;
- ауылшаруашылығының шайынды сулары мөлшерін күрт ұлғайту арқылы су
қоймаларына.
Мал шаруашылығын өнеркәсіптік негізге уөшіруге байланысты мал
шаруашылығы және құс шаруашылығы кешендері ауылдық жерлерде қоршаған ортаны
аса мол ластай бастады. Мал шаруашылығы кешендерінің саны мен қуаттылығының
артуы нәтижесінде оның көлемі коммуналдық қалдықтар аумағынан әжептәуір
арта түсті, мысалы, Германияда – 5 рет, АҚШ – 10 рет. Бір сиыр тастайтын
жапаның мөлшері 16 адамдыкіне, ал бір шошқаның шығарғаны – 2 адамдыкіне
тең.
Халық тығыз орналасқан аумағы шағын Данияда, мал шаруашылығы
кешендерінің қалдықтары 35-40 миллион адам қалдықтарының эквивалентіне, ал
Голландияда мал шаруашылығы өндірістерінен су қоймаларының ластануы 2,5
млн. тұрғыны бар қалалардың ластануына тең келеді. 100 мың бас ірі қара
малдың қоршаған ортаны ластауы 1 млн. тұрғыны бар қаланың ластанғанымен
пара-пар екендігі есептелініп шығарылған.
Қазіргі уақытта мал және құс шаруашлықтарының кешендері мен фермалары
ауылдық жерде атмосфералық ауа, топырақ, су көздерінің ең ірі ластау
көздері десек, оны қуаттылығы мен ауқымы бойынша ірі өнеркәсіптік
нысандармен әбден салыстыруға болады.
Атмосфералық ауаны, топырақты, су көздерін мал шаруашылығы
қалдықтарынан қорғау нақты технологиялық шешімдер жүйесі арқылы қамтамасыз
етіледі. Ол үшін мал шаруашылығы кешендерін үйлерден біршама қашық жерлерге
салу, лас заттарды өңдеу мен жоюдың дұрыс жолын таңдап алу қажет. Сұйық
және қатты қалдықтарды жинау мен шығару механизацияның көмегі арқылы көң
жиналатын орындарға тасымалданады. Мәселен, ірі қара малының қиында аса
мөлшерде органикалық және бактериялық лас заттар болады. Олар мыналар:
Рн
7,2
Қалқыған заттар
19000-60000 мгл
Мөлдірлігі
1:60, 2,0-2,5 см
ОБҚ (оттегінің биологиялық қажеттілігі) 3000-8000 мгл
ОХҚ (оттегінің химиялық қажеттілігі) 6000-25000 мгл
Аммиак азоты
300-1400 мгл
Нитраттар азоты
-
Микробтық сан
1,0-10-7 1 литрде
Коли-титр
10-5-10-7 1 мл-ге
Электрококтар титрі 103-
105 1 мл-ге
Гельминттер жұмыртқасы 10,0-20,0
1 л-де

Мал шаруашылығы өндірістерінің жуынды ағындарында туберкулез,
бруцеллез, сүзекті-паратифозды инфекциялар, салмонеллез, гельминтоздар,
энтеровирустар қоздырғыштары байқалады. Бұл малшаруашылық кешендерінің көң
араласқан шайынды суларында эпидемиологиялық қауіп төндіретін заттардың
болатындығын көрсетеді. Малшаруашылық кешендері ішінің ауасы негізінен
аммиакпен (26 мгм3 дейін) және күкіртті сутегімен (14 мгм3 дейін)
ластанады.
Мал және шошқа фермаларындағы көң шайындыларының елді мекендерден
шығатын осы тектес лас заттарға қарағанда біршама зиянды әрі қауіпті
екендігін төмендегі салыстырмалардан да байқауға болады:

Рн
8,1
Қалқыған заттар
21 168 мгл
Хлоридтер
56 мгл
ОБҚ (оттегінің биологиялық қажеттілігі) 67,7 мгл
ОХҚ (оттегінің қажеттілігі) 320,1
мгл
Аммиак азоты
37,1 мгл
Микробтық сан
1,6 х 106
Коли-титр
10-5 мл-ге

Малшаруашылық кешендеріндегі органикалық заттар мен минералдық
тұздардың шоғырланулары шаруашылық-тұрмыстық жуынды ағындыларындағы және
кейбір өнеркәсіп салаларының жуынды ағындыларындағы шоғырланудан бірнеше
есе артады, сондықтан қоршаған ортаны ластайтын қауіптірек ластаушылар
болады (кесте).

8 кесте. Әртүрлі нысандардың жуынды ағындыларының құрамы

Жуынды ағындылар Құрғақ зат, Аммиак Фосфор Калий
мгл азоты, мгл мгл мгл
Ірі қара мал 19000-60000 300-14000 905000 3000 дейін
Шошқа 10000 400-500 2500 2400
Тамақ өнеркәсібі 1500 80-100 10,0 240,0
Шаруашылық-тұрмыстық
жуындылар 37,1-56,6 50-60 6,0 20,0

Құс саңғырығының құрамы малшаруашылығының қалдықтары құрамынан өзгеше.
Мәселен, жұмыртқалайтын тауық жыл сайын 60 кг құрғақ саңғырық шығарады,
күрке тауық – 90 кг, қаз – 240 кг. Саңғырықтың құрғақ массасында әдетте 0,8-
1,2 % азот, 5-7 % протеин болады. Құс зәрінде зәр қышқылы, креатин,
креатинин болады.

Құрғақ қалдық 34,5 – 48,3 %
Күл 15 – 40 %
Кальций 8,5 %
Фосфор 2,3 %
Калий 2 %
Шикі май (эфир экстракты) 2,8 – 4,5 %
Шикі клетчатка 14 – 25 %
Зәр қышқылы 6 % дейін

3 -- Сұрақ Топырақ және су көздерінің ластануы тудыратын
жағдайлар мыналар:
- өнеркәсіптік алаңшалардың үстіңгі бетінен атмосфералық жауын-шашынмен
жуылған заттар;
- көң сақтайтын орындардан немесе сыйымдылықтардан топырақтағы суларға
және ашық су көздеріне жуынды ағынды сулардың жырып өтіп кетуі;
- жуынды су жинағыштардан немесе жер суару өрістерін жырып өтіп шығуы;
- ауылдық елді мекемелердің аумақтарын дұрыс жоспарламау.
Су қоймасына түскен жуынды судың әсері суда еріген оттегі мөлшерінің
күрт азаюы, шіріген иістердің пайда болуы, қарақошқыл түсі,
органикалық заттар ОБҚ және қышқылдануының көбеюі арқылы білінеді.
Осының салдарынан суда нитраттар, аммиак және органикалық қосылыстар
шоғыры күрт жоғарылайды. Топырақта ішек тобына жататын патогендік
бактериялар мен сальмонеллездер бір айға дейін тіршілігін сақтайды.
Олар топыраққа 50 см және одан да тереңге кіруі мүмкін.
Атмосфералық ауаны газдармен ластаудың негізгі көзі – көң мен құс
саңғырығы болып саналады. Газдар жерге түсу, тасымалдану, сақтау,
өңдеу және жою үрдістерінде шығады.
Жерге жаңа түскен тезекте анаэробтық үрдістер дами бастайды:
- жасушадан тыс ферменттер көміртектік кешенді қарапайым қанттарға,
протеиндерге және аминоқышқылдарға, майға және майлы қышқылдарға дейін
гидролиздейді, соның нәтижесінде қышқылданып дамиды;
- қышқылдануы ашудың регрессиясы: органикалық қышқылдар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.